TÜRKÇE ÖĞRETİMİ Yrd. Doç Dr. Ş. Dilek BELET

1. TÜRKÇE ÖĞRETİMİ Yrd. Doç Dr. Ş. Dilek BELET

2. İÇİNDEKİLER • Türkçe öğretiminin önemi • Türkçe öğretiminin kapsamı • Türkçe öğretiminin ilkeleri • Türkçe öğretimine yönelik öneriler

3. Türkçe öğretiminin önemi Türkçe herşeyden önce çocuğun anlama ve anlatma gücünü geliştirir. Ulusal kültürü yeni nesillere aktarma, ortak bir kültür aracılığıyla kuşaklar arasında bağ kurulmasını sağlar. Öte yandan evrensel kültür ve sanat eserleri ile karşılama okulda özellikle Türkçe dersi ile gerçekleşir. İnsan sözcüklerle düşünür. Çocuk başlangıçta yakın çevresinde edindiği sınırlı sözcük dağarcığını Türkçe dersindeki dinleme, okuma, konuşma ve yazma etkinlikleri ile zenginleştirir ve bir sisteme bağlar.

4. Türkçe Öğretimi’nin kapsamı • Öğrencilerin hayat boyu kullanabilecekleri dinleme, konuşma, okuma, yazma, görsel okuma ve görsel sunu becerilerini kazanmaları • Bu becerileri kullanarak kendilerini bilişsel, sosyal ve duygusal yönlerden geliştirmeleri • etkili iletişim kurmaları • Türkçe sevgisiyle, istek duyarak okuma-yazma alışkanlığı edinmeleri amaçlanmaktadır.

5. Türkçe öğretiminin ilkeleri • Dört temel dil becerisinin birlikte öğretilmesi • Öğretimin doğal bir ortamda yapılması • Diğer derslerden yararlanılması • Dilin kurallarının sezdirilerek benimsetilmesi • Öğrenme alanları ile öğrenme etkinlikleri arasında ilişkinin doğru kurulması • Metinlerin belirlenmesinde tematik yaklaşımın benimsenmesi • Becerilerin edindirilmesinde çoklu ortamların sağlanması

6. Türkçe öğretiminin ilkeleri Dört temel dil becerisinin birlikte öğretilmesi Türkçenin öğretiminde tümleşik becerilerin geliştirilmesi önemlidir. Bu bağlamda; dinleme, okuma, konuşma ve yazma becerileri bir arada edindirilmelidir.

7. Türkçe öğretiminin ilkeleri Türkçe öğretiminde diğer derslerden yararlanılmalı; Türkçenin kullanıldığı tüm derslerde Türkçe becerilerinin doğru kullanılması ve geliştirilmesi gerekir. Yapılan araştırmalara göre; okuduğunu anlama ve akademik başarı arasında doğrudan ilişki vardır.

8. Türkçe öğretiminin ilkeleri Türkçenin kuralları öğretilirken tümevarım yaklaşımı izlenmeli; • Örneklerden kurallara, özelden genele gidilmelidir. • Doğal ortam ilkesi doğrultusunda da örneklerle dilin etkili kullanımı sağlanmalıdır.

9. Türkçe öğretiminin ilkeleri Temel dil becerileri ile öğretim etkinlikleri arasında sıkı bir ilişki kurulmalı; Tüm beceriler, gerektiğinde dil bilgisi çalışmaları ile bütüncül bir yaklaşımla ele alınmalı ve etkinliklerde dil becerilerinin geliştirilmesi temel alınmalıdır. Becerilerin geliştirilmesine yönelik farklı yöntem ve tekniklerle öğrencilere zengin öğrenme yaşantıları sunulmalıdır.

10. Türkçe öğretiminin ilkeleri Metin seçiminde tematik bir yaklaşım izlenmeli; Örn: Sağlık ve Çevre, Birey ve Toplum, Değerlerimiz vb.

11. Türkçe öğretiminin ilkeleri Dil becerilerinin geliştirilmesinde çoklu ortamlar sağlanmalı; Bilgisayar, televizyon, teyp video, hem göze hem kulağa hitap eden araçlar Tiyatro ve drama çalışmalarının yanında kaynak kitaplar, okuma kitapları, dergiler vb.

12. Türkçe Öğretimine Yönelik Öneriler Öğrencilere öğrendikleri dil kalıplarını kullanma olanağı sağlanmalı Sınıf içinde bireysel farklılıklar dikkate alınmalı Okuma metinlerinin özgün, otantik olmasına dikkat edilmeli Dersi planlarken öğretme etkinlikleri çeşitlendirilmeli

13. Türkçe Öğretimine Yönelik Öneriler Dilin kuralları öğretilirken basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene, somuttan soyuta bir yaklaşım benimsenmeli Verilen bilgiler günlük yaşamla ilişkilendirilmeli Öğrencilerin derse etkin katılımı sağlanmalı Dilin doğru kullanımı konusunda öğrenciler güdülenmeli ve cesaretlendirilmeli Dil becerilerini değerlendirirken sadece öğretilenlerin sorulması

14. metin işleme örneği

15. metin işleme örneği ASLANLA FARE Herkes herkese yardım etmeli, Ben büyük, o küçük dememeli. Bir masalım var bunun üstüne, Başka da bulurum isteyene.(1) Aslan toprakla oynuyormuş bir gün; Bir de bakmış pençesinde bir fare. Aslan, aslan yürekliymiş o gün, Kıymamış canına, bırakmış yere. Boşuna gitmemiş bu iyiliği. (2) Kimin aklına gelir Farenin aslana iyilik edebileceği? Etmiş işte, hem de canını kurtarmış.

16. metin işleme örneği Günün birinde aslan Biraz çıkayım derken ormandan, Düşmüş bir tuzağa, Ağlar içinde kalmış; Kükremiş durmuş boşuna. (3) Bereket fare usta yetişmiş imdada: - Bu iş kükremekle değil, Kemirmekle olur, demiş. Başlamış incecik dişlerini işletmeye Gelmiş ipin hakkından kıtır kıtır. Bir ilmek kopunca ağdan hayır mı kalır? Sabır, biraz da zaman Güçten, öfkeden daha yaman. La Fontaine

17. metin işleme örneği Metin Adı: ASLANLA FARE Metin Türü: Öyküleyici metin Süre : 4 Ders Saati HAZIRLIK Araç-Gereç Hazırlığı Defter ve kitap hazırlığı Zihinsel Hazırlık: Öğrencilere resimler gösterilir ve üzerinde konuşmaları istenir. Sizce bir işi yapmak için güçlü olmak önemli midir? Yardımlaşma için fiziksel güce gereksinim duyuyor musunuz? Hiç beklemediğiniz bir zamanda hiç beklemediğiniz birinden iyilik gördünüz mü? Yardımlaşma önemli midir?

18. metin işleme örneği Anahtar sözcükler: “aslan yürekli olmak, yardım, pençe, kemirmek, canını kurtarmak,” sözcüklerinin ve deyimlerinin anlamlarını sınıfça tartışınız, ve içinde bu deyimlerin geçtiği farklı cümlelerle öğrencilerin deyimlerin anlamını bulmalarına yardımcı olunuz. Metni Tanıma ve Tahmin Etme : • Öğrencilerinizden, metnin resminden, ilk ya da son cümlesinden yararlanarak metnin içeriğini tahmin etmelerini ve tahminlerini not etmelerini isteyiniz. (1. Etkinlik) Bu etkinliğin amacına ulaşması, öğrencilerin bu metinle ilk defa karşılaşması ile olasıdır. Bu tür etkinliklerde kitaptaki metinler yerine öğretmenin bulacağı öğrencinin önceden okumadığı metinler olması gerekir. Amaç Belirleme: Öğrencilere bu metni neden okududuklarını sorarak okuma amacını belirleyiniz.

19. metin işleme örneği ANLAMA 1. Dinleme, okuma görsel okuma görsel sunu, söz varlığını geliştirme Dinleme • Amaç, yöntem ve tekniklerinizi öğrencilerinizle beraber belirledikten sonra metni öğrencilerinize okuyunuz. Numaralandırılmış yerlerde durarak öğrencilerinize tahmin çalışması yaptırınız. Okuma • Okuma, amaç, yöntem ve tekniklerinizi öğrencilerinizle beraber belirledikten sonra örnek okuma yapıp, metni öğrencilerinize sesli olarak okutunuz. Okuma sayısını belirlerken ve paylaşmalı okuma gerçekleştirirken; bütün sınıfa okuma yaptırma kaygısı duyulmamalıdır.Öğrencilerin ilgi ve gereksinimleri göz önünde tutulmalıdır

20. metin işleme örneği Görsel okuma • Okuma sonrası metinle resim ilişkisini sorgulamalarını sağlayınız. Bilinmeyen Sözcüklerle Çalışma • Öğrencilerden metinde geçen anlamını bilmedikleri sözcükleri belirlemelerini ve arkadaşlarıyla tartışmalarını isteyiniz.

21. metin işleme örneği 2. Metni İnceleme • Aslanla Fare metnini hikaye haritası ile ifade etmelerini isteyiniz. (2. etkinlik) • Öğrencilerden metinle ilgili olarak kendilerine ilginç gelen bir bölümü resimlemelerini isteyiniz. • Metne uygun başka başlıklar bulmalarını isteyiniz. 3.Söz Varlığını Geliştirme • Öğrencilerinizden yeni öğrendikleri sözcüklerin anlamlarını pekiştirmeye yönelik sözcüklerinin geçtiği bir öykü kurmalarını isteyiniz. • bu sözcüklerin onlara çağrıştırdıkları diğer sözcükleri çıkarmalarını isteyiniz.

22. metin işleme örneği 3.METİN ARACILIĞIYLA ÖĞRENME • Günlük Hayatla İlişkilendirme: • İyilik yapmanın önemi nedir? Ne tür iyilikler yapabiliriz ve iyilik yaparken nelere dikkat etmeliyiz? • Diğer Derslerle İlişkilendirme: • Hayat Bilgisi dersinde “Birey ve Toplum Ünitesi” ile ilişkilendirilebilir. • Araştırma Konusu: • Çevrenizde hangi yardım kuruluşları olduğunu ve ne tür yardım etkinlikleri gerçekleştirdiklerini araştırınız.

23. metin işleme örneği 4. KENDİNİ İFADE ETME Yazma • Öğrencilerinize “neden-sonuç ilişkileri kurma” kazanımını gerçekleştirmek amacıyla metnin sonucunu değiştirerek yeniden yazmalarını isteyiniz. Konuşma • “Siz iyilik yaparken nasıl davrandınız, kendinizi nasıl hissedersiniz?” konusunda öğrencilerin duygu ve düşüncelerini sözlü olarak ifade etmelerini sağlayınız. Görsel Sunu • Metinle ilgili olarak düşüncelerini drama etkinliği ile gerçekleştirmelerini isteyiniz.

24. metin işleme örneği 5. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME • Kendini Değerlendirme Formu’ndan yararlanarak öğrencilerin kendilerini değerlendirmelerini sağlayınız. • Öğrencilerinizi, çalışma kağıtlarını ve gözlem formlarını kullanarak değerlendiriniz.