WOJEWÓDZKI PROGRAM NA RZECZ OSÓB STARSZYCH NA LATA 2009-2013 POGODNA I BEZPIECZNA JESIEŃ ŻYCIA

1. WOJEWÓDZKI PROGRAM NA RZECZ OSÓB STARSZYCH NA LATA 2009-2013 POGODNA I BEZPIECZNA JESIEŃ ŻYCIA NA WARMII I MAZURACH przyjęty przez Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego Uchwałą Nr 1/2/09/III z dnia 6 stycznia 2009r. FEDERACJA ORGANIZACJI SOCJALNYCH WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO FOSa URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO W OLSZTYNIE Olsztyn, 3 października 2011 r.

2. Wizja Programu: „Człowiek starszy żyje w godnych warunkach, pozbawionych barier, jest darzony powszechnym szacunkiem, samodzielnie funkcjonuje, czuje się bezpieczniejszy, zdrowszy, jest bardziej zadowolony, świadomy, lepiej porusza się w otoczeniu, bierze aktywny udział w życiu publicznym, realizuje swoje zainteresowania, ma możliwość wykorzystania swojej wiedzy, doświadczenia i potencjału”

3. Misja Programu: „Poprawa jakości życia i funkcjonowania osób starszych oraz kształtowanie pozytywnego obrazu w świadomości społecznej, współpraca międzypokoleniowa i rzecznictwo interesów”

4. Monitoring wdrażania Programu w latach 2009-2010

5. Odpowiedzialni za monitorowanie poszczególnych obszarów Obszar I Zdrowie, profilaktyka, służba zdrowia Obszar II System wsparcia – infrastruktura i usługi socjalne Departament Zdrowia Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Obszar III Aktywność, zainteresowania i potrzeby duchowe osób starszych Cel 1,3,5 Federacja FOSa Cel 2 Wojewódzki Urząd Pracy Cel 4 Biuro ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi Cel 4 Biuro ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi Obszar IV Wizerunek osoby starszej w społeczeństwie Federacja FOSa

6. Obszar I Zdrowie, profilaktyka, służba zdrowia Cel strategiczny: Poprawa stanu zdrowia osób starszych

7. Cel szczegółowy 1:Ułatwienie osobom starszym dostępu do opieki medycznej • W województwie warmińsko-mazurskim funkcjonują 2 poradnie geriatryczne: w Olsztynie i w Nidzicy. • W Warmińsko-Mazurskiej Okręgowej Izbie Lekarskiej w Olsztynie, zarejestrowanych jest 4 lekarzy geriatrów. • W Okręgowych Izbach Pielęgniarek i Położnych w Olsztynie i w Elblągu zarejestrowanych jest: • 1.310pielęgniarek posiadających ukończone kursy kwalifikacyjne niezbędne do opieki i pielęgnacji osób starszych, • 37 pielęgniarek posiadających ukończone specjalizacje w zakresie opieki nad osobami starszymi.

8. Cel szczegółowy 1:Ułatwienie osobom starszym dostępu do opieki medycznej c.d. • W latach 2009-2010 świadczeniami pielęgnacyjnymi i opiekuńczymi objętych było 4.865 osób, opieką paliatywną i hospicyjną objętych było 6.870 osób. • W 2010 r. w 8 powiatachpowstały nowe zakłady świadczące domowe usługi pielęgnacyjne i opiekuńcze (bartoszycki, elbląski, giżycki, gołdapski, kętrzyński, nowomiejski, olsztyński, szczycieński). • Wzrosła liczba miejsc udzielania świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych oraz opieki paliatywno-hospicyjnej - z 99 w roku 2009 do 106 w roku 2010. • W roku 2010 zanotowano wzrost o 15 łóżek długoterminowych, w stosunku do roku 2009 tj.: • 549 łóżek w 2009 roku, • 564 łóżka w 2010 roku.

9. Cel szczegółowy 2: Poprawa jakości opieki i usług medycznych • W latach 2009-2010 przeprowadzono 27 szkoleń, m.in. z zakresu opieki długoterminowej, leczenia ran przewlekłych, choroby Alzhaimera, choroby Parkinsona. Ogółem w szkoleniach uczestniczyło ok. 250 osób. • Około 50% pacjentówkorzystających zusług rehabilitacji leczniczej to pacjenci powyżej 50 roku życia. W latach 2009-2010 z rehabilitacji leczniczej skorzystało łącznie 176.362 pacjentów, w tym 100.223 osoby to pacjenci powyżej 50 roku życia.

10. Cel szczegółowy 3: Zwiększenie świadomości i wiedzy na temat starzenia i schorzeń wieku starszego • Prowadzono działania edukacyjno-informacyjne, bezpłatne badania, akcje edukacyjno- profilaktyczne, wykłady dotyczące programów profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy. • Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z okazji Dnia Seniora zorganizował Dzień Otwarty, podczas którego informowano o programach profilaktycznych. • Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Olsztynie opracowała Model Opieki Długoterminowej w Polsce we współpracy z Konsultantem Krajowym w Dziedzinie Pielęgniarstwa Przewlekle Chorych i Niepełnosprawnych.

11. Obszar II System wsparcia – infrastruktura i usługi socjalne Cel strategiczny: Zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego, wyrównywanie szans i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób starszych

12. Cel szczegółowy 1: Wsparcie osób starszych funkcjonujących samodzielnie w swoim środowisku • W monitorowanym okresie 35 ośrodków pomocy społecznej stwierdziło podwyższenie poziomuświadczonych usług opiekuńczych. • W 27 gminach naszego województwa funkcjonuje instytucja dobrego sąsiada. • Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Olsztynie, od 2009 roku wdraża pomysł „opiekunki sąsiedzkiej”: • w 2009 roku – 13 opiekunek świadczyło tego typu usługi, • w 2010 – 15 opiekunek, • w pierwszej połowie 2011 roku – 12 opiekunek. • Wzrosła liczba środowiskowych domów samopomocy,z 42 w roku 2009 do46 w roku 2010. Nie zmieniła się liczba 22 dziennych domów pomocy. • Wzrosła liczba miejsc oferowanych przez dzienne domy pomocy i środowiskowe domy samopomocy – z 2.703 miejsc w 2009 r. do 2.960 miejsc w roku 2010. • Wszystkie ośrodki pomocy społecznej w latach 2009-2010 udzielały pomocy finansowej i rzeczowej osobom i rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej, w tym osobom starszym. • Bardzo wiele ośrodków udzielało pomocy w oparciu o wieloletni Rządowy program „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” oraz Europejski Program Pomocy Żywnościowej PEAD.

13. Cel szczegółowy 2: Rozwój systemu opieki nad osobami starszymi nie mogącymi funkcjonować w swoim środowisku • W województwie warmińsko-mazurskim funkcjonuje 41 domów pomocy społecznej, w tym 36 domów, w których mogą być umieszczane osoby starsze. • W roku 2009 powstały pierwsze 3 rodzinne domy pomocy (dwa w Olsztynie i jeden w Nowym Kawkowie), w roku 2010 powstał kolejny dom w Reszkach k/Ostródy. • W województwie warmińsko-mazurskim funkcjonuje 7 placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, prowadzonych na podstawieprzepisów o działalności gospodarczej w: Olsztynie, Marcinkowie gm. Purda, Waplewie, dwie w Morągu, Lidzbarku Warmińskim, Ulesiu. • Wzrosła liczba miejscw w/w placówkach wsparcia całodobowego – z 6850 miejsc w roku 2009 do 6951miejsc w roku 2010. • Prowadzone są działania wspierające i promującetworzenie rodzinnych, niepublicznych oraz prywatnych domów pomocy społecznej dla osób starszych.

14. Cel szczegółowy 3: Zapewnienie odpowiedniego poziomu usług socjalnych • Wlatach 2009 -2010: - 929 pracowników124 jednostek organizacyjnych pomocy i integracji społecznej (ops, pcpr, dps, śds), podniosło kwalifikacjezawodowe w zakresie potrzeb osób starszych.

15. Cel szczegółowy 3: Zapewnienie odpowiedniego poziomu usług socjalnych c.d. Promocja dobrych praktyk • W roku 2008 kapituła Konkursu Godni Naśladowaniawprowadziła do kategorii konkursowych, kategorię na najlepszą inicjatywę na rzecz osób starszych. • Od 2009 r. województwo warmińsko-mazurskie aktywnie uczestniczy w Ogólnopolskiej Kampanii na rzecz Przeciwdziałania Przemocy wobec Osób Starszych i Niepełnosprawnych. • W kwietniu 2009 roku Wojewódzki program na rzecz osób starszych prezentowany był wSenacie RP podczas debaty dotyczącej problematyki osób starszych. • W roku 2009, XIWarmińsko-Mazurskie Dni Rodziny przebiegały pod hasłem „Człowiek starszy we współczesnej rodzinie i społeczeństwie”. • W 2010 roku powstały cztery lokalne programyna rzecz osób starszych tj. dla: Olsztyna, Elbląga, Nowego Miasta Lubawskiego oraz Działdowa. • W październiku każdego roku obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Seniora.

16. Cel szczegółowy 4: Stworzenie systemu diagnozowania i monitorowania potrzeb osób starszych • Uchwałą Nr 8/139/10/III Zarządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia15 lutego 2010 r. powołano Zespół ds. diagnozowania potrzeb osób starszych i monitorowania Wojewódzkiego programu na rzecz osób starszych na lata 2009-2013 „Pogodna i bezpieczna jesień życia na Warmii i Mazurach”.W skład Zespołu wchodzi 16 osób z różnych placówek, podmiotów i instytucji. Badania o charakterze regionalnym: • „Osoby starsze w województwie warmińsko-mazurskim” sporządzone w 2006 roku przez Warmińsko-Mazurskie Biuro Planowania Przestrzennego. • „Diagnoza sytuacji ludzi starszych w województwie warmińsko-mazurskim na przełomie 2007/2008 roku” - opracowane przez Zespół z Katedry Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie pod kierunkiem prof. UWM dr hab. Ewy Kantowicz. • „Instytucje wobec potrzeb ludzi starszych w województwiewarmińsko-mazurskim”– badanie przeprowadzone w 2010 roku przez Obserwatorium Integracji Społecznej przy ROPS w Olsztynie.

17. Cel szczegółowy 5: Rozwój systemu informacji, poradnictwa i doradztwa • W województwie warmińsko-mazurskim w latach 2009-2010 funkcjonowały cztery podmioty zbliżone charakterem działania do Lokalnych Centrów Informacji i Doradztwa dla Osób Starszych, były to: • Punkt Informacji dla Seniorów – który prowadzi swoją działalność w Dziennym Domu Pomocy dla Osób Niepełnosprawnych przy ul. Emilii Plater 13 w Olsztynie. • Dzienny Dom Pomocy, funkcjonujący w strukturach Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Lidzbarku Warmińskim przy ul. Góreckiego 7. • Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ornecie, przy ul. 1-go Maja 6. • Ośrodek Wsparcia, przy ul. 24 Stycznia 9, utworzony w wyniku wdrażania PIS PPWOW, funkcjonujący w strukturach Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Rozogach. • W monitorowanym okresie nie powstało w województwie warmińsko-mazurskim regionalne centrum informacji i doradztwa dla osób starszych, ich rodzin i opiekunów. • Od 2010 roku prowadzi działalność Rzecznik Praw Osób Starszych i jego zastępca.

18. Cel szczegółowy 6: Zwiększenie roli organizacji pozarządowych w realizacji usług z zakresu pomocy społecznej W latach 2009-2010: • 41 jednostek organizacyjnych pomocy i integracji społecznej (ops, pcpr, dps, śds) zorganizowało szkolenia/seminaria dla swoich pracowników oraz dla przedstawicieli organizacji pozarządowych w zakresie przygotowanie do realizacji usług na rzecz osób starszych. • W powyższych szkoleniach udział wzięło: • 1.534 pracowników instytucjipomocy społecznej, • 251przedstawicieli organizacji pozarządowych. W monitorowanym okresie : • 51 gmin i 13 powiatów zleciło organizacjom pozarządowym realizację 117 zadań na rzecz osób starszych. • Łącznie wsparciem objęto 10.816 osób starszych • Z budżetów gmin i powiatów przekazano dofinansowanie w łącznej wysokości 14.236.475 zł

19. Obszar III Aktywność, zainteresowania i potrzeby duchowe osób starszych Cel strategiczny: Pełnoprawny, aktywny udział osób starszych w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym

20. Cel szczegółowy 1: Podniesienie aktywności osób starszych i działających na ich rzecz organizacji • Najpopularniejsze są Uniwersytety Trzeciego Wieku, w roku 2010 w województwie warmińsko-mazurskim działało 18 UTW. • od 1 września 2009 r. do 31 sierpnia 2010 r. Federacja FOSa realizowała projekt Akademia III Wieku Warmii i Mazur, w ramach którego utworzono Szkołę Animatorów Społecznych pracujących w środowisku osób starszych. W szkoleniach wzięło udział 16 animatorów - liderów, przedstawicieli organizacji pozarządowych i innych instytucji, pracujących w środowisku osób starszych. • 3 października 2009 r. podczas II Wojewódzkiej Konferencji z Okazji Międzynarodowego Dnia Seniora miało miejsce ukonstytuowanie się Sieci na Rzecz Seniorów Warmii i Mazur. Deklarację przystąpienia do Sieci w tym dniu podpisało ponad 20 podmiotów, zarówno organizacji socjalnych, jak i instytucji.

21. Cel szczegółowy 1: Podniesienie aktywności osób starszych i działających na ich rzecz organizacji Poakcesyjny Program Wsparcia Obszarów Wiejskich Program Integracji Społecznej Łącznie usługami dla osób starszych objęto 4.908 osób, na realizację zadań na rzecz osób starszych przeznaczono ok. 1.300.000 zł Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013 Priorytet VII Promocja Integracji Społecznej • W latach 2009-2010 w niżej wymienionych Działaniach powyższego programu uczestniczyło łącznie 1.961 osóbstarszych, w tym: • Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji – 964 osoby • Działanie 7.2 Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej – 395 osób • Działanie 7.3 Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji – 602 osoby.

22. Cel szczegółowy 2: Zwiększenie aktywności zawodowej osób 50+ • W latach 2009-2010 zusług poradnictwa zawodowego skorzystało łącznie 18.348 osób bezrobotnych powyżej 45 roku życia. Wskutek działalności poradniczej zatrudnienie podjęło łącznie 1.511 osób po 45 roku życia • Strategia Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich w Województwie Warmińsko-Mazurskim do 2020 roku, w jednym ze swoich priorytetówzakłada działania na rzecz wzrostu aktywności zawodowej i edukacyjnej bezrobotnych 45/50+. • Grupę osób 45/50+ potraktowano jako priorytetowąw działaniach aktywizacyjnych w corocznie opracowywanym Regionalnym Planie Działań na rzecz Zatrudnienia w Województwie Warmińsko-Mazurskim. • Powiatowe urzędy pracy wykorzystały środki z rezerwy Funduszu Pracy na realizację programu aktywizacji zawodowej osób 45/50+ pozyskując dodatkowo na ten cel: • w 2009 roku – 7.108.000 tys. zł, aktywizując 1.363 osoby • w 2010 roku – 5.670.000 zł, aktywizując 1.163 osoby.

23. Cel szczegółowy 3: Wzmocnienie integracji międzypokoleniowej • W ramach realizacji Akademii III wieku realizowane były międzypokoleniowedziałania zaplanowane przez osoby starsze w ich społecznościach lokalnych (np. festyny, spotkania, warsztaty filmowe). • XI Warmińsko-Mazurskie Dni Rodziny, w roku 2009 r. przebiegały pod hasłem „Człowiek starszy we współczesnej rodzinie i społeczeństwie”. • Organizowane są uroczyste obchody Międzynarodowego Dnia Seniora, Dnia Babci, Dnia Dziadka.

24. Cel szczegółowy 4: Rozwój wolontariatu 50+ • Wlatach 2009-2010 przeprowadzono następujące kampanie medialne i akcjespołeczne promujące wolontariat osób starszych: • „Lubię pomagać” • „Hospicjum to też życie” • „Pomarańczowa Rewolucja” Ponadto: • Ideę wolontariatu 50 + w sposób innowacyjny promowała Federacja FOSa, poprzez realizację projektu polegającego na wymianie wolontariuszy 50+ z Polski i Holandii. • Hospicjum Domowe im. Św. Wojciecha w Mrągowie cyklicznie szkoliło wolontariuszy hospicyjnych sprawujących opiekę w domu chorego oraz systematycznie pozyskiwało wolontariuszy hospicyjnych działających na rzecz osób z chorobą nowotworową. • W województwie warmińsko-mazurskim działalność prowadzą 22 Centra Wolontariatu.

25. Cel szczegółowy 5: Zaspokajanie potrzeb duchowych i religijnych osób starszych Federacja FOSa we współpracy z Miastem Ełk oraz Caritas Diecezji Ełckiej zorganizowała w dniu 8 maja 2010 r. w Ełku - I Ekumeniczne Spotkania Środowisk Osób Starszych - wzięło w nich udział ok. 300 osób. Podczas spotkań odbyły się liczne występy artystyczne, kucharskie, różnego rodzaju warsztaty oraz wspólny wieczór taneczny.

26. Obszar IV Wizerunek osoby starszej w społeczeństwie Cel strategiczny: Poprawa wizerunku osób starszych w społecznościach lokalnych

27. Cel szczegółowy 1: Podniesienie poziomu wiedzy na temat osób starszych • Wydawano artykuły i dodatki publikowane w mediach lokalnych i regionalnych. • Federacja FOSa: • rozpoczęła systematyczne wydawanie pisma Generacja, • stworzyła dwie produkcje filmowe poświęcone tematyce osób starszych, • zamieszczała publikacje na stronach www, kolportowała ulotki. • Fundacja Elbląg –przeprowadziła kampanię pod hasłem „Zawsze jest czas na pasje”. • Gazeta Olsztyńska - od września 2011 r. zaplanowała comiesięczne wydawanie dodatku „Aktywnie po 50-tce”.

28. Cel szczegółowy 2: Ograniczenie przejawów dyskryminacji osób starszych Rzecznicy podejmowali interwencję w sprawach kolejek na operację zaćmy, utworzenia poradni geriatrycznej, uwzględnienia problematyki osób starszych w przygotowywanej tzw. ustawie antydyskryminacyjnej.

29. Cel szczegółowy 3: Promocja aktywności osób starszych Statuetkę Godni Naśladowania: • W 2009 r. przyznano Stowarzyszeniu Opieki Paliatywno-Hospicyjnej i Długotrwale Unieruchomionych – „Pomocna Dłoń" z Braniewa za inicjatywę „Uniwersytet III Wieku". • W 2010 r.otrzymało Stowarzyszenie „Kolonia nad Szkwą” z Kolonii za projekt „Most międzypokoleniowy nad rzeką Szkwą”. • Zespoły seniorskie zapraszane są na liczne festyny, konferencje, spotkania okolicznościowe, na których prezentują swoje występy taneczne, wokalne itp.

30. Cel szczegółowy 4: Zwiększenie zainteresowania mediów tematyką osób starszych • W wymiarze regionalnym działania z tego zakresu podejmuje m.in. Federacja FOSa. W celu promocji działań Rzecznika Praw Osób Starszych i jego zastępcy, w sierpniu 2010 r. w Olsztynie i Elblągu zorganizowano 2 konferencje prasowe. • Rzecznik Praw Osób Starszych i jego zastępca udzielili wywiadów dla takich mediów jak: TVP Olsztyn, Radio Olsztyn, Radio Planeta, Olsztyn 24, Gazeta Olsztyńska, Dziennik Elbląski, Gazeta Wyborcza Olsztyn.

31. Cel szczegółowy 5: Rzecznictwo interesów osób starszych • Powstały cztery lokalne programy na rzecz osób starszych w: Olsztynie, Elblągu,Nowym Mieście Lubawskim oraz Działdowie. • Federacja FOSa w styczniu 2010 r.powołała Rzecznika Praw Osób Starszych Województwa Warmińsko-Mazurskiego oraz jego zastępcę. • Rzecznik oraz jego zastępca przyjęli w sumie kilkudziesięciu interesantów w sprawach mieszkaniowych (eksmisje, zakłócanie spokoju), zdrowia i opieki społecznej (kolejek w szpitalach, dostępu do zabiegów rehabilitacyjnych), problemów prawnych. • W dniu 15 maja 2010 r. Rzecznik Praw Osób Starszych wystosował apel do senatorów z województwa warmińsko-mazurskiego o uwzględnienie problematyki osób starszych w przygotowywanej tzw. ustawie antydyskryminacyjnej.

32. WOJEWÓDZKI PROGRAM NA RZECZ OSÓB STARSZYCH NA LATA 2009-2013 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Wiesława Przybysz Dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie