Richtlijn behandeling comorbide angststoornis en middelenmisbruik of - afhankelijkheid

1. (voorlopige) resultaten en methodologische aandachtspunten Richtlijnbehandelingcomorbideangststoornis en middelenmisbruik of -afhankelijkheid Anke Snoek Elske Wits, Wim Meulders & Dike van de Mheen

2. Richtlijn ontwikkeld door: Mondriaan Zorggroep & IVO In opdracht van: Resultaten Scoren

3. Addendum bij de MDR angststoornissen • Nieuwe generatie Resultaten Scoren richtlijnen die zich richten op comorbiditeit

4. Methode: Masterprotocol Resultaten Scoren • Veldverkenning (telefonische consultatie experts) • Literatuurstudie • Opstellen concept • Toetsing concept bij patiëntengroepen en experts • 1e pilot (Mondriaan Zorggroep) • 2e pilot (Iriszorg) • Goedkeuring beroepsgroepen Jansen & Snoek, 2007

5. Kloof tussen evidence-based en practice-based • Comorbiditeit versus multimorbiditeit • Zelfmedicatie-model versus vicieuze cirkel • Abstinentie en hulpvraag

6. Comorbiditeit: theorie • posttraumatische stressstoornis (PTSS) • sociale angststoornis • gegeneraliseerde angststoornis • paniekstoornis met of zonder agorafobie • specifieke fobie • obsessief compulsieve stoornis • hypochondrie • Middelen: alle middelen, inclusief benzodiazepine- en nicotineafhankelijkheid

7. Comorbiditeit: praktijk • Er is vaak sprake van multimorbiditeit: • Meerdere problemen met verslavende middelen • Meerdere psychische problemen • Angststoornis is niet altijd het overheersende psychische probleem

8. Comorbiditeit: gevolgen voor richtlijn Veel RCT-studies zijn uitgevoerd op ‘zuivere’ groepen: 2 stoornissen, weinig bijkomende problematiek Richtlijn: • Naslagwerk voor specifieke comorbide evidentie • Veel aandacht voor mogelijke interacties tussen stoornissen en tussen de behandelingen van de stoornissen

9. Relatie angst & middelen Theorie • Angststoornis veroorzaakt middelenmisbruik • Middelenmisbruik veroorzaakt angststoornis • Gemeenschappelijke veroorzaker • Bestaan onafhankelijk van elkaar • Vicieuze cirkel Praktijk Veel aanhang voor de zelfmedicatie-theorie

10. Relatie angst en middelen: advies in de richtlijn Los van de oorspronkelijke relatie moeten beide problemen behandeld worden Schadé et al., 2007; Marquenie et al., 2007

11. Behandeling: theorie (1) Verschillende soorten angstklachten • Angstklachten veroorzaakt door gebruik • Angstklachten veroorzaakt door ontwenning van gebruik • Angstklachten door somatische problemen • Angstklachten na detoxificatie door gebrekkige copingsvaardigheden • Angststoornissen

12. Behandeling: theorie (2) • Diagnose: periode van abstinentie • Behandeling: (in principe) eerst abstinentie van middelen, dan behandeling van de angststoornis

13. Behandeling: praktijk • Twee problemen betekent niet altijd twee hulpvragen • Vaak wel een hulpvraag voor de angststoornis, geen hulpvraag voor middelenproblematiek

14. Behandeling: richtlijn • Twee varianten: • patiënten met abstinentie als behandeldoel • patiënten zonder abstinentie als behandeldoel • Veel aandacht voor motivatie en psycho-educatie • Heldere beslisbomen zodat de cliënt kan meebeslissen over de behandeling

15. Conclusie (1) • Wetenschap levert waardevolle inzichten voor de praktijk • Wetenschappelijke inzichten sluiten niet altijd aan bij de weerbarstigheid van de praktijk • Praktijk levert waardevolle inzichten voor de wetenschap

16. Conclusie (2) De richtlijn is een zorginnovatie op twee gebieden: • Wetenschappelijk onderbouwde behandeladviezen en kennis die aansluiten bij de knelpunten die professionals ervaren: de kloof tussen wetenschap en praktijk overbruggen • Geïntegreerd behandelen bij comorbiditeit: de kloof tussen GGZ en verslavingszorg overbruggen

17. Met dank aan: • Projectgroep Mondriaan Zorggroep: Wim Meulders, Koen Schuers, Michael Wellmer, Luc de Voogt & Nele Gielen • Stichting Omgaan met Angst • Cliëntenraad Mondriaan