Konferencja metodyczna nauczycieli języka polskiego szkół ponadgimnazjalnych

1. Sprawozdaniez egzaminu maturalnego z języka polskiegoprzeprowadzonego w województwie kujawsko-pomorskimw 2014 roku Konferencja metodyczna nauczycieli języka polskiegoszkół ponadgimnazjalnych 29 września 2014 roku Iwona Rostankowska KPCEN w Bydgoszczy

2. Struktura i forma egzaminu maturalnego z języka polskiego W 2014 roku egzamin z języka polskiego zdawany był jako przedmiot obowiązkowy na poziomie podstawowym, a jako przedmiot dodatkowy na poziomie rozszerzonym. Egzamin z języka polskiego zdawany jako przedmiot obowiązkowy składał się z dwóch części: · ustnej – zdawanej na jednym poziomie i ocenianej przez przedmiotowy zespół egzaminacyjny, · pisemnej – zdawanej na poziomie podstawowym, ocenianej przez egzaminatorów zewnętrznych wpisanych do rejestru egzaminatorów Okręgowej Komisji egzaminacyjnej w Gdańsku. Egzamin z języka polskiego zdawany jako przedmiot dodatkowy składał się z tylko z części pisemnej.

3. Wyniki części ustnej egzaminu maturalnego z języka polskiego

4. Wyniki części ustnej egzaminu maturalnego z języka polskiego Na uwagę zasługuje wartość modalnej, która dla liceów ogólnokształcących wynosi 20 (jest to najczęstszy wynik występujący wśród zdających), dla techników uzupełniających i liceów uzupełniających wynosi ona 6, czyli progowy wynik zaliczający tę część egzaminu.

5. Arkusz egzaminacyjny − poziom podstawowy Arkusz egzaminacyjny z języka polskiego na poziomie podstawowym składał się z dwóch części. Część I to test sprawdzający rozumienie tekstu nieliterackiego, do którego dołączonych zostało 13 zadań różnego rodzaju (krótkiej odpowiedzi, wyboru wielokrotnego, na dobieranie). Część II to 2 zadania otwarte rozszerzonej odpowiedzi (do wyboru). Do każdego z nich dołączone były fragmenty tekstów literackich. Zadania w arkuszu sprawdzały wiadomości oraz umiejętności ujęte w standardachwymagań egzaminacyjnych dla poziomu podstawowego w trzech obszarach: wiadomościi rozumienie, korzystanie z informacji, tworzenie informacji. Za rozwiązanie wszystkich zadań zdający mógł otrzymać maksymalnie 70 punktów (20 punktów za część pierwszą oraz 50 – za część drugą).

6. Arkusz egzaminacyjny − poziom podstawowy Część I arkusza Podstawą do rozwiązania testu z części sprawdzającej rozumienie tekstu nieliterackiego było przeczytanie tekstu Barbary Skargi O miłości oraz udzielenie przezzdającego odpowiedzi na 13 zadań sprawdzających jego rozumienie na poziomie znaczeń, struktury, funkcjonalności języka i stylu oraz komunikacji. W tej części arkusza sprawdzane były wybrane umiejętności wskazane w standardach wymagań egzaminacyjnych, które dotyczyły obszaru II. Korzystanie z informacji.

7. Arkusz egzaminacyjny − poziom podstawowy Część II arkusza Integralną częścią wypracowania jest odniesienie się do tekstu literackiego dołączonego do tematu w arkuszu egzaminacyjnym. W tej części egzaminu zdający powinien wykazać się umiejętnością pracy z tekstem literackim i pisania o literaturze. Ma on napisać tekst własny, merytorycznie poprawny, uporządkowany i spójny. Ma nadać mu właściwy kształt graficzny. Powinien pisać językiem zgodnym z obowiązującymi normami, posługiwać się stylem komunikatywnym, dostosowanym do formy wypowiedzi. W części II zdający mieli do wyboru dwa tematy sprawdzające umiejętność tworzenia własnego tekstu. W obu tematach należało odnieść się do tekstów literackich do nich dołączonych. Wybrano teksty autorów zakorzenionych w dydaktyce szkolnej – Henryka Sienkiewicza i Stanisława Wyspiańskiego.

8. Wyniki części pisemnej egzaminu maturalnego z języka polskiego

9. Wyniki części pisemnej egzaminu maturalnego z języka polskiegopoziom podstawowy

10. Wyniki części pisemnej egzaminu maturalnego z języka polskiegopoziom rozszerzony

11. Wyniki części pisemnej egzaminu maturalnego z języka polskiegopoziom rozszerzony Wyniki z egzaminu z języka polskiego na poziomie rozszerzonym uzyskane przez maturzystów z liceówogólnokształcących są najwyższe w województwie. Średni wynik w województwie wyniósł 64,35%. Nieliczna grupa kujawsko-pomorskich absolwentówliceów profilowanych i liceów uzupełniających przystąpiła do tego egzaminu i uzyskała wynik zdecydowanie niższy niż zdający z liceów ogólnokształcących.

12. Analiza wyników – poziom podstawowy

13. Interpretacja wskaźnika łatwości zadań z części I arkusza z poziomu podstawowego

14. Interpretacja wskaźnika łatwości zadań z części I arkusza z poziomu podstawowego Wśród zadań w części I arkusza nie było zadań bardzo trudnych. Trudne były zadania 2,3,5,8,13. Zdań trudnych i umiarkowanie trudnych było 7, a zadań łatwych i bardzo łatwych – 6. Część I okazała się dla zdających umiarkowanie trudna. Wskaźnik łatwości zadań z części pierwszej wyniósł 0,62.

15. Umiejętności sprawdzane w zadaniach testowych • Rozpoznanie struktury tekstu. (z.2, 3,4) • Rozpoznanie funkcji językowych składników tekstu. (z. 1, 5, 10) • Rozpoznawanie funkcji komunikacyjnej tekstu. (z. 6, 8) • Odczytanie złożonych sensów we fragmentach tekstu. (z. 7, 9) • Rozumienie tekstu jako całości. (z. 11,12,13)

16. Umiejętności sprawdzane w zadaniach testowych Podsumowanie Wciąż trudne dla zdających są zadania wymagające sformułowanie tezy, samodzielnego odczytania sensu tekstu, a także rozpoznawania funkcji jego składników. Pozytywną ocenę odpowiedzi zdających utrudnia także zastosowanie przez nich nieprecyzyjnego lub zbyt kolokwialnego języka.

17. Zadanie trudne Zadanie 2. (1 pkt) Jaką funkcję w kompozycji tekstu pełni przywołanie Uczty Platona? (Rozpoznanie zasady kompozycyjnej i jej funkcji) Zadanie 3. (2 pkt) Sformułuj zawartą w akapicie 1. tezę związaną z istotą człowieczeństwa. Wymień przykłady z życia codziennego, zawarte w tekście, które ilustrują tę tezę. Teza .................................................................................................................................... Przykład 1. Przykład 2. ............................................................................................................................(Wyodrębnianie tezy tekstu, wykorzystanych w nim argumentów i sformułowanych wniosków)

18. Zadanie trudne Zadanie 5. (2 pkt) Uzupełnij tabelę. A. Spośród podanych środków stylistycznych: personifikacja, apostrofa, antyteza, wyliczenie, inwersja wybierz trzy, które autorka zastosowała w zdaniu: Czasem [miłość] jest rozsądna, czasem szalona, czasem niszczy, czasem buduje, bywa ślepa, ale i zdumiewająco przewidująca, jakby otrzymywała nagle przenikliwe widzenie przyszłości. B. Określ rolę każdego z nich w budowaniu obrazu miłości. • Środek stylistyczny….. • Rola środka stylistycznego… (Rozpoznanie charakterystycznych cech stylu i języka tekstu, nazywanie środków językowych i ich funkcji w tekście)

19. Zadanie trudne Zadanie 8. (2 pkt) Do każdego z podanych zdań dobierz funkcję językową, która w nim dominuje. • fatyczna B. informacyjna C. impresywna D. ekspresywna ………(Nazywanie funkcji tekstu) Zadanie 13. (2 pkt) Do podanych punktów planu tekstu dopisz odpowiadające im numery akapitów. 1. Wyższy sens funkcji fizjologicznych. …………………… 2. Biologiczny i duchowy wymiar miłości. …………………… 3. Przewaga nienawiści i potrzeba miłości. …………………… (Rozpoznanie zasady kompozycyjnej tekstu.)

20. Zadanie umiarkowanie trudne Zadanie 6. (1 pkt) Jaką funkcję pełnią sformułowania: „właśnie”, „chciałoby się powiedzieć”, „wiemy dobrze” w zdaniach z akapitu 3.? (Rozpoznanie charakterystycznych cech stylu i języka tekstu, nazywanie środków językowych i ich funkcji w tekście) Zadanie 11. (1 pkt) Określ funkcję, którą pełni w całym tekście zdanie rozpoczynające ostatni akapit. (Rozpoznanie zasady kompozycyjnej tekstui jej funkcji.))

21. Arkusz egzaminacyjny − poziom podstawowy Temat 1. Żołnierskie emocje bohaterów Potopu Henryka Sienkiewicza. Na podstawie przytoczonego fragmentu powieści omów stany emocjonalne, zachowania i sytuacje ukazanych postaci. Temat 2. Na podstawie fragmentu Wesela Stanisława Wyspiańskiego porównaj poglądy Poety i Gospodarza na temat poezji narodowej oraz przedstaw sądy bohaterów o Polakach.

22. Arkusz egzaminacyjny - PP - tworzenie informacji - rozpoznanie problematyki utworu; - odczytanie treści dosłownych i ukrytych utworu; - rozpoznanie znaków i symboli kulturowych; - rozpoznanie tematów, wątków, motywów; - wykorzystanie w odczytaniu sensu utworu miejsc znaczących; - dostrzeżenie najistotniejszych zagadnień utworu; - sproblematyzowanie odczytania tekstu; - podsumowanie obserwacji analitycznych; - wskazanie kontekstów utworu i wykorzystanie ich w interpretacji.

23. Arkusz egzaminacyjny − poziom podstawowy Oba zadania zobowiązywały do uważnej lektury fragmentów teksów. Od zdającego piszącego wypracowanie na jeden z wybranych tematów oczekiwano również – opróczumiejętności rozwinięcia tego tematu – wykazania się umiejętnością redagowania własnego tekstu, przyznając, zgodnie z obowiązującymi kryteriami, punkty za kompozycję, styl, język i zapis (ortografię i interpunkcję).

24. Łatwość kryteriów z części II arkusza egzaminacyjnego z poziomu podstawowego (wypracowanie)

25. Pisanie własnego tekstu - PP Podobnie jak w ubiegłym roku największym problemem okazały się braki w zakresie umiejętności analizowania prozy epickiej. W jej miejsce w rozwiązaniach dominuje skłonność do streszczenia, parafrazowania lub opowiadania treści fragmentów utworów literackich zamieszczonych w arkuszu bez wnikania w złożoność procesów psychologicznych oraz niedostrzegania (nierozpoznawania) wagi kontekstu historycznego w utworze. Przeważa uproszczona wizja historii, a nieumiejętność wykorzystania kontekstów (w tym historycznego) to najsłabszy element w rozwiązaniach zdających. Spostrzeżenia o tekście literackim nie są pogłębione.

26. Pisanie własnego tekstu – PP – typowe błędy - brak znajomości treści Wesela pomocnej jako kontekst ułatwiający analizę i interpretację podanej sceny,- brak podstawowej wiedzy historycznoliterackiej i genologicznej- niezrozumienie treści sceny,- sprowadzenie analizy i interpretacji do czytania tekstu literackiego na poziomie dosłownym,- uznawanie streszczenia lub parafrazy tekstu za poprawną realizację tematu,- błędne przywołanie kontekstów interpretacyjnych będących podstawą wnioskowania,- słabe opanowanie umiejętności językowo-stylistycznych,-słabe opanowanie umiejętności kompozycyjno-tekstotwórczych,- słabe opanowanie umiejętności analityczno-interpretacyjnych.

27. Wskaźniki łatwości zadań z całego arkusza z poziomu podstawowego Wskaźniki łatwości wszystkich kryteriów: kompozycji, stylu, języka i zapisu mieszczą się w przedziale zadań umiarkowanie trudnych. Tylko kryterium treść mieści się w przedziale zadań trudnych. Łatwość części drugiej wyniosła 0,48 (trudny). Współczynnik łatwości wszystkich zadań z obu części arkusza egzaminacyjnego wyniósł 0,55, co określa cały arkusz maturalny z poziomu podstawowego jako umiarkowanie trudny.

28. Arkusz egzaminacyjny – poziom rozszerzony Temat 1. Literackie obrazy miłości i sposoby ich kreowania we fragmentach Don Kichota z La ManchyMiguela de Cervantesa Saavedry oraz Romea i Julii Williama Szekspira. Temat 2.Porównaj obrazy miasta przedstawione we fragmentach opowiadania Brunona Schulza Sierpień i powieści Leopolda Tyrmanda Zły. Omów sposoby ukazania przestrzeni i funkcje, jakie ona pełni w obu utworach. Do tematów dołączone były fragmenty tekstów literackich.

29. Arkusz egzaminacyjny – PR- tworzenie informacji - rozpoznanie tematów, motywów, wątków; - rozpoznanie bohaterów i sposobów ich kreowania w utworze; - rozpoznanie cech wspólnych wskazanych utworów; - rozpoznanie konwencji literackiej utworów; - odczytanie treści dosłownych i ukrytych utworów; - rozpoznanie nadawcy i odbiorcy oraz sposobów ich kreowania w utworze; - wskazanie tradycji literackiej; - określenie podstawowych wyznaczników poetyki utworu; - wskazanie związków między różnymi warstwami utworu;

30. Arkusz egzaminacyjny – PR- tworzenie informacji c.d. - wskazanie środków językowych decydujących o swoistości wypowiedzi indywidualnej; - dostrzeżenie struktury artystycznej utworu; - podsumowanie obserwacji analitycznych, - sformułowanie wniosków; - sproblematyzowanie odczytania tekstów; - zinterpretowanie utworów na podstawie analizy; - zastosowanie podstawowych pojęć z zakresu poetyki, teorii literatury i nauki o języku; - zredagowanie własnej wypowiedzi zgodnie z cechami gatunku i zamierzoną funkcją (interpretacja porównawcza).

31. Arkusz egzaminacyjny – poziom rozszerzony Zakres wymaganej tematem interpretacji zawierał się w rozpoznaniu zasad zestawienia fragmentów, porównania kreacji bohatera w obu fragmentach, rozpoznaniu i przedstawieniu sposobu kreacji bohatera oraz ustalenia celu, dla którego postać ta została przedstawiona, a także porównania literackich obrazów bibliotek i ich użytkowników oraz określenia sposobuich kreacji. Wywód należało posumować zgodnie z założeniami tematu. (poziom idei oraz poziom ukształtowania wypowiedziartystycznej).

32. Wskaźniki łatwości kryteriów arkusza egzaminacyjnego z poziomu rozszerzonego

33. Wskaźniki łatwości kryteriów arkusza egzaminacyjnego z poziomu rozszerzonego Wszystkie współczynniki łatwości uzyskane za poszczególne kryteria wypracowania mieszczą się od 0,58 do 0,75, czyli w przedziałach dla zadań umiarkowanie trudnych (treść, styl, kompozycja, zapis) oraz łatwych (język). Wskaźnik łatwości arkusza z poziomu rozszerzonego wyniósł 0,65, a więc tematy okazały się umiarkowanie trudne dla zdających.

34. Pisanie tekstu własnego - PR Tematy wypracowań dotyczyły utworów autorów, którzy wskazani są w Informatorze maturalnym z języka polskiego (William Szekspir, Bruno Schulz), oraz autorów niewymienionych w liście lektur (Miguel de Cervantes Saavedra, Leopold Tyrmand), przy czym teksty ich autorstwa utrzymane są w omawianej w szkole poetyce lub konwencji literackiej. Zadania z arkusza z poziomu rozszerzonego sprawdzałyumiejętności analizowania, interpretowania i porównywania fragmentów tekstów literackich oraztworzenia w związku z nimi tekstu własnego.

35. Pisanie tekstu własnego - PR Temat pierwszy Literackie obrazy miłości i sposoby ich kreowania we fragmentach Don Kichota z La ManchyMiguela de Cervantesa Saavedry oraz Romea i Julii Williama Szekspira.

36. Pisanie tekstu własnego - PR Realizując temat pierwszy, zdający powinni dostrzec zasadę zestawienia tekstów: fragmenty z rożnych gatunkowo/rodzajowo utworów, tematyka niezwykłej miłości, samotny zakochany i para kochanków, wyznania miłosne (monolog i dialog). Natomiast ukazując obrazy miłości, zdający powinien przedstawić kreację zakochanych bohaterów w obu cytowanych tekstach i napisać, na czym polega ich miłość. Sposób kreowania bohaterów w Don Kichocie wiąże się z tradycją i konwencją literatury pasterskiej, ksiąg rycerskich. Miłość w Don Kichocie została wymyślona (manifestowana), hiperbolizowana na pokaz, tragiczna (zabiera spokój, przynosi cierpienie), efekt obłędu, przynosi negatywne doznania i emocje (np.: zazdrość, cierpienie, żal), ale jest też bezgraniczna i nie daje się wypowiedzieć (wyrazić w słowach). Miłość w Romeo i Julii jest prawdziwa, szczera (ale ukrywana), spełniona, niebezpieczna, tragiczna (zabiera życie), skazana na niepowodzenie (przeznaczenie).

37. Pisanie tekstu własnego - PR Do drugiego tematu również dołączone były fragmenty tekstów literackich. Zakres wymaganej tematem interpretacji zawierał się w rozpoznaniu zasad zestawienia fragmentów, porównaniu obrazów miasta, rozpoznaniu i przedstawieniu sposobu ukazania przestrzeni i ustalenia funkcji tejże przestrzeni w tekstach. Wywód należało posumować zgodnie z założeniami tematu, a więc dzięki analizie porównawczej fragmentów wskazać podobieństwa i różnice w obrazach miasta oraz sposobach ich kreacji, dostrzec związek między tymi płaszczyznami każdego z tekstów.

38. Pisanie tekstu własnego - PR Temat drugi Porównaj obrazy miasta przedstawione we fragmentach opowiadania Sierpień Brunona Schulza i powieści Zły Leopolda Tyrmanda. Omów sposoby ukazania przestrzeni i funkcji, jakie onapełni w obu utworach.

39. Pisanie tekstu własnego – PR – typowe błędy - sprowadzenie analizy i interpretacji do czytania tekstu literackiego na poziomie dosłownym, - słabe czytanie tekstów na poziomie symbolicznym, - uznawanie streszczenia lub parafrazy treści fragmentów tekstów za poprawną realizację tematu, - słabe opanowanie umiejętności analityczno-interpretacyjnych, - brak podstawowej wiedzy historycznoliterackiej: • np.: niezrozumienie treści fragmentów, • błędne przywołanie kontekstów interpretacyjnych będących podstawą wnioskowania, • słabe opanowanie umiejętności kompozycyjno-tekstotwórczych, • ograniczenie się do rejestrowania środków stylistycznych, bez wskazania ich funkcji.

40. Podsumowanie i wnioski Inne błędy zdających można ująć w rejestr: - nierozumienie pojęć kluczowych dla tematu - nieznajomość periodyzacji literatury - nieprawdziwe wskazanie czasu powstania dzieła błędna klasyfikacja gatunkowa - nieznajomość losów bohaterów (powstały w arkuszach nowe, nieznane polonistom „teksty”) - mieszanie faktów, koligacji - zbyt dosłowne streszczanie danych w arkuszu fragmentów (bez zrozumienia języka).

41. Podsumowanie i wnioskiWspółczynniki łatwości arkuszy PP i PR w województwie kujawsko-pomorskim

42. Wnioski i rekomendacje Czynniki mające wpływ na przeciętny wynik średni uzyskany na maturze 2014 roku: • nieznajomość treści lektur na poziomie podstawowym • streszczenia lub parafrazy tekstów dołączonych do tematów • powierzchowna analiza i interpretacja tematów • słaba umiejętność analizy i interpretacji tekstów • pobieżna lektura tekstów załączonych do zadań • nieuważna lektura poleceń zadań • błędy rzeczowe • ograniczanie się do odczytywania sensów dosłownych i do powierzchownych obserwacji (słaba umiejętność czytania tekstów na poziomie symbolicznym) • ograniczenie się do rejestrowania środków stylistycznych, bez wskazania ich funkcji • nieznajomość podstawowej terminologii z zakresu poetyki, historii literatury, teorii literatury • nieusystematyzowana wiedza historycznoliteracka lub jej brak.

43. Wnioski i rekomendacje Warto też doskonalić umiejętności: - pisania dłuższych form wypowiedzi ze zwróceniem uwagi na komponowanie wypowiedzi, - formułowanie wniosków zgodnych z tematem, - poprawność stylistyczno-językową funkcjonalnej wobec tematu analizy i interpretacji tekstu literackiego - pamiętać o doskonaleniu umiejętności rozumienia wszystkich tekstów zawartych w arkuszu: • instrukcji, poleceń zawartych w teście, tematów wypracowań, tekstów będących podstawą rozwiązania zadań egzaminacyjnych - językowe, wzbogacać słownictwo i wpajać konieczność przestrzegania norm poprawności pisowni.

44. Wnioski i rekomendacje W szkole powinno się uczyć analizowania kontekstowego, takiego, w którym różne aspekty tegosamego zjawiska tworzą obraz rzeczywistości, historii, kultury typowy dla pogłębionego humanistycznego widzenia całości.

45. Wnioski i rekomendacje Analizowanie tekstów epickich lub ich fragmentów może polegać na wybieraniu elementów dominujących spośród różnych składników: • typ epiki, charakter narracji, typ narratora, stosunek narratora do przedmiotu wypowiedzi, faktów, bohaterów, przedmiotów, zdarzeń • miejsce, czas powieściowy/epicki (fabuła epicka, motyw przewodni, akcja, wątki, epizody), • obrazowanie literackie (językowe i kompozycyjne) • inne elementy świata przedstawionego (np.: tematy, motywy, toposy, konwencja literacka).

46. Wnioski i rekomendacje Interpretacja w kontekstach ogólnych i właściwych może odsyłać do kontekstów: - literackich, - historycznoliterackich, - filozoficznych, - biograficznych, - kulturowych (obejmujących zarówno typowe dla kultury wysokiej, masowej, popularnej zjawiska, jak i elementy inne niż literatura, z innych dziedzin sztuki – wskazanych w podstawie programowej).

47. Wnioski i rekomendacje I jeszcze rady dotyczące komponowania wypowiedzi. Należy w trosce o jakość własnej wypowiedzi pamiętać o: • zbudowaniu przekonującego wstępu • ustaleniu toku argumentacji w rozwinięciu • ustaleniu porządkującego kryterium • zbudowaniu logicznej wypowiedzi o przejrzystym toku argumentacji (zamysł kompozycyjny) • sformułowaniu problemu badawczy (jest tak..., ponieważ...) • uporządkowaniu, zhierarchizowaniu precyzyjnych argumentów (ich wynikanie z siebie, często zaznaczone akapitowaniem)

48. Wnioski i rekomendacje • logicznym sumującym podsumowaniu (nie tylko formalne zakończenie, ale też sformułowanie w kilku zdaniach tego, co wynika z całej wypowiedzi) • spójności wypowiedzi i unikaniu zbędnych powtórzeń • właściwych proporcjach między poszczególnymi częściami, czyli wstępem, rozwinięciem i zakończeniem • elementach uatrakcyjniających formę (np. motto, cytaty).

49. Uwagi po spotkaniu z dyrektor OKE w Gdańsku • o ponad 30 % zmalała populacja osób przystępujących do egzaminu maturalnego • obniżenie wyników egzaminu z języka polskiego • woj. kujawsko-pomorskie - wyniki niższe niż średnia krajowa • spada liczba uczniów uzyskujących wysokie wyniki • tylko 7% uczniów wybiera język polski na PR

50. Uwagi po spotkaniu z dyrektor OKE w Gdańsku • konieczna pogłębiona analiza wyników matury – nie tylko ilościowa, ale głównie jakościowa • nauczyciel powinien uważnie przeczytać Sprawozdanie z egzaminu maturalnego z języka polskiego • zastanowić się, czy to, co robię w czasie lekcji, przekłada się na wyniki egzaminu • koniecznie obliczyć wskaźniki łatwości dla danego zadania dla klasy • zwrócić uwagę na analizę treści, wymagań oraz strategii rozwiązywania zadań