Struktura wyjaśniania naukowego

1. Struktura wyjaśniania naukowego Na podstawie książki F. Neal’a oraz R.Shone’a „Proces budowy modeli ekonomicznych”

2. Ekonomia opisowa • Rozróżnienie faktu i wyrażenia opinii; • Wymaga takiego formułowania hipotez, aby ich następstwa można było poddać odpowiednim testom. • Pytania typu „co powinno być” nie mieszczą się w polu widzenia jej przedstawiciela.

3. Nauka • W najszerszym znaczeniu oznacza wiedzę; • Proces systematycznego gromadzenia wiedzy w danej dziedzinie; • Jej celem jest jednak raczej wyjaśnianie tego, co obserwujemy, i przewidywanie tego, co zaobserwujemy w okolicznościach, które dotąd nie istniały; • Jest ściśle związana z zadawaniem pytań typu: dlaczego?

4. Dlaczego powinniśmy zadawać pytania typu dlaczego?

5. Wyjaśnienie naukowe • Wykazuje, że pewne szczególne zdarzenie w przyrodzie musiało nastąpić (było konieczne i nieuniknione); • Stara się wytłumaczyć dane zjawiska przez logiczne wnioskowanie z uwzględnieniem pewnych praw ogólnych; • Jest to rozpatrywanie faktów w ramach pewnych teorii po to, by je „zrozumieć” i „zinterpretować”

6. Prawda i logika • Jeśli wniosek wynika z przesłanek, to tego typu wnioskowanie nazywamy sylogizmem. • Chociaż sylogizmowi nic nie można zarzucić z punktu widzenia logiki, wniosek może nie być prawdziwy, jeśli porówna się go z obserwowaną rzeczywistością.

7. Przykład

8. Prawa nauki • Prawo nauki wyraża związek między zjawiskami (przedmiotami). • Prawo przyczynowo-skutkowe implikuje sekwencję zdarzeń i ma postać: jeśli wystąpi A, to wystąpi B, przy czym B nigdy nie poprzedza A, np. Jeśli podgrzeje się miedź, to ona się rozszerza. • Prawo opisowe – przedstawia wzajemne związki między danymi wielkościami, np. pV=aT Prawo idealnych gazów Boyley’a-Charlesa, gdzie P-ciśnienie gazu, V-jego objętość, T-absolutna temperatura.

9. Prawa nauki • Przyczyną zdarzenia jest zestaw warunków wystarczających do tego, by ono zaszło. (J.S.Mill). • Dedukcyjna metoda wyjaśnienia naukowego: • Przesłanki zawierają co najmniej jedno prawo nauki; • Określone są warunki początkowe. • Przesłanki przyjęte w wyjaśnianiu prawa nauki same są prawami nauki. • W wyjaśnianiu prawa nauki nie trzeba formułować warunków początkowych.

10. Prawa nauki • Uogólnienie empiryczne odnosi się do wszystkich elementów danej klasy zdarzeń i oparte jest na obserwacji. • Prawo nauki > uogólnienie empiryczne • Obserwacja empiryczna jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym do tego, by ustanowić prawo nauki. • Naukowcy przypisując zdaniu ogólnemu miano prawa nauki, przypisują mu walor konieczności nadrzędnej.

11. Hipotezy • Hipoteza jest stwierdzeniem dotyczącym rzeczywistości. • Z hipotezy powinny wynikać następstwa, które mogą być poddane odpowiednim testom. • Hipotezy określają rodzaj faktów, które wybieramy do analizy, wpływając jednocześnie na kierunek naszych badań. • Choć można stwierdzić, że hipoteza jest fałszywa, nie możemy wykazać, że jest ona prawdziwa.

12. Przykład • H: „Jedyną przyczyną braku lekarzy są niskie oczekiwane płace w ciągu całej kariery zawodowej.” • J: „Jeśli tempo wzrostu płac będzie coraz szybsze, podaż lekarzy zwiększy się.”

13. Hipotezy • Gdy hipoteza wytrzymuje poważne testy i nie jest odrzucona, to wzrasta przekonanie, że jest ona prawdziwa. • Prawo nauki jest hipotezą, która jest zdaniem ogólnym, zweryfikowanym przy użyciu rygorystycznych testów. • Badacz może sformułować hipotezę, gdyż na podstawie dotychczasowego doświadczenia wydaje mu się ona możliwa do przyjęcia.

14. Teorie • Operują pojęciami, które nie są obserwowane i nabierają znaczenia jedynie w ramach definicji używanych w tych teoriach. • To zbiory relacji, w obrębie których takie pojęcia teoretyczne są ze sobą powiązane. • Nie składają się wyłącznie z terminów teoretycznych, zawierają także prawa nauki. • Są ogólniejsze od prawa nauki, które uwzględniają. • Mogą zostać odrzucone, jeśli nie potrafią wyjaśnić nowych problemów, nawet gdy mogą wytłumaczyć stare.

15. Modele • Modele stosuje się po to, by ułatwić zrozumienie złożonych sytuacji. • Celem modeli jest zbadanie tylko niektórych aspektów problemu i świadome pominięcie tych, które nie są ściśle związane z istotą sprawy. • Dzięki modelom można zrozumieć mechanizm danego zjawiska w krótszym czasie i mniejszym kosztem. • Za pomocą modeli można weryfikować teorie. Podstawą takiej weryfikacji mogą być przewidywania wynikające z modelu.

16. Prawa i hipotezy probabilistyczne • Wystarczy jeden wyjątek, by obalić prawo deterministyczne. • Jeśli zdanie probabilistyczne wprowadzimy do sylogizmu, to mamy tzw. wyjaśnienie probabilistyczne. • Wyjaśnienie probabilistyczne jest słabsze od wyjaśnienia typu nomologicznego.

17. Przykład • Zdanie probabilistyczne odnosi się do grupy, natomiast wniosek dotyczy jednego członka zbiorowości, o której mowa w pierwszej przesłance. • Droga wnioskowania prowadzi od ogółu do szczegółu.

18. Dokąd zmierzamy? • Choć istnieje wiele możliwych podejść prowadzących do zrozumienia zachodzących zjawisk, to najwięcej sukcesów odnosi wyjaśnienie naukowe. • Hipotetyczno-dedukcyjna metoda wnioskowania jest szeroko stosowana w ekonomii. • Wiele problemów, np.: • Złożoność zjawisk ekonomicznych; • Brak odpowiednika stałej fizycznej; • Brak „konieczności nadrzędnej” w „prawach ekonomicznych” • Pomimo trudności analiza ekonomiczna dostarcza pewnych reguł wyjaśniania zjawisk.