SOSYAL BİLİŞ Ayna Nöronlardan Kendiliğe

1. SOSYAL BİLİŞAyna Nöronlardan Kendiliğe Prof Dr Süheyla ÜNAL İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD

2. Sosyal Biliş • İnsanların • Ne yaptıkları, nasıl yaptıkları, niçin yaptıkları • Ne hissettikleri ve niçin öyle hissettikleri • Sosyal dünyalarını nasıl inşa ettikleri • Nasıl sosyalleştikleri ile ilgilenir

3. Sosyal biliş süreçleri • duyguların oluşumu ve düzenlenmesi • esnek tepki verme • akılcı ve yansıtımcı davranış sergileme • otobiyografik kendilik duygusu • kendilik öyküsü geliştirme • başkalarını anlama • kişilerarası ilişki geliştirme (Siegel 1999)

4. Sosyal Biliş

5. Oksipitotemporal loplarda erken görsel süreçler STS, FFA (Göz ve yüz bilgileri) Amigdala sosyal uyaranlarla ilişkili özellikleri seçer ve ilişkilendirir Frontal bölgeler Yönetsel kontrol (OBF, vmPFC) Duygu döngüsü (hipotalamus, ACC) Bellek yapıları (hipokampus)

6. Kendilik • Bireyin • Zihinsel yapısı, • Duyguları • Aktiviteleri • Özellikleri • Sahip olduğu kapasiteler • Farklılıkları ……. hakkındaki farkındalığı

7. Kendilik • Sosyal bilişin temelini oluşturan kendilik duygusu, gelişim sürecinde çevre ile etkileşimler sırasında kurulan nöral bağlantılar tarafından oluşturulur (Stern 1985, 2000, Schore 1997, Siegel 1999)

8. Kendilik gelişimi • Kendilik ve sosyal biliş zaman içinde gelişen bir süreç izler

9. Stern’e göre kendilik gelişimi • Görünür benlik • Öz kendilik • Öznel kendilik • Sözel kendilik • Öyküsel kendilik

10. Görünür benlik • Doğum-ikinci ay arasında proto-self tarafından oluşturulur • Bebek bedeni aracılığı ile aldığı duyusal bilgileri ve deneyimlediği dünyayı organize etmeye çalışır • Kişiler ve şeyler özelliklerine göre ayrıştırılır

11. Bakış-Yüz • Bu ayrıştırmadayüz ifadeleri önemlidir • Dış dünya ile ilk ilişkileri bakış ve temas aracılığı ile olan bebeğin ilgisi öncelikle diğer yüzlere yönelir (Johnson & Morton, 1991) • Yüz ifadelerini kızgın, üzgün, mutlu şeklinde sınıflandırır

12. Bağlanma • Yüz yüze, göz göze etkileşimle anne ile duygusal paylaşım gerçekleşir • Sağ hemisferler aracılığı ile gerçekleştirilen bu duygusal rezonans anne- çocuk ikilisi arasında güvenli bağlanma ilişkisine temel oluşturur

13. Sağ orbitofrontal bölge • Duyguların düzenlenmesi, empati, otobiyografik bellek gibi süreçlerde önemli rol oynar • Kişilerarası ilişkileri içeren yaşantı-bağımlı gelişimden sorumludur • Annenin olgun duygusal süreçleri ile etkileşim, bebeğin duygularını düzenlemeyi ve sözel olmayan etkileşimde kullanacağı sosyal referansları öğrenmesini sağlar

14. Öz kendilik • İki/üçüncüaylar-yedi/dokuzuncu aylarda • etkinlik • bütünlük • süreklilik • duygulanım gibi temel bileşenler aracılığı ile “öz kendilik” gelişir (Stern, 1985)

15. Öznel kendilik • 7/9. ay-18. aylar arası bebek ve bakıcısı arasındaki yansıtmalı diyaloglar bebeğin duygusal durumunu düzenler ve sosyal gelişimine yardım eder • İlk yılın sonunda gelişen örtük bellek süreçleri ile zihin modelleri ve şemaları şekillenmeye başlar • Sözel olmayan anı izleri kaydedilir • Beyin tekrarlayan yaşantılardaki bazı ipuçlarına karşı belirli tepkiler geliştirmeyi öğrenir

16. Ortak dikkat- Sosyalleşme • Bir başkasına dikkati yöneltme ve bakışlarıyla izleme • Gösterilen ya daişaret edilen işlevi anlama • Diğerinin davranışını taklit etme • Bu süreçler arasında koordinasyon

17. Öznel kendilik • Başkalarını taklit etme bellekte kendiliğin temsil edilmesini gerektirir • Eylemler aracılığı ile bebek annesinden farklı bir iç yaşantısı olduğunu fark etmeye başlar • “Kendi – öteki” ayırımını gerçekleştirir

18. Ayna Nöronlar • Soyutlama yetisini, zihinsel temsilcilerin oluşumunu ve sosyal biliş gelişimini sağlayan en önemli bilişsel sistemdir

19. Ayna Nöronlar • Bir eylemin yapılması ve karşıdaki tarafından algılanması arasındaki bağlantıyı sağlayan bu kod sistemi aracılığı ile sosyal uyaranları görmek ve duymakla kalmayız

20. Ayna nöronlar • O davranışı biz yapıyormuşuz gibi benzeri motor döngüleri harekete geçiririz (Rizzolatti et al. 1996)

21. Konuşma Jest ve mimikler Taklit Sosyal biliş Etkileşim Empati Ayna nöronlar (Iacoboni et al. 1996)

22. Bir başkasının acısını hissetme mentalizing, theory of mind, social cognition Hutchison et al (1999)

23. Ayna nöronlar • Premotor alandaki ayna nöronlar bir başkasının davranışını gözleme sırasında ateşlenir ve bir sonraki harekete hazırlanmayı sağlar (Meltzoff and Prinz 2002)

24. Taklit • Başkalarını taklit etme bellekte kendiliğin temsil edilmesini gerektirir ve eylemler aracılığı ile gelişir • İşleme hazırlanma, programlama ve prova etme, kompleks motor davranışta ustalığı arttırır (Rizolatti et al 2002)

25. cIPS: kaudal intraparietal sulkus cIPS cIPS cIPS 7a (PG): posterior parietal lobulün kaudal bölümü STS: Superior Temporal Sulkus 7b (PF): İnferior parietal lobülün rostral parçası Ayna Nöron Sistemi

26. Ayna Nöron Sistemi • Premotor korteks • Primer sensorimotor korteks • Superior parietal korteks • Posterior singulat korteks Adolphs

27. Sözel kendilik • 2. yaştan itibaren gelişir • Açık bellek (explicit) gelişimi ile anlamlar dünyasına girer • Otobiyografik bilgilerin kaydı başlar • Kendilik giderek zenginleşir, genişler (extended self)

28. Kendilik bilinci • Kendini anlatım düzeyi zaman içinde artar

29. Öyküsel kendilik • Otobiyografik öyküler aracılığı ile “öyküsel kendilik” gelişir (Wolf, 1990) • Kendilikle ilgili olan olaylar (eksplisit bellek) sol hemisferde depolanır

30. Farklı kendilik durumları • Farklı yaşantılardaki kendilik durumları arasında çatışmalar, uyumsuzluklar oluşur • Özellikle ergenlik döneminde kendilikler arası diyaloglar belirginleşir • Geçmiş-şimdi-gelecek arasında bütünlüğü sağlayan bir kendilik gerçekleşir

31. Kohut’un kendilik gelişimi kuramı

32. Anne-bebek arasındaki erken dönem ilişkileri araştıran birçok çalışmanın bulguları ile paralellik gösterir • Hastaların kendilik-nesnesi aktarımında kurdukları ilişki biçimi, empatik iletişimin başarısız olduğu gelişim alanlarını yansıtır

33. Erken gelişimin üç temel gereksinimi • yeterliliğin geçerlilik kazanması ve onaylanması • yeterliliğini aşan gerilim ya da gerginlik zamanlarında korunması ve desteklenmesi • bir yakını tarafından “insan” olarak kabul edilmesi

34. Kendiliğin yapılandırılması • aynalama • başkalarına benzeme • idealize etme Kohut

35. Kendilik-nesnelerinin • Geri çekilmesi ya da işlevlerinin aksadığı durumlarda, sakinleştirici, gerilimi düzenleyici ve adaptif işlevlerinin "dönüştürmeci içselleştirme“ ile kendiliğe aktarılması

36. Kendiliğin yapılandırılması • Kendisi- gevşek, dağınık, parçalanmış, geçici zihinsel imajlar şeklindedir • 18. aydan sonra kendilik ve kendilik-nesneleri bütünleşmeye başlar • Kendilik- kişiliği yapılandıran bir merkez

37. İki kutuplu kendiliğin yapılandırılması • Büyüklenmeci kendilik • İdealize ana-baba imagosu İdealize ana-baba imagosu Büyüklenmeci kendilik • kutupların kendilikte bir gerilim yaratarak kişiyi eyleme yöneltir

38. İki kutuplu kendiliğin yapılandırılması • Büyüklenmeci kendilik • İdealize ana-baba imagosu İdealize ana-baba imagosu Büyüklenmeci kendilik hırs ve ihtiraslar

39. İki kutuplu kendiliğin yapılandırılması • Büyüklenmeci kendilik • İdealize ana-baba imagosu İdealize ana-baba imagosu Büyüklenmeci kendilik hırs ve ihtiraslar idealler

40. İki kutuplu kendiliğin yapılandırılması • Büyüklenmeci kendilik • İdealize ana-baba imagosu İdealize ana-baba imagosu Büyüklenmeci kendilik hırs ve ihtiraslar Yetenek ve beceriler idealler • yetenek ve becerilerin başarılı kullanımı bu iki kutup arasında bütünlük sağlar

41. Büyüklenmeci kendilik • Ebeveyni kendi büyüklüğünü aynalayan biri olarak yapılandırır • Dönüştürücü içselleştirme ile gerçeğe uygun hale getirir • Hırs ve ihtiraslara dönüşür • belli amaçlara sahip olma • bedensel ve zihinsel etkinliklerden zevk alma • kendine saygıyı ayarlayabilme

42. İdealize ana-baba imagosu • “Sen büyüksün, ben senin bir parçan olarak büyüğüm” • İdealleştirilmiş ana-baba işlevleri içselleştirilir • ülkü ve değerlere sahip olma ve bunların gerçekleşmesine çalışma • dürtüleri kontrol edebilme • gerilim durumlarında kişinin kendisini yatıştırabilmesi

43. SON SÖZ • Nörobilimdeki gelişmeler, gelişim süreçlerine psikanalitik kuramla parallel açıklamalar getirmektedir • Her iki yaklaşımı bütünleştirecek yeni modeller insanı anlamamıza katkıda bulunacaktır

44. KAYNAKLAR • Aitken KJ & Trevarthen C (1997). Self-other organization in human psychological development.Development and Psychopathology, 9, 653–678 • Basch MF (1977); Developmental psychology and explanatory theory in psychoanalysis. The Annual of Psychoanalysis, 5:229-263. New York: International Universities Press. • Basch MF (1988) Understanding Psychotherapy: The Science Behind the Art. New York: Basic Boks • Bauer PJ (1996). What do infants recall of their lives? Memory for specific events by one-to-two-yearolds.American Psychologist, 51, 29–41 • Damasio A (1999). The feeling of what happens: Body and emotion in the making of consciousness.New York: Harcourt Brace

45. KAYNAKLAR • Feldman, R., Greenbaum, C.W., & Yirmiya, N. (1999). Mother–infant affect synchrony as an antecedent of the emergence of self-control. Developmental Psychology, 35, 223–231. • Gallese V., Keysers, C. ve Rizzolatti, G. (2004).  A unifying view of the basis of social cognition.  Trends in Cognitive Sciences 8, 9: 396-403 • Johnson, MH, & Morton, J. (1991). Biology and Cognitive Development: The Case of Face Recognition. Oxford, UK: Basil Blackwell Ltd. • Johnson-Laird, PN (1983). Mental models: Towards a cognitive science of language, inference, and consciousness. Cambridge, MA: Harvard University Pres • Klein, SB (2004): The cognitive neuroscience of knowing one’s self, In: M.S. Gazzaniga (Ed.): The Cognitive Neurosciences III • Kohut H (1987) The Analysis of the Self. InternationalUniversities Press, Madison, s:74-137.

46. KAYNAKLAR • Meltzoff AN & Prinz W (2002). The imitative mind: Development,evolution, and brain bases. Cambridge: Cambridge University Press. • Rizzolatti G, Fadiga L, Fogassi L and Gallese V (2002) .) “From mirror neurons to imitation: facts and speculations” in "The imitative mind: development, evolution, and brain bases" Meltzoff AN and Prinz W (Eds New York: Cambridge University Press • Schacter, DL & Buckner, RL (1998). Priming and the brain. Neuron, 20, 185–195 • Schore AN (1994). Affect regulation and the origin of the self: The neurobiology of emotional development.Hillsdale, NJ: Erlbaum.

47. KAYNAKLAR • Schore AN (1997). Early organization of the nonlinear right brain and development of a predisposition to psychiatric disorders. Development and psychopathology, 9, 595–631. • Siegel, DJ (1999). The developing mind: Toward a neurobiology of interpersonal experience. New York:Guilford • Siegel DJ (2001).Toward an interpersonal neurobiology of the developing mınd:attachment relationships, “mindsight,”and neural integration.Infant Mental Health Journal, vol. 22(1–2), 67–94 • Sroufe LA (1996) Emotional development: The organization of emotional life in the early years. New York: Cambridge University Press.

48. KAYNAKLAR • Stern DN (1985). The interpersonal world of the infant. New York: Basic Books. • Stern DN (2000) The Interpersonal World of the Infant: A View from Psychoanalysis and Development Psychology.   (Second Edition, with new Introduction) • Wolf DP (1990). Being of several minds: Voices and versions of the self in early childhood. In D.Cicchetti & M. Beeghly (Eds.), The self in transition: Infancy to childhood (pp. 183–212). Chicago:University of Chicago Press. • Wolpert DM, Grahramani, Z. ve Flanagan, JR (2001) Perspectives and problems in motor learning. Trends Cogn. Sci.5, 487–494