Arzu ATASOY Türkçe Eğitimi Bölümü 1090310413

1. Arzu ATASOY Türkçe Eğitimi Bölümü 1090310413

2. ANLATIM BOZUKLUKLARI

3. Anlatım bozukluklarını 5 bölümde inceleyeceğiz • Anlatım Bozukluğu Nedir? • Anlatım Bozukluklarının Nedenleri Nelerdir? • Sözcük Düzeyinde Anlatım Bozuklukları. • Cümle Düzeyinde Anlatım bozuklukları. • Anlatım Bozukluklarına Görsel Örnekler

4. Anlatım bozukluğu Nedir? • Cümlenin, ifade edeceği anlamı açık ve anlaşılır bir biçimde ortaya koyması gerekir. • Cümle mümkün olduğunca gereksiz unsurlardan arındırılmış olmalıdır. • İşte bu özelliği göstermeyen cümleler, anlatım bakımından bozuktur.

5. Anlatım Bozukluğunun Nedenleri • Ana dilini iyi öğrenememek, anadili bilincini kazanamamış olmak en önemli nedendir.(PİLANCI:2005) • Özellikle gençlerin dilinde gereğinden fazla argo sözcüklerin olması.(PİLANCI:2005) • Daha çok konuşmada görülen ağız özelliklerinin yazıya da uygulanması.(PİLANCI:2005)

7. Gereksiz Kullanılan Sözcükler • Gereksiz sözcük; çıkarıldığında cümlenin anlamında ve yapısında en ufak bir daralmaya, bozulmaya yol açmayan sözcüktür. • Gereksiz sözcük kullanımı duruluğa engeldir.

8. ÖRNEKLER • Arkadaşlarla birlikte maça gidecektik. • Dergideki mevcut soruları inceleyip araştırdı. • Yanındakinin kulağına alçak sesle bir şeyler fısıldadı.

9. Karıştırılan Sözcükler • Ses ve şekil özellikleri bakımından birbirine benzeyen sözcüklerin karıştırılmasından kaynaklanan bozukluklardır.

10. ÖRNEKLER • Bu iki olay arasında ince bir ayrıntı var. (Ayrıntı, teferruat; ayrım, fark.) • Çalışma alışkanlığından yoksul biriydi. (Yoksul, fakir; yoksun, mahrum olmak.) • Burası sanat alanında azımsanacak bir ülke. (Azımsamak, nicelik; küçümsemek, nitelik bildirir.)

11. 3.Yanlış Anlamdaki Sözcükler • Sözcükleri kendi anlamını yansıtacak biçimde kullanmamak ya da uygun olmayan bir cümlede kullanmak anlatım bozukluğuna yol açar.

12. ÖRNEKLER • Öğrencilerin daha başarılı olabilmeleri için bir dizi önlem alındı. • (Önlem;kötü ya da yanlış bir şeyi ortadan kaldırmak veya ona engel olmak amacıyla hazırlık yapmak, birtakım çarelere başvurmak demektir.Önlem almak bu cümlede kullanılamaz.)

13. 4.Anlamca Çelişen Sözcükler • Cümle içinde anlamca çelişen sözlere yer vermek, bir anlatım kusurudur. Bu durum cümlenin anlaşılmasını zorlaştırır.

14. ÖRNEKLER • Kızım gideli,aşağı yukarıtambir ay oldu. (aşağı yukarı, yaklaşık; tam, kesinlik bildirir.) • Bu, hiç şüphesiz onun da kulağına gidebilir. (hiç şüphesiz kesinlik, gidebilir olasılık anlamı bildirir.)

15. 5.Yapıları Bozuk Sözcükler • Sözcükler, dilin kurallarına uygun biçimde türetilmeden cümlede kullanılırsa anlatım bozukluğu oluşur.

16. ÖRNEKLER • Erdemlik, özveriyle olur.(Erdem sözcüğü, "-lik" eki almaz. Ancak erdemlilik olur.) • Mahkum kaçtı mı, kaçtırıldı mı? (Kaçtırıldı diye bir sözcüğümüz yoktur. Doğrusu kaçırıldı olmalıydı.)

17. 6.Yanlış Yerde Kullanılan Sözcükler • Cümledeki anlatım bozukluğunun bir nedeni de sözcükleri bulunması gereken yerde kullanmamaktır. • Özellikle sıfat ve zarf görevli sözcüklerin uygun yerde kullanılmasına özen gösterilmelidir.

18. ÖRNEKLER • Balıkçılık,ençokhükümetlerin desteklediği sektörlerden biridir. • (En çok, “desteklediği” sözcüğünün belirteci olarak kullanılmalıydı. Cümlenin doğru biçimi: Balıkçılık, hükümetlerin en çok desteklediği sektörlerden biridir.)

19. 7.Tamlama Yanlışlıkları • Ad ve sıfat tamlamalarında dilbilgisi kurallarına aykırı kullanımlar, tamlayan ile tamlanan arasındaki uyumsuzluklar ve yanlış anlamlara neden olacak tamlamalar, cümlenin anlatımını bozar.

20. ÖRNEKLER • Araba kullanmasını biliyor mu?(Kullanmasını sözcüğündeki “sı” iyelik eki gereksizdir.doğru şekli: kullanmayı biçiminde olmalıdır.)

21. 8.Eş Anlamlı Sözcüklerdeki Yanlışlıklar • Aynı anlama gelen iki sözcüğün birlikte kullanılması, anlatım bozukluğuna yol açar. • Genellikle başka dillerden alınan sözcüklerin anlamı bilinmediği için bu yanlışlığa düşülür.

22. ÖRNEKLER • Fakir ve yoksulları sevindirmeye çalışırdı. • Hakimler ve yargıçlar… • Her türlü özveri ve fedâkârlıktan...

24. 1.Yüklem Eksikliği • Birleşik cümlelerde yapılan birden fazla işin bir tek yükleme dayandırılması sonucu ortaya çıkabilecek anlatım bozukluğudur.

25. ÖRNEKLER • Sen içeri ben dışarıya doğru çıkıyorum. (İçeri giriyorsun, ben dışarıya doğru çıkıyorum.) • Kahvaltıda peynir,zeytin çay içtik. (Peynir zeytin yedik, çay içtik.)

26. 2.Özne Eksikliği • Cümlede öznenin bulunmaması veya özne olmayan bir söze özne görevi yüklenmesi, cümlenin anlatımını bozar. • Özellikle birden çok yüklemi bulunan sıralı cümlelerde bu türden yanlışlıklar görülür. • Özne yanlışlıkları her yükleme ayrı ayrı özne buldurucu sorular yöneltilerek belirlenebilir

27. ÖRNEKLER • Dili yasalar değil, ulus yapar; zaman içinde oluşur, arınır, durulur. (Dili yasalar değil, ulus yapar; DİL zaman içinde oluşur, arınır, durulur.) • Sanığa yumruk atan ve ağlayan şoföre engel olunarak odadan çıkarıldı.(Sanığa yumruk atan ve ağlayan şoföre engel olunarak ŞOFÖR odadan çıkarıldı.)

28. 3.Özne Yüklem Uyuşmazlığı • Farklı yüklemlerin aynı özneye bağlanması sonucu ortaya çıkan anlatım bozukluklarıdır.

29. ÖRNEKLER • Şiiri bir ben bir de Duygu ezberlemişti.(Ezberlemiştik.) • Tarih testini de sen ve Müge çözsün.(Çözün) • Toz bulutları sürekli yer değiştiriyorlardı.(Değiştiriyordu.)

30. 4.Çatı Uyuşmazlığı • Birbirine bağlı iki cümleden birinin eylemi etken, diğerininki edilgen olamaz. • Yüklem yanlışla­rının bir bölümü de bununla ilgilidir.

31. ÖRNEKLER • Önce öyküyü okudu, sonra da özet çıkarıldı. • 2 doğru yazımı vardır: 1. (Önce öyküyü okudu, sonra da özet çıkardı.) 2.(Önce öykü okundu, sonra özet çıkarıldı.)

32. 5.Ekeylem Eksikliği • Türkçede "idi, imiş, ise" sözcükleri ekeylem olarak kullanılır. Bunların gerektiği yerde kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.

33. ÖRNEKLER • Küçük kızın davranışları çok itici, yüzü de pek sevimli değildi. (Küçük kızın davranışları çok iticiydi, yüzü de pek sevimli değildi.)

34. 6.Tümleç Eksikliği • Cümlede, tümleç ile yüklem arasında uyum olmadığı zaman ortaya çıkan anlatım bozukluklarıdır.

35. ÖRNEKLER • Gülçin; bu yöreyi adım adım dolaşmış, defalarca gelmişti. (Gülçin; bu yöreyi adım adım dolaşmış, bu yöreye defalarca gelmişti.) • Köşe yazarlarını sevmiyor; önemli konularda hiç güvenmiyordu. (Köşe yazarlarını sevmiyor; onlara önemli konularda hiç güvenmiyordu.)

36. 7.Nesne Eksikliği • Sıralı cümlelerde yüklemlerden biri için kullanılan nesne, diğer yüklem için uygun değilse anlatım bozukluğu meydana gelir. • Bu duruma neden olmamak için farklı yüklemlerin aynı nesneyi alıp alamayacağına dikkat etmek gerekir.

37. ÖRNEKLER • Türk romanının gelişmesini istiyorsanız, yeni sanatçılara şans tanımalı ve desteklemelisiniz. • (Türk romanının gelişmesini istiyorsanız, yeni sanatçılara şans tanımalı ve onları desteklemelisiniz.)

38. 8.Karşılaştırma Yanlışları • Karşılaştırmaların yerinde ve doğru yapılmamasından kaynaklanan anlatım bozukluklarıdır.

39. ÖRNEKLER • Baklavayı, kardeşimden çok severim. Bu cümlede, ilk bakışta şöyle bir anlam söz konusudur: • Baklavayı da seviyorum, kardeşimi de; ama baklavayı, kardeşime tercih ediyorum.Bu cümledeki mantıklı karşılaştırma şöyle yapılmalı: • Baklavayı, kardeşimden çok ben severim.

40. SORU • Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır? • A) İlgililer bu konuda görüş alışverişinde bulundular. • B) Bu tür etkinliklerin çoğaltılması gerektiğini düşünüyorum. • C) Gazetelerde yer alan haberleri değerlendirecekler. • D) Bundan sonraki amacımız halkI bilinçlendirmek olacak. • E) O dönemde para üç katı değer kaybetmişti.

41. YANIT • A, B, C, D seçeneklerinde herhangi bir anlatım bozukluğu yok. Ancak E‘ de "paranın üç kat de­ğer kaybetmesi" ifadesi anlatımı bozmuştur. Pa­ra; üç kat-, beş kat değer kazanabilir. Ama hiçbir zaman üç ya da beş kat değer kaybedemez. Üç­te bir, üçte iki değer kaybedebilir. Anlatılmak iste­nen de bu olsa gerek. Cümle "O dönemde para, üçte iki değer kaybetmişti." biçiminde düzeltilebi­lir.. • Doğru cevap (E) seçeneğidir.

42. SORU • Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır? • A) işe geç geleceğini hiç olmazsa bana haber verseydin bari. • B) O anda, dertleşebileceği bir dosta ihtiyacı vardı; ama yanında kimse yoktu. • C) Bu karara varmadan önce, onların da görüş ve önerilerini dikkate alman gerekirdi. • D) Yazıda onun resimlerinden pek söz edilmiyor oysa o, çok yetenekli bir sanatçı. • E) Beğendiğimiz o evi satın aldık; ancak oraya önümüzdeki yıl taşınabileceğiz.

43. YANIT • "hiç olmazsa" ve "bari" sözcükleri cümleye aynı anlamı katan sözcüklerdir. Aynı anlama gelen sözcüklerin bir cümlede birlikte kullanılması anla­tım bozukluğuna yol açar. Doğru cevap (A) seçeneğidir.

44. SORU • Sözünü ettiğiniz binayı ne gördüm ne de yerini bilirim. • Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakileri!! hangisinden kaynaklanmaktadır? • A) Nesne eksikliğinden • B) Gereksiz yere bağlaç kullanılmasından • C) Tamlayan eksikliğinden • D) Yüklemin olumlu olmasından • E) Tümleç eksikliğinden

45. YANIT • Soru kökünde yer alan cümledeki anlatım bozukluğu bir tamlayan eksikliğinden ileri gelmektedir. Cümle şöyle düzeltilebilir: "Sözünü ettiğiniz binayı ne gördüm ne de binanın yerini bilirim." • Doğru cevap (C) seçeneğidir.

46. SORU • Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır? • A) Doğanın güzelliğidir beni burada en çok etkileyen. • B) Bir ailenin verdiği insanüstü bir çabanın öyküsüdür bu. • C) Aslında gerçeğin ta kendisidir anlattıkları. • D) Tasarıları arasında ona yer yoktu aslında. • E) Şimdiye değin hiç karşılaşmamıştım böyle bir durumla.

47. YANIT • A, C, D ve E‘ deki cümlelerde anlatım bozukluğu yok. Ancak B‘ deki cümlede "verdiği" sözcüğü anlam bakımından yanlış kullanılmıştır. Çünkü di­limizde "çaba vermek" diye bir anlatım kalıbı yok­tur. Bu sözün doğrusu "çaba göstermektir. Onun için cümle şöyle düzeltilebilir: "Bir ailenin gösterdiği insanüstü bir çabanın öyküsüdür bu." • Doğru cevap (B) seçeneğidir.

48. Görsel Örnekler…