Aseptyka, antyseptyka, zakażenia szpitalne, stany septyczne w chirurgii

1. Aseptyka, antyseptyka, zakażenia szpitalne, stany septyczne w chirurgii

2. ASEPTYKA Jest to postępowanie mające na celu zapobieganie zakażeniu, tj. niedopuszczenie do zainfekowania rany, czyli otrzymanie tzw. bakteriologicznej jałowości. Aseptyka jest niezbędnym elementem prawidłowego postępowania chirurgicznego. Wszystko, co będzie stykać się z raną musi być jałowe, tzn. pozbawione bakterii, wirusów i grzybów.

3. STERYLIZACJA Są to zabiegi umożliwiające uzyskanie bakteriologicznej jałowości. Pozwalają one uwolnić przedmioty od drobnoustrojów chorobotwórczych i/lub ich przetrwalników, powodują nieodwracalną inaktywację wirusów.

4. Sterylizacja nie ogranicza się tylko do samego zniszczenia drobnoustrojów, ale uwzględnia poprzedzające i następowe postępowanie: • Sposób przygotowania materiałów (odpowiednia dezynfekcja i opakowanie) • Prawidłowo prowadzony proces sterylizacji (właściwe ułożenie w komorze sterylizatora, kontrola procesu sterylizacji) • Przechowywanie (warunki, które wykluczają możliwość wtórnego zanieczyszczenia)

5. METODY STERYLIZACJI • Fizyczno-termiczne: • - parą wodną,- suchym gorącym powietrzem. • 2. Fizyczne, nietermiczne: • - za pomocą promieni jonizujących,- filtracyjna (w stopniu ograniczonym) • 3. Chemiczno-fizyczne: • - gazowa tlenkiem etylenu- formaldehydowa.

6. Postępowanie aseptyczne powinno uwzględniać wszystkie możliwe drogi szerzenia, źródła zakażenia, rezerwuary i umiejętnie je ograniczać.

7. Źródła zakażenia w szpitalu: • chorzy z infekcjami, • nosiciele, • środowiska wodne. Drogi szerzenia się drobnoustrojów: personel medyczny (nosiciele, skóra rąk), niejałowe narzędzia, sprzęt medyczny, aparatura, leki, materiały zanieczyszczone, powietrze, bielizna.

8. Związki i preparaty dezynfekcyjne: • związki fenolowe, • związki chloru, • aldehydy, • czwartorzędowe związki amoniowe.

9. ANTYSEPTYKA Jest to stosowanie środków bakteriobójczych w miejscu ich wysiewu, we wrotach możliwego wtargnięcia zakażenia na powierzchni ciała – skóra, błony śluzowe, zranienia, lub też w polach chirurgicznie odsłoniętych lub otwartych. Celem antyseptyki jest zapobieganie kolonizacji lub zakażenia przez przywrócenie jałowości zakażonym przedmiotom lub ranom, w wyniku stosowania preparatów bakteriobójczych.

10. Joseph Lister, 1827-1912 Glasgow Royal Infirmary

11. Skóra rąk jest w normalnych warunkach zanieczyszczona drobnoustrojami, które znajdują się na jej powierzchni lub w głębszych warstwach, w szczelinach, mieszkach włosowych i zachyłkach gruczołów potowych. Drobnoustroje znajdujące się na powierzchni skóry nazywamy florą przejściową, natomiast bytujące w głębi skóry – florą osiadłą.

12. W skład flory przejściowej mogą wchodzić wszystkie drobnoustroje, z którymi styka się ręka, oraz drobnoustroje wydzielane z głębi skóry. Są one łatwo usuwalne już przez zwykłe mycie wodą z mydłem lub z dodatkiem detergentu.

13. Niezwykle ważnym elementem dla całości postępowania antyseptycznego jest mycie i antyseptyka rąk stosowana przez personel szpitalny pomiędzy pielęgnacją kolejnych chorych. Pielęgnacja chorych zakażonych lub nosicieli szczepów wieloopornych na antybiotyki wymaga zmiany fartuchów.

14. Zabezpieczanie i usuwanie zużytych opatrunków i zmienianej bielizny • Materace i poduszki z materiału niewrażliwego na wyjaławianie termiczne • Dokładna dezynfekcja, mycie i wyjaławianie narzędzi wielokrotnego użycia, sprzętu diagnostycznego, elementów układu oddechowego respiratora, itp.

15. Drobnoustroje stanowiące florę osiadłą są trudne lub wręcz niemożliwe do usunięcia nawet przez intensywne mycie i szorowanie także z użyciem środka antyseptycznego. Podczas długotrwałych operacji, wskutek pocenia się rąk, drobnoustroje pozostałe w skórze wydostają się na zewnątrz i nagromadzają się w pocie w rękawiczkach. W razie uszkodzenia rękawiczki mogą przedostać się do rany i spowodować rozwój zakażenia.

16. Antyseptyki stosowane do odkażania rąk: • - alkohol etylowy, • - alkohol izopropylowy, • mydła antyseptyczne • usuwają jedynie florę przejściową. Antyseptyki tzw. dwufazowe zawierające chloroheksydynę, alkohol i bromek benzalkoniowy (Manusan, Dishand) powodują zniszczenie flory przejściowej i częściowo flory osiadłej.

17. Antyseptyka pola operacyjnego: • - kąpiel antyseptyczna • odkażanie pola operacyjnego • folie chirurgiczne

18. Zakażenie szpitalne to takie, które nie występowało ani nie znajdowało się w okresie wylęgania gdy chory był przyjmowany do szpitala. Może ujawnić się zarówno podczas hospitalizacji, jak i po wypisaniu chorego do domu.

19. Źródłem zakażenia szpitalnego może być własna flora bakteryjna chorego lub środowisko zewnętrzne. Najważniejsze drogi zakażeń szpitalnych to te, w których następuje bezpośredni kontakt chorego z różnego rodzaju zakażonym materiałem (aparatura diagnostyczna, sprzęt leczniczy, narzędzia, cewniki, itp.).

20. Drobnoustroje najczęściej wywołujące zakażenia szpitalne: - Escherichia coli,- Klebsiella-Enterobacter- Pseudomonas sp.- Proteus sp.- Acinetobacter- Serratia marcescens- Staphylococcus aureus et epidermalis- Streptococcus foecalis

21. Drobnoustroje najczęściej powodujące zgony w związku z posocznicą:

22. Na zakażenia szpitalne szczególnie narażeni są pacjenci: -z cukrzycą-leczeni glikokortykoidami-odwodnieni-alkoholicy-leczeni preparatami immunosupresyjnymi, cytotoksycznymi, energią promienistą-z chorobami upośledzającymi odporność-z oparzeniami, urazami wielonarządowymi, marskością wątroby, nowotworami-niemowlęta i starcy

23. Najczęstsze lokalizacje zakażeń szpitalnych: • drogi moczowe • zapalenia płuc • rany • posocznica • skóra

24. Zakażenie związane z zabiegiem chirurgicznym może polegać na zakażeniu rany operacyjnej, a także dotyczyć zapalenia płuc, dróg moczowych lub innych ognisk zapalnych, które rozwijają się u osłabionego operacją chorego.

25. Nieznaczne podwyższenie temperatury ciała nie przekraczające 38ºC i trwające nie dłużej niż 2 dni, może towarzyszyć każdej operacji, jako odczyn na uszkodzenie tkanek w polu operacyjnym i na resorpcję tych tkanek wraz z otaczającym wysiękiem.

26. Częstość zakażenia rany operacyjnej na oddziałach chirurgicznych wynosi 4 – 10% i jest przyczyną znacznego wydłużenia pobytu chorego w szpitalu. Zakażenie podejrzewa się, gdy w 3 lub 4 dobie po zabiegu pojawia się gorączka, tachykardia i wzrost leukocytozy. Gorączka ma charakter hektyczny, tzn. rano jest niska, a po południu lub wieczorem wzrasta wysoko, niekiedy po dreszczach.

27. Objawy kliniczne: • - obrzęk, • - nadmierna bolesność całej rany lub jej części, • rumień, • ocieplenie i uwypuklenie nad raną, • wysięk.

28. Postępowanie: • szerokie otwarcie rany, • płukanie rany roztworem fizjologicznym i/lub wodą utlenioną i innymi preparatami odkażającymi, • sączek gazowy założony do rany, • antybiotyk o szerokim spektrum działania, • w późniejszym okresie celowane leczenie w zależności od antybiogramu

29. Podział ran w zależności od zagrożenia zakażeniem: • Rany czyste - 2% • Rany czyste skażone - 3-4% • Rany skażone - 10-15% • Rany brudne - 25-40%

30. Zapobiegawcze podawanie antybiotyku: • Gdy istnieje obawa, że nastąpi masowe skażenie tkanek w operacjach wykonywanych z powodu istniejącego zakażenia. • Jeśli siły obronne są upośledzone. • Gdy można spodziewać się osłabienia oporności w następstwie rozległości lub ciężkości planowanej operacji. • Jeśli nawet małe zakażenie może mieć wyjątkowo groźne następstwa (neurochirurgia, operacje naczyniowe, endoprotezy)

31. Zagrożenie zakażenia wirusem HIV w chirurgii

32. Drogi przeniesienia wirusa: • Pozajelitowe ukłucie igłą skażoną krwią lub produktami z krwi chorego. • Bezpośrednie zetknięcie błon śluzowych lub otwartej rany ze skażoną krwią. • Przetoczenie krwi. • Kontakt seksualny. • W macicy między matką a płodem. • Przeszczep tkanki.

33. Środki zapobiegawcze W stosunku do wszystkich chorych: 1. Unikanie kontaktów z krwią wszystkich chorych.2. Tylko jednorazowe używanie igieł.3. Bezpieczne usuwanie wszystkich ostrzy.4. Wyraźne oznakowanie wszystkich opakowań zawierających krew, płyny tkankowe lub tkankę.5. Przykrywanie stołu operacyjnego plastykową serwetą.6.Noszenie nieprzenikalnych strojów operacyjnych, najlepiej jednorazowych.7. Używanie okularów ochronnych.8. Nie podawać noży z ręki do ręki.9. Bezpieczne odrzucanie i usuwanie noży i igieł.10. Polewanie wszystkich plam i rozprysków krwi podchlorynem (chloramina).

34. W przypadku operowania chorych na AIDS i seropozytywnych pacjentów: • Noszenie okularów ochronnych (gogle). • Noszenie podwójnych rękawiczek. • Nie chwytać palcami igieł. • Szycie skóry klamerkami.