gjendja e sektorit dhe problematika strategjit dhe planifikimi instrumentat financiare

1. Menaxhimi i q�ndruesh�m i sh�rbimeve publike (Kuadri ligjor, planfikimi dhe administrimi) Sektori i ujit

3. Gjendja e sektorit dhe problematika

4. Gjendja e sektorit dhe problematika Nd�rmarrjet e UK n� t� gjitha vendet e EJL p�rballen pak a shum� me t� nj�jtat probleme, pavar�sisht se shkalla e tyre varion nga nj� vend n� tjetrin.Disa nga k�to probleme t� p�rbashk�ta jan�: shkall� relativisht e ul�t e furnizimit me uj� n� zonat rurale; humbje e madhe e ujit si pasoj� e nj� infrastrukture t� amortizuar; sasi e madhe ujit e pallogaritur, pjes� e madhe s� cil�s �sht� edhe humbja e p�rmendur m� sip�r; eficenc� e ul�t e nd�rmarrjeve; tarifat e ujit t� pijsh�m dhe ujrave t� zeza n� nivele q� nuk p�rballojn� kostot; nj� pjes� e madhe e faturave nuk paguhen.

5. Gjendja e sektorit dhe problematika Zhvillimet aktuale: P�rmir�sim i furnizimit me uj� dhe largimit t� ujrave t� zeza; Transferimi i pron�sis� tek qeverisja vendore 2007-2008 Reforma e vitit 2008

6. Gjendja e sektorit dhe problematika Sipas v�zhgimit t� Bank�s Bot�rore, vet�m nj�ra nga 55 nj�sit� e marra n� shqyrtim, u gjet me nj� raport mir�mbajtje-mbulimi t� kostove m� shum� se 1,00, nd�rkoh� q� shifra mesatare ishte 0.47. Kjo do t� thot� q� t� ardhurat nga tarifa mbulojn� m� pak se gjysma e kostove t� mir�mbajtjes, pjesa tjet�r e t� ardhurave vjen nga subvencionet. Megjithat�, Shqip�ria planifikon, q� dal� ngadal� t� heq� dor� nga subvencionet.

7. Reformimi i sektorit Pjesa m� e madhe e operacioneve t� k�tyre nd�rmarrjeve, jan� integruar n� administrimin vendor dhe, p�r pasoj�, gjendja financiare dhe operacionale e k�tyre nd�rmarrjeve tenton t� mos jet� shum� transparente. Nj�sit� vendore kan� mang�si n� t� dh�nat p�r t� ardhurat, shpenzimet, nevojat p�r investime dhe p�r cil�sin� e sh�rbimeve t� ofruara. P�r m� tep�r, vendimmarrja n� lidhje me cil�sin� e sh�rbimeve dhe investimet e reja �sht� b�r� mjaft politike. Reforma institucionale mund t� kontribuoj� n� efi�enc�n e nd�rmarrjeve t� uj�sjell�s-kanalizimeve duke qart�suar ��shtjet e pron�sis� dhe p�rgjegj�sit� e menaxhimit. P�r m� tep�r, duke rritur autonomin� e nd�rmarrjeve krijohet mund�sia p�r operacione me efi�ente, rritjen e performanc�s dhe p�rfshirjen n� tregun e kapitaleve. Kjo �sht� ajo �ka kuptohet me korporatizim. IFIs k�rkojn� reforma institucionale n� m�nyr� q� t� mb�shtesin me financime

8. Korporatizimi Korporatizimi i referohet reformave t�menaxhimit t� nj� nd�rmarrjeje sh�rbimi, nd�rkoh� q� siguron pron�sin� shtet�rorembi asetet dhe drejtimin strategjik. Korporatizimi mbulon t� gjitha strukturat e mundshme mes nj� nd�rmarrjeje bashkiake dhe nj� kompanie publike t� ujit, n� kuad�r t� ligjit p�r veprimtarit� private. Korporatizimi fillon me reform�n e nj� nd�rmarrjeje bashkiake (shtet�rore). K�tu dallohen tre forma themelore: nd�rmarrje bashkiake, departament imbyllur; nd�rmarrje e korporatizuar; kompani publike e ujit

9. Ndikimet e korporatizimit Objektivat e reform�s, n� shkall� t� gjer�, p�rcakton shkall�n e korporatizimit.

10. P�rfshirja e sektorit privat N� Shqip�ri, ka disa shembuj t� PSP n� nd�rmarrjet e ujit: Kontratat e menaxhimit financohen n�p�rmjet kredive t� Bank�s Bot�rore p�r kat�r qytete: Durr�s, Lezh�, Fier dhe Sarand�. Kjo kontrat� ka p�rfunduar n� korrik 2008. Kontrata e menaxhimit financohet nga KfW p�r Kavaj�n. Kjo kontrat� ka p�rfunduar n� Maj 2008. Kontrata e koncesionit financohet n�p�rmjet KfW p�r Elbasanin. Kjo kontrat� �sht� pezulluar n� Dhjetor 2006.

11. Strategjit�dhe planifikimi

12. Planifikimi strategjik Planifikimi strategjik �sht� nj� proces gjat� t� cilit nd�rmarrja p�rcakton strategjin� e saj, ose drejtimin kryesor, p�r nj� periudh� disavje�are, dhe merr vendime p�rmasat kryesore q� duhet t� merren. Strategjia q� del, p�rmban q�llime specifike q� duhen p�rmbushur; k�rkesat p�r burime, si kapitali dhe burimet njer�zore; dhe afatet kohore. Zgjidhja e k�tyre sfidave k�rkon nj� hark kohor m� t� madh se nj� vit. Mjaft nga investimet e parashikuara k�rkojn� tre ose kat�r vjet. Nevojat p�r burime p�r t� adresuar masat e kombinuara jan� massive, �ka p�rs�ri k�rkon m� shum� koh� se nj� vit. Disa nga ndryshimet organizative ose t� tarifave k�rkojn� zbatimgradual shum�vje�ar. Politikat komb�tare dhe p�rafrimi i rregulloreve t� BE, gjithashtu kan� nj� horizont kohor q� shtrihet n� disa vite.

13. Rajonizimi Shpesh, Nd�rmarrjet e vogla t�Uj�sjell�s-Kanalizimeve p�rballen me situata t� pafavorshme si pasoj� e munges�s s� p�rvoj�s dhe pajisjeve ose specialist�ve duke pasur kosto relativisht t� larta. Nj� nga m�nyrat e p�rballimit t� k�tyre situatave jo komode �sht� "rajonizimi", i cili q� do t� thot� shkrirje apo bashk�punim m� t� ngusht� nd�rmjet nd�rmarrjeve n� nj� rajon t� caktuar. Argumenti m� i p�rdorur gjer�sisht n� favor t� rajonalizimit �sht� prania e ekonomis� s� shkall�s, q� lidhet me avantazhin e kostos s� nj� firme, e cila ka m� shum� fitime kur e zgjeron prodhimin e saj deri n� nj�mas� t� studiuar.

14. Reformat p�r tarifat dhe p�rmir�simi igjenerimit t� t� ardhurave Kushtet aktuale - Ekzistojn� shum� shpjegime lidhur me t� ardhurat e pamjaftueshme t� nd�rmarrjeve t� uj�sjell�s-kanalizimeve: Uji q� konsumohet dhe uj�rat e zeza q� shkarkohen nuk maten, p�r rrjedhim, nuk paguhet p�r to. Tarifat p�r ujin dhe uj�rat e zeza jan� t� ulta, n�n nivelin e mbulimit t� kostos. Nd�rmarrjet hasin v�shtir�si n� mbledhjen e faturave.

15. Reformat p�r tarifat dhe p�rmir�simi igjenerimit t� t� ardhurave Pasojat e reformave tarifore - Ndryshimet e m�dha n� tarifat p�r ujin dhe uj�rat e zeza mund t� ndikojn� ndjesh�mn� nivelin e konsumit (si rezultat dhe n� kostot), n� derdhjen e t� ardhurave dhe k�naqjen e klientitme sh�rbime te ofruara. P�r k�t� arsye duhet t� nd�rmerret nj� proces strikt konceptimi dhe hulumtimi, diskutimi dhe konsultimi mbi nj� s�r� pyetjesh t� ngritura p�rpara se t� merren vendime mbi struktur�n dhe nivelin e tarif�s. Gjat� gjith� procesit t� konceptimit duhet t� mbahen parasysh nj� s�r� principesh t� p�rgjithshme: Tarifat duhet t� jen� relativisht t� thjeshta dhe t� lehta p�r t�u kuptuar. Tarifat duhet t� prodhojn� t� ardhura t� mjaftueshme p�r t� mbuluar kostot e sh�rbimeve n� m�nyr� t� q�ndrueshme. Tarifat duhet t� pasqyrojn� kostot e ndryshme t� sh�rbimeve p�r grupe t� ndryshme klient�sh. Tarifat nuk jan� vet�m nj� instrumet t� ardhurash, ato gjithashtu, jan� nj� tregues p�r �mimin, si mjet i drejtp�rdrejt� n� mbrojtjen e burimeve ujore. Gjat� procesit t� konceptimit duhet t� kihen parasysh dhe detyrimet e mundshme t� grupeve t� ve�anta t� klient�ve.

16. Reformat p�r tarifat dhe p�rmir�simi igjenerimit t� t� ardhurave Objektivat e reform�s - Ndryshimet n� tarifamund t� udh�hiqen nga nj� s�r� q�llimesh prandaj, ��shtja e par� q� duhet qart�suar �sht� p�rcaktimi i sakt� i tyre. Q�llimet e mundshme jan�: Gjenerimi i t� ardhurave. Barazia midis tarifave t� bazuara n� kosto. Asistenc� p�r familjet me t� ardhura t� ulta. Menaxhimi i k�rkes�s. Q�ndrueshm�ria afatgjat� e t� ardhurave. Reduktimi i ndotjes. Modeli ASTEC

17. P�rfitimet nga instrumentat ekonomik� N� p�rgjith�si, instrumentat ekonomik� p�rdoren p�r t� rritur fleksibilitetin, eficens�n dhe efektivitetin e kostove p�r masat n� menaxhimin e ujit. Gjithashtu, ato mund�sojn� nj� burim t� r�nd�sish�m p�r rritjen e t� ardhurave n� mb�shtetje t� politikave dhe programeve t� menaxhimit t� ujit. Mb�shtetja nga fondet strukturore t� KE (IPA dhe dritarja e bashkive)

19. Nj�sia e Projekteve t� Infrastruktur�s (IPF) si instrument i ri financiar Procedurat praktike p�r paraqitje k�rkese Bashkit� analizojn� nevojat e tyre Krijojn� mund�si bashk�financimi nga vet� bashkia IPA (Instrumenti i para aderimit) komb�tare leht�son k�t� bashk�financim IPF asistenc� teknike / zyra komb�tare n� Shqip�ri Ministria e Integrimit, leht�son komunikimin me bankat dhe institucionet e tjera t� ndihm�s

20. IPA

21. Municipal window � Dritarja p�r bashkit�

22. Mundesite per bashkite �Municipal window� (mbeshtetje nga IFIs dhe IPA) Nj� num�r i madh projektesh mund t� mb�shtetet nga IPF. Lista e projekteve mund t� p�rfshij� fushat si m�posht�: Mjedisi: trajtimi i ujrave t� zeza, menaxhimi i mbetjeve t� ngurta dhe t� rrezikshme, kontrollin e shkarkimeve, etj. Energija: energjit� e rinovueshme, sistement e nd�lidhjes, eficensa dhe kursimi i energjis�, bashk�-gjenerimi, hidro, tubacionet e gazit, etj. Transporti: rrug�t, hekurudhat, rrug�t ujore Brenda territorit, aeroportet. Social: shkollat, spitalet dhe qendrat sh�ndet�sore, strehimi, etj. Kushtet p�r aplikim, kriteret p�r seleksionim dhe tippet e projekteve Entitetet komb�tare, rajonale dhe vendore, duke p�rfshir� bashkit�, mund t� aplikojn� p�r ndihm� nga IPF (Fonde p�r Projekte t� Infrastruktur�s) P�rzgjedhja e projekteve q� mund t� mb�shteten nga IPF, mb�shtetet n� disa kritere t� p�rgjithshme, si: Nj� p�rdorim i balancuar i burimeve n� t� kat�r sektor�t. Brenda secilit sector nj� ndarje e barabart� e burimeve duhe t� ndiqet nd�rmjet n�n-sektor�ve n� linj� me nevojat social-ekonomike t� p�rfituesit. Nj� shtrirje gjeografike e burimeve nd�rmjet shteteve. Prioritet do ti jepet projekteve me ndikim t� lart� rajonal ose me dimension t� fort� social dhe mjedisor si dhe projekteve t� idetifikuara n� rrjetet rajonale (SEETP, ReREP, PEIP, ECS etj.)

23. Procesi i perfitimeve nga IPF (MIE) N� dat� 20 mars 2009, u mbajt n� Bruksel Takimi i dyt� i Komitetit Drejtues, ku u miratuan projektet p�r t�u financuar nga IPF. P�r Shqip�rin� u miratuan gjithsej 7 projekte, nga t� cilat 3 projekte IPF-Asistenc� Teknike, n� fush�n e mjedisit dhe 4 projekte nga IPF-Municipality �indo� Shuma totale e fondeve n� dispozicion p�r t� gjitha vendet p�rfituese nga IPF Asistenc� Teknike ishte 2.505.000 Euro. Nga t� cilat Shqip�ria p�rfitoi 980.000 Euro. Konkretisht, IPF - Asistenc� Teknike : Projekti i uj�sjell�s � kanalizimeve n� Kamz�s; Investimi total: EUR 6.300.00 Projekti i patrimit t� ujit n� Lezh� dhe Sh�ngjin ; Investimi total: EUR 2.700.00 P�rmir�simi i Trajtimit t� mbetjeve t� uj�rave dhe p�rfundimi I rrjetit t� kanalizimeve n� Golem. Investimi total: EUR 7.000.00 Kat�r projekte e miratuara nga IPF - Municipality �indo� jane si n� vijim: Projektet e uj�sjell�s � kanalizimeve n� Gjirokast�r dhe Fier. Investim total�: 21.68 M (4.68M grant + 12M hua + 5M kontribut vendor ) Projekti i mbetjes s� uj�rave n� Pogradec. Investim total�: 18.1M( 3.5M grant + 10M hua + 4.6M kontribut vendor ) Projekti i pastrimit t� ujit n� Kam�z , Berat, Ku�ova Investim total�: 20.5M (5.5M grant + 15M hua) Informacion teknik: Faza II e nj� programi ekzistues . Projekti i Rrug�ve Rurale. Investim total�: 29M ( 9M grant + 20M hua)

25. Forma e paraqitjes s� projektit

26. Forma e paraqitjes s� projektit

27. Forma e paraqitjes s� projektit

28. Ju faleminderit p�r v�mendjen! P�r m� shum� informacion: Qendra Rajonale e Mjedisit (REC) Email: rec@albania.rec.org Tel/Faks: 04 2 232928 web: http://albania.rec.org