Sensoryzm i deficyty integracji sensorycznej (diagnoza, strategie postępowania i terapii)- cz.2.

1. Sensoryzm i deficyty integracji sensorycznej (diagnoza, strategie postępowania i terapii)- cz.2.

2. TERAPIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ: • U wielu dzieci przyczyną problemów w nauce, zachowaniu, rozwoju są zaburzenia integracji sensorycznej. • Terapia Integracji Sensorycznej skierowana jest do dzieci z • •  nadmierną wrażliwością na bodźce dotykowe, wzrokowe, słuchowe oraz ruch, •  zbyt małą wrażliwością/reaktywnością na stymulację sensoryczną, •  zbyt wysokim lub niskim poziomem aktywności ruchowej, •  trudnościami z koncentracją uwagi, impulsywnością, •  problemami z koordynacją, •  opóźnieniem rozwoju mowy, rozwoju ruchowego oraz trudnościami w nauce, •  słabą organizacją zachowania, •  niskim poczuciem własnej wartości.

3. Wczesna interwencja wspomagania rozwoju, pozwala uchwycić podstawowe problemy związane z integracją sensoryczno-motoryczną wówczas, gdy układ nerwowy dziecka rozwija się i dojrzewa. Im wcześniej rozpocznie się terapię tym będzie ona skuteczniejsza. Terapia integracji sensorycznej ma formę "naukowej zabawy", w której dziecko chętnie uczestniczy i współtworzy zajęcia z terapeutą.

4. Nie uczymy dzieci konkretnych umiejętności lecz poprawiając integrację sensoryczną stymulujemy procesy nerwowe leżące u podstaw tych umiejętności, a one pojawiają się w sposób naturalny jako konsekwencja poprawy funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Terapia SI ma na celu wzmocnienie rozwojowych funkcji dziecka, poprawić uczenie się, sprawić, by mogło cieszyć się z wykonywanych w okresie dorastania zadań, ułatwić jego funkcjonowanie przez całe życie.

5. MUZYKOTERAPI A • Muzyka działa na człowieka jako zjawisko fizyczne, a więc określony zbiór drgań akustycznych, wzbudzających konkretne reakcje fizyczne, w połączeniu z jednoczesnymi reakcjami psychicznymi. Bierny lub czynny kontakt z muzyką wywołuje odpowiednie doznania emocjonalne, którym towarzyszą przemiany biochemiczne i reakcje wegetatywne. • Silny rezonans emocjonalny, wegetatywny i neurofizjologiczny na muzykę wyjaśniany jest ścisłym połączeniem organu słuchu, wzgórza i układu limbicznego (odpowiadającego za nasze emocje) w mózgu.

6. Program oddziaływań powstał w oparciu zmodyfikowany Model Mobilnej Rekreacji Muzycznej dr M. Kieryła oraz doświadczenia własne w ciągu 13-to letniej pracy terapeutycznej w Zakładzie Psychologii Klinicznej Centrum Zdrowia Dziecka i kilkuletniej w niepublicznych ośrodkach pomocy psychologiczno - pedagogicznej.

7. Forma zajęć ( indywidualna bądź grupowa), dobór ćwiczeń i zabaw, czas trwania zajęć wyznaczają cele terapii oraz aktualny stan psychofizyczny dziecka. • Zajęcia prowadzone są w formie aktywnej - dzieci słuchają muzyki, muzykują na prostych instrumentach perkusyjnych, wykonują wiele ćwiczeń ruchowych, tańczą. • Stałym elementem zajęć jest relaksacja - modyfikacja treningu autogennego Schultza w wersji dla dzieci.

8. REALIZOWANE CELE: • - motywowanie do aktywności poznawczej i ruchowej, - redukcja lęku, niepokoju, zwiększenie poczucia bezpieczeństwa, - ujawnienie i rozładowanie zablokowanych emocji i napięć, - osiągnięcie integracji w grupie, poprawy komunikacji, - podnoszenie samooceny, wzmacnianie wiary i siły we własne możliwości, - usprawnienie funkcji percepcyjno-motorycznych, - poprawa koordynacji, - uwrażliwienie na muzykę i przyrodę - nauka odpoczynku i relaksacji, - nauka przygotowania się na poziomie psycho - fizjologicznym do skutecznego uczenia się (wykorzystanie "Efektu Mozarta"), - poprawa kondycji psychofizycznej, wzrost pozytywnego nastawienia do życia, - dostarczenie radości, zabawy, poczucia satysfakcji .

9. Program oddziaływań - "Efekt Mozarta” wg Dona Campbella - jednego z największych na świecie autorytetów zajmującego się wpływem muzyki na organizm człowieka, a w szczególności wpływem muzyki na proces uczenia się. • "Efekt Mozarta” to termin oznaczający wpływ muzyki • w dziedzinie zdrowia, edukacji i dobrego samopoczucia. • Przedstawia on zastosowanie muzyki Mozarta w redukcji stresu, depresji czy lęków, wzbudzania stanu relaksacji lub snu, zaktywizowania ciała, poprawy pamięci, koncentracji uwagi. Badania naukowe potwierdzają wpływ muzyki Mozarta również na poprawę percepcji przestrzenno- czasowej jak i jaśniejsze wyrażanie swoich myśli. Zastosowanie muzyki Mozarta może być pomocne w poprawie zaburzeń słuchania, w zespołach nadaktywności psychoruchowej (ADD i ADHD), dysleksji i autyzmu.

10. Prekursorem badań nad wpływem muzyki na percepcję słuchową, aparat słuchowy i mózg był profesor Alfred Tomatis. Wykazał on, że ucho jest organem nie tylko do słyszenia (z natury biernego) i słuchania (o charakterze wolicjonalnym, wymagającym zaangażowania i aktywności) oraz instrumentem równowagi, wyprostowanej postawy ciała, kontrolującym orientację przestrzenną oraz mowę, język i głos, lecz przede wszystkim, organem, który naładowuje korę mózgową energią elektryczną. W ślimaku, na wypustkach włoskowych komórek słuchowych narządu Cortiego, dźwięk przeobrażony zostaje w impulsy elektryczne. Najwięcej komórek zmysłowych jest w zakresie wysokich częstotliwości - ponad 24 000, w średnich częstotliwości - kilkaset, niskich - kilkadziesiąt. Oznacza to, że wysokie dźwięki dają większą stymulację w postaci impulsów nerwowych niż dźwięki niskie.

11. Dlatego dźwięki o wysokiej częstotliwości określa Tomatis jako dynamizujące, aktywizujące nasz umysł, podczas gdy niskie - rozładowawczymi, dezaktywującymi. Te ostatnie nie dostarczają odpowiedniej stymulacji energetycznej i prowadzą do stanu wyczerpania, zjawisko to jest tym silniejsze jeśli dźwiękom towarzyszy ruch, np. taniec przy muzyce rockowej czy rapu. Tomatis zauważył, że zdynamizowanie kory mózgowej poprzez dźwięki powoduje następujące objawy: - poprawia się koncentracja uwagi, - wzrasta kreatywność, - zapamiętywanie, nauka nawet przez dłuższy okres czasu przychodzą bez wysiłku, - podwyższa się motywacja i organizacja w zakresie codziennych obowiązków, - objawy zmęczenia odczuwa się znacznie później, - harmonizuje się napięcie mięśniowe co wpływa na postawę ciała, - rzadko cierpi się na poczucie spadku energii, depresje.

12. Naukowcy z University of Texas w Houston sprawdzali "efekt Mozarta" na lekarzach wykonujących kolonoskopię, tj. badanie jelita grubego przy pomocy wziernika zakończonego kamerą. Jest to metoda wykorzystywana w diagnostyce chorób jelita grubego. Pozwala wykryć (i od razu usunąć) zmiany nowotworowe o charakterze łagodnym, tzw. polipy gruczołakowate, które z czasem mogą przekształcić się w raka. Lekarze szacują, że aż trzy czwarte raków jelita grubego wywodzi się z tych łagodnych guzów. W doświadczeniu wzięło udział dwóch lekarzy wykonujących kolonoskopię, z których każdy przeprowadził wcześniej co najmniej 1000 takich badań. Obydwaj wykonywali kolonoskopię z muzyką Mozarta w tle oraz bez niej. Odsetek pacjentów, u których wykryli polipy porównywano następnie ze średnimi wynikami, jakie uzyskali w ostatnim roku.

13. Jak wiadomo dzieci nadpobudliwe muszą być w ciągłym ruchu: poprzez pobudzenie czynności przewodu słuchowego, tj. układu przedsionkowego poszukują okazji aby "naładować swój mózg". • Odpowiednio dobrana stymulacja dźwiękowa oraz ćwiczenia ruchowe mogą być bardzo pomocne dla tych dzieci. • Po zbadaniu muzyki wielu kompozytorów okazało się, że muzyką najbogatszą w wysokie częstotliwości, które "doenergetyzowują" mózg jak również aktywizują fale beta w pracy mózgu sprzyjające uczeniu się, jest muzyka Mozarta. Muzyka chorałów gregoriańskich ma również działanie aktywujące. • Analiza śpiewu gregoriańskiego wykazuje, że jego fraza i rytmika odpowiada fizjologicznemu rytmowi oddechu i rytmowi bicia serca, co w konsekwencji daje poczucie zadowolenia i uspokojenia.

14. Muzyka Mozarta ma również wyjątkowe właściwości harmonizacji pracy serca i mózgu co daje nam poczucie wewnętrznej spójności pozwala na bycie w danej sytuacji "tu i teraz" w zgodzie ze swoim wewnętrznym rytmem co ma istotny wpływ na uczenie się. (C. Hannaford). Z wielu badań neurofizjologicznych wynika, że"... system komunikacji mózgu oparty jest na określonej częstotliwości opartej na dominujących neurotransmiterach. "Jeśli przemówimy" do mózgu dokładnie w jego częstotliwości możemy szybko i dokładnie zwiększyć produkcję tego neurotransmitera, która przyśpiesza uczenie się, przynosi ulgę w bólu czy wzmaga wytwarzanie przyjemnych czynników chemicznych."(A Metera).

15. Na podstawie wielu badań dotyczących metod wspierania uczenie się stwierdzono, że muzyka: - synchronizuje umysł i ciało, - sprawia, że cały organizm jest w gotowości, - sprawia, że rozluźnione ciało i pobudzony mózg tworzą idealny stan do optymalizacji działań (A. Metera )

16. CHOREOTERAPIA: • Terapia tańcem stosowana jest w wielu krajach od blisko trzydziestu lat. • Należy do niewerbalnych metod pracy z dziećmi i dorosłymi, które pozwalają diagnozować, wspomagać leczenie, a także stymulować harmonijny rozwój psychofizyczny człowieka. Celem choreoterapii jest korekta zaburzeń psychomotorycznych i poprawa kontaktów społecznych.

17. Wśród czynników, które mają największy wpływ na dziecko w tej terapii autorzy wymieniają : ruch, muzykę, czas, przestrzeń, dotyk, grupę i terapeutę, a także harmonijne angażowanie różnych sfer, jak sfera motoryczna, psychiczna, emocjonalna, poznawcza, motywacyjno - wolicjonalna, duchowa. Dobór form ruchowych i muzycznych wyznaczają cele terapeutyczne.

18. Program ruchowy składa się z tańców, ćwiczeń muzyczno - ruchowych, improwizacji ruchowych oraz zabaw ruchowych. Do walorów tej metody należy zaangażowanie wielu zmysłów: wzroku, słuchu, zmysłu kinestetycznego i zmysłu dotyku. Daje też możliwość docierania do problemów emocjonalnych dziecka poprzez wiele wymienionych już sfer odczuć.

19. Wśród korzyści i efektów płynących z choreoterapii wymienić należy: - obniżenie poziomu lęku, - poprawa koncentracji uwagi, - obniżenie poziomu neurotyczności, - poprawa koordynacji ruchowej, - poprawa odporności na zmęczenie, - obniżenie napięcia psychofizycznego, - rozładowanie nadmiaru energii i agresji, - podniesienie samooceny - lepsza ocena swoich możliwości i ograniczeń, - korzystne zmiany zachowania, zadowolenie - aktywizacja naturalnych senso-motorycznych układów koordynacji.

20. TERAPIA PROPRIOCEPTYWNA-RYTMICZNY RUCH: • Od niedawna w Polsce łatwa i lubiana przez dzieci metoda wsparcia w: - trudnościach w uczeniu się, - nadpobudliwości psychoruchowej, - zaburzeniach mowy , - autyźmie, - mózgowym porażeniu dziecięcym .

21. Twórcami metody są Kerstin Linde i dr Halard Blomberg (Szwecja). • Inspiracją w tej metodzie terapeutycznej były rytmiczne ruchy jakie wykonują dzieci zanim zaczną chodzić - kołysanie na cztery strony, pełzanie itd. • Kerstin Linde zmodyfikowała te ruchy w rytmiczne ćwiczenia całego ciała, które stosowane są dla dzieci jak i dorosłych. • Celem terapii jest intensywna aktywizacja układu przedsionkowego.

22. Rytmiczne ruchy stymulują: • kinestetykę, dotyk, równowagę razem dostarczają one silnego przepływu impulsów nerwowych biegnących od najniższych partii mózgu - pnia mózgu przez móżdżek, układ limbiczny do płatów czołowych kory mózgowej odpowiedzialnej za myślenie przyczynowo-skutkowe, przewidywanie i inne. Ta droga przepływu impulsów nerwowych ma wiele korzystnych efektów, do najistotniejszych należą : - przywrócenie właściwego napięcia mięśniowego , - pobudzenie ciała do aktywności.

23. Jeśli przepływ impulsów z układu przedsionkowego poprzez układ siatkowaty jest zbyt słaby, efektem może być niski tonus mięśniowy oraz problemy z koncentracją uwagi. Ćwiczenia Rytmicznego Ruchu poprawiają : - napięcie mięśni, - strukturę i postawę ciała, - równowagę statyczną i dynamiczną, - koncentrację uwagi. • U dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym rytmiczna stymulacja powoduje relaksacje mięśni, zmniejszenie napięcia.

24. Podczas ćwiczeń Ruchu Rytmicznego silnie stymulujemy najwcześniej dojrzewające zmysły jak: dotykowy, proprioceptywny i przedsionkowy, które wspólnie z integracją odruchów leżą u podstaw całego przyszłego rozwoju dziecka. Badania dowodzą, że działanie zmysłów "wyższego rzędu"(słuchowego i wzrokowego) jest stymulowane przez sensoryczne bodźce płynące z dotyku, propriocepcji i narządu przedsionkowego. • Układ przedsionkowy odgrywa istotną rolę w utrzymaniu równowagi, reakcji posturalnych, percepcji wzrokowej, widzenia przestrzeni i normalizacji funkcji mięśni oczu.

25. Dzieci z poważnymi trudnościami jak upośledzenie, autyzm lepiej uczą się, gdy na skutek terapii nastąpi poprawa integracji w zakresie reakcji posturalnych i przedsionkowo-ocznych. Mogą wówczas patrzeć na to , co robią i uważnie słuchać tego, co mają robić, skupiać wzrok na terapeucie, przedmiocie, na tym co robią rękami czy innych czynnościach. • Istnieje również ścisła neurofizjologiczna zależność pomiędzy układem przedsionkowym i słuchowym. Deficyty w zakresie funkcjonowania układu przedsionkowego pozytywnie korelują z zaburzeniami percepcji słuchowej, wzrokowej co ma zasadniczy wpływ na rozwój zdolności językowych oraz naukę czytania.

26. ĆWICZENIA RYTMICZNYCH RUCHÓW: • Są bardzo korzystną formą terapii dla dzieci mających zaburzenia mowy i języka, zwykle reagują one zwiększoną rozmownością czy wokalizacją na czynności pobudzające układ przedsionkowy. • W ćwiczeniach tych działając na procesy integracji zmysłowych z poziomu pnia mózgu można wspomóc funkcje pochodzące z wyższych poziomów mózgu, tj. • mowę, • zdolności językowe, • percepcję słuchową.

27. Dzieci nadpobudliwe psycho-ruchowo są w ciągłym ruchu , ich mózg domaga się stymulacji, wymuszając zachowani, które zwykle oceniane jest jako niewłaściwe. • Dla dzieci z ADHD charakterystyczne jest silne przeżywanie emocji, które często kończą się wybuchem, gdyż impulsy nerwowe płynące z niższych partii mózgu zatrzymują się w środkowych częściach - układzie limbicznym (odpowiedzialnym za emocje) i nie docierają do ośrodków świadomej kontroli w płatach czołowych. • Już po 5-6 miesiącach ćwiczeń u ćwiczących wiele zaczyna się zmieniać pojawia się integracja na wszystkich poziomach mózgu, co przejawia się zmianami w zachowaniu: - dzieci rzadziej tracą kontrolę nad swoimi emocjami, - częściej myślą przyczynowo- skutkowo, wydają sądy, - pojawia się kontrola emocji i zachowania, - umiejętność przewidywania konsekwencji własnych zachowań, - znacznie poprawia się koncentracja uwagi.

28. Dzieci z autyzmem niepewnie stoją na nogach ich ruchy są nieskoordynowane (dysharmonia ruchów, chaotyczność). Powodem jest brak integracji między procesami pobudzenia i hamowania czego konsekwencją jest również duże zróżnicowanie w napięciu mięśniowym. Często obserwuje się nadmierne napięcie mięśni, w szczególności mięśni pleców w połączeniu z wiotkością mięśni brzucha, obszaru łydkowego w połączeniu z obniżonym napięciem mięśnia czterogłowego uda. • Terapia kinezjologiczna oraz ćwiczenia Ruchu Rytmicznego mogą przynieść wiele pozytywnych zmian dzieciom z autyzmem, które mają również trudności w utrzymaniu równowagi - postawa ciała najczęściej nadmiernie "pochylona do przodu". Środek ciężkości ciała odpowiednio nieproporcjonalnie przenosi się do przodu , żeby utrzymać równowagę mózg przekazuje polecenie ścięgnom i mięśniom podkolanowym o konieczności "wytężenia wszystkich sił, żeby ustać". Taka sytuacja nadmiernie aktywizuje obronną reakcję "walki lub ucieczki". Prowadzi ona w jeszcze większym stopniu do ruchów impulsywnych.

29. Wysoka impulsywność na poziomie kinestetycznym jako obrona ciała obniża emocjonalną wrażliwość dziecka. Im bardziej dziecko nachyla się do przodu, tym bardziej napinają się mięśnie brzucha, pleców i nóg, a także zatrzymuje się oddychanie - zatrzymanie na wdechu (typ oddychania przyspieszonego, powierzchownego, piersiowego) i tym bardziej narasta potrzeba "szybkiego biegnięcia". • Niestabilność pracy mięśni i typ oddychania zatrzymanego nieustannie aktywizuje tylne części mózgu (pień) i tym samym uniemożliwia rozwój środkowych partii mózgu - układu limbicznego odpowiedzialnego za emocje, przednich przyczynowo uwarunkowanych części mózgu.

30. ĆWICZENIA RUCHU RYTMICZNEGO: • aktywizują wyższe partie mózgu odpowiedzialne za procesy poznawcze w tym: - myślenie przyczynowo-skutkowe, - koncentrację uwagi, - pamięć, - rozwój mowy, - stymulują pojawienie się nowych koordynacji, - wpływają również na poprawę napięcia mięśniowego, relaksują i wyciszają.

31. TERAPIA TAKTYLNA • W czasie terapii stosuje się specjalne techniki stymulacji, który pobudzają oraz przygotowują receptory skóry do prawidłowego odbioru bodźców sensoryczno-motorycznych pochodzących z otoczenia. Zwiększa świadomość ciała i reguluje zaburzenia skóry w odbiorze wrażeń dotykowych. Reguluje reakcje mózgu na informacje pochodzące ze skóry i mięśni. • Skóra jest najrozleglejszym organem naszego ciała. Bogata jest w liczne receptory lekkiego dotyku, silnego dotyku, nacisku, ciepła, zimna, ból, propriocepcji. • Propriocepcja jest wrażeniem z mięśni, ścięgien i układu przedsionkowego, które sprawia, że mózg może zdecydować o ruchu oraz pozycji ciała i jego części w przestrzeni. • Wrażenia dotykowe docierają do mózgu ze wszystkich obszarów skóry i pobudzają wiele różnych poziomów i obszarów mózgu od pnia mózgu, wzgórza poprzez układ limbiczny (odpowiedzialny za emocje) do czuciowej kory mózgu (płat ciemieniowy). • Uczucie, że jest się dotykanym, zwiększa produkcję specyficznego hormonu w mózgu: Nerwowego Czynnika Wzrostu (NCW), który podwyższa aktywność układu nerwowego, a zwłaszcza wpływa na rozwój sieci nerwowej. Gdy dzieciom brak dotyku, wykazują one obniżone funkcjonowanie sensoryczne, ruchowe i psychiczne.

32. W TERAPII TAKTYLNEJ: • Stymulujemy produkcję nerwowego czynnika wzrostu, oddziałujemy również na pracę przysadki, podwzgórza i szyszynki, które aktywizują ośrodek kontroli sensorycznych - ruchowych bodźców , wpływają na dojrzałość niektórych funkcji psychicznych. • Dotyk i miłość od matki są niezbędne aby utrzymać aktywność układu limbicznego, który budując emocjonalny stosunek do nowych sytuacji jest bramą do nowego uczenia się. Jeśli pojawia się stres układ limbiczny blokuje dolne i górne partie mózgu w konsekwencji nie ma nowego uczenia się. • Każdy z nas niezależnie od wieku powinien być dotykany minimum 30 razy dziennie! • Gdy brakuje dotyku zmniejsza się stymulacja kory mózgowej, rośnie napięcie mięśniowe, impulsywność, poczucie izolacji, agresja.

33. TERAPIA PEDAGOGICZNA: • Jest to oddziaływanie za pomocą środków psycho - pedagogicznych na przyczyny i przejawy trudności w uczeniu się, mające na celu eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji (poziom samooceny, niechęć do dalszej nauki, zaburzenia koncentracji uwagi, zaburzenia kontaktów interpersonalnych, nerwice, trudna i patologiczna sytuacja domowa- zbyt duży nacisk na naukę), likwidowanie przyczyn, wyrównywanie wiadomości szkolnych, kompensacja .

34. CELE TERAPII PEDAGOGICZNEJ: • Stymulowanie rozwoju dziecka - jest to cel nadrzędny -stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psycho - motorycznych -wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach -eliminowanie niepowodzeń szkolnych poprzez różne techniki -eliminowanie niepowodzeń emocjonalno - społecznych i ich konsekwencji. • Bardzo ważnym i istotnym efektem zajęć terapii pedagogicznej jest to, że zajęcia są efektywne, i powodują zmiany (np. zmiana nastawienia do nauki, pracy, opanowanie niechęci do szkoły).Dobór metod pracy podyktowany jest trudnościami jakie ma dziecko.

35. METODA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO: • Została opracowana przez Sherborne w latach sześćdziesiątych XX w. Główną ideą R.R. jest posługiwanie się ruchem jako narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka i terapii zaburzeń jego rozwoju. Ruch Rozwijający nie jest metodą usprawniania ruchowego, choć ma ona miejsce w trakcie sesji. • Celem jest stworzenie okazji do stymulowania rozwoju we wszystkich sferach (szczególnie w sferze emocjonalno-społecznej). Jest metodą rozwojową wykorzystywaną w różnych okresach wieku (od poniemowlęcego do dorosłości), która stwarza okazję do poznania siebie i innych. • Udział w R.R. ma na celu stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siły, sprawności i w związku z tym możliwości ruchowych. Podstawowe założenia metody to rozwijanie przez ruch: - świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego, - świadomości przestrzeni i działania w niej, - dzielenie przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywanie z nimi bliskiego kontaktu.

36. NA ZAJĘCIACH RUCHU ROZWIJAJĄCEGO: • dziecko może zrealizować istotne potrzeby: - poczucia bezpieczeństwa, - rozluźnienia, relaksu, rozładowania napięcia, - "dawania" i "brania", - akceptacji samego siebie, - poczucia siły i własnej wartości, - bliskiego kontaktu z innymi ludźmi, - poczucia własnej energii, - satysfakcji związanej z wysiłkiem fizycznym,

37. - mobilizacji do pokonywania trudności, do sprawdzania się w trudnej sytuacji, - poznania swojego ciała, - odkrywania własnych możliwości, - odczucia energii własnej i energii drugiego człowieka, - zaufania do siebie i innych, - doznawania przyjemności, radości, zabawy, - bliskości fizycznej drugiego człowieka, - więzi z grupą, - akceptacji swojego ciała, - spontaniczności, - pewności siebie, - poczucie partnerstwa.

38. TERAPIE TOWARZYSZĄCE: • Aby brać udział w zabawach społecznych, dziecko musi radzic sobie z naśladowaniem innych oraz rozumieć mowę, począwszy od prostych poleceń, takich jak: ,,Chodź tu’’, ,,Usiądź’’ i ,,Zrób to’’. • Pomagamy dzieciom opanować i ćwiczyć przydatną w relacjach społecznych zdolność słuchania, reagowania polecenia, komunikowania się, naśladowania oraz oczekiwania na swoją kolej. Jedną z używanych przez nas metod jest pokazywanie, jak właściwie bawić się zabawkami.

39. Wiele dzieci ze spectrum autyzmu używa ich w sposób powtarzalny, biorąc je do ust, uderzając nimi i obracając je. Terapeuta zaczyna od prostej zabawki, opartej na związku przyczynowo-skutkowym, którą dziecko wyraźnie lubi. • Wydaje polecenie: ,,Zrób to’’, pokazując dziecku właściwą, związaną z nią czynność. • Zabawka od razu trafiła do rąk dziecka, które poprawne wykonanie zadania. Jeżeli ma z tym problem, terapeuta pomaga mu. • Zabawki działają również motywująco w nauce oczekiwania ma swoją kolej. Dzięki delikatnemu i konsekwentnemu podejściu stosowanemu w programie ,,Star’’ opartemu na strategiach amerykańskiej analizy behawioralnej (ABA-American Behavioral Analysis), niektóre dzieci zaczynają słuchać, patrzeć i postępować zgodnie z prostymi poleceniami. • Praca behawioralna pomaga zbudować podstawy interakcji z innymi ludźmi, która jest ważnym elementem zabawy.

40. GRY I ZABAWY odnoszą się do poszczególnych cech dzieci ze spectrum autystycznego ASD (Autism Spectrum Disorder) oraz SPD (Semantic-Pragmatic Disorder): • Znaczna część ze spectrum autyzmu i z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego jest onieśmielona i niespokojna. Ich defensywna postawa oznacza, że próbują się przed czymś uchronić. • Sytuacja społeczna, która nam wydaje się normalna, często jest dla nich stresująca, ponieważ nie wiedzą, co się zaraz stanie albo czego się od nich oczekuje. • Irytuje dźwięki, zapachy, faktura przedmiotów, męczące oświetlenie lub głośne hałasy mogą postawić ich układy sensoryczne w stan gotowości.

41. Dzieci te żyją w bezustannym strachu. Dlatego te żyją w bezustannym strachu. Dlatego łatwo je rozproszyć. Trudno jest im uspokoić się i na czymś skupić. • Znalezienie przyczyny stresu i wyeliminowanie jej są w tym wypadku niezwykle istotne. • Najpierw należy zapewnić dziecku pewien porządek. Pokój nie może być zagracony. Światło powinno być rozproszone i naturalne. Aby zredukować niepokój dziecka, stwórzmy obrazkowy plan dnia, żeby wiedziało co je czeka. Zajęcia muszą być znajome i przewidywalne.

42. Zanim wprowadzimy modyfikacje gier i zabaw, pokonujemy za każdym razem ten sam tor przeszkód. Aby ograniczyć niepokój dziecka w czasie zabawy, powiedz mu, czego oczekujesz i kiedy skończyła się gra. • Na przykład: ,,Trzeba będzie zrobić dwie rzeczy: napisać cos świecą na papierze, a potem pomalować po wierzchu farbą. Można też narysować pędzlem, a na końcu słowo ,,GOTOWE’’. • Zachętą będzie też obrazek z ulubioną zabawką lub grą, którymi dziecko zajmie się, jak tylko wykona zadanie.

43. Oprócz wprowadzenia porządku należy znaleźć trochę czasu na oswojenie i swobodną zabawę. Pomimo że powinno się trzymać materiały potrzebne w grach poza zasięgiem wzroku dziecka, gdyż mogą zwiększać rozproszenie uwagi, można umieścić kilka przedmiotów na półkach, aby zachęcić dzieci do zapoznania się z nimi. • Pozwalamy też na zabawę różnymi, wybranymi przez dziecko zabawkami na dywanie lub miękkim kocu, gdzie można swobodnie się położyć lub posiedzieć. • Taka nieskrępowana zabawa podziała uspokajająco przed lub po przeprowadzeniu gier terapeutycznych i zredukuje związany z nimi stres.

44. INNE ODPRĘŻAJĄCE ĆWICZENIA STOSOWANE W GRACH TO: • Zawijanie dziecka w koc lub inny materiał o dużej powierzchni; • Bandażowanie rąk i nóg (zabawa w mumię); • Noszenie obciążających przedmiotów, na przykład kamizelek, koców, woreczków wypełnionych fasolą, pluszowych zwierzątek lub ciężarków na nadgarstki i kostki u nóg; • Delikatny masaż kończyn lub pleców; • Powolne, powtarzające się ruchy takie jak huśtanie, kołysanie lub ślizganie.

45. TERAPIA WODNA: • Wszystkie gry powinny opierać się na przewidywalnym schemacie. Od czasu do czasu można urozmaicenia dodać nową zabawę. Dzieciom trzeba też umożliwić inicjonowanie ćwiczeń. Czas przeznaczony na zaplanowane gry warto przerywać, aby pozwolić dziecku na chwilę swobodnej zabawy w wodzie, samodzielnej lub z innymi dziećmi, pod nadzorem dorosłych. Ze względów bezpieczeństwa każdemu dziecku bawiącemu się w wodzie powinien towarzyszyć dorosły. • Uspokajające ćwiczenia w terapii wodnej to na przykład: masaże, huśtanie, kołysanie, wyciskanie wody z pojemników i inne ćwiczenia związane z silnym naciskiem.

46. Jest wspaniałym rozwiązaniem w pracy z dziećmi z ASD i SPD. Można ją przeprowadzić w płytkiej wodzie, w misce z wodą albo baseniku dziecięcym. • Niektóre z zabaw sprawdzają się również w głębszej wodzie, na przykład w jeziorze lub basenie, oczywiście pod ciągłym nadzorem dorosłym.