Nowoczesne metody finansowania i zarządzania ryzykiem w elektroenergetyce

1. Nowoczesne metody finansowania • i zarządzania ryzykiem w elektroenergetyce Kongres Nowego Przemysłu 5-6 czerwca 2006 Piotr Krasnowski Dyrektor Wykonawczy

2. Obecna sytuacja w sektorze elektroenergetycznym i planowane zmiany

3. Wartość przedsiębiorstwa Wartość kapitału Sektor energetyczny w Europie Skandynawia Europa Środkowa • Vattenfall • E.ON • Fortum • Statkraft • DONG • Hafslund • E.ON • RWE • EDF Vattenfall Suez • CEZ • GdF • Nuon • Essent • Verbund • Atel / BKW / • EVN / MVV / EWE Hafslund Vattenfall Fortum SSE Statkraft Poprzednia zmiana NGT DONG Ostatnia zmiana SPW Półwysep Iberyjski Planowana zmiana BE • Gas Natural • Iberdrola • REE • Enel • EDP • Endesa • Union Fenosa Nuon Energa Centrica EWE PSE Enea BOT Essent MVV Gazprom RWE Wielka Brytania PKE GDF • RWE • E.ON • EDF • NGT • SSE • British Energy • Scottish Power • Centrica E.ON Suez CEZ Verbund Włochy UF EVN • Enel • SRG • Eni/ Italgas • EDF / Edison • Terna • AEM / AET / ASM / ACEA EDF AEM Iberdrola EDP Gas Natural Enel Do przejęcia / gracze niszowi  Endesa PPC Podmioty utrzymujące się / Niezdecydowane REE Podmioty konsolidujące / Dokonujący zmian

4. Planowana konsolidacja sektora w Polsce • Obecnie sektor elektroenergetyczny jest bardzo rozdrobniony. Istnieje wiele samodzielnych podmiotów, które nie są w stanie efektywnie konkurować na rynku. • W związku z tym, powstały plany powołania silnych podmiotów będących w stanie sprostać wyzwaniom wspólnego rynku europejskiego. • Rządowy program dla elektroenergetyki zakłada powołanie: • Polskiej Grupy Energetycznej (PGE), w której skład miałyby wejść • PSE po wydzieleniu Operatora Systemu Przesyłowego, • Holding BOT, • Zespół Elektrowni Dolna Odra • oraz grupy dystrybucyjne Ł2, L5, Rzeszowskiego Zakładu Energetycznego • Grupy skonsolidowanej wokół PKE z udziałem: • PKE, • Elektrowni Stalowa Wola, • Spółek dystrybucyjnych Enion, Energia-Pro.

5. Plany prywatyzacyjne • Dodatkowo, rozważana jest możliwość prywatyzacji podmiotów z sektora elektroenergetycznego. • Rozważana jest konsolidacja lub prywatyzacja dla następujących podmiotów: • ENEA, Elektrownia Kozienice, Kopalnia Bogdanka, przy założeniu odejścia w procesie prywatyzacji od KDT Elektrowni Kozienice, • Energa i ZE Ostrołęka oraz • Prywatyzacja poprzez giełdę papierów wartościowych w dwóch transzach: • Skonsolidowanej grupy składającej się z PKE, Elektrowni Stalowa Wola oraz grup Enion i Energia-Pro • Oferta publiczna do 35% akcji PGE

6. Wyzwania dla sektora bankowego • W przypadku wdrożenia rządowego „Programu dla elektroenergetyki”, będzie to oznaczać dla sektora bankowego konieczność rozważenia następujących zagadnień: • Konieczność restrukturyzacji zadłużenia (refinansowanie lub renegocjacja zapisów), • Wyznaczenie nowych limitów koncentracji kredytowej dla połączonych podmiotów, • Podjęcie decyzji odnośnie formy dalszego finansowania sektora energetycznego w przypadku likwidacji KDT, • Dostosowanie oferty finansowej, aby sprostać długofalowym oraz bieżącym potrzebom sektora energetycznego.

7. Obszary rozwoju współpracy z sektorem elektroenergetycznym

8. Dalszy rozwój współpracy • Mając na uwadze zapotrzebowanie sektora elektroenergetycznego na finansowanie oraz planowane zmiany w sektorze elektroenergetycznym, wierzymy, że możemy rozwijać naszą współpracę w następujących obszarach: Doradztwo Doradztwo w zakresie analizy Strategii Finansowej Organizacja refinansowania Finansowanie Finansowanie planów inwestycyjnych

9. Doradztwo w zakresie analizy Strategii Finansowej • Rekomendujemy Państwu przeprowadzenie analizy strategii finansowej spółki. • Analiza ta umożliwi Państwu: • porównanie spółki na tle innych podmiotów z sektora działających zarówno w Polsce, jak i w innych krajach, • zorientowanie się jak spółkę oceniłaby agencja ratingowa a także inwestorzy rynków kapitałowych. • odpowiedzenie na pytanie, w jaki sposób spółka powinna w przyszłości finansować swoją działalność, mając na uwadze efektywność wykorzystania kapitału. • analizę średniego ważonego kosztu kapitału i określimy optymalną strukturę kapitałową. • Nasze doświadczenia wskazują, że tego typu analizy są przydatnym narzędziem wspomagającym zarządzanie spółką i wyznaczanie jej celów dalszego rozwoju.

10. Przygotowanie Kompleksowej Strategii Finansowej Sterowanie wartością poprzez alokację kapitału Optymalizacja struktury kapitałowej Zarządzanie Ryzykiem Płynności Zarządzanie Ryzykiem Walutowym Zarządzanie Ryzykiem Stopy Procentowej • Jakie czynniki wpływają na wartość kapitału? • W co inwestować? • Jakich stawek użyć? • Zrozumienie oczekiwanego przez rynek wzrostu (analiza P / E) • Jak tworzyć wartość poprzez alokację kapitału? • Jakie czynniki wpływają na jakość kredytową? • Jaki jest optymalny poziom zadłużenia / zakładany rating kredytowy? • O ile jeszcze można zwiększyć zadłużenie? • Jaka strategia finansowania jest optymalna? • Jaka płynność jest wymagana (gotówka lub zabezpieczone niewykorzystane linie kredytowe)? • Jak zrównoważyć ryzyko refinansowania z korzyściami oferowanymi przez finansowanie krótkoterminowe? • Jaka jest optymalna zapadalność zadłużenia? • Jak zarządzać ryzykiem walutowym? • W jakiej walucie zaciągać zadłużenie – lokalnej czy zagranicznej? • Jak zarządzać ryzykiem walutowym poza portfelem kredytowym? • Jaki jest optymalny profil zadłużenia dla poszczególnych struktur walutowych? • Oprocentowanie: stałe czy zmienne? • Jaki wybrać okres zapadalności? Wdrożenie

11. Metodologia S&P dla energetyki: profil działalności i jakość kredytowa • Ze względu na wagę przykładaną do otoczenia regulacyjnego oraz ryzyka i możliwości związane z rozwojem rynku, S&P ocenia profil działalności spółek energetycznych przy zastosowaniu skali od 1 do 10 (od najniższego do najwyższego ryzyka). • Spółki działające w wysoce regulowanym środowisku, takie jak spółki przesyłowe, generalnie maja silny profil działalności, co przekłada się na relatywnie niskie ryzyko działalności; zintegrowane spółki energetyczne są postrzegane jako podmioty o wyższym profilu ryzyka działalności. • Przy dokonywaniu ratingu jakości kredytowej, S&P ocenia łącznie ryzyko działalności oraz parametry finansowe. Lista działalności w energetyce Ryzyko finansowe Profil działalności • Tylko handel energiąWysokie ryzyko • Tylko dostarczanie energii • Tylko wytwarzanie energii • Wytwarzanie i dostarczanie • Dystrybucja i dostarczanie • Wytwarzanie, dostarczanie i dystrybucja • Tylko dystrybucja • Tylko transmisja Niskie ryzyko Profil działalności Profil finansowy Średni (4-6) Słaby (8-10) Silny (1-3) Źródło: S&P. Dla podmiotów sektora energetycznego, profil działalności jest istotnym elementem jakości kredytowej

12. Profil działalności Średnie wskaźniki dla spółek o ratingu AA Średnie wskaźniki dla spółek o ratingu AA Średnie wskaźniki dla spółek o ratingu AA Średnie wskaźniki dla spółek o ratingu A Mechanizm ustalania taryf Efektywność regulacyjna i wymogi inwestycyjne 2.0 – 3.0x Pokrycie odsetek przed opodatkowaniem: Transmisja Przejrzystość rozwiązań regulacyjnych 3.0 – 4.0x FFO do odsetek: Porcja ryzyka związanego z wolumenem przejęta przez podmiot 12 – 17% FFO do łącznego zadłużenia: 1-3 Wiek i kondycja aktywów 50 – 60% Łączne zadłużenie do kapitału księgowego: Efektywność operacyjna w porównaniu do konkurencji Skłonność do inwestowania poza działalność główną Proporcja przychodów i cash flow uzyskanych z działalności sieciowej Ryzyka związane z pełnieniem innych funkcji (np. dostawa do odbiorców detalicznych) 4.0 – 5.5x Pokrycie odsetek przed opodatkowaniem: Dystrybucja 4-5 5.0 – 7.0x FFO do odsetek: 30 – 40% FFO do łącznego zadłużenia: Mechanizm ustalania taryf sieciowych 20 – 40% Łączne zadłużenie do kapitału księgowego: Jakość Zarządu Portfel klientów Apetyt zarządu na ryzyko Wytwarzanie Procedury zarządzania ryzykiem 4.0 – 6.0x Pokrycie odsetek przed opodatkowaniem: 5-8 Koszty produkcji w porównaniu do konkurencji 5.5 – 8.0x FFO do odsetek: Wpływ przeszkód związanych z transmisją 30 – 45% FFO do łącznego zadłużenia: Pozycja kontraktowa 20 – 30% Łączne zadłużenie do kapitału księgowego: Podmioty zintegrowane Znaczenie poszczególnych działalności 4.0 – 7.0x Pokrycie odsetek przed opodatkowaniem: Pozycja konkurencyjna w poszczególnych działalnościach 5.0 – 8.0x FFO do odsetek: 5-8 Potencjalne korzyści z dywersyfikacji działalności 30 – 45% FFO do łącznego zadłużenia: 25 – 45% Łączne zadłużenie do kapitału księgowego: Profil działalności i profil finansowy w sektorze energetycznym (2001) • Starsze dane publikowane przez S&P oddzielnie prezentują wskaźniki w zależności od profilu działalności – ale efekt jest taki sam Źródło: S&P “International Utility Ratings and Ratios”, 5 wrzesień 2001

13. Finansowanie inwestycji oraz działalności bieżącej

14. Instrumenty finansowe Tradycyjne instrumenty finansowe Nowoczesne instrumenty finansowe • Emisja akcji • Emisja obligacji • Kredyt bankowy • Emisja akcji • Emisja obligacji • Obligacje typu „high yield” Citigroup oferuje pełne spektrum produktów dostosowanych do potrzeb klienta

15. Finansowanie działalności Bank Handlowy oferuje instrumenty finansowe umożliwiające finansowanie bieżącej działalności oraz planów inwestycyjnych spółek poprzez następujące struktury: Polski i europejski rynek obligacji i papierów dłużnych Kredyty konsorcjalne na rynku lokalnym i eurorynku

16. 16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 (PLN MM) 6 000 4 000 2 000 0 1Q 2003 2Q 2003 3Q 2003 4Q 2003 1Q 2004 2Q 2004 3Q 2004 4Q 2004 1Q 2005 2Q 2005 3Q 2005 Gminy Przedsiębiorstwa Banki Polski rynek obligacji Struktura rynku w Polsce Rynek papierów wartościowych • Łączna wartość wyemitowanych i niewykupionych dłużnych papierów wartościowych wynosi ok. 24,3 mldUSD (72,9 mld PLN). • Polski rynek kapitałowy zdominowany jest przez publiczne emisje Skarbu Państwa (ponad 90% udział w rynku). • Znaczną część rynku (40%) stanowią krótkoterminowe papiery dłużne o zapadalności do 6 miesięcy (CP), emitowane na rynku prywatnym. • Wartość emisji średnioterminowych stopniowo wzrasta. Nieskarbowe papiery Emisje publiczne 8% 14% Papiery Skarbu Państwa Emisje prywatne 86% 92% Emisje papierów dłużnych przedsiębiorstw Ostatnie zmiany • Ze względu na brak alternatywnych średnioterminowych inwestycji na rynku lokalnym, obserwujemy duże zainteresowanie inwestorów emisjami średnioterminowych papierów wartościowych . • Ze względu na nadmierną płynność rynku i duże zainteresowanie inwestorów, finansowanie pozyskane na lokalnym rynku może zostać pozyskane na bardzo atrakcyjnych warunkach. • W ostatnio przeprowadzonych transakcjach zainteresowanie inwestorów, zarówno lokalnych, jak i zagranicznych znacznie przewyższyło podaż. • Ze względu na wysoką płynność rynku i brak wystarczającej podaży, lokalny rynek kapitałowy oferuje bardzo atrakcyjne warunki finansowania.

17. Łączna kwota i liczba transakcji zorganizowanych w Europiew sektorze elektroenergetycznym 45.00 120 40.00 100 35.00 30.00 80 25.00 60 liczba transakcji łączna kwota w mld USD 20.00 15.00 40 10.00 20 5.00 0.00 0 2001 2002 2003 2004 2005 lata Europejski rynek obligacji Komentarz rynkowy • Istnieje silna zależność pomiędzy wskaźnikiem Citigroup ESBI a proporcją gotówki trzymaną przez fundusze pieniężne w krajach rozwijających się. • Procent gotówki trzymanej przez tego typu podmioty jest obecnie zbliżona do najniższych poziomów notowanych od 2002, co należy interpretować jako zapowiedź poszerzenia się widełek kredytowych w miarę zmniejszania się poziomu utrzymywanej gotówki. • Podobnie, procent 12-miesięcznych skumulowanych wpływów do funduszy obligacyjnych w krajach rozwijających się, w proporcji do aktywów, jest obecnie na najwyższym poziomie od ostatnich 10 lat (30%), dowodząc iż inwestorzy obecnie z optymizmem patrzą na aktywa w krajach rozwijających się.

18. Dziękuję za uwagę