مروری برحسابداری دولتی و بودجه ریزی عملیاتی

1. مروری برحسابداری دولتی و بودجه ریزی عملیاتی

2. تعريف حسابداري دولتي نظامي است كه اطلاعات مالي مربوط به فعاليت هاي دولت و واحدهاي تابعه را بنحوي جمع آوري ، طبقه بندي ، تلخيص و گزارش مي نمايد كه از يك سو دولت و مقامات منتصب مردم را در ادای مسئوليت پاسخگوئي و تصميم گيري صحيح مالي و كنترل برنامه هاي مصوب ياري داده و از سوي ديگر زمينه را براي قضاوت آگاهانه مردم نسبت به عملكرد دولت و ارزيابي مسئوليت پاسخگوئي فراهم مي نمايد .

3. مباني نظام حسابداري دولتي : • عدم انگيزه كسب سود در سازمانهاي دولتي • لزوم رعايت قوانين و مقررات مالي دولت • لزوم رعايت دقيق اصل بودجه و کنترل اعتبارات • استفاده از فرمها و دفاتر و اسناد مشخص • حساسيت جامعه به وضعيت مالي دولت • لزوم نگهداري حسابهاي مستقل براي وجوه عمومي ، اختصاصي و اماني

4. انواع سازمانهاي دولتي وزارتخانه ها سازمانهاي دولتي شركتهاي دولتي • سازمانهاي مجري فعاليتهاي از نوع دولتي • سازمانهاي مجري فعاليتهاي از نوع بازرگاني

5. استفاده كنندگان حسابداري دولتي وزير يا رئيس دستگاه مسئولين برنامه ريزي مديران مياني بازرسان و حسابرسان داخلي هيأت دولت مجلس حسابرسان مستقل مردم • داخل سازمان • خارج از سازمان

6. مباني قانوني مورد عمل در حسابداري دولتي • قانون محاسبات عمومي كشور • قانون بودجه ساليانه و ضوابط اجرايي آن • قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت • قانون برنامه 5 ساله توسعه اقتصادي ، اجتماعي كشور • قانون برگزاري مناقصات • قانون مالياتهاي مستقيم و مقررات تامين اجتماعي • قانون مديريت خدمات كشوري • آئين نامه هاي اجرايي • تصويب نامه ها و دستورالعملها و آئين نامه هاي مصوب هيأت وزيران • قانون و مقررات خاص • آئين نامه و دستورالعمل هاي وزارتخانه ها

7. نظارت : 1-نظارت پارلمانی بعد از خرج دیوان محاسبات کشور 2-نظارت قضائی بعد از خرج سازمان بازرسی کل کشور 3-نظارت اجرائی قبل از خرج وزارت اقتصاد و دارائی ذیحساب

8. مبانی حسابداری

9. مبانی حسابداری • درآمدها و هزینه ها را در چه زمانی شناسائی و در دفاتر ثبت نمائیم. • انتخاب زمان شناسائی و ثبت درآمدها و هزینه ها در دفاتر حسابداری

10. 1- مبنای نقدی : درآمدها : در زمان دریافت وجه هزینه ها : در زمان پرداخت وجه

11. 2- مبنای تعهدی کامل در آمدها: در زمانیکه تحصیل می شوند و یا تحقق پیدا می کنند هزینه ها: در زمانیکه ایجاد یا تحویل می شوند

12. 3- مبنای نیمه تعهدی : درآمدها : در زمان دریافت وجه مبنای نقدی هزینه ها : در زمان ایجاد یا تحویل مبنای تعهدی

13. 4- مبنای تعهدی تعدیل شده : درآمدها : قابل اندازه گیری : مبنای تعهدی غیر قابل اندازه گیری : مبنای نقدی هزینه ها : مبنای تعهدی

14. 5- مبنای نقدی تعدیل شده : در آمدها : مبنای نقدی هزینه ها : • تنخواه گردان • علی الحساب • پیش پرداخت پرداختهای موقت : پرداختهای قطعی

15. ویژگیهای خاص نظام مالی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی • 1-استفاده از سیستم (مبنای) حسابداری نیمه تعهدی • 2-انتقال مانده وجوه مصرف نشده به سال مالی بعد • 3-استفاده از هدایا و کمکهای مردمی • 4-جایگاه هیأت امناء و وظایف آنان

16. طبقه بندي هاي بودجه اي

17. طبقه بندي هاي بودجه اي طبقه بندي عبارت از جداسازي و هماهنگ سازي سازمان يافته اي است که زمينه را براي بررسي ، تجزيه و تحليل ، انتخاب و در پايان تصميم گيري آماده مي کند . به عبارت ساده طبقه بندي زمينه مساعد و روشن تري در فرآيند تصميم گيري ايجاد مي کند .

18. ويژگيهاي طبقه بندي بودجه اي الف ) وظايف را گروه بندي مي کند و سپس در قالبهاي کوچکتري از آن براي واحدها برنامه مي چيند و فعاليت و طرح مي سازد . ( طبقه بندي عمليات ) ب ) درآمدها را در گروه هاي کلي و جزئي دسته بندي مي کند به نحوي که پيش بيني و تصميم گيري در مورد آنها را ساده سازد. ( طبقه بندي درآمدها ) ج ) هزينه ها را براي جدايي هزينه هاي جاري از هزينه هاي سرمايه اي و خريد کالاها از خريد خدمات و آسان سازي استقرار يک نظام نوين حسابداري براي بهبود اجراي بودجه و تجزيه و تحليل اقتصادي طبقه بندي مي کند . ( طبقه بندي هزينه ها ) د ) واحد هاي سازماني را با توجه به هدفهاي آنها در گروه هاي مشابه طبقه بندي مي کند . ( طبقه بندي سازماني )

19. انواع طبقه بندي بودجه اي • به طور کلي طبقه بندي هاي بودجه اي به شرح زير است : • الف ) طبقه بندي سازماني • ب ) طبقه بندي عملياتي ( وظيفه اي ) • ج ) طبقه بندي اقتصادي منابع و مصارف

20. طبقه بندي سازماني قديمي ترين و مرسوم ترين طبقه بندي بودجه را طبقه بندي سازماني تشکيل مي دهد . در تمام کشورها از آغاز بودجه ريزي پيوسته هزينه ها را به سازمانهاي دولتي تخصيص مي دادند که هرکدام از آنها به نحوي اجراي قسمتي از وظايف دولت را به عهده دارند . هر نوع از طبقه بنديهاي بودجه اي بايد شامل اعتبارات بودجه برحسب دستگاه ها نيز باشد زيرا به دستگاه اجازه داده مي شود تا براي انجام عمليات به مبلغ معيني تعهد و پرداخت نمايند . واحدهاي سازماني منظور در بودجه کشور به چهار دسته اصلي به شرح زير تقسيم مي شوند : 1) وزارتخانه ها 2) موسسات دولتي 3) شرکتهای دولتي 4) موسسات و نهادهاي عمومي غير دولتي

21. طبقه بندي عملياتي ( وظيفه اي ) هدف از طبقه بندي عمليات آنست که بدان وسيله واحدها دريابند که خود چه مي کنند و سپس بر آن اساس پاسخگو باشند . واحدها براي آنکه دريابند در دوره اي معين از آينده چه خواهند کرد بايد براي خود برنامه داشته باشند و در قالب آن وظايف و کارهايشان را طبقه بندي کنند . طبقه بندي عمليات در بودجه پس از به وجود آمدن بودجه برنامه اي و عملياتي مرسوم شده است .

22. طبقه بندي اقتصادي منابع و مصارف 1-1 ) درآمدها 2-1 ) واگذاري داراييهاي سرمايه اي 3-1 ) واگذاري داراييهاي مالي 1-2 ) هزينه ها 2-2 ) تملک داراييهاي سرمايه اي 3-2 ) تملک داراييهاي مالي طبقه بندی منابع طبقه بندی مصارف

23. طراحي کدينگ جديد حسابهاي هزينه اي ( GFS ) در نظام نوين بودجه ريزي دولتي دركشور از نظام آمارهاي مالي دولت (GFS) كه در سال 1986 توسط صندوق بين المللي پول (IMF) پايه گذاري شده استفاده مي شود . هدف نهايي اين نظام هماهنگ سازي يك نظام مشخص و معين با نظام آمارهاي كلان اقتصاد بين الملل بود تا مقايسه تطبيقي بين 179 كشور عضو سازمان ملل را پوشش دهد. در سال 2001 ميلادي اين نظام مورد تجديد نظر قرار گرفت و تا حدودي زيادي با روش سيستم حسابهاي ملي (SNA) در سال 1993 ميلادي هماهنگ گرديد . در ايران با تصويب تبصره 48 قانون بودجه سال 1380 كه تغيير در ساختار بودجه نظام بودجه ريزي را پيام مي داد از سال 1381 طبقه بندي مصارف با توجه به نظام آمارهاي مالي دولت تغيير يافت

24. طبقه بندي اقتصادي مصارف • بر اساس نظام آمارهاي مالي دولت بومي شده در كشور ، مصارف در سه گروه اصلي طبقه بندي مي شوند : • اعتبارات هزينه اي • اعتبارات تملك دارايي هاي سرمايه اي • اعتبارات تملك دارايي هاي مالي • منظور از اعتبارات هزينه اي اعتبار آن دسته از داد و ستدهايي است كه ارزش خالص ( ارزش كل داراييها منهاي ارزش كل بدهيها ) را كاهش مي دهد . اين اعتبارات تنها ظرفيت هاي موجود را حفظ و نگهداري مي كند . اعتبارات تملك داراييهاي سرمايه اي به ايجاد ظرفيت ها يا توسعه ظرفيت ها يا تثبيت و عمر ظرفيت ها در يك برنامه زمانبندي شده بصورت داراييهاي سرمايه اي توليد شده يا نشده مي باشند . اعتبارات تملك داراييهاي مالي ، سياست هاي پولي ناميده مي شود و موجب تغيير در حجم تعهدات و بدهيها مي شود

25. ساختار کلی نظامآمارهاي مالي دولت (GFS) • طبقه بندی هزینه ای • فصل اول: جبران خدمت کارکنان • فصل دوم: استفاده از کالاها و خدمات • فصل سوم: هزینه های اموال و دارائی • فصل چهارم: یارانه • فصل پنجم: کمک های بلاعوض • فصل ششم: رفاه • فصل هفتم: سایر هزینه ها

26. ساختار کلی نظامآمارهاي مالي دولت (GFS) • طبقه بندی تملک دارائی های سرمایه ای • فصل اول: ساختمان و مستحدثات • فصل دوم: ماشین آلات و تجهیزات • فصل سوم: سایر دارائی های ثابت • فصل چهارم: تغییر در موجودی انبار • فصل پنجم: اقلام گرانبها • فصل ششم: زمین • فصل هفتم: سایر دارائی های تولید نشده

27. ساختار کلی نظامآمارهاي مالي دولت (GFS) • طبقه بندی تملک دارائی های مالی • بازپرداخت به سیستم بانکی • بازپرداخت اصل اوراق مشارکت • خرید اوراق مشارکتهای دولتی • تعهدات پرداخت نشده سال های قبل • بازپرداخت تسهیلات خارجی

28. بودجه ریزی عملیاتی

29. نظام بودجه ریزی عملیاتی به عنوان یک نظام مدیریتی برای ارتقای کارایی و اثربخشی مصرف منابع سازمانی مورد توجه جدی دولتها در سطح ملی و محلی بوده است در این نظام اعتبارات بودجه ای بر مبنای عملکرد واحدهای سازمانی در راستای تولید خروجیها (محصولات و خدمات) تخصیص می یابد. و لذا سازمان به سمت : افزایش شفافیت- نحوه مصرف منابع برای فعالیتها- تولید خروجیها- دستیابی به اهداف و استراتژیها- پاسخگوئی بیشتر سوق می یابد.

30. نظام بودجه ریزی عملیاتی با هدف نتیجه محوری به اهداف صرفه جوئی، کارآئی و اثربخشی بودجه دست می یابد • تاکید بودجه عملیاتی بر : صرفه جوئی اثربخشی

31. الزامات قانونی • مواد 138و144 قانون برنامه چهارم توسعه • ماده 16 قانون مدیریت خدمات کشوری • بند 32 سیاستهای کلی برنامه پنجم توسعه کشور • بند 219 قانون برنامه پنجم توسعه کشور

32. پیش نیازهای تدوین بودجه عملیاتی : • 1-تعیین برنامه های بلندمدت- میان مدت و عملیاتی و مشخص نمودن اهداف کمی مورد انتظار در برنامه • 2-توجیه مدیران نسبت به بودجه ریزی عملیاتی و مزایای آن • 3-استفاده از نیروهای موجود در استقرار نظام و تاکید بر مشارکت مستمر آنها و ارائه آموزشهای فنی به آنان • 4-ایجاد سیستم مدیریت کیفیت و احصای فرآیندها • 5-برآورد قیمت تمام شده بر مبنای روش ABC (هزینه یابی بر مبنای فعالیت) • 6-انجام مطالعات زمان سنجی برای فعالیتها • 7-شناسائی مراکز هزینه • 8-تأمین نرم افزار بودجه ریزی عملیاتی

33. مقایسه بودجه ریزی عملیاتی با بودجه ریزی سنتی : بودجه متداول یا سنتی یعنی بودجه ای که در آن اعتبارات هر واحد سازمان به تفکیک فصول و مواد هزینه مشخص میشود که نوع و ماهیت هزینه ها نشان داده می شود ولی اینکه هر هزینه برای کدام هدف یا اجرای کدام برنامه یا فعالیت خاص تعیین شده، مشخص نمیشود. به عبارتی دیگر بودجه ریزی سنتی روی ورودیها متمرکز است در حالیکه بودجه ریزی عملیاتی روی خروجیها متمرکز است و مشخص می کند که هر هزینه برای کدام هدف یا اجرای کدام برنامه یا فعالیت خاص انجام خواهد شد.

34. مقایسه بودجه ریزی عملیاتی با بودجه ریزی سنتی : لذا میتوان گفت بودجه ریزی عملیاتی عبارت است از : برنامه سالانه به همراه بودجه سالانه که رابطه میزان وجوه تخصیص یافته به هر برنامه و نتایج بدست آمده از آن برنامه را نشان میدهد یعنی با هر میزان مخارج انجام شده در هر برنامه می باید مجموع معینی از اهداف تعیین شود.

35. اهداف بودجه ریزی عملیاتی : 1- ایجاد ارتباط بین اهداف، وظائف، برنامه ها، محصولات و فعالیتهای سازمان با منابع به کار رفته و هزینه های انجام شده برای تحقق هر یک با استفاده از روشهای علمی و محاسباتی 2- تعیین قیمت تمام شده واحد محصول به تفکیک هزینه تمام شده هر یک از فعالیتهای لازم برای تولید محصول و منابع به کار رفته در فعالیت بر مبنای روش ABC

36. عناصر اصلی نظام بودجه ریزی عملیاتی : 1-تخصیص بودجه بر اساس عملکرد (برنامه ریزی و ارزیابی عملکرد) 2-محاسبه بهاء تمام شده محصولات و خدمات 3-میزان کارآیی سازمان در نحوه مصرف منابع برای تولید خروجی هاست

37. مزایای بودجه ریزی عملیاتی : • 1-صرفه جوئی • 2-شفاف سازی فرآبند بودجه ریزی • 3-پرهیز از موازی کاری • 4-ارتقاء کارآمدی • 5-افزایش کارآئی و اثر بخشی عملکرد دولت • 6-اصلاح و بهبود تصمیم گیری در مورد موثرترین راه برای استفاده از منابع محدود • 7-بهبود عملکرد از طریق ارتباط بین بودجه و عملکرد برنامه • 8-مسئولیت پذیرتر ساختن مدیران در قبال تصمیمات موثر بر بودجه • 9-افزایش پاسخگوئی بر اساس نتایج

38. اقدامات اجرائی برای محاسبه قیمت تمام شده و بودجه ریزی عملیاتی : •  1-شناسائی واحدهای سازمانی • 2-بررسی سیستم حسابداری و نحوه ثبت و طبقه بندی هزینه ها • 3-احصاء فعالیتهای اصلی و پشتیبانی • 4-تعیین محرکهای هزینه به ویژه در فعالیتهای پشتیبانی (تسهیم هزینه ها) • 5-شناسائی خروجیها یا محصولات و تعیین واحد اندازه گیری آنها • 6-برقراری ارتباط بین خروجیها با برنامه سالانه

39. با تشکر از حسن توجه شما