DİYABETİK HASTA TAKİBİ VE DİYABETİK AYAK

1. DİYABETİK HASTA TAKİBİ VE DİYABETİK AYAK DR.GÜLAY ŞAHİN

2. 45 yaşında Zeynep Hanım, 3 ay önce DM tanısı konulmuş.Kan şekerini kontrol ettirmek için polikliniğize başvurdu. Sigara(-) alkol(-) Anne DM (+) 2 Yıl önce iskemik inme (+) Diğer kardeşleri sağlıklı.

3. Zeynep hanım için neler yapabiliriz? • HANGİ TETKİKLERİ HANGİ SIKLIKTA İSTEYELİM? • TEDAVİYE NE ZAMAN BAŞLAYALIM? • NE ZAMAN İNSÜLİNE GEÇELİM?

4. TİP 2 DİYABETLİ HASTALARIN TAKİBİNDE HEDEFLER • Hiperglisemi kontrolü ile akut metabolik komplikasyon riskinin azaltılması, • Mikro ve makrovaskülerkronik komplikasyonların önlenmesi, • Eşlik eden obezite, hipertansiyon ya da hiperlipidemi gibi diğer sorunların düzeltilmesi böylece diyabetlide yaşam kalitesinin yükseltilmesidir.

5. TANIDAN SONRA İLK NE YAPALIM?

6. Komplikasyonların olup olmadığı değerlendirilmeli, Gelecekteki komplikasyon riskinin belirlenmesi için ayrıntılı öykü alınmalı

7. Tip 2 Diyabette Tanı Henüz Konulduğunda Saptanan Komplikasyonlar • % 15-20 Diyabetik Retinopati • % 10-20 Mikroalbüminüri • % 40-60 Hipertansiyon • % 50–80 Dislipidemi • % 80–100 Vasküler disfonksiyon

8. Öykü • HİPERTANSİYON,DİSLİPİDEMİ,SİGARA • GÖZ • CİLT • PERİODONTAL (DİŞ ETİ) HASTALIK • TROİD • SEKSÜEL DİSFONKSİYON • ADET DÜZENSİZLİĞİ • PERİFERİK NÖROPATİ

9. AİLE ÖYKÜSÜ • GESTASYONEL DM • DİYET ALIŞKANLIĞI • EGZERSİZ?/SEDANTER YAŞAM?

10. Fizik muayene • Boy, kilo ölçümleri(BKİ) • Bel çevresi ölçümü • Kan basıncı • Göz dibi muayenesi(KATARAKT,RETİNOPATİ)

11. Fizik muayene • Ağız içi muayenesi • Tiroid palpasyonu • Kardiyak muayene • Nabız muayenesi (palpasyon ve oskültasyon)

12. Fizik muayene • Abdominal muayene • El/parmak muayenesi • Ayak muayenesi

13. Fizik muayene • Cilt muayenesi • Alt ekstremite ve tırnakların muayenesi • Nörolojik muayene

14. İlk gelişte istenecek tetkikler • Açlık ve tokluk kan şekeri • HbA1c • Üre/kreatinin • Mikroalbüminüri(Albumin/kreatinin) • İdrarda protein atılımı • Lipid profili • EKG

15. HEDEFLER

16. KAÇ KEZ KŞ BAKALIM??? Evde kan glukoz ölçümü? • GÜNDE 3-4 KEZ ? (insülin pompası kullanan diyabetliler ve kontrolsüz tip 2 diyabetlilerde) • HAFTADA 3-4 KEZ? diğer tip 2 diyabetlilerde

18. DM TEDAVİSİ • Eğitim • Diyet Tedavisi • Egzersiz • Oral antidiyabetikler • İnsülin

19. Yeni öneriler: • Glisemik kontrol hedeflerinin daha aşağı çekilmesi • Geleneksel basamaklı tedavinin yerine insülin ve kombinasyon tedavilerine daha erken başlanması

20. A1c’nin her 1% birimlik düşüşü; • DM’e bağlı morbidite ve mortalite’de 21% ‘lik bir risk azalmasına yol açıyor • UKPDS 34, BMJ (2000) 320:1720-1723

21. A1C’yi %1 düşürmenin komplikasyon gelişme riskine etkisi; • Retinopati riski %35 • Nefropati riski %24-44 • Nöropati riski %30 azalır • DCCT Research Group. NEJM 1993;329:977 • UKPDS Group. Lancet 1998;352:837

23. ÖZET • A1C ≥ %7 olması, tedaviye başlamayı veya tedavide değişiklik yapılmasını gerektirir. • A1C, hedef değere ulaşılana dek 3 ayda bir ölçülmeli, hedefe ulaşıldıktan sonra ise en az 6 ayda bir kontrol edilmelidir

24. EĞİTİM ŞART!!! • Hastalık ve hastalığın seyri konusunda hastanın bilgilendirilmesi • Hastalığın komplikasyonlarla seyrettiği ve bunların önlenmesinde uzun süreli kan glukoz kontrolünün önemli olduğu • Hastaların ve yakınlarının eğitime aktif olarak katılmaları sağlanmalı

25. Egzersiz Düzenli fiziksel aktivite; 1)İnsülin direncini azaltır • İnsülin reseptör sayısını ve duyarlılığını arttırır • Vücut hücrelerinin insüline duyarlılığını arttırır 2)Kan şekeri ,LDL ,TG,HDL ,KB kontrolünü kolaylaştırır.

26. Aerobik egzersizler tercih edilmelidir (tempolu yürüme, koşma, yüzme) • Egzersizin çok aç karına veya yemekten hemen sonra yapılmamalı • Akşam yemeğinden 1-2 saat sonra yapılması yararlı

27. Bir egzersiz programına başlamadan önce Egzersizin olası yan etkileri ve kontrendikasyonları yönünden dikkatli bir şekilde araştırılması gereklidir. KVH riski yüksek ve sedanter yaşam süren hastalarda egzersizebaşlamadan önce eforlu EKG yapılmalıdır

28. Aşağıdaki durumlarda egzersiz yapılması sakıncalı olabilir: 1.KG düzeylerinin ayarsız olması (<80 mg/dl ya da >250 mg/dl) 2.Duyu kaybına yol açan nöropati 3. KVH 4.Proliferatifretinopati 5. Hipoglisemiden habersizlik (hypoglycemiaunawareness)

29. Egzersizin bırakılması Aşırı yorgunluk veya aşağıdaki bulgular varsa egzersiz hemen bırakılmalıdır: 1.Baş dönmesi 2. Göğüste , dolgunluk, ağırlık hissi, rahatsızlık veya ağrı 3.Ciddi nefes darlığı 4. Bulantı

30. Beslenme Sağlıklı beslenmenin en önemli kuralı günde • 3 ana öğün (sabah, öğle, akşam) • 3 ara öğün (kahvaltıdan sonra, ikindi, gece) şeklinde beslenmedir.

32. KARBONHİDRATLAR • Kan Şekerini Hızlı Yükseltenler : Şeker, bal, reçel, pekmez, meyve, meşrubatlar, çikolata • Kan Şekerini Yavaş Yükseltenler : • Düşük posalılar : Beyaz ekmek, un, pirinç, makarna, patates. • Yüksek posalılar : Kepekli ekmek, bulgur, baklagiller ve sebzeler.

33. Proteinler • GÜNLÜK YAŞAMDA PROTEiNDENGESi İÇİN, Haftada 1-2 gün kırmızı et Haftada 2-3 gün beyaz et (tavuk, balık, hindi) Haftada 1-2 gün kuru baklagiller tüketilmelidir.

34. YAĞLAR • Diyabetli bireylerde kolesterol alımı günde 200 mg’ın altında olmalıdır. • Haftada 2 veya daha fazla porsiyon balık, omega-3 çoklu doymamış yağ asitleri sağlar • Yemeklerde katı yağ yerine sıvı yağ kullanılmalı • Etli veya kıymalı yemeklerin içine yağ ilave edilmemelidir.

35. SERBEST TÜKETiLEBiLECEKBESiNLER • Şekersiz çay, kahve, bitki çayları • Maden suyu, soda (HT yoksa) • Diyet kola, diyet gazoz (arada sırada) • Baharatlar • Yağsız salata, sirke • Şekersiz sakızlar • Kalorisiz yapay tatlandırıcılar (aspartam içerenler) tercih edilmeli ve aşırı tüketilmemelidir.

36. SAĞLIKLI BESLENMEK İÇİN NELERE HAYIR •Yağda kızartılmış et,sebze kavrulmuş yiyecekler,,,hamur, patates kızartmaları • Şarküteri ürünleri; salam, sucuk, sosis, pastırma, kavurma. •Şekerli içecekler, meşrubatlar, kola, limonata,hazır meyve suları, • Tatlılar, çikolatalar • Aşırı çay, kahve tüketimi • Katı yağlar

37. Alkol Diyabetli hastalarda çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. • ağır hipoglisemi, • ketoz, • akut KV olaylar, • pankreatit, • karaciğer yağlanması

38. Sigarayı bırakma • Sigara en önemli değiştirilebilir KV risk faktörüdür. • Diyabetli hastalarda sigara, KVH morbiditesi ve erken mortalite riskini genel topluma oranla çok daha belirgin olarak arttırır • Sigara ayrıca, mikrovasküler komplikasyonların daha erken dönemde gelişmesi ve ilerlemesi ile ilişkili bulunmuştur. • Bazı ileriye dönük çalışmalarda sigaranın, tip 2 diyabet gelişme riskini artırdığı gösterilmiştir.

39. DİYABETİK AYAK

40. Diyabet displinli bir yaşam tarzı gerektirir. Bu koşullar yerine getirildiğinde bir ölçüde göz ve böbrek komplikasyonlarının önüne geçilebilir. • Oysa ayak yaraları için bu yetmez. Ayak yaraları ciddi bir eğitimle önemli ölçüde azaltılabilir ve bu hastaların kötü kaderi değiştirilebilir.

41. DİYABET, NİÇİN AYAK SORUNLARINA YOL AÇAR ? 1 ) Sinir hasarı (Nöropati) 2 ) Damar hasarı (Anjiyopati)

42. SİNİR HASARI (NÖROPATİ) • Diyabet nedeniyle ayak sinirleri zarar görür veya tamamen tahrip olur. • Ayakta ağrı duyusu azalır. Zamanla ayak tamamen duyarsız (uyuşuk) hale gelir. Hasta yaralanmaların farkına bile varamaz. • Nöropati nedeniyle ayak derisi kurudur, kolayca yırtılır, deride çatlaklar ve nasırlaşmalar ortaya çıkar

43. DAMAR HASTALIĞI (ANJİYOPATİ) • Ayağa ve bacağa kan götüren damarlarda (arterler) daralma veya tıkanıklık olur ,kan akımı azalır . • Ayakta küçük büyük her türlü yaranın iyileşmesi zorlaşır.

44. Diyabetlilerin derileri kurudur . Bu nedenle deri kolayca yırtılır , çatlaklar oluşur. Bakteriler buralardan girerek enfeksiyonlara yol açar. • Diyabetlilerin ayak derilerinde nasırlaşmalar sıktır . Nasır ayakkabı içinde sürekli kalmış çakıl taşı gibi bir etki yapar . Etrafı sert , ortası delik ( kuş gözü gibi ) yaralara yol açar (nörotrofik ülser).Ve uzun süre ağrısız kaldığı için önemsenmez

45. Riskli Ayağın Düzenli İnspeksiyon ve Muayenesi • Semptom olmayışı ayakların sağlıklı olduğunu göstermez . Hastada hiçbir yakınma olmadan nöropati , periferik damar hastalığı ve hatta ülser mevcut olabilir. • Ayaklar hasta yatar ve ayakta iken muayene edilmeli ve ayakkabı ve çoraplarda görülmelidir

46. Ayakkabılar; Ayağın şekline uygun alınmalı rahat,yumuşak olmalı. Parmakları sıkıştırmayacak şekilde önünde biraz boşluk kalmalı

47. NE YAPILMALI? • Ayaklar her gün dikkatli bir şekilde gözden geçirilmeli, kırmızılık, morluk, şişlik, su toplanması, yara vs. olup olmadığına bakılmalıdır. • Ayaklar her gün ılık suda (akşamları) yıkanmalı, Suyun sıcaklığı dirsekle kontrol edilmeli, beyaz sabun kullanılmalı, ayak dikkatli şekilde kurulanmalı, • Vazelin ve benzeri merhemlerle kuru deri yumuşatılmalı, sabahları ince bir pudra kullanılmalıdır.

48. Giymeden önce ayakkabının içi gözle ve elle kontrol edilmeli. Yabancı cisim, çivi uçları, iç astar yırtığı ve katlanması olup olmadığı araştırılmalıdır. • Pamuklu ve yünlü çorap giyilmeli ve çorap her gün değiştirilmelidir. • Ayaklar üşüyorsa geceleri de çorap giyilmesi önerilir. • Görme kusuru varsa, aile üyelerinden yardım alınmalıdır.

49. NELER YAPILMAMALI? • Üşüdüğü için ayağa sıcak su şişesi, termofor, sıcak tuğla, elektrikli battaniye tatbik edilmemelidir. • Soba ve elektrik sobasında ayakların ısıtılması asla denenmemelidir. • Tırnaklar derin kesilmemeli, köşe ve yanlardan alınmamalıdır.

50. Nasırlar ve boynuzlaşmalar bıçakla kesilmemeli, yakıcı madde, asit vs. kullanılmamalıdır. • Dışarıda, kumda, denizde, asla çıplak ayakla dolaşılmamalıdır. • Sivri uçlu, yüksek topuklu, önü açık ayakkabılar giyilmemeli