TÜRKİYE’DE ART UYGULAMALARINDA TIBBİ ETİK VE HUKUK

1. TÜRKİYE’DE ART UYGULAMALARINDA TIBBİ ETİK VE HUKUK DOÇ. DR. İSMAİL DÖLEN ANKARA ETLİK ZÜBEYDE HANIM KADIN HASTALIKLARI EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ III. ÜREME TIBBI DERNEĞİ KONGRESİ 2011

2. CİNSELLİK VE ÜREME HAKKI • İnsan hakları • Devir edilemez • Vazgeçilemez • İnkar edilemez KADINLAR VE ERKEKLER KENDİ CİNSEL VE ÜREME SAĞLIKLARI KONUSUNDA MEVCUT SAĞLIK HİZMETİNİ EN ÜST DÜZEYDE ALMA HAKKINA SAHİPTİR! FIGO Committee Ethical issues in Obstetrics and Gynecology 2006 (Çev. Ed. I. Dolen)

3. AYDINLATILMIŞ ONAM • İnsan haklarına saygı • Uygulanacak tedavinin tüm olası sonuçları • Tedavinin potansiyel riskleri (OHSS…) • Oosit pick-up işlemi • Tedavi sürecinin zorlukları • Embryo dondurulması, saklanması, imhası.. • Eşlerin bilgilendirilmesi ve yazılı onamı • FIGO Committee 2006

4. EMBRYO DONDURMA Çok embryonun geliştiği durumlarda çiftin onayı ile Yönetmelikte belirtilen süre boyunca Her iki ebeveynin onayı transfer edilebilir Donmuş embryolar süre dolduğunda imha edilir Çiftlerin isteği üzerine çiftlerden birinin ölümünde veya boşanma durumunda imha edilebilir ABD’de bazı eyaletlerde velayet anneye ait?

5. EMBRYO BİR BİREY MİDİR? EMBRYOLARIN HANGİ AŞAMADA BİREY KABUL EDİLECEĞİ HEM ETİK HEM DE KANUNİ OLARAK Dünyanın pekçok ülkesinde tartışmaya açık netleştirilememiş bir konudur!!!

6. GAMET DONASYONU • Genel olarak etik anlamda kabul gören bir yöntem • Tartışmaların nedeni sosyokültürel faktörler • Direkt bağış- Tanıdık, kızkardeş, akraba, arkadaş • Amaç: Sonradan çıkabilecek etkilerden korunmak • Anonim bağış- Hiç tanımadığı kadın • ASRM Etik komitesi anonim oosit donasyonunun daha doğru olduğu görüşünü benimsemektedir • Postmenopozal oosit donasyonu???? • Çocuk menfaatleri?? • Bekarlara donasyon??? • ASRM ETHICS COMMITTEE 2007

7. ÜLKEMİZDE… Organ donasyonu serbest Gamet donasyonu (oosit, sperm) yasak ÜYTE Yönetmelik- ÜYT yöntemlerinde uygulananlardan alınan oosit ve spermler ile elde edilen embryoların bir başka maksatla veya başka adaylarda, aday olmayanlardan alınanların da adaylarda kullanımı yasaktır

8. KANSER HASTALARINDA FERTİLİTENİN KORUNMASI VE ÜREME • Günümüzde sık rastlanan konu • Gamet, embryo ve gonadal dokunun dondurulması • Zaman sorunu??? • Partneri olmayan kadınlara oosit kriyoprezervasyonu? • ASRM ETHICS COMMITTEE 2005

9. TAŞIYICI ANNELİK • Ciddi çekinceler?? • Sınırlı ve özel durumlarla sınırlandırılması? • Etik kurul onayı • Kanunlar çerçevesinde olmalı • Risk ve yararları ile ilgili bilgilendirme • Yasal, dini, toplumsal tartışmalar??? • Taşıyıcı anne yönü? • İnfertil çift yönü? • Çocuk yönü? • ACOG COMMITTEE OPINION 2008

10. ÇOĞUL GEBELİK ÖNLEME STRATEJİLERİ • Tek embryo transferi • Kriyoprezervasyon programı • Fetal redüksiyon? • Çoğul gebelik oranları? • Maternal ve perinatal morbidite ve mortalite? • Preterm gebelik insidansı? • Düşük ağırlıklı doğum? • Uzun dönem sonuçlar? • FIGO 2006

11. TIBBİ OLMAYAN AMAÇLAR İÇİN CİNSİYET SEÇİMİ? Preimplantasyon ile cinsiyet seçimi çocukların genetik hastalıklar ile doğmasından kaçınmak için uygundur ancak tıbbi olmayan sebepler için kullanılması kabul edilemez! ASRM 1999 FIGO 2006

12. POOR RESPONDERLARA YAKLAŞIM Programa dahil edilme tartışmaları? Hastayı bilgilendirme Karar kişiselleştirilmeli Kliniğin başarı hızını düşürecek endişesiyle kötü prognozlu hastaların tedavisini reddetmek etik değildir! İstatistiklerde ayrı kategoride değerlendirme? Klinikler politika belirlemeli ve hastaya en başından gerekli bilgilendirmeleri yapmalı!

13. Kaynaklar Kadın Sağlığı ve savunmasında genel konular. FIGO Committee for the Study of Ethical Aspects of Human Reproduction and Women’s Health. Ethical issues in obstetrics and gynecology (Çev. Ed: İ. Dölen), Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Yayını, Eylül 2008 Ethics Committee of the American Society for Reproductive medicine ACOG Committee Opinion Ö. Özdeğirmenci, İ. Dölen. Yardımcı Üreme Teknikleri ve Etik. Ed: MN. Çiçek, L. Mollamahmutoğlu. A’dan Z’ye Yardımcı Üreme Teknikleri. Ankara: Palme Yayıncılık 2009:397-405

14. TEŞEKKÜR EDERİM