MEME BAKIM HEMŞİRELİĞİ Doç. Dr. Özgül Karayurt Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Cerrahi Hastalıkları Hem

1. MEME BAKIM HEMŞİRELİĞİ Doç. Dr. Özgül Karayurt Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği AD

2. Meme kanseri, tüm dünyada kadınlar arasında en sık (% 28) görülen kanser türü olup kanserden ölüm nedenleri arasında ikinci sırada (% 15) yer almaktadır. • Dünyada yaklaşık iki buçuk milyon meme kanseri tanısı konulan kadın bulunmaktadır (ACS, Cancer facts and figures 2010)

3. Kadınlarda Yıllara göre en sık görülen Kanserler YSH*, Türkiye 37.6 T.CSAĞLIK BAKANLIĞI, Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı,Epidemiyoloji ve Koruma Şube Müdürlüğü) *Yüz binde, Dünya Standart Nüfusu

4. Meme kanseri, kadınları fiziksel, psikolojik ve sosyal açıdan etkileyen karmaşık bir hastalıktır. • (Stacey D, DeGrasse C, Johnston L. ONF 2002; 29: 77–84)

5. Etkili yönetim, profesyonel ve bütüncül bir yaklaşım gerektirir. • Bu nedenle meme kanserli kadınların kapsamlı hemşirelik girişimlerine gereksinimleri vardır (Cruickshank S, Kennedy C, Lockhart K, Dosser I, Dallas L. Cochrane Database Syst Rev 2008; CD005634, ) (Eicher MRE, Marquard S, Aebi S. Eur J Cancer 2006; 42:3117-3126)

6. Son 20 yıl içinde; İngiltere, Avustralya, Amerika, İskandinavya, İrlanda ve Benelüks ülkelerinde meme bakım hemşireliği kavramı ortaya çıkmıştır. (Eicher MRE, Marquard S, Eur J Cancer 2006; 42:3117-3126) (EONS Post-basic Curriculum for Breast Cancer Nursing. 2009;7-17 )

7. Meme bakım hemşireliği, meme kanseri tanısı konulan kadınlara yarar sağlayan ve başarısını kanıtlamış bir uzmanlıkalanıdır. (Kadmon I. EONS Newsletter Fall 2006;11-12)

8. Meme Bakım Hemşireliği Tanımları, Düzeyleri, Yeterlilik Alanları

9. Avrupa Onkoloji Hemşireliği Birliği (EONS) Meme bakım hemşireliğini, meme kanserinden etkilenen insanların, tanı, tedavi ve hastalık sürecindeki fiziksel ve psikososyal durumlarının farkında olmak, (EONS Post-basic Curriculum for Breast Cancer Nursing. 2009;7-17 )

10. meme kanserinden etkilenen bireyler ve birinci derece yakınları için bilgi/eğitim vermek, multidisipliner ekibin bir parçası olmak ve işbirlikçi bakımda anahtar rol oynamak olarak tanımlamıştır. (EONS Post-basic Curriculum for Breast Cancer Nursing. 2009;7-17 )

11. İngiltere, ulusal düzeyde özelleşmiş meme bakım hemşiresinin rolünü tanımlayan ilk ülke olmuştur. Meme bakım hemşireliği için üç düzey belirlemiştir.

12. Düzey 1;“meme bakım hemşiresi” (breast care nurse): lisans sonrası meme bakım hemşireliği eğitimi, Düzey 2;“özelleşmiş klinik hemşiresi” (clinical nurse specialist): meme bakım alanında yüksek lisans eğitimi, Düzey 3; “danışman hemşireler” (nurse consultants): meme bakım alanında doktora eğitimi alan özelleşmiş klinik hemşireleridir. (Eicher MRE, Marquard S, Aebi S. Eur J Cancer 2006; 42:3117-3126) Meme Bakım Hemşireliğinde;

13. Avustralya’da Meme Bakım Hemşiresinin Yeterliliği; • tanı, • tedavi, • rehabilitasyon, • izlem ve palyatif bakımda bireyin iyilik hali ile ilgili kapsamlı bilgiye sahip olan, (EONS Post-basic Curriculum for Breast Cancer Nursing. 2009;7-17 ) (Yates P, Evans A, Moore A, Heartfield M, Gibson T, Luxford K. Collegian 2007;14:11-15)

14. Avustralya’da Meme Bakım Hemşiresinin Yeterliliği; • meme kanseri olan bireylerin sağlık gereksinimlerini, • tercihlerini ve koşullarını en iyi duruma getiren • Lisans mezunu (registered nurse) hemşire olarak tanımlanmıştır. (EONS Post-basic Curriculum for Breast Cancer Nursing. 2009;7-17 ) (Yates P, Evans A, Moore A, Heartfield M, Gibson T, Luxford K. Collegian 2007;14:11-15)

15. Beş anahtar yeterlilik alanı tanımlanmıştır. Destekleyici bakım, İşbirlikçi bakım, Sistematik bakım, Bilgi sağlama/eğitim ve Klinik liderlik (EONS Post-basic Curriculum for Breast Cancer Nursing. 2009;7-17 ) (Yates P, Evans A, Moore A, Heartfield M, Gibson T, Luxford K. Collegian 2007;14:11-15) Avustralya’da meme bakım hemşireleri için yeterlilik alanları;

16. Meme Bakım Hemşiresinin Amacı

17. Meme Bakım Hemşiresinin Amacı Meme kanseri tanısı konulmasından itibaren tedavinin her aşamasında; • cerrahi, • onkoplastik meme cerrahisi, • radyoterapi, • kemoterapi, • hormonoterapi (EONS Post-basic Curriculum for Breast Cancer Nursing. 2009;7-17 )

18. Meme kanseri taramasında, Evde bakımda, Uzun süreli izlemde ve Rehabilitasyonda kadınlara ve ailelerine bakım, bilgi ve destek vermektir. (EONS Post-basic Curriculum for Breast Cancer Nursing. 2009;7-17 ) (Breast Care Nursing News. Royal Collage of Nursing 2007/08; 1-8.) Meme Bakım Hemşiresinin Amacı

19. Meme Bakım Hemşiresinin Rolleri

20. Meme Bakım Hemşiresinin Rolleri • Tanıdan, tedavi ve rehabilitasyona kadar her dönemde bilgi, eğitim ve destek vermek, • Meme kanserli kadınların fiziksel ve psikososyal gereksinimlerinin farkında olmak, • Cesaretlendirmek, (Eicher MRE, Marquard S, Aebi S. Eur J Cancer 2006; 42:3117-3126) (EONS Post-basic Curriculum for Breast Cancer Nursing. 2009;7-17)

21. Meme Bakım Hemşiresinin Rolleri • Kadınlara uygun bakım verebilmek için diğer sağlık profesyonelleri ile işbirliği halinde çalışmak, • Hastaları gereksinimi olan birimlere yönlendirmek, • Klinik değerlendirme yapmak, (Kadmon I. EONS Newsletter Fall 2006;11-12) (Liebert B, et al, Eur J Cancer Care (Engl) 2003;12:91–97)

22. Meme Bakım Hemşiresinin Rolleri • Multidisipliner ekibin bir parçası olmak, • Liyezon hemşireliği yapmak, • Danışmanlık yapmaktır. (Assoc ER, Clark CR, Knight C. Centre for Rural and Remote Area Health University of Southern Queensland, 2007) (Specıalıst Breast Nurse Project Team. The Source National Breast Cancer Centre, Australia 2000)

23. Meme Bakım HemşiresininDanışmanlık Alanları

24. Meme Bakım HemşiresininDanışmanlık Alanları • Meme kanseri tanısının anlamı, • Tedavi seçenekleri ve karar verme, • Meme kanseri tedavi sürecinde gelişebilecek semptomların önlenmesi, erken tanılanması ve yönetimi, • Onkoplastik meme cerrahisi, (Wolf L. Eur J Oncol Nurs, 2004; 8:315–324) (Potter S, Barker J, Willoughby L, Perrott E, Cawthorn SJ, Sahu AK. Breast 2007; 16:293-296)

25. Meme Bakım HemşiresininDanışmanlık Alanları • Ameliyat sırası ve sonrasında meme rekonstrüksiyonu, • Evlilik ve cinsellik, • Sosyal destek, • Meme kanseri tedavisinin aile üyeleri üzerindeki etkisi, (Assoc ER, Clark CR, Knight C. Centre for Rural and Remote Area Health University of Southern Queensland, 2007) (EONS Post-basic Curriculum for Breast Cancer Nursing. 2009;7-17)

26. Meme Bakım HemşiresininDanışmanlık Alanları • Ev ve işi sorumlulukları, • İş ve profesyonel yaşam, • Mali konular, • Sağlık ekibinden beklentiler hakkında bilgi ve destek sağlamadır (Wolf L. Eur J Oncol Nurs, 2004; 8:315–324) (Potter S, Barker J, Willoughby L, Perrott E, Cawthorn SJ, Sahu AK. Breast 2007; 16:293-296)

27. Meme kanseri tanı, tadavi ve izlemi; cerrah, patalog, radyolog, medikal onlolog, radyasyon onkologu, meme bakım hemşiresi, psikiyatrist, psikolog, fizyoterapistten ve diğer sağlık profesyonellerinden oluşan multidisipliner bir ekip tarafından yürütülür (Kanıt Düzeyi I).

28. Multidisipliner sağlık ekibinin bir parçası olarak çalışmak meme bakım hemşirelerinin temel görevidir. (Amir Z, Scully J, Borrill C. Eur J Oncol Nurs 2004; 8:306–314 ) (Scottish Intercollegiate Guidelines Network. A National Clinical Guideline 2005;84)

29. Klinik rehberler; multidisipliner ekiplerin; hastanın durumunu anlamada, anksiyete ve depresyonu azaltmada, hastanın kendine olan güvenini artırmada,

30. genel sağlık durumunu iyileştirmede • somatik semptomları azaltmada • meme kanserinin yönetmede en iyi yol olduğunu belirtmektedir (Grunfeld E, Dhesy-Thind S, Levine M. Canadian Medical Association Guidelines 2005; 172:1319–20) (National Institute for Clinical Excellence. NHS Centre for Reviews and Dissemination, York, 2002)

31. Multidisipliner sağlık ekibi etkin çalışabilmek için; • meme kanserinin her kadın üzerindeki etkisini, • onların koşullarını, • hissettiklerini, • endişelerini • seçtikleri tedaviyi anlamalı ve • bunu ortak hedef haline getirmelidir (Mileshkin L, Zalcberg J. Ann Oncol 2006;17:1337–8)

32. Meme bakım hemşiresi; İngiltere gibi multidisipliner ekibin içinde yer aldığı ülkelerde, ekibin içinde iyi yapılandırılmış olup çok saygı görmektedir.

33. Dünyada Meme Bakım Hemşireliği ile İlgili Dernekler ve Eğitim Programları

34. Dünyada Meme Bakım Hemşireliği ile İlgili Dernekler ve Eğitim Programları • Meme bakım hemşirelerini rollerine hazırlamak için lisans eğitimi sonrası çeşitli programlar geliştirilmiştir.

35. Dünyada, meme bakım hemşireliği ile ilgili çeşitli dernekler ve web siteleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları çeşitli kurslar ve uzaktan eğitim programlarıyla meme bakım hemşireleri yetiştirmektedir.

36. Avustralya, İngiltere, İrlanda ve Kanada gibi ülkelerde faaliyet gösteren bu dernek ve web sitelerinin bir kısmı kendileri kurs ve konferanslar düzenlemekte,

37. Bir kısmı da bu konuda eğitim veren üniversitelerle işbirliği içerisinde kurslar ve yüksek lisans düzeyinde eğitim programları düzenleyerek meme bakım hemşireliğinin gelişimine katkı vermektedirler.

38. Oncology Nursing Certification Corporation Amerika’da bulunan Onkoloji Hemşireliği Sertifika Kurumu hemşireler için birçok alanda sertifika programı düzenlemektedir. • Bunlardan birisi de Meme Bakım Hemşiresi Sertifika (The Certified Breast Care Nurse) programıdır (Oncology Nursing Certificaton Corporation, http://www.oncc.org/, Ulaşım Tarihi: 11.11.10)

39. Dünyadan başka bir örnek; • Avrupa Onkoloji Hemşireliği Birliği hemşireler için mezuniyet sonrası eğitim programları düzenlemektedir.

40. Bu müfredat programının temel amacı; • Avrupa’da meme kanseri bakımında özel eğitim alan hemşirelere olan gereksinimleri fark ettirmek, • Meme bakım hemşirelerinin temel eğitim standartlarını tanımlamak, • Meme bakım hemşirelerinin temel rol standartlarını belirlemek, • Bu hedefler doğrultusunda gerçekleştirilen müfredat programıyla meme bakım hemşireleri yetiştirmektedir. (EONS Post-Basic Curriculum for Breast Cancer Nursing. 2009;7-17 )

41. Avrupa Meme Kanseri Uzmanları Birliği (The European Society of Breast Cancer Specialists:EUSOMA) meme bakım hemşireliği eğitimi için standart programlar hazırlamış ve yayınlamıştır.

42. Türkiye’de Meme Bakım Hemşireliği

43. Türkiye’de Meme Bakım Hemşireliği • Türkiye’de meme bakım hemşireliğine özgü bir derneğe ve sertifika programına ulaşılamamıştır. • Onkoloji Hemşireliği Derneği bünyesinde Meme Çalışma Alt Grubu bulunmaktadır.

44. Onkoloji Hemşireliği Derneği; • Avrupa Onkoloji Hemşireliği Birliği ve • Uluslararası Kanser Hemşireleri Birliği (ISNCC)’ne üyedir

45. Onkoloji Hemşireliği Derneği Meme Çalışma Alt Grubu “Meme Kanserinde Eğitimcinin Eğitimi Programı” düzenlemektedir. Bu programların bu yıl beşincisi düzenlenecektir.

46. Meme Kanserinde Eğitimcinin Eğitimi Programının Hedefleri • Meme kanseri olan bir hastanın bakımında belirtilerin görülmesinden destek grupları oluşturmaya kadar geçen aşamaların bütünlüğünü anlamak, • Meme kanserinin önlenmesi ve erken tanının önemini anlamak, (Karayurt Ö, Gürsoy AA, Taşçı S, Gündoğdu F. J Cancer Educ 2010; 25:324-328)

47. Meme Kanserinde Eğitimcinin Eğitimi Programının Hedefleri • Meme kanserinde ekip çalışmasının önemini kavramak, • Hemşirenin meme kanserindeki eğitici ve danışmanlık rolünü kavramak, • Erişkin eğitimi anlayışını ve interaktif eğitim yöntemlerini deneyimlemektir. (Karayurt Ö, Gürsoy AA, Taşçı S, Gündoğdu F. J Cancer Educ 2010; 25:324-328)

48. Meme Bakım Hemşiresinin Etkinliği

49. Meme Bakım Hemşiresinin Etkinliği Meme bakım hemşiresinin çalışma alanının ve rolünün etkinliği üzerine birçok çalışma yapılmıştır

50. Meme bakım hemşiresinin, kadınlara verilen klinik bakımın kalitesinde ve ekip içi iletişimde olumlu rol oynadığı gösterilmiştir. (Haward R, Amir Z, Borrill C, Dawson J, Scully J, West M, Sainsbury R. Br J Cancer2003; 89:15–22)