SAMOBÓJSTWA DZIECI I MŁODZIEŻY

1. SAMOBÓJSTWA DZIECI I MŁODZIEŻY

2. Definicje samobójstwa (1) Emile Durkheim: Samobójstwem nazywa się każdy przypadek śmierci, będący bezpośrednim lub pośrednim wynikiem działania lub zaniechania, przejawionego przez ofiarę zdającą sobie sprawę ze skutków swojego zachowania.

3. Definicje samobójstwa (2) WHO: Samobójstwo jest aktem o skutku śmiertelnym, który zmarły ze świadomością i oczekiwaniem takiego skutku sam zaplanował i wykonał w celu spowodowania zmian przez siebie pożądanych.

4. Definicje samobójstwa (3) Edwin Shneidman: Samobójstwo to świadomy akt samounicestwienia; najlepiej rozumieć je jako wielowymiarowy stan złego samopoczucia u osoby o niezaspokojonych potrzebach, która samobójstwo uważa za najlepsze rozwiązanie jakiegoś ze swoich problemów. Samobójstwo to akt rozpaczy psychiki udręczonej cierpieniem, które wydaje się nie do zniesienia i nie do rozwiązania.

5. Definicje samobójstwa (4) Ujęcie kryminalistyki: Zachowanie samobójcze (suicydalne) to świadome działanie na własne ciało bądź na ważne dla jego funkcjonowania narządy za pomocą czynników zewnętrznych w celu przekroczenia granic wytrzymałości fizjologicznej organizmu lub możliwości jego adaptacji w zmienionych warunkach.

6. Klasyfikacje zachowań suicydalnych (1) Samobójstwa Dokonane Niedokonane/Usiłowane w tym: próby samobójcze

7. Klasyfikacje zachowań suicydalnych (2) Klasyfikacja Brunona Hołysta: • Samobójstwo wyobrażone • Samobójstwo upragnione • Samobójstwo usiłowane • Samobójstwo dokonane

8. Klasyfikacje zachowań suicydalnych (3) Ujęcie psychologiczne Zenomeny Płużek: Sytuacja samobójcza • Myśli samobójcze • Tendencje samobójcze • Akt samobójczy

9. Klasyfikacje zachowań suicydalnych (4) Klasyfikacja samobójstw Zenomeny Płużek, pod kątem rzeczywistych intencji: • Samobójstwa prawdziwe. • Samobójstwa rzekome. • Samobójstwa demonstratywne.

10. Samobójcy - osoby podejmującepróby samobójcze • Cechy sprzyjające podjęciu decyzji o odebraniu sobie życia: perfekcjonizm, bezwzględność, poczucie bezradności, wycofanie, agresja, brak kontroli nad emocjami. • Stosunek do śmierci.

11. Czynniki wewnętrzne sprzyjające występowaniu zachowań samobójczych • Depresja, • Alkoholizm oraz/lub inne uzależnienia, • Schizofrenia, • Zaburzenia osobowości, • Przewlekła choroba somatyczna, • Niski poziom socjalizacji • Myśli samobójcze/nieudane próby samobójcze podejmowane w przeszłości

12. Czynniki społeczne sprzyjające występowaniu zachowań samobójczych • Samotność/brak partnera/utrata bliskiej osoby • Bezrobocie/utrata pracy • Brak wsparcia społecznego • Zamieszkiwanie z dala od rodziny

13. Czynniki zewnętrzne sprzyjające występowaniu zachowań samobójczych • Kryzys ekonomiczny • Stabilizacja polityczna • Wykonywany zawód (samobójstwa wśród żołnierzy i policjantów) • Pobyt w zakładzie karnym (samobójstwa więźniów) • Samobójstwa młodocianych

14. Inne czynniki ryzyka • Płeć, • Wiek, • Planowanie aktu samobójczego/informowanie o takich zamiarach, • Pora roku, • Dzień tygodnia, • Pora dnia.

15. WHO a problem samobójstw • Wskaźnik liczby popełnionych samobójstw, osobno dla mężczyzn i kobiet na 100 000 mieszkańców w wybranych krajach (dane WHO za różne lata) • „Globalny” wskaźnik samobójstw wynosi około 16 na 100 000 populacji - co 40 sekund jedna osoba popełnia samobójstwo na świecie • W ciągu ostatnich 50 lat wskaźniki samobójstw na całym świecie wzrosły o 60% • SUPRE – suicide prevention programme

16. Statystyki dotyczące samobójstw W Polsce popełniono ogółem samobójstw: w roku 2008:3964(<19 r.ż. – 218 [5,5%], <24 r.ż. – 495 [12,5%]), w tym: • mężczyzni: 3333, • kobiety: 631 w roku 2009:5913 (<19 r.ż. – 196 [3,3%], <24 r.ż. – 491 [8,3%], w tym: • mężczyzni: 4.839, • kobiety: 1074 (dane ze strony Komendy Głównej Policji www.policja.pl)

17. Wiek osób podejmujących zamachy samobójcze – 2009 rok wiek liczba zamachów zakończone zgonem 9 lat i mniej 0 0 10-14 49 26 15-19 356 170 20-24 538 295 25-29 493 291 30-34 462 309 35-39 543 372 40-44 462 346 45-49 653 515 50-54 721598 55-59 609 529 60-64 345 311 65-69 219 203 70-74 153 141 75-79 120 106 80-84 85 79 85 i więcej 60 57 wiek nieustalony 45 36

18. Wiek osób podejmujących zamachy samobójcze –2008 rok wiek liczba zamachów zakończone zgonem 9 lat i mniej 1 1 10-14 53 19 15-19 362 198 20-24 476 277 25-29  495 321 30-34  421  287 35-39  375  266 40-44 436  351 45-49  556 443 50-54  610 500 55-59 505 443 60-64 288  261 65-69 197 181 70-74  161  146 75-79  127  113 80-84 93 86 85 i więcej 50  46 wiek nieustalony  31  25

19. Samobójstwa młodocianych • Efekt Wertera • Miasto Bridgend w Walii – stolica samobójców? • Młodzież w Bridgend wszelkie niepowodzenia, rozstanie z partnerem, kłopoty w szkole itp. zaczęła rozwiązywać w ten sam sposób - wieszając się, zwykle na pasku od spodni. • Zjawisko nazwano już "kultem samobójców". • Wszystko działa na zasadzie "łańcuszka" - każdy z samobójców zna przynajmniej jednego innego i tak zalecenia, jak skutecznie się zabić, docierają do kolejnych młodych osób. • Czym różnią się samobójstwa młodocianych od samobójstw dorosłych?

20. „Efekt Wertera” Johann Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera (1774) David Phillips – „Efekt Wertera” (1974) Efekt Wertera – znaczący wzrost samobójstw (nawet 1000%) spowodowany nagłośnieniem w mediach samobójstwa znanej osoby. Efekt Wertera to po prostu fakt związany z "zaraźliwością" samobójstw. Dotyczy to także małych społeczności (np. szkół) i rodzin (samobójstwo w rodzinie zwiększa prawdopodobieństwo tego, że kolejna osoba popełni samobójstwo). Efekt Wertera związany jest z konformizmem informacyjnym.

21. „Efekt Wertera” • Konformizm informacyjny (informacyjny wpływ społeczny) – jedna z dwóch (obok konformizmu normatywnego) form konformizmu. • W sytuacji braku odpowiedniej ilości obiektywnych informacji, człowiek obserwuje zachowania innych ludzi i traktuje je jako wskazówki co do tego, w jaki sposób sam powinien zachowywać się, myśleć, postępować itp., co prowadzi do ujednolicenia zachowań w grupie. • Konformizm informacyjny motywowany jest pragnieniem posiadania racji i podejmowania słusznych, odpowiednich i adekwatnych działań. • W warunkach konformizmu informacyjnego proces myślenia przebiega ogólnie w ten sposób, że zastanawiając się nad tym jak należy w danej sytuacji postąpić człowiek kieruje swoją uwagę najpierw na obiektywne, fizyczne informacje, a gdy takie są niedostępne lub niedostateczne (niedostatek informacji obiektywnych), obserwuje zachowania innych, które traktuje jako wskazówki. Dochodzi do sytuacji ujednolicenia zachowań w grupie (naśladowania); eksperyment Sherifa • Przykłady: • Gdy stoję na przystanku, czekając na autobus i zauważę nagle poruszenie kilku osób, sam zacznę się rozglądać, czy autobus nadjeżdża. • Widząc, że większość ludzi nagle w kościele klęka sam uklęknę, mimo że jestem zamyślony i nie zdaję sobie sprawy z tego, jaki moment mszy właśnie nadszedł.

22. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne związane z samobójstwem w wieku dorastania

30. CZYNNIKI PREDYSPONUJĄCE

31. I. Osobiste czynniki predyspozycyjne 1. Czynniki biologiczne a) podatność genetyczna, komplikacje życia płodowego i choroby we wczesnym dzieciństwie b) wczesne zakażenia, zranienia, choroby 2. Czynniki psychologiczne a) niska inteligencja b) impulsywny temperament c) niskie poczucie własnej wartości d) zewnętrzne umiejscowienie źródła kontroli

32. II. Osobiste czynniki predysponujące 1. Czynniki biologiczne a) rozregulowanie gospodarki białkowej odpowiedzialnej za stymulację procesów nagrody i kary b) rozregulowanie układu endokrynologicznego i immunologicznego odpowiedzialnych za obronę przed chorobami i odpowiednią gospodarkę hormonalną c) zaburzenie cyklu snu i czuwania

33. 2. Czynniki psychologiczne a) depresyjny styl atrybucji b) negatywne zaburzenia poznawcze c) negatywne natrętne myśli d) negatywna kontrola wewnętrzna e) samokrytycyzm f) niska skuteczność g) oczekiwanie porażki i brak umiejętności społecznych uniemożliwiające uzyskanie pozytywnego wzmocnienia h) niski poziom samowzmocnienia i) skłonność do wymierzania sobie kary j) zachowania autoagresyjne k) zażywanie narkotyków l) niedojrzałe mechanizmy obronne ł) dysfunkcyjne mechanizmy radzenia sobie

34. III. Zewnętrzne (kontekstowe) czynniki podtrzymujące 1. Przebieg leczenia a) problemy z odmową zaangażowania ze strony rodziny b) członkowie rodziny niechętnie rozwiązują problemy c) rodzina nigdy nie miała do czynienia z podobnymi problemami d) najbliżsi odrzucają diagnozę i plan leczenia e) brak koordynacji działań specjalistów

35. 2. Rodzina i najbliżsi a) interakcje oparte na krytyce, karze i przymusie b) nadopiekuńczość rodziców c) brak zaangażowania rodziców w kontakt z dzieckiem i zaniedbywanie go d) rodzice hamują podejmowanie przez dziecko zadań rozwojowych e) zaburzone wzorce komunikacyjne f) triangulacja g) chaotyczna organizacja rodziny h) nieobecność ojca i) nieporozumienia małżeńskie

36. 3. Rodzice a) depresja rodzicielska lub inne problemy psychologiczne opiekunów dziecka b) choroba rodziców c) niedostateczna wiedza o depresji dziecka d) wewnętrzny model związku cechujący się poczuciem niepewności e) niskie poczucie własnej wartości rodziców f) zewnętrzne umiejscowienie źródła kontroli rodziców g) niski poziom skuteczności opiekunów h) depresyjny lub negatywny styl postrzegania rzeczywistości i) zaburzenia poznawcze j) niedojrzałe mechanizmy obronne k) dysfunkcyjne strategie radzenia sobie

37. 4. Czynniki społeczne a) niewystarczające wsparcie ze strony grupy społecznej b) wysoki poziom stresu w rodzinie c) placówka edukacyjna niezapewniająca wsparcia d) niekorzystne warunki społeczno–ekonomiczne

38. IV. Zewnętrzne (kontekstowe) czynniki predyspozycyjne 1. Relacja rodzic – dziecko na wczesnym etapie życia a) problemy z przywiązaniem b) brak stymulacji intelektualnej c) autorytarny, restrykcyjny model wychowawczy d) pobłażliwe lub bezstresowe wychowanie e) zaniedbywanie przez rodziców f) koncentracja uwagi rodzicielskiej na porażkach

39. 2. Problemy rodzinne na wczesnym etapie życia dziecka a) psychologiczne problemy rodziców – szczególnie depresja b) nadużywanie alkoholu i narkomania rodziców c) nieporozumienia i przemoc w rodzinie d) dezorganizacja życia rodzinnego

40. 3. Stresy na wczesnym etapie życia dziecka a) osierocenie b) separacje c) złe traktowanie dzieci d) złe warunki społeczne e) wychowanie poza rodziną

41. V. Czynniki przyspieszające a) stresy spowodowane stratą b) osierocenie c) separacja rodzica i dziecka d) separacja rodziców lub rozwód e) utrata przyjaźni rówieśnika f) złe traktowanie dziecka g) prześladowanie w szkole h) choroba lub kontuzja i) zmiana szkoły j) przeprowadzka k) niepowodzenia w szkole

42. VI. Osobiste czynniki ochronne 1. Czynniki biologiczne a) dobry stan zdrowia b) regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych 2. Czynniki psychologiczne a) wysoki poziom inteligencji b) łagodny temperament c) wysokie poczucie własnej wartości d) wewnętrzne umiejscowienie źródła kontroli e) wysoka ocena własnej skuteczności f) optymistyczny styl postrzegania rzeczywistości g) dojrzałe mechanizmy obronne h) funkcjonalne strategie radzenia sobie i) brak skłonności do dwubiegunowej depresji j) występowanie problemów z zachowaniem

43. VII. Zewnętrzne (kontekstowe) czynniki ochronne 1. Przebieg leczenia a) rodzina akceptuje istnienie problemu b) najbliżsi zobowiązują się rozwiązać problem c) radzili sobie z takim problemem już wcześniej d) rodzina akceptuje diagnozę i plan leczenia e) dobra koordynacja działań specjalistów 2. Rodzina i najbliżsi a) związek rodzic – dziecko oparty na poczuciu bezpieczeństwa b) autorytatywny model wychowawczy c) dobra komunikacja w rodzinie d) elastyczna organizacja rodziny e) zaangażowanie ojca f) zadowolenie rodziców z małżeństwa

44. 3. Rodzice a) dobre dopasowanie rodziców b) precyzyjne oczekiwania względem rozwoju dziecka i rozumienie jego problemów z nastrojem c) wewnętrzne umiejscowienie źródła kontroli rodziców d) wysoka ocena własnej skuteczności rodziców e) wysokie poczucie własnej wartości opiekunów f) wewnętrzny model związku cechujący się poczuciem bezpieczeństwa g) optymistyczny styl postrzegania rzeczywistości h) dojrzałe mechanizmy obronne i) funkcjonalne strategie zaradcze 4. Czynniki społeczne a) duże wsparcie ze strony grupy społecznej b) niski poziom stresu w rodzinie c) placówka edukacyjna zapewniająca wsparcie d) dobre warunki społeczno – ekonomiczne

45. Rysy osobowości osób podejmujących próby samobójcze • Patologia wewnętrznych norm, zakazów i nakazów (bez możliwości naprawy) • Bardzo nasilone konflikty związane z dojrzewaniem sfery seksualnej (silna nienawiść do ciała) • Trudności w identyfikacji z rodzicami • Idealizacja śmierci (stan uwolnienia – kolejna iluzja wszechmocy)

46. Minimalizacja i zaprzeczanie

47. Poczucie bycia niekochanym, niewartym miłości i niezdolnym do miłości „Nie będę kimś” (standardy własne i otoczenia)

48. Poczucie winy Akt samoukarania „Jestem podły, nieszczęśliwy. Unieszczęśliwiam innych”

49. Ucieczka z bezradności „Mam wszystkiego dość!” „To się musi skończyć!”

50. Terapia rodzin w próbach samobójczych • intensywne uczucia na wiadomość o próbie samobójczej: • od złości, wrogości, pretensji, • przez lęk, bezradność, poczucie winy • rodzinne wzory powiązane z ryzykiem wystąpienia próby samobójczej: • występowanie w poprzednich pokoleniach prób samobójczych lub samobójstw • trudności w utrzymywaniu relacji wyrażające się zrywaniem związków, odcinaniem się, wycofywaniem • w bliskich relacjach utrzymywanie wzorów wzajemnego oskarżania się i krytykowania • występowanie przemocy i molestowania seksualnego • społeczne izolowanie się rodziny • wyrasta z kryzysu i wywołuje kryzys -nasilenie trudności rodziny