Ndermarresia

1. Ndermarresia Dr. Jetmir Likaj

2. Perkufizimi I biznesit te vogel dhe te mesem Menaxhmenti I firmes eshte I pavarur dhe zakonisht menaxshret jane njekohesisht edhe pronaret. Kapitali eshte ne pronesi te nje individi ose nje grupi te vogel Regjioni I shtrirjes kryesisht eshte I vogel, ndersa te punesuarit dhe pronaret jan te njejtin rajon. Madhesia relative e firmes duhet te jet e vogel kur krahasohet me ndermarrjet me te medha ne rajon.

3. Si kritere te tilla do te mund te konsideroheshin edhe keto: Biznesi duhet te jete I pavarur Biznesi nuk duhet te jet dominant ne rajonin ne te cilin vepron Numri I te punsuarve Te hyrat nga shitjet

4. Kriteret per NV ne France Ne France shpesh praktikohet definimi I NV sipas numrit te te punsuarve dhe ekziston: Me pak se 10 te punesuar, jane ndermarje shume te vogla Prej 10-49 te punesuar, jane ndermarrje te vogla Prej 50-500 te punesuar, jane ndermarrje te mesme, dhe Mbi 500 te punusuar, jane ndermarrje te medha.

5. Kriteret per BVM nga Banka Boterore Ngjashem me perkufizime te tjera eshte edhe aj I Bankes Boterore, por me nje dallim jo aq te madh sa I perket numrit te punetoreve: 1-5 punetore Mikrondermarrje 6-25 punetore Ndermarrje te vogla 25-250 punetore Ndermarrje te mesme

6. Pasqyra e popullacionit te NVM-ve te regjistruara ne Kosove

7. Specifikat e biznesit te vogel dhe te mesem: Marrja me e shpejt e vendimeve Fleksibiliteti me I madhe Centralizim me I madh gjate marrjes se vendimeve, struktures Ndikimi I madh pronarit, komunikimi I drejtperdrejte prej lart poshte, Planifikimi formal I thjeshte Participimi I kufizuar I te punesuarve ne vendimmarrje, me pak nivele te menaxhmentiti

8. Inovacionet dhe NV-te Karakteristik tjeter e NV jane Inovaciionet. Klimatizimi Helikopteri Aviomotoret Ngjyra natyrale e televizionit etj Ishin te zhvilluara nga ana e novatoreve te pavarur jashte grupeve per kerkime te zhvilluara nga ana e novatoreve te pavarur.

9. Punesimi dhe NV-te Nermarrjet e vogla perfaqesojne burim te punesimeve te reja. Kerkimet e fundit ne SHBA, Kanada, dhe Evrope, tregojne se numri I madh I mundnesive per punesim eshte krijuar nga ndermarrjet e vogla. Ne vitet e tetedhjeta dhe te nentedhjeta NV kane krijuar perafersisht 80% te punesimeve te reja te vendeve te punes.

10. Fleksibiliteti dhe NV-te NV-te karakterizohen me fleksibilitetin me te madh ne krahasim me ndermarrjet me te medha. Fleksibiliteti nenkupton aftesi te NV qe ti nderrojne aktivitetet dhe te reagojne shpejt ne ndryshimet e tregut lokal. Ne anen tjeter, fleksibiliteti nenkupton ndermarrje te veprimit te shpejte korrigjues-permirsues te vendimeve te marra.

11. Fleksibiliteti dhe NV-te Fleksibiliteti dhe cmimet, bizneset mund te jene fleksibile edhe ne cmime. Nese biznesi posedon informata te bollshme per cmimet ne treg si dhe ka kapacitete per te projektuar levizjen e cmimeve ne te ardhmen, atehere eshte I lidhur me resurset qe posedon biznesi. Mirepo, informacionet nuk jane I vetmi faktor ne baze te te cilit vendimet per nivelin e cmimeve merren. Niveli I cmimeve te nje produkti varet edhe nga elasticiteti I atij produkti.

12. Kapitali i kufizuar, per pronaret e NV ne fazen fillestare te zhvillimit, karakteristike jane mjetet e kufizuara financiare. Behet fjale per asetet e kufizuara te xhiros qe perdoren per mirembajtjet e paisjeve, financim te furizimeve me lende te pare, financimin te stoqeve te gatshme. Pavaresia, NV-te karakterizohen me pavaresi. Pronaret e NV kenaqen ne autonomine qe u mundeson te vijne ne shprehje iniciativat, shpikja, dhe ambiciet.

13. Rendesia e NVM ne ekonomine e tregut Ne shtetet e zhvilluara veqohen kater faktore te kontributit te NVM ne ekonomine e tregut: Kontributet ne proceset e ndryshimeve teknologjike 2. Kontributi ne sjelljen e konkurences se shendoshe 3. Hapja e vendeve te reja te punes 4. Oferta e pasur e prodhimeve ne tregun vendor.

14. Ndermresia dhe ndermaresi si krijues te bizneseve te vogla dhe te memse Dr. Jetmir Likaj

15. Perkufizimet e ndermarresise dhe te ndermarresit: Perkufizimi i �ndermarresit� dhe �ndermarresise� eshte i veshtire. Disa nga atributet kryesore jane (Wickham 2003): Reziku (risku) eshte dicka qe gjithmone shoqeron �ndermarresin� dhe �ndermarresine� Efektiviteti � ndermarresia siguron eficience ekonomike nepermjet krijimit te fitimit e qe paraqet nje shpagim/kthim te investimeve. Ne saje te kesaj, ndermarresia fiton shperblimin per sakrificen e tij. Inovacioni � e shoqeron cdo ndermarres, por mund te jete karaktaristike edhe per aktet e tjera te biznesit.

16. Kater karakteristikat qenesore te ndermarresise (Kuratno 1998) Njohja e shansave ne treg- ndermarresi ka aftesi me te madhe se te tjeret te lexoje dhe ta ndieje tregun, te shohe se cka nevojitet apo kerkohet momentalisht. Gatishmeria per pranimin e rrezikut � ndermarresia nuk I priton dhe nuk I frikohet shume rrezikut dhe ballafaqimit me te Aftesia per te siguruar resurset (burimet) per investime, duke qene I misheruar me idene ne tij. Aftesia per te menaxhur biznesin, angazhon shume energji dhe vetmohim per ta menaxhuar biznesin dhe eshte I gatshem per te bere sakrifica.

17. Evolucioni I mendimeve mbi rendesine e ndermarresise se BVN Lidhur me kete eshte me interes te behet edhe nje veshtrim i pikepamjeve te rrymave te ndryshme. Teoria e tregut te lire. Levizja e mbrojtjes se ambientit Mundesite e tyre per exploatimin e fuqise punetore.

18. Mjedisi/rrethina e biznesit te vogel dhe te mesem. Faktoret e brendshem ndikues: Motivet e pronarit Vetite personale Shkathtesite teknike Aftesite menaxheriale Marketingu Financa Faktoret e jashtem ndikues: Mjedisi makro - politik - ekonomik - social -teknologjik Mjedisi mikro - ekonomia lokale - furnitoret - bleresit

19. Problemet me te cilat ndeshen buzneset per ty hyre ne nje treg:

20. Problemet me te cilat ndeshen buzneset per ty hyre ne nje treg: 1. Barrierat per te hyre ne treg -veshtiresojne qasjen ne fillim por me vone do ta mborjne nga hyrje te reja. 2. Fuqia blerese � bleresit jane vendimtare. Ata gjithmone tentojne te arrijne zbritje cmimesh, distribuim me efektiv etj. 3. Fuqia a furnitoreve - Bizneset e tejkalojne kete problem me ane te franshizave. 4. Kercenimet nga substitutet � zgjidhjet alternative 5. Rivaliteti dhe konkurrenca nga firmat e dhemeluara me heret, dumpingu �.

21. Fusha e veprimit te biznesit te vogel dhe te mesem. Fusha e prodhimit eshte e lidhur me ndermarrjet e medha, megjithata egzistojne NV te cilat funksiononje ne kete sektor. Tregtia eshte fushe me atraktive per NVM, kryesisht per shkak te kerkesave me te vogla per kapital fillestar. Sherbimet jane gjithashtu fusha atraktive dhe dominante te cilat veprojne NVM.

22. KRIJIMI DHE ORGANIZIMI I BIZNESIT T�VOG�L DHE T� MES�M Dr .Jetmir Likaj

23. KRIJIMI DHE ORGANIZIMI I BIZNESIT T�VOG�L DHE T� MES�M Kapitali fillestar dhe planet financiare - shumica prej tyre nje pjes e siguron permes huase P�rfitimet, detyrimet dhe obligimet e pronar�ve - menaxher�ve. Tatimet dhe rregullimi qeveritar Shfryt�zimi i burimeve Rritja, ekspansioni, integrimi dhe shi

24. Pronar i vet�m � biznesi individual P�rpar�sit� kan� t� b�jn� me: Lirin� e veprimit ( biznesi �sht� personal, shef i vetvetes). Leht�sia e fillimit dhe p�rfundimit t� biznesit. Taksat m� t� thjeshta ( tatimi n� t� ardhura) Kufizime m� t� vogla ligjore. Nuk ekzistojn� kufizime t� caktuara K�naq�si personale. K�naq�sia personale e cila rrjedh nga pron�siae biznesit �sht� p�rfitimi m� i r�nd�sish�m p�r pronarin e nd�rmarrjess� vog�l.

25. Pronar i vet�m � biznesi individual Nd�rkaq t� metat e pron�sis� individuale: E t�r� p�rgjegj�sia �sht� mbi pronarin i cili p�r obligimet e veta p�rgjigjet me t�r� pasurin� e vet, V�shtir�sit� p�r t� siguruar kapitalin e nevojsh�m dhe burimet p�r investime Pronari/ menaxheri �sht� tep�r i ngarkuar. Kontinuiteti kohor. Koh�zgjatja e nd�rmarrjes s� vog�l varet nga vullneti i pronarit. N� fakt, ai �sht� n� pozit� t� mbyll� nd�rmarrjen e vog�l n� �do koh�.

26. Ortakeria � partneriteti P�rpar�sit� e partneritetit: Rritja e potencialeve p�r funksionimin dhe zhvillimin e biznesit, n� saje t� p�rbashk�sis�. Mund�sit� m� t� m�dha p�r rritje dhe zhvillim Thjesht�sia e procedurave t� menaxhimit/vendimeve Ndarja e profitit. Ndarja e profitit �sht� e thjesht�, si p.sh: ndarja e profitit n� pjes� t� barabarta, ose ndarje n� baz� t� mjeteve t� investuara. Leht� themelohet. Themelimi �sht� thjesht i shprehur nga vullneti i mir� i partner�ve.

27. Ortakeria � partneriteti Te Metat Jofleksibiliteti lidhur me organizmin, perspektiv�n, zhvillimin, futjen e partner�ve te rinj. Mosmarr�veshjet midis partner�ve jan� potencialisht te mundshme sidomos rreth menaxhmentit. Boniteti m� i vog�l kreditor n� krahasim me korporat�n. Rritja e kapitalit. N� partneritet, mund�sia p�r rritje t� kapitalit �sht� e kufizuar Kontinuiteti n� pun�. Partneriteti mund t� pushoj� p�rderisa nj�ri prej partner�ve t� p�rgjithsh�m t�rhiqet nga puna. Ndarja e pun�s: Ka v�shtir�si n� ndarjen proporcionale t� pun�s, t� t� drejtave dhe detyrimeve nd�rmjet partner�ve.

28. Korporata

29. Korporata Si p�rpar�si mund t� p�rmenden: Orientimi kah zhvillimi: ndarja e qart� e p�rgjegj�sive p�r menaxhim nga prona Leht�sia p�r t� siguruar burime financiare p�r investime Leht�sia n� ndryshimin struktur�s s� pron�sis� dhe transferin e pron�s Menaxhmenti i specializu P�rgjegj�sia e kufizuar. P�rfitime p�r t� pun�suarit

30. Korporata Nd�rkaq t� metat e Korporatave: Kontrolli i v�shtir�suar: rritja e numrit t� aksionar�ve dhe rritja e numrit t� t� pun�suarve n� korporat� zvog�lon mund�sin� p�r kontroll t� aktiviteteve BVM � t� organizuar si nd�rmarrje korporative. Rrezikim i aksionar�ve t� vegj�l. Interesi i aksionar�ve t� vegj�l �sht� i rrezikuar kur disa aksionar� e mbajn� paket�n kontrolluese t� aksioneve.

31. Pergjegjesite ligjore te bizneseve: BVM si dhe te gjitha bizneset e tjera ne marredheniet e tyre komerciale paraqiten me pergjigjesi te cilesise dhe vellimit te ndryshem. Cilesia mund te paraqitet ne forme te : Shoqeri me pergjigjesi te plote Shoqeri me pergjegjesi te kufizuar Shoqeri me pergjigjesi te kombinuar

32. Investimet e p�rbashk�ta si form� ekrijimit t� biznesit Investimet e p�rbashk�ta (Joint Ventures) �sht� form� e partneritetit p�r krijimin dhe zhvillimin e biznesit e krijuar me bashkimin e disa partner�ve t� angazhuar n� nj� l�m� mjaft t� specializuar zakonisht me partner t� jasht�m Dobia e investimeve t� p�rbashk�ta q�ndron kryesisht n� faktin se secili partner sjell di�ka q� mungon t� tjetri: financat, teknologjin�, menaxhmentin e t� ngjashme. Ajo praqitet edhe si nj� nga format e investimeve t� jashtme direkte.

33. Franshiza si form� e krijimit t�biznesit Prejardhja e fjal�s �franchise� rrjedh prej fjal�s franceze q� e ka kuptimin e privilegjit apo autorizimit. N� gjuh�n angleze ka kuptim edhe m� t� gjer� q� �sht�: E drejta e vot�s, ndonj� e drejt� speciale apo privilegji, t� cil�n e jep qeveria, q� t� afaroj� si institucion, shoqat� ose ngjash�m E drejta e emrit t� produktit dhe sh�rbimeve, shpesh e drejt� ekskluzive p�r ndonj� regjion t� caktuar

34. Franshiza si form� e krijimit t� biznesit Asistenca n� franshiz� pra: �far� lloji t� trajnimit i ofroni menaxhmentit dhe n�pun�sve? Cila �sht� t�r�sia e produkteve? �far� hulumtimesh t� tregut jan� kryer? Cilat jan� provizionet (p�rqindjet) p�r reklamim dhe p�r promovimet e shitjeve speciale? �far� asistence financiare �sht� n� dispozicion? Zona e tregut Sa �sht� e madhe zona e tregut t� franshiz�s? A �sht� territori i tregut mjaft i gjer� p�r p�rkrahjen e franshiz�s? �far� �sht� p�rvoja n� profit e franshizave n� territoret tjera? A jan� n� dispozicion deklaratat mbi shitjet e synuara, harxhimet administrative dhe neto fitimin?

35. Kontrata p�r franshiz� A �sht� kontrata e drejt� p�r t� dyja pal�t? A �sht� kontrata gjith�p�rfshir�se, a i mbulon t� gjitha aspektet e biznesit? A jan� kushtet e blerjes s� franshiz�s t� arsyeshme? A jan� kushtet e ve�anta n� kontrat� t� arsyeshme, ve�an�risht n� lidhje me: � pagesat fikse � blerjen e marr�veshjeve p�r produkte � kuotat e shitjeve � t� drejtat ekskluzive � anulimin e marr�veshjes p�r franshiz� � �mimin total t� franshiz�s

36. Franshiza si form� e krijimit t� biznesit Tipet e franshizave jan�: � Franshiza e emrit tregtar - perfshin nje emer firme. � Franshiza e shp�rndarjes s� produktit - perfshin dhenien e licencave zbatuesit per te shitur produkte specifike nen emrin dhe marken e firemes se prodhuesit. � Franshiza e past�r - perfshin te drejten per te blere te gjithe elementet e nje operacioni biznesi teresisht te integruar.

37. P�rpar�sit� e franshiz�s Franshizor� t� till� sigurojn� programe ekstensive n� vendndodhjen e nj� kompanie, duke p�rdorur trajnimin n� klasa, n� grupet e diskutimit dhe teknika t� tjera me q�llim t� familjarizimit me zbatuesit e operacioneve t� biznesit. Me blerjen e nj� franshize nj� zbatues blen t� drejt�n p�r t� p�rdorur emrin e nj� firme t� njohur p�r nj� produkt apo sh�rbim. Cil�sia e mallrave ose e sh�rbimeve t� shitura nga nj� zbatues �sht� p�rcaktuese e fam�s s� franshizorit. Franshizor�t rrall� japin hua p�r t�u dh�n� mund�sin� franshizave q� t� paguajn� pagesat fillestare franshize.

38. T� metat e franshiz�s Ndarja e fitimit dhe pengesat franshiz�-t� Ndjekja strikte e veprimeve t� standardizuara. Bler�si i franshiz�s nuk e ka autonomin� e nj� pronari biznesi t� pavarur, megjith�se ai e zot�ron biznesin. Kufizimet mbi blerjen. N� interes t� ruajtjes s� standardeve t� cil�sis�, shpesh zbatuesit i k�rkohet q� t� blej� produktet ose pajisjet e tjera nga franshizori, dhe ndoshta artikuj t� tjer� nga nj� furnizuesi aprovuar. M� pak liri.

39. Regjistrimi i bizneseve Bizneset duhet t� marrin form�n legale � te regjistrohen tek organi p�rkat�s shtet�ror p�r t� zhvilluar veprimtarin�. Ligji mbi nd�rmarrjet / Ligji mbi Korporatat / Ligji mbi shoq�rit� tregtare. Me k�t� ligj p�rcaktohen bazat juridike p�r format e organizimit t� bizneseve. Me regjistrimin e biznesit dhe hapjen e llogaris� s� tij financiare n� bank� krijohet identiteti i biznesit.

40. Regjistrimi i bizneseve P�rmbajtja e e kontrat�s mund t� jet� e ndryshme por m� posht� po japim elementet themelore q� p�rmban n� shumic�n e rasteve. � Identifikimi ( Firma, adresa, selia) � Veprimtaria � Pasuria /kapitali � M�nyra e formimit te kapitalit � M�nyra e menaxhimit � M�nyra e ndarjes se profitit / rrezikut � Hyrja dhe dalja nga partneriteti � P�rfundimi i pun�s