Ders Kitabında Görsel Düzen

1. Ders Kitabında Görsel Düzen

2. Başlarken… Yapılan Araştırmalar İnsanların: • Okuduklarının.................... % 10 unu • İşittiklerinin.................... % 28 ini • Gördüklerinin.................... % 50 sini • Söylediklerinin.................... % 70 ini • Yapıp Söylediklerinin............ % 90 ını Öğrendiklerini göstermektedir. • Görmeye dayalı uyarıcıların artmasıyla öğrenme kalitesi artmaktadır.

3. Ders kitaplarında görsel düzen eksiklikleri • Ders kitaplarında fotoğraf, şekil, şema, harita, grafik, karikatür vb. görsel öğeler kullanılmaktadır. • Görsel öğelerinde rastlanan bazı eksiklikleri: • Resimlerde ayrıntı, yaşına göre düzenlenmeme • Bir sayfada başka renk diğer sayfaya geçişte başka bir renk • Dağınık ve mat renkler • Resim ve yazıların sayfada dengesiz yerleşimi • Çizimlerin anlaşılır olmaması, resimlerin bulanık olması • Grafiklerin anlaşılır olmaması • Resimlerin ilgi çekici olmaması • Renklerin konuya uygun olmaması • Resim boyutları, bu yüzden okunamama (örneğin haritalarda)

4. Görsel araçların kullanılma amaçları • Görsel düzende farklı özelliklere sahip araçlar kullanılmalı, bu araçların belirli görevleri olmalıdır. Ders kitaplarında görsel araçların kullanım amaçları: • Bilgi vermek • Bilgileri desteklemek • İlgi çekerek dikkati yönlendirmek • Konuları özetlemek • Olgular veya kavramlar arası ilişkileri göstermek • Zihinde canlandırması zor olay veya nesneleri açıklamak • Dağılımları göstermek (örneğin coğrafya dersi için dağların Türkiyedeki dağılımı, tarih dersi için kurulan devletlerin dünya üzerindeki yerleri vs.)

5. Görsel okur-yazarlık • Görsel düzenin amacı istendik davranışları kazandırmaya yönelik mesajlar vermektir. • Bu mesajların alıcılara ulaşması ve doğru şekilde yorumlanması gereklidir. Bu nedenle ders kitapları ve öğretmenler öğrencilere görselleri doğru algılamayı öğretmelidirler. • Bu şekilde ders kitapları daha faydalı olacaktır. Görsel araçlar algıyı ve dolayısıyla öğrenmeyi destekler. • Bu durumda görsel araçları doğru yorumlayabilme becerisi anlamına gelen görsel okur-yazarlık kavramı ön plana çıkmaktadır: • Aracı tanıyanların algı stratejisini, tecrübelerini ve zihinsel becerilerini kullanarak görseli doğru yorumlama becerisidir.

6. Görsel okur-yazarlık • Algı Stratejisi: Görseli algılama metodu veya bireyin algılamak için seçtiği yol. Bir çocuğun yetişkinlerden farklı olarak genellikle bir resme bakarken egemen olan noktaya yönelmesi. Algı stratejisi zamanla değişebilir. Eğitimin ve ders kitaplarının bunda payı olmalıdır. • Tecrübe: Okul içinde yada dışındaki yaşantılar sayesinde kazanılır. Gazete, dergi, TV, internet gibi araçlarla olan etkileşimlerden sahip olunabileceği gibi, okuldaki resim derslerinden de kazanılmış olabilir.

7. Görsel okur-yazarlık • Zihinsel Beceriler: Yaşa ve gelişim düzeyine bağlı becerilerdir. Küçük çocuklar bir resimdeki egemen olan nesneye yada konuya odaklanırken, büyükler resmi bir bütün olarak düşünüp anlamını çıkarmaya çalışırlar. • Aracı Tanıma: Kitap hakkında (tasarımı, dili, boyutu vb.) bilgi sahibi olunması. (sizin için düşünürsek, konu alanında görsel okuryazar olmanız gerekir)

8. Görsel Düzeni Oluşturan Öğeler • Görsel düzeni oluşturan öğeler yerli yerinde ve öğenin özelliklerine uygun kullanıldığında amaca hizmet eder. Aksi taktirde anlamayı güçleştirir, ilginin dağılmasına neden olabilir. • Görsel düzeni oluşturan öğeler temsil edilişlerine göre gerçekçi öğelerden soyut öğelere doğru şu şekilde sıralanırlar: • Resimli Öğeler: • Fotoğraflar • Benzer resim veya çizimler • Grafik Öğeler: GÖRSEL ÖĞELER • Kavram ilişkili grafikler • İsteğe bağlı stilize edilmiş grafikler • Yazı Öğeleri: • Sözlü tanımlamalar • İsimler/etiketler

9. Görsel Öğeler - Gerçekçi Araçlar • Deneyleri, tarihi mekanları, yerleşim birimlerini, çeşitli sosyal faaliyetleri, kurumları ve işleyişlerini, bitki ve hayvanları göstermede kullanılır. İlköğretim ikinci kademe ve ortaöğretim için daha çok uygundur. • Küçük yaştakiler için gerçeğini daha iyi yansıtan, sadece o nesneyi ayrıntılarıyla gösteren çizimler daha faydalı olacaktır. • Resimlerde odaklanılan nesne haricinde farklı nesneler de bulunur. Öğrencinin ilgisi dağılabilir ve öğrenci beklenilenden farklı çıkarımlar yapabilir.

10. Görsel Öğeler - Benzer Araçlar • Resim, çizim ve karikatürler. • Resimler gerçeğini oldukça yansıtacak şekilde yapılabileceği gibi biraz hayali olarak da çizilebilir. • Özellikle o yaşlarda çoğunlukla hayali düşünen ilköğretim birinci sınıf öğrencileri için uygundur. • (1) Bir olayın aşamalarını-süreci açıklamak için, (2) tarihi olayları ve kişileri görüntülemek için, (3) konu anahtarları oluşturmak için kullanılabilir. • Gerçek görsel araçlarla ifade etmesi zor nesneleri göstermek için teknik resimler kullanılır (bir motorun yapısını, atomun yapısını, bir elektrik devresinin yapısını gösteren resimler)

11. Görsel Öğeler - Benzer Araçlar • Karikatürler: Kendi içinde anlam taşıyan düşündürücü resim yada çizgilerdir. Olaya komiklik katarak dikkat çekebilir. Aslında birkaç çizimden ibaret olsa da, bir resme göre çok daha anlamlıdır. Daha derindir. Komik olması dikkat çekme açısından önemlidir, ancak konuyla ilişkili karakter ve konu seçilmelidir.

12. Görsel Öğeler - Düzenleyici araçlar • Grafikler, şemalar, haritalar, tablolar • Bilgilerin derli toplu olması • Bilgilerin somutlaştırılması • Anlatımı güçlendirmek • İlişkileri yada farklılıkları göstermek • Karşılaştırma yapmak vb. • Grafikler: Sütün grafikler, çizgi grafikler, pasta grafikler, resimli grafikler. • Şemalar: Kuruluş şeması, döngü şeması,radyal şema, venn şeması, akış şeması • Haritalar: Bir haritada başlık, ölçek ve lejant verilmelidir. Özel amaçlı haritalar, fiziki haritalar, siyasi haritalar vs… • Tablolar: Farklı özellikler sınıflandırılır

13. Yazı Öğeleri • Yazı tipi • Dile uygun • İçerikle uyumlu • İkiden fazla kullanılmamalı • Yazı Boyutu • Orta öğretim için 10 punto • Büyük Harf • Kısa başlıklarda • Cümle ilk harfi • Kısaltmalar

14. Görsel Düzende Dikkat Edilmesi Gerekenler • Konuya uygunluk sağlanmalıdır • Tasarım öğelerine ve ilkelerine uygun düzenlenmelidir • Yeterli oranda öğeye yer verilmelidir • Görsel öğeler ve yazılı öğelerde ipuçları kullanılmalıdır • Gelişim özelliklerine uygun olarak kullanılmalıdır • Algısal özelliklere uygun olarak düzenlenmelidir • Öğrencilerin ilgisini çekici olmalıdır • Amaca uygun zihinsel tepkiler düşünülmelidir • Görsel araçların altında açıklamalara yer verilmelidir • Sayfa düzenine dikkat edilmelidir