EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Uchybienia i nieprawidłowości związane z realizacją projektów stwierdzone podczas przeprowadzenia kontroli projektów w ramach osi priorytetowych II – VII RPO WP Rzeszów,27 marzec 2012r.

Zastosowane skróty • IK NSRO - Instytucja Koordynująca Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia • IK RPO - Instytucja Koordynująca Regionalne Programy Operacyjne • IZ - Instytucja Zarządzająca Programem Operacyjnym • IA - Instytucja Audytowa • IC - Instytucja Certyfikująca • IPOC - Instytucja Pośrednicząca w Certyfikacji • KZK - Kierownik Zespołu Kontrolującego • MRR - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego • MF - Ministerstwo Finansów • PO - Program Operacyjny • RPO WP- Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego • ZK - Zespół Kontrolujący

Podstawy prawne kontroli projektów w ramach RPO WP • Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiające przepisy ogólne dotyczące EFRR, EFS oraz FS i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 ze zmianami • Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1828/2006 ustanawiające szczegółowe zasady wykonania Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 (...) oraz Rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie EFRR ze zmianami • Rozporządzenie Rady (Euratom, WE) nr2185/96 w sprawie kontroli na miejscu oraz inspekcji przeprowadzanych przez Komisję w celu ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich przed nadużyciami i innymi nieprawidłowościami.

Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, • Umowa o dofinansowanie wraz z załącznikami, • Wytyczne MRR w zakresie procesu kontroli w ramach obowiązków Instytucji Zarządzającej PO. • „Wymierzanie korekt finansowych za naruszenia prawa zamówień publicznych związane z realizacją projektów współfinansowanych ze środków funduszy UE” - tzw. Taryfikator. • „Zalecenia dla beneficjentów funduszy UE dotyczące interpretacji przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych” – MRR – z dnia 29 luty 2008r. - dot. postępowań, którychwartość jest równa lub przekracza progi unijne.

Komunikat wyjaśniający Komisji dot. prawa wspólnotowego obowiązującego w dziedzinie udzielania zamówień, które nie są lub są jedynie częściowo objęte dyrektywami w sprawie zamówień publicznych • Wytyczne IZ RPO WP dla beneficjentów dotyczące: • kontroli projektów na miejscu • udzielania zamówień współfinansowanych ze środków EFRR, w stosunku do których nie stosuje się ustawy prawo zamówień publicznych - obowiązują od 31 marca 2008 r. • prowadzenia przez Beneficjentów wyodrębnionej ewidencji księgowej projektów dofinansowanych w ramach RPO WP na lata 2007-2013 , • zawierania umów/porozumień o partnerstwie, • informacji i promocji.

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO projektów w ramach osi priorytetowych II – VII RPO WP

IZ RPO WP Zarząd Województwa Podkarpackiego Departament Wspierania Przedsiębiorczości Oś priorytetowa I RPO WP Departament Wdrażania Projektów Infrastrukturalnych RPO Osie priorytetowe II – VII RPO WP Departament Budżetu i Finansów Osie priorytetowe I – VII RPO WP Departament Rozwoju Regionalnego Oś priorytetowa VIII RPO WP • Oddział kontroli merytoryczno-technicznej projektów osi priorytetowych II - VII RPO • Oddział kontroli finansowej beneficjentów RPO • Oddział kontroli projektów Pomocy Technicznej RPO • Oddział kontroli merytoryczno-technicznej projektów osi priorytetowej I RPO

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO • W ramach przewidzianych w IW IZ RPO WP - kontroli na miejscu wyodrębnić można: • KONTROLE PLANOWE - przeprowadzane zgodnie z RPK (dotychczas rozpoczęto i w zdecydowanej większości zakończono 106tego typu kontroli) - w tym: • kontrole w trakcie realizacji projektu (kontrola pośrednia) - dopuszczalne są w przypadku, gdy projekt osiągnął wystarczający poziom zaawansowania w realizacji – optymalny stan zaawansowania pod względem finansowym/rzeczowym projektu to poświadczenie przez IZ RPO WP wydatków kwalifikowanych w części odpowiadającej EFRR w wysokości min. 40% w stosunku do łącznej kwoty dofinansowania EFRR. Dotychczas przeprowadzono 37 kontroli tego typu. Założenia

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO - kontrole na zakończenie realizacji projektu - w przypadku, gdy projekt został zakończony (złożono wniosek o płatność końcową). Dotychczas przeprowadzono 52 kontrole tego typu. KONTROLE DORAŹNE - nie są ujęta w RPK. W trakcie kontroli weryfikacji podlegają dokumenty ściśle związane z charakterem wykrytej lub podejrzewanej nieprawidłowości. Marszałek Województwa ma prawo do przeprowadzenia kontroli doraźnych w przypadku: • uzasadnionego podejrzenia wystąpienia w danym projekcie nieprawidłowości lub otrzymania informacji z instytucji zewnętrznych o wystąpieniu nieprawidłowości, • wystąpienia opóźnień powyżej 3 miesięcy w przygotowaniu indywidualnych projektów kluczowych, • konieczności sprawdzenia wdrożenia przez beneficjenta zaleceń zawartych w wystąpieniach pokontrolnych (kontrola sprawdzająca). Dotychczas przeprowadzono 12 kontroli tego typu.

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Kontrole trwałości: • w związku z pismem Komisji Europejskiej w sprawie ewentualnych nieprawidłowości związanych z uzyskiwaniem wsparcia z funduszy strukturalnych przez beneficjentów działających w sektorze ochrony zdrowia – w listopadzie 2011r. wszczęto 20 weryfikacji na dokumentach w siedzibie jednostki kontrolującej (działanie 5.2 A - RPO WP, projekty których realizacja zgodnie z zapisami KSI SIMIK zakończyła się do końca października 2011r.). Celem kontroli było zweryfikowanie projektów w zakresie posiadania przez Beneficjentów kontraktów z NFZ na usługi świadczone z wykorzystaniem powstałej w ich ramach infrastruktury/ zakupionego sprzętu, • w I kwartale 2012r. przeprowadzono 5 kontroli trwałości na miejscu. Projekty do kontroli wytypowano w wyniku przeprowadzonej analizy ryzyka.

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Kontrola projektów na miejscu w ramach osi priorytetowych II – VII RPO WP w latach 2010 - 2012 jest przeprowadzana na próbie (dot. kontroli pośrednich i kontroli na zakończenie realizacji projektów). Metodologia doboru próby projektów do kontroli na miejscu oparta jest na analizie ryzyka i przeprowadzana jest w dwóch etapach – tj.: ETAP I – OCENA RYZYKA W celu zdiagnozowania potencjalnych ryzyk przeprowadza się analizę ryzyka, której efektem końcowym jest lista projektów uszeregowanych wg poziomu ryzyka. Projekty umieszczone są na liście od momentu podpisania umowy o dofinansowanie do momentu sporządzenia opinii po przeprowadzeniu kontroli na zakończenie realizacji projektu.

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Czynniki ryzyka uwzględniane w 2011r. podczas przeprowadzania analizy ryzyka: a) czynniki podmiotowe- forma prawna beneficjenta,- poprzednio przeprowadzone kontrole na miejscu przez IZ RPO WP u danego beneficjenta,- odnotowane uprzednio w przypadku danego beneficjenta nieprawidłowości,b) czynniki przedmiotowe-kwota dofinansowania ze środków EFRR,- czy dany beneficjent realizuje jednocześnie projekty w ramach RPO WP i PROW 07-13 (nie dotyczy projektów pomocy technicznej)?- czy dany beneficjent realizuje jednocześnie projekty w ramach RPO WP i PO RYBY (nie dotyczy projektów pomocy technicznej)?

czy w ramach udzielania zamówień na realizację zadań inwestycyjnych (tj. roboty budowlane, dostawy: maszyn/wyposażenia/sprzętu/urządzeń, ale bez usług i promocji) przewidziano tryby nieprzetargowe? UWAGA: udzielenie zamówienia na roboty budowlane, dostawy: maszyn/wyposażenia/sprzętu/urządzeń w oparciu o Wytyczne IZ RPO WP traktuje się również jako tryby nieprzetargowe. należy zwracać szczególną uwagę na aktualność i prawidłowość danych zawartych w polu B.6 wniosku o dofinansowanie. WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO ETAP II – DOBÓR PROJEKTÓW DO PRÓBY • kontrole pośrednie - wielkość próby: 20 projektów rocznie zlokalizowanych na najwyższych miejscach listy. Optymalny stan zaawansowania pod względem finansowym/rzeczowym to osiągnięcie minimum 40 % postępu finansowego. • kontrole na zakończenie realizacji projektu – wielkość próby: 20 projektów rocznie zlokalizowanych na najwyższych miejscach listy, w przypadku których w danym kwartale wpłynie wniosek o płatność końcową

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Kontrola indywidualnych projektów kluczowych w ramach osi priorytetowych II – VII RPO WPZe względu na dużą wartość ww. projektów, a co z tym związane znacznie większe ryzyko - powinny one być poddane minimum jednokrotnej kontroli na miejscu. Ponieważ w przypadku ww. projektów zakłada się przeprowadzenie obligatoryjnej kontroli na miejscu (kontrola 100% projektów) w związku z powyższym nie są one poddawane analizie ryzyka.

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Kontrola trwałości projektów Przeprowadza się ją co do zasady po upływie połowy okresu trwałości (tj. w przypadku osi priorytetowych II – VII RPO WP - 2,5 roku od zakończenia realizacji finansowej projektu). Kontrola trwałości projektów przeprowadzana jest na próbie projektów. W celu wyłonienia próby projektów przeprowadza się analizę ryzyka, której efektem końcowym jest lista projektów uszeregowanych wg poziomu ryzyka. W ramach przeprowadzanej analizy ryzyka uwzględniane są następujące czynniki ryzyka: • czas pozostały do zakończenia okresu trwałości • kwota dofinansowania z EFRR. Wielkość próby - 10 projektów rocznie zlokalizowanych na najwyższych miejscach listy.

Zakres kontroli trwałości: • znacząca modyfikacja – art. 57 ust. 1 Rozporządzenia nr 1083/2006, • pomoc publiczna/pomoc de minimis, • polityki horyzontalne UE, • obowiązki z zakresu informacji i promocji, • archiwizacja dokumentów (zabezpieczenie ścieżki audytu), • osiągnięcie i utrzymanie wskaźników produktu i rezultatu ze szczególnym uwzględnieniem wskaźników za które beneficjenci otrzymali punkty na etapie oceny wniosków o dofinansowanie (np. liczba utworzonych miejsc pracy), • wyodrębniona ewidencja księgowa projektu, • kontrola krzyżowa z PROW 07-13 i PO RYBY, • ewidencja środków trwałych, • kwalifikowalność podatku VAT, • generowanie dochodu przez projekt.

MRR podjęło działania w celu opracowania wykładni w zakresie trwałości projektów. Na stronie internetowej: www.funduszeeuropejskie.gov.pl/Dokumenty/Strony/Dokumenty.aspx#zakladka=2&strona=1 opublikowano podręcznik „Zagadnienie zachowania trwałości projektu współfinansowanego z Funduszy Europejskich” oraz ekspertyzę - „Nieuzasadniona korzyść" (materiał pomocniczy w zakresie interpretacji zasady trwałości). Lektura ww. dokumentów może okazać się przydatna w przypadku pojawienia się wątpliwości odnośnie omawianego zagadnienia. • W związku z przeprowadzanymi przez IZ kontrolami trwałości projektu (kontrole na miejscu) szczególną uwagę należy zwrócić na stałe monitorowanie osiągnięcia i utrzymania wskaźników produktu/rezultatu. Pierwsze doświadczenia w tym zakresie wskazują, że Beneficjenci powinni szczegółowo zweryfikować i uporządkować dokumenty wskazujące na osiągniecie wskaźników oraz będące podstawą do składania „Oświadczenia w sprawie zachowania trwałości projektu, generowania dochodu i kwalifikowalności podatku VAT”. Przedmiotowa dokumentacja powinna wynikać z informacji zawartych w polach C.2/C.3 wniosku o dofinansowanie projektu dot. źródła pozyskania informacji do monitorowania realizacji projektu i jednoznacznie wskazywać na osiągnięcie/utrzymanie ww. wskaźników.

Etapy kontroli projektów na miejscu 1. Zaplanowanie czynności kontrolnych m.in.: zebranie dokumentów i informacji; powołanie ZK; upoważnienie, 2. Przekazanie zawiadomienia o kontroli na przynajmniej 5 dni kalendarzowych– w przypadku kontroli doraźnych na 1 dzień roboczy- przed planowanym terminem rozpoczęcia czynności kontrolnych, 3. Przeprowadzenie czynności kontrolnych MAX - 7 dni roboczych. W trakcie przeprowadza się oględziny w miejscu fizycznej realizacji projektu,

4. Sporządzenie i przekazanie informacji pokontrolnej w terminie 21 dni kalendarzowych, 5. Wykrywanie i zgłaszanie nieprawidłowości 6. Ewentualne sformułowanie i przekazanie zaleceń pokontrolnych w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości lub uchybień w realizacji projektu wymagających podjęcia działań naprawczych Marszałek Województwa w terminie 14 dni kalendarzowychod dnia otrzymania / nieotrzymania w wyznaczonym terminie informacji pokontrolnej, 7. Weryfikacja wdrożenia zaleceń pokontrolnych

Skład ZK: • pracownik PI.VI (KZK); • pracownik BF.VI. • Dopuszcza się możliwość przeprowadzenia kontroli bez udziału przedstawiciela BF.VI w uzasadnionych przypadkach, w szczególności w sytuacjach, gdy kontrola nie obejmuje sprawdzenia dokumentacji finansowej. • Przy projektach szczególnie skomplikowanych tj. np.: obejmujących minimum 6 i więcej kontraktów lub gdy całkowita wartość minimum jednego kontraktu przekracza 20 mln zł w skład ZK wchodzi: • 2 pracowników PI.VI (KZK), • pracownik BF.VI. • W przypadku kontroli na miejscu projektów wymagających posiadania specjalistycznej wiedzy z danej dziedziny – skład ZK może zostać poszerzony o pracowników poszczególnych Departamentów UMWP.

Ramy czasowe procesu kontroli kontrola na koniec realizacji kontrola pośrednia kontrola doraźna kontrola trwałości Wniosek o dofinansowanie Umowa o dofinansowanie Wnioski o płatność Zakończenie realizacji projektu Zakończenie okresu trwałości projektu weryfikacja dokumentów, wykrywanie nieprawidłowości

Instytucje uczestniczące w kontroli realizacji projektów w ramach osi priorytetowych II – VII RPO WP Instytucje krajowe  IZ RPO WP  IC/IPOC (wizyty sprawdzające) * • Instytucje wspólnotowe • KE •  OLAF •  ETO • IA/UKS/GIKS • NIK • Prezes UZP • RIO * w szczególnych przypadkach m.in. w sytuacji braku możliwości przeprowadzenia kontroli wydatków w IZ

W tym miejscu należy podkreślić , że kontrolę projektów mogą przeprowadzać: • Instytucje krajowe np. IZ RPO WP, IA (GIKS) – wykrywane przez nie nieprawidłowości ze skutkiem finansowym powodują, że środki są odzyskiwane (w całości lub częściowo) od beneficjentów, którzy nieprawidłowo realizowali projekty i mogą być ponownie wykorzystane w programie, • Instytucje UE – nieprawidłowości wykryte przez Komisję Europejską mogą prowadzić do utraty środków nie tylko przez beneficjenta, ale również przez RPO WP (środki powracają do budżetu UE). • Wszystkie wykryte w działalności beneficjentów i wykazane w Rocznym sprawozdaniu audytowym za okres od 1 lipca 2010 r. do 30 czerwca 2011 r. Głównego Inspektora Kontroli Skarbowej nieprawidłowości ze skutkiem finansowym spowodowały, że poziom błędu w ramach RPO WP wyniósł 1,35%. Jeśli wykryte błędy w ramach wyłonionej próby wniosków o płatność od beneficjentów doprowadziłyby do przekroczenia poziomu 2% zrodziłoby to bardzo poważne konsekwencje dla całego programu. Konieczne stałoby się bowiem wycofanie z wniosków przekazanych do Komisji Europejskiej kwoty, która wynikałaby z ustalonego w ramach próby poziomu błędu rozszerzonego na całość wydatków zadeklarowanych Komisji w danym roku.

Licząca dziesiątki milionów złotych kwota nie zostałaby zatem zrefundowana z budżetu UE na nieprawidłowo realizowane projekty. Można by ją było ponownie wykorzystać na projekty prawidłowo realizowane, lecz najpierw odpowiednie środki musiałyby zostać odzyskane od beneficjentów. Taka operacja wymagałaby uprzedniego skontrolowania wszystkich projektów, których beneficjenci w danym roku ubiegali się o refundację środków i ustalenia, w których z nich doszło do nieprawidłowości. Taki proces byłby bardzo czasochłonny i znacząco opóźniłby wykorzystanie dostępnego w ramach RPO WP wsparcia. Ponadto, w ostatnich latach realizacji programu może zabraknąć czasu na ponowne wykorzystanie odzyskanych środków.

PION dopełnieniem struktury instytucjonalnej podmiotów odpowiedzialnych za kontrolę projektów Instytucje uczestniczące we wdrażaniu funduszy strukturalnych (IK NSRO, IK RPO, IA, IC/IPOC) Inne organy lub instytucje (np. UZP,GIKS/ UKS, RIO, NIK,organy ścigania: Policja, Prokuratura, CBŚ, CBA) Inne informacje, w tym: od beneficjentów, prasowe lub anonimowe DBF, DRR, DPI, DWPna podstawie działań własnych wstępne ustalenie sądowe lub administracyjne informacja o naruszeniu przepisów prawa notatka o nieprawidłowości informacja pokontrolna informacje wymagające potwierdzenia DPI Zespół Kontrolujący

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Fakultatywna weryfikacja ex-post dokumentów i procedur udzielenia zamówień publicznych w siedzibie jednostki kontrolującej Beneficjenci udzielający zamówień publicznych są zobowiązani na żądanie IZ RPO WP do dostarczenia do DPI podstawowych dokumentów dotyczących przeprowadzonych postępowań. Dotychczas wszczęto i w większości przypadków zakończono 54 weryfikacje tego typu (w ramach pojedynczej weryfikacji ex-post przeprowadza się kontrolę udzielenia prawidłowości od 1 do kilkunastu postępowań).

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Kontrola na zakończenie realizacji projektu w siedzibie jednostki kontrolującej (tzw. kontrola kompletności) Kontrola na zakończenie realizacji projektu na dokumentach jest przeprowadzana obligatoryjnie po złożeniu przez beneficjenta wniosku o płatność końcową, przed akceptacją tego wniosku i jego ostatecznym rozliczeniem oraz ujęciem wydatków w nim zawartych przez IZ w Poświadczeniu i deklaracji wydatków oraz wniosku o płatność składanym przez IZ do IPOC. W rezultacie przeprowadzenia kontroli sporządzana jest m.in. opinia na temat kompletności dokumentacji oraz dokonuje się sprawdzenia zgodności dokumentacji z obowiązującymi procedurami (kontrola formalna). Dotychczas przeprowadzono ok. 450 tego typu kontroli.

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Nieprawidłowości wykryte w ramach osi priorytetowych II – VII i zgłoszone w formie raportów/zestawień nieprawidłowości – stan na koniec II kwartału 2011r.

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Liczba i wartość nieprawidłowości wykrytych i zgłoszonych od początku realizacji RPO WP w ramach osi II - VII Do końca 2011 r. zgłoszonych zostało 137 nieprawidłowości w formie zestawienia kwartalnego oraz 50 nieprawidłowości w formie raportu kwartalnego podlegającego zgłoszeniu do KE. Główne metody wykrycia: kontrola na miejscu realizacji projektu, kontrola dokumentów oraz krajowa kontrola skarbowa. Całkowita wartość nieprawidłowości: 6,28 mln euro (ok. 25,12 mln zł); w tym zestawienia kwartalne – 1,48 mln euro (ok. 5,92 mln zł) oraz raporty o nieprawidłowościach – 4,8 mln euro (ok. 19,20 mln zł). Wartość korekt/pomniejszeń ze środków EFRR kształtowała się w przedziale od kilkudziesięciu zł do 3,5 mln zł.

Wartość nieprawidłowości wykrytych w ramach osi II-VII RPO WP (w mln PLN) w okresie 01.10.2009 r. – 31.12.2011 r.

Rodzaje i wartości zgłoszonych nieprawidłowości na podstawie kwartalnych zestawień i raportów - wartość ogółem 25,13 mln zł. Stan na koniec IV kwartału 2011r.

Biorąc pod uwagę wnioski z dotychczas przeprowadzonych kontroli projektów na miejscu w ramach osi priorytetowych II – VII RPO WP - najczęstszym typem występujących uchybień/nieprawidłowości są naruszenia przepisów dot. zamówień publicznych. Obok sfery dotyczącej zamówień publicznych - kontrole koncentrować się będą w coraz większym stopniu na zagadnieniach: • pomocy publicznej, • ochrony środowiska, • efektywności wydatków, • trwałości projektów.

Zawiadomienie Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych o popełnieniu czynów noszących znamiona naruszenia dyscypliny finansów publicznych Od początku wdrażania RPO WP w ramach osi priorytetowych II – VII RPO WP w 12 przypadkach zgłoszono zawiadomienie do RDFP o ujawnionych okolicznościach wskazujących na naruszenie dyscypliny finansów publicznych, zaś w kolejnych 5przypadkach zostanie ono przekazane po dopełnieniu niezbędnych procedur. Główne przyczyny: naruszenia art. 17 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, w tym w szczególności: - nieprawidłowości w procedurze udzielania zamówień (m.in. określanie przedmiotu lub warunków udziału w postępowaniu w sposób naruszający zasady uczciwej konkurencji, niedopełnienie obowiązku przekazania lub zamieszczenia ogłoszenia w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego), - sprzeczna z ustawą Pzp zmiana umowy w sprawie udzielenia zamówienia publicznego.

Korekty finansowe związane z naruszeniami przepisów dotyczących udzielania zamówień publicznych. Audyty KE i ETO w perspektywach 2000 – 2006 i 2007-2013 • zmiana treści ogłoszenia o zamówieniu bez publikacji w DUUE, • przedłużenie terminu składania ofert bez publikacji zmiany ogłoszenia w DUUE, • nie dotrzymanie przez zamawiającego terminu przekazania do publikacji ogłoszenia o wynikach zamówienia (naruszenie formalne), • bezprawne udzielenie zamówienia z wolnej ręki, • dzielenie zamówienia zmierzające do uniknięcia stosowania dyrektywy nr 2004/18/WE, • udzielenie zamówienia w trybie negocjacji bez publikacji ogłoszenia w sytuacji braku uzasadnienia dla wyboru takiego trybu, • udzielanie zamówień dodatkowych w trybie „z wolnej ręki” pomimo braku uzasadnienia dla wyboru takiego trybu, • ograniczenie możliwości podwykonawstwa,

ograniczenie możliwości spełnienia niektórych kryteriów wyboru łącznie przez wszystkich członków konsorcjum, • wymóg posiadania doświadczenia w realizacji projektów w Polsce, • wymóg posiadania doświadczenia w realizacji projektów współfinansowanych ze środków UE/krajowych, • wymóg dysponowania sprzętem niezbędnym do realizacji zamówienia już na etapie składania ofert, • wymiana istotnej liczby pracowników kluczowego personelu kierowniczego w odniesieniu do zamówienia na zarządzanie i nadzór poprzez zaakceptowanie personelu o niższych kwalifikacjach niż określone w SIWZ.

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Przykładowe naruszenia przepisów ustawy Pzp stwierdzone w trakcie przeprowadzonych kontroli projektów

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO

Przykłady najczęściej występujących nieprawidłowości związanych z naruszeniem ustawy Pzp • Żądanie przez Zamawiających w warunkach udziału w postępowaniu dysponowania przez Wykonawcę sprzętem (urządzeniami lub maszynami) niezbędnym do realizacji zamówienia już na dzień składania ofert. Zamawiający może żądać jedynie, by oferenci dowiedli, że będą dysponowali określonymi urządzeniami na moment realizacji zamówienia, a nie podczas procedury przetargowej. • Żądanie przez Zamawiającego oświadczeń i dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu od każdego członka konsorcjum z osobna; Zamawiający nie może ograniczyć możliwości spełnienia niektórych warunków udziału w postępowaniu przez wszystkich członków konsorcjum łącznie (np. poprzez wskazanie, że kryterium „wymagany średnioroczny dochód w ostatnich trzech latach na poziomie co najmniej 20 mln PLN” ma być spełnione przez członków konsorcjum łącznie, lecz co najmniej w 50 % przez lidera konsorcjum a co najmniej w 5% przez pozostałych członków). Takie ograniczenie jest sprzeczne z celem, dla którego powołuje się konsorcjum tj. połączenie ze sobą środków poszczególnych członków konsorcjum tak, aby mogli wspólnie spełnić warunki uczestnictwa w przetargu.

Nieuzasadnione specyfiką przedmiotu zamówienia wyłączenie możliwości zlecenia zamówienia podwykonawcom; Zamawiający nie może wskazywać w SIWZ, że tylko ograniczony zakres prac (np. tylko 30 % całkowitej wartości prac) można zlecić podwykonawcom. Nie może także żądać, aby oferty zawierały informacje o dokładnym zakresie i wartości prac, które zostaną zlecone podwykonawcom oraz nazw konkretnych podwykonawców (pismo MRR z dnia 7 września 2010r., znak DKR-IV-82630-50-JB/EŚ/10). Zamawiający nie może wykluczyć całkowicie możliwości zlecania prac podwykonawców, a dodatkowe ograniczenia powinny wynikać ze specyfiki zamówienia). • Posłużenie się przez Zamawiającego w opisie przedmiotu zamówienia nazwami własnymi wskazującymi konkretne nazwy własne wyrobów lub producenta bez wskazania możliwości zaoferowania wyrobów równoważnych; • Nieuwzględnienie wartości zamówień uzupełniających w trakcie ustalania szacunkowej wartości przedmiotu zamówienia i związane z tym naruszenie obowiązku publikacji ogłoszenia o zamówieniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej;

Sztuczne rozbicie kontraktów w celu obejścia przepisów ustawy Pzp.Przykład: beneficjent dokonał podziału robót budowlanych/usług/dostaw związanych z określonym zamówieniem na kilka kontraktów. Wartość zamówienia obejmująca wszystkie kontrakty przekraczała unijne progi w zakresie zamówień publicznych, natomiast poszczególne kontrakty nie przekraczały wspólnotowych wartości. W celu stwierdzenia, czy wartości zamówień należy sumować (innymi słowy uznać za jedno zamówienie, choć udzielone w częściach), należy wziąć pod uwagę zaistnienie w konkretnych okolicznościach faktycznych następujących przesłanek: • zamówienia mają takie same lub podobne przeznaczenie, • zamówienia są nabywane w celu realizacji z góry przyjętego zamierzenia, • zamówienia może zrealizować jeden wykonawca, • zamówienia nabywane są w przewidywalnym czasie. Jeżeli zamawiający dopuszcza możliwość składania ofert częściowych albo udziela zamówienia w częściach, z których każda stanowi przedmiot odrębnego postępowania to zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy Pzp wartością zamówienia jest łączna wartość poszczególnych części zamówienia.

7. Brak zamieszczenia w ogłoszeniu o zamówieniu informacji dot. składania dokumentów wymaganych przez Zamawiającego na potwierdzenie spełniania warunków udziału w postępowaniu przez wykonawców mających siedzibę lub miejsce zamieszkania poza granicami RP. Informacje te powinny się znaleźć już w ogłoszeniu o zamówieniu; 8. Żądanie aby osoby, które będą uczestniczyć w wykonywaniu zamówienia przedłożyły aktualne zaświadczenie o przynależności do Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa.Dot. postępowań wszczynanych w okresie od20 października 2007 r. (data wejścia w życie Dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych) do 13 grudnia 2008 r. (wejście w życie nowelizacji przepisów krajowych – o wzajemnym uznawaniu kwalifikacji zawodowych i Praw budowlanego) - tj. w okresie gdy nie wdrożono zapisów ww. Dyrektywy. Powyższe ustalenie wynika z faktu, że zapisy ww. Dyrektywy zostały implementowane do polskiego systemu prawa z opóźnieniem.

Ustalanie krótszych niż ustawowe terminów składania ofert oraz wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o okres nieprzekraczający 1 doby; • Udzielanie zamówień w trybach nieprzetargowych bez wypełnienia ich przesłanek ustawowych. W przypadku wyboru przez Zamawiającego trybów innych niż podstawowe: przetarg nieograniczony i przetarg ograniczony szczegółowe weryfikuje się czy Zamawiający prawidłowo zastosował przesłanki wyboru tych trybów. Pilna potrzeba udzielenia zamówienia lub nieprzewidziana sytuacja musi być zewnętrzna, musi być niemożliwa do przewidzenia oraz jej występowanie musi być niezależne od działania lub zaniechania beneficjenta. • Nieprzekazanie/niezamieszczenie ogłoszenia o zmianie ogłoszenia w DUUE/BZP w sytuacji dokonania zmiany treści SIWZ prowadzącej do zmiany treści ogłoszenia o zamówieniu; • Opisanie przedmiotu zamówienia w sposób niejednoznaczny bez uwzględnienia wszystkich okoliczności mogących mieć wpływ na sporządzenie oferty (np. obligatoryjna wizja lokalna potwierdzana oświadczeniem składnym przez Wykonawcę; niezamieszczenie pełnej dokumentacji technicznej na stronie internetowej Zamawiającego). • Ograniczanie krajów pochodzenia towarów i materiałów w warunkach szczegółowych umowy z wykonawcą;

14. Żądania przez Zamawiających w warunkach udziału w postępowaniu wykazania się przez Wykonawcę doświadczeniem w wykonywaniu usług/robót budowlanych - finansowanych ze środków UE lub wcześniejszym doświadczeniem w realizacji projektów w Polsce. 15. Żądanie przez Zamawiających wykazania się zyskiem przez wykonawców. Ocena kondycji ekonomicznej wykonawcy tylko na podstawie kryterium dodatnich wyników finansowych jest niedostateczna dla prawidłowego oszacowania jego zdolności do realizacji konkretnego zamówienia. Wskaźnik dodatniego wyniku finansowego nie jest bowiem właściwym dla wykazania dobrej kondycji finansowej przedsiębiorstwa, które jest w fazie rozwoju lub poczyniło znaczne inwestycje, które mogą przynieść zyski w przyszłości. Ponadto wskaźnik ten ogranicza udział przedsiębiorców krócej działających na rynku. Z tych względów ograniczenie kryteriów oceny kondycji finansowej oferentów jedynie do żądania zysku może utrudniać uczciwą konkurencję. Pogląd, że wymóg wykazania się zyskiem jest niezgodny z przepisami ustawy Pzp jest w zasadzie jednolicie przyjmowany zarówno w piśmiennictwie , jak i orzecznictwie. 16. Żądanie polisy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej osoby, która będzie uczestniczyć w wykonaniu zamówienia na samodzielnym stanowisku technicznym w budownictwie, 17. Żądanie tłumaczenia dokumentów składanych w postępowaniu w języku obcym wykonanego przez tłumacza przysięgłego.

18. Wprowadzenie warunku, aby wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia m.in. zrealizowali w ciągu ostatnich pięciu lat zadanie jako Główny Wykonawca lub Partner Konsorcjum Przepis art. 22 ust. 2 ustawy Pzp nie określa, w jaki sposób wykonawca ma zdobyć dane doświadczenie – wykonawcy mogą uzyskać wymagane doświadczenie poprzez realizację określonych robót budowlanych, przy czym sytuacja prawna wykonawcy podczas realizacji kontraktu co do zasady nie ma znaczenia dla określenia jego doświadczenia w wykonywaniu robót budowlanych. Wymagane doświadczenie firma budowlana może zdobyć nie tylko jako strona umowy, tj. jako Główny Wykonawca lub Partner Konsorcjum, ale także poprzez wykonanie określonych zadań w inny sposób. Istotnym bowiem jest udokumentowany fakt posiadania określonego rodzaju doświadczenia. Zamawiający nie ma więc przesłanek prawnych ani funkcjonalnych żądania, by wykonawca wykazał się doświadczeniem w realizacji robót budowlanych jako główny wykonawca lub partner konsorcjum. W związku z powyższym, postawiony przez zamawiającego warunek udziału w postępowaniu jest nieuzasadnionym ograniczeniem dostępu do udziału w postępowaniu podmiotom, które zdobyły doświadczenie w wykonaniu wymaganych robót budowlanych bez względu na to w jaki sposób zostało ono zdobyte.Zob. uchwała KIO z dnia 24 maja 2011 r. sygn. akt KIO/KD 44/11

19. Wymaganie wykonania zamówienia dla ściśle określonego odbiorcy. Żądanie wykazu wykonanych dostaw np. dla straży pożarnej, w zestawieniu z treścią załącznika do SIWZ, z którego wynika, iż referencje potwierdzające należyte wykonanie dostaw, mają pochodzić od odbiorców, wskazują, że warunek ten zawęża wykonawców do tych, którzy wykonali dostawy ściśle dla odbiorców, będących strażą pożarną. W takim brzmieniu postanowienie SIWZ narusza zasadę równego traktowania wykonawców.

Przykłady najczęściej występujących nieprawidłowości związanych z naruszeniem Wytycznych IZ RPO WP dot. udzielania zamówień • naruszenie zasady przejrzystości (nieupublicznienie ogłoszenia w Internecie), • nierówne traktowanie potencjalnych wykonawców (np. rozbieżności w zapytaniach i ogłoszeniu, dostęp do dodatkowych informacji), • niezachowanie formy pisemnej przeprowadzonych procedur, • dzielenie zamówienia na części lub zaniżanie jego wartości w celu uniknięcia stosowania odpowiednich zapisów Wytycznych, • skierowanie zapytania ofertowego do mniejszej liczby potencjalnych wykonawców, • brak dowodów nadania/przekazania zapytań do wykonawców, • nieokreślenie w zapytaniach ofertowych: przedmiotu zamówienia, terminu składania ofert, kryteriów oceny ofert lub terminu realizacji zamówienia.

EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO