Bilişim ve İnternet Yaşamımıza Ne Getirecek? Bilgi Toplumuna Doğru!

1. Mustafa Akgül İnternet Kurulu akgul@bilkent.edu.tr Bilişim ve İnternet Yaşamımıza Ne Getirecek?Bilgi Toplumuna Doğru!

2. ÖZET • Bilişim ve internet • İnternetin tarihçesi, büyüklüğü • İnternet Nedir ? Nasıl Tanımlamalı? • İnternet Lüks mü? , nasıl algılamalı? • E-avrupa, e-türkiye, e-devlet • Bilgi Toplumu Tanımları • Bilgi Toplumu indeksleri • UN indeksleri • Ne Yapılmalı? • Ulusal Boyutta Örgütlenme

3. ÖZET • Mekanizmalar • Eylem Planı • Kültürü Yayma • Aşamalar • Rekabete açma • İnsan gücü • Demokrasi

4. Bilişim Bilgisayar, iletişim, uygulamalar, bilgi ... Bilimsel ve askeri hesaplar içindi, pahalı, kocaman.. Ucuz, hızlı, kullanışlı, milyar ölçüsünde Herkes için ve her yerde: ofis, ev, iş yeri, okul, hastahane, ordu, fabrika, turizm, tarım, adalet, ... Her akıllı cihazda, saat, buzdolabı, röntgen, cep telefonu, oyuncak, futbol topu, ... Herkesi okur-yazar, iş hayatını, devleti, üniversiteyi... Adalet, polis, seçim, demokrasi, yolsuzluğu önleme

5. İnternet • Bilgisayar ağı, ağdaki bilgiler, insanlar • Tüm dünyayı kapsıyor, tüm cihazları kapsamaya başladı • Yaşamın tüm alanlarını kapsıyor: devlet, okul, hastane, fabrika, ofis • Profesyonelleri, öğrencileri, memurları, ev kadınları, KOBI’leri, emeklileri • İletişim, tanıtım, çalışma, ticaret, hukuk, sağlık • Bilgiye erişim, etkileşim, yönetime katılım, demokrasi

6. İnternet-Bilgi Toplumu • Sanayi devriminden daha köklü bir değişim • Bireye daha çok güç ve yetenek veriyor • Bilgi/enformasyona erişim ortamı • Zaman ve mesafe farkını ortadan kaldırıyor, azaltıyor • Herkes gazete, radyo, TV, matbaa kurma hakkı veriyor • Tüm dünyayı Pazar ve rakip olarak sunuyor • Katılımcı demokrasiyi destekliyor!

7. Bilgi Toplumu’na Doğru • Sanayi ötesi toplum • Tanımlamak mümkün mü? • ‘Bilgi’ üretim faktörü • Bilim/Teknoloji/AR-GE/Inovasyon • Entellektüel emek, entellektüel sermaye • Ağ toplumu, rekabirlik • Birey, üretici ve tüketici, öne çıkıyor

8. İnternetin Tarihçesi • 1952 Vannebar Bush, “hypertext” • Ilk fikirler 1961,62 Lickleider, Kleinrock • Fikrin satılması, deneyler 1967 • ArpaNet 1969, lab deneyleri 1983 • 1985 NFSnet, Junet, Janet • 84-95 saha testleri, 95 ticarileşme • Web 90+, mosaic 1993, java 95 • 98-99 balon patladı, 2004 geri geliyor

9. Türkiye İnterneti Tarihçesi • 1986-7 TÜVAKA • 1990-1 DNS: com.tr, .edu.tr, gov.tr • 12 nisan 1993 tr-net : odtu-NFS bağlantısı • 1995 turnet ihalesi – inet-tr’95, turnet 09/96 • 1997 ETKK, internet kurulu, TTnet, Ulakbim • 1998 kamunet, TTNet ihalesi, calışması 2000 • 1998-99 ticari internet patlaması • 2000 kriz, küçülme, yavaş büyüme • 2002-3 yeni ulakbim, • 2004 Telekomda serbestleşme!

10. Büyüklükler • Makina sayısı: 285 milyon dünya, 475 bin türkiye • Kullanıcı: 810-950 milyon dünya • Kullanıcı Türkiye: 2 milyon abone, 5 milyon kullanıcı, 7 milyon tanışmış, arada da bir (DIE 7) • Web sayısı dünyada: 60-70 milyon: 45 gTLD, (20 milyon) • Türkiye’de: .tr altında 70 K , 250K dışarıda

11. Kütüphane ... Müze, galeri, müzik iş/eleman arama Hobby geliştirme Bilgi paylaşımı kendinizi/işinizi tanıt Hizmetin kalitesi + Sohbet,oyun,eglen. İnet - ne yapabiliriz - örnekler • Banka, eft, borsa • Gazete okuma • İp telefonu: yurtdışı • Kitap, cd, giyim, ... • Haberleşme: birey, kurum, iş, dünya ile • Dünyadan radyo/tv • Binlerce program

12. İnternet - araçlar • Masaüstü – iş istasyonu • Dizüstü • Avuç içi (palm + telefon) • Cep telefonu • Televizyon • Kiosk • Buzdolabı – sayaç …

13. İnternet – bağlantı türleri • Yerel ağ – iş yeri • Çevirmeli • xDSL • Kablonet • Fiber • Telsiz : amatör, gsm, imode, edge, radyo • Uydu, direct pc

14. internet - adresler • Alan adları – IP’ler Akgul.bilkent.edu.tr – 139.179.20.111 • Her makinanın, insanın, hizmetin, sayfanın adresi var • van.gov.tr vandainternet.net • valilik@van.gov.tr ataturk.k12.trakgul@bilkent.edu.tr • URL http://ab.org.tr:80/ab05/

15. İnternet – alan adları • Evrensel: com net org info biz name int mil • Ülkeler: tr us uk de jp is it es gr tm kr se ca • Tr: gov pol bel k12 (5 YTL) • Com info biz (25 YTL) belgeli mustafaakgul.com.tr • Web.tr gen.tr belgesiz (15YTL) webten • Name.tr tel.tr (5YTL) • Av.tr dr.tr – ecz.tr not.tr msb.tr? • www.nic.tr sorumlu kodu idari mali teknik

16. İnternet - web • http://www.inet-tr.org.tr:80/inet/prog.html • 8-10 milyar? Tam bilmiyoruz • elektronik her şey: multimedia • Java, javascript php sunucu, istemci • Her şeye güvenmeyin! Şüpheli olun! • Virus, casus solucan kaçırma aldatma • Kolay araçlar: tucows, ofis seti, web editör • Veritabanı, bilgisayardaki her şey!

17. İnet – web - tarama • Binlerce: google yahoo aol msn • Özelleşmiş: scholar.google.com resim/image bilim dalına göre medline • Directory: yahoo, google virtual lib • http://web.bilkent.edu.tr - eski • Mesleki örgütler: ams.org ieee.org • Meta search • Advanced search, karmaşık – akıllı tarama

18. İnternet - eposta • En az bir tane edinin: gmail.com yahoo.com …. • Kurumsal kimliğiniz, kişisel ayrımı • Sürekli okuyun, takip edin • Şüphe! İnanmayın! Adres sahte olabilir • CC’ye çok adres yazmayın, Bcc ye yazın • Konu’yu boş bırakmayın; ek için dikkatli olun • Ayarları gözden geçirin: text – html • Türkçe quated-printable! Konu satırı ascii • Header okumayı öğrenin!

19. İnternet – egroup - listeler • Egroups yahoogroups freelists liszt.com • Binlerce – group haberleşme araçları • Ecartis mailman majordomu .. sizde kurun • Çok farklıdır: liste ve listeci adresi farklıdır • Listeadi-subscribe/unsubscribe çalışabilir • Her liste ek ve html kabul etmez • Listelerin ayrı bir adabı muaşereti net etiketi vardır, Net Etiket önemli • BAĞIRMAYIN! Göndermeden önce okuyun • Adresi tekrar gözden geçirin !

20. inet – başka servisler • İcq chat msn – sesli de yapmak mümkün • Sadece sohbet değil: ders, iş, beraber .. • Wiki – beraber doküman üretme • Blog – web log – kolay görüş almak • Web servisleri – iş dünyası – ticaret • Webi IP sınırlaması, şifre sınırlaması • P2p: dosya paylaşımı, + ve -

21. İnet – e-öğrenme • Her kesim için farklı şeydir: • K12, üniversite, lisansüstü, meslek içi • Eğitimi destekler, zenginleştirir, tamamlar • Meslek içi, lisans üstü başarılı olur • Zordur! Yavaş yavaş ancak • İnternet kültürü önemli, etkileşim, paylaşım • İnterneti kullanın, ağın parçası olun

22. İnet – e-ticaret e-iş • Bir süreç: yavaştan başla • Sadece mal satmak değil, tüm işler internet uyumlu olmalı: e-iş • B2B, CRM, e-pazaryerleri • Rekabet – işbirliği : rekabirlik • E-ticaret - ticaret • Rekabet, ayakta durmak için

23. İnternet Nedir? • Bilgisayarlar, yönlendiriciler, uzerinde çalışan servisler, veriler, bilgiler ve insanlardır • Bunların oluşturduğu bir Haberleşme ortamıdır • Çok büyük, dağıtık, kaotik, tarama hizmetleri olan bir kütüphanedir • Etkileşim, bilgi, belge değişim temelli bir ortamdır • İş yeri, banka, okul, kitaplık, sağlık merkezi, ticarethane, ... Yaşamın ta kendisidir !

24. İnternet Fil mudur ? • İnternet e-posta listeleri ile (100 bin civarında) grup haberleşemesi olanak veriyor • Tarama: google, meta, kurumsal, ... • Web, forum, chat/icq ile küçük grupların oluşmasına olanak veriyor • Her yurttaşa kendi gazete, radyo ve TV’sini yayınlama olanagı veriyor; kendi kitaplarını yayınlama olanağı sunuyor • Blog, wiki, bireye özgürlük, katılım

25. İnternet Lüks’müdür? • İnternet elektrik, telefon, fax kadar lüksdür • Telefon santraliniz kadar lüksdür • 365 gün/24 saat çalışan robotunuz’dur • İnternet bir tercih meselesi değildir • İnternet zaman ve mekan dezavantajını azaltan, yokeden bir ortamdır

26. E-avrupa, e-türkiye, e-avrupa+ • Web’in doguşu • Avrupa: 1994, 97, 99 • Eavrupa 2002, 2005 • Hedefler • Eavrupa+ • E-türkiye, e-devlet, e-dönüşüm • Tanım – proje var mı?

27. E-devlet • Kamunet’98 hedefleri • 365 gün, 24 saat çalışan, vatandaş odaklı, etkin, hızlı, saydam, katılımcı, bütünleşik devlet • Bilgisayarlaşma, otomasyon projesi değildir • Felsefe’nin değişimi gerekir • Uzun bir süreçtir, süreçler gözden geçmeli • E-kurum, tek kapı • E-türkiye değil, ama öncü gücüdür, tüketici boyutu

28. Tanım/İndex Denemeleri • Masuda’nın bilgi toplum insanı • 80’lerin bilgi toplumu: • Nüfusun %25’i üniversite mezunu • Telefonlaşma, bilgisayarlaşma indexi • World Times / IDC indexi • Avrupa Birliği indexi

29. Enformasyon Altyapısı Kişi başına kabloTV Kişi başına GSM Telefonun maliyeti Kişi başına faks Kişi başına radyo Telefondaki hata oranı Ev başına telefon hattı Kişi başına TV IDC Değişkenleri Bilgisayar Altyapısı • PC dağılımı: Kişi, ev, okul, sektörler, kamu • Öğrenci / öğretmen başına PC • Ev dışındaki ağa bağlı PC • Yazılım ve donanım harcamaları

30. Toplumsal Altyapı Sivil özgürlükler Kişibaşına gazete Basın özgürlüğü Ortaokul okuma oranı Lise okuma oranı IDC Değişkenler - 2 İnternet Altyapısı • Tarım dışı çalışan başına İnternet kullanıcısı • Ev başına evdeki İnternet kullanıcısı • Öğrenci ve öğretici başına eğitimdeki İnternet kullanıcısı • İnternet kullanıcısı başına e-ticaret miktarı

31. Katılım: sunulanın kalite, faydasını ve yönetime katılmayı Parçaları: E-information E-consultation E-decison making UN e-devlet hazırlık indeksi • Hazirlik: • Web indeksi • Telekom altyapısı • İnsan kaynakları

32. E-Evrupa İndexleri • Sabit telefonlu hane yüzdesi • İnternet kullanıcılarının nüfus içindeki yüzdesi • Bir milyon kişi başına düşen güvenli sunucu sayısı • K12’lerde internete bağlı öğrenci oranı • Uzaktan çalışan işgücü yüzdesi • E-ticaret yapan şirket yüzdesi • BT ile ilgili yüksek öğrenim kurumları ve öğrenci sayısı • E-devlet hizmet yüzdesi • İnternete erişebilen sağlık uzmanı yüzdesi

33. E-readiness 2004 index • Kıta: K. Amerika (0.875), Avrupa (.587), GDAsya (.460), G. Amerika (.456), Batı Asya(.409), orta Asya(.321), Okyanusya(.301), Afrika (.253) • İlk 25: .us (.91), .dk, .uk, se, kr,(.85), au, ca, sg, fi, no, nl(.80), de, nz, is, ch,be, .at, jp (.72), ie, ee, mt, cl, il, fr(.668), lu(.66), ort=.7798, Dunya=.4127 • .tr .4892 (il .68, Bahrain .53, Kıbrıs .5189, Ürdun .41, am/az .39/38 Yemen .20, Suriye .26

34. Cl .884 .276 .890 .684 İl .691 .421 .930 .681 Mx .784 .143 .860 .596 Gr .409 .335 .930 .558 Bg .506 .209 .910 .542 Ru .390 .185 .930 .502 Tr .533 .165 .770 .489 Cn .405 .111 .790 .436 İn .586 .026 .570 .388 E-readiness 2004 - parçalar ülke web tele insani ort Us 1.00 .770 .97 .913 Dk .934 .790 .99 .905 Ca .873 .668 .970 .838 Sg .969 .663 .870 .834 Fi .807 .675 .990 .824 De .795 .607 .960 .803 Jp .629 .609 .940 .726 Ee .699 .450 .960 .703

35. Ne Yapmalı ? • Bu bir ögrenme sürecidir • Nihai olarak, tüm iş süreçleriniz internet uyumlu olmalıdır • Alan adınız = markanız, tabelanız • Web++ 24 saat çalışan halkla ilişkiler, santral... • E-ticaret, dergi, reklam, ... • İnternet yaşamdır !

36. ÖNCELİKLER - Acil Eylem Planı • (-1) BIT ve STK'ların örgütlenmesi • (0) Toplumun gündemine girme • (1) Ulusal boyutta örgütlenme • (2) Mekanizmalar • (3) Eylem planı • (4) Bilişim Komisyonu • (5) E-Türkiye Kurultayı • (?) Mega proje • (?) Seferberlik

37. İnternet'i Nasıl Algılamalı? • Sohbet, e-ticaret ? • Devrimsel bir gelişme • Stratejik, Generik • e-Türkiye = Yeniden yapılanma • e-devlet = Yeniden yapılanma • Dünya ile bütünleşme de vazgeçilmez araç • Internet yaşamdır !

38. Ne Durumdayız ? • Türkiye İnternet'i 12. yılında • Siyasal sahip, örgütlenme, mekanizma, eylem planı • e-Avrupa+ kriterleri • e-Türkiye çalışmaları • İnternet-bilim-demokrasi “iyidir” • Bardağın dolu/boş tarafına bakmak

39. Ulusal Boyutta Örgütlenme • Müsteşarlık+ (Kaliteli işgücü, özerk, katılımcı) • Politika belirleme • Çekirdek teknik ekip • KamuNET, Danışmanlık • Proje izleme - koordinasyon - standarlar • Yasa + Düzenleme • Mekanizmalara sekreterya • Kamuoyu görüşleri; Araştırma yaptıracak/yapacak

40. Mekanizmalar - I • Ciddi bir sekreterya ve çekirdek kadro • Katılımcı, saydam • Stratejik - ulusal mekanizma – Eylem planı; “Ulusal bilgi konseyi” Yılda 2-3 kere toplanmak, BTYK bağlantılı • Yasa / Yönetmelik çalışma grupları • e-Devlet konseyi • Teşvik mekanizmaları

41. Mekanizmalar - II • IK++, e-Türkiye++ • KamuNET konferansı, teknik • Vatandaşa yönelik geri besleme konferansı, anket • Yasaları gözden geçirme “konferansı / forumu” • Yasa yapma süreci • E-Türkiye Kurultayı

42. Eylem Planı • e-Avrupa / e-Avrupa+ • Çok genel • Daha somut olmalı • Esnek, 6 ayda bir gözden geçirilmeli • Küçük, uyumlu parçalardan oluşan projeler • Pilot proje, geri besleme bol olmalı • Tüm süreç katılımcı ve saydam olmalı

43. Aşamalar • e-Türkiye ve e-Devlet birer yeniden yapılanma süreçleridir • Eşit olmayan gelişme • Tanışma / Genel kültür aşaması • Otomasyon süreçleri tanımlama • “Web”leşme • Geri besleme / değerlendirme mekanizmaları

44. Kültürü Yayma • Hedef: Her yurtaş bilgi, bilişim, İnternet okur yazarı olması • Emekliler, engelliler, köylüler dahil • BT çalışanlarının İnternet kültürü eksik • Öğrenmeyi öğrenmek • Öğretmen, hukukcu, kamu çalışanı / yöneticisi, sağlık, kobi, tarım.. özel projeler

45. Kültürü Yayma - II • Okullar • Sayısal uçurum • Evrensel hizmet • İnternet evleri • Halk kütüphaneleri • Halk evleri • Kamu kioskları

46. Rekabete Açma • Serbestleşme için çok çalışmak gerekir • 2004’de sadece VoIP rekabete açıldı! • KabloNET'i yeniden düzenlemek • xDSL, wireless, uydu • RTUK mevzuatını gözden geçirmek • Tüketici hakları

47. İnsan Gücü • Kamu'da BT personel politikaları • Sertifikasyon (kamu / ülke) • Üniversite yapısını gözden geçirmek • BT önem kazanmalı • Hocaları yeniden eğitmek • Bölümler kapanabilmeli • “Devşirme bilişimci” • Üniversite’ye giremeyenlere BT • Lise / Meslek okulları

48. Demokrasi • Bilim / demokrasi / İnternet • Temsili, katılımcı, dogrudan demokrasi • Öncelikli / Katalizör • Kamu yönetiminde saydamlık • Somut öneriler • Servet beyannameleri (6 ay / yıl), Özgeçmişler • Atamalar / İşten çıkartmalar, İhaleler, şartname taslakları • Yönetime katılım, yasa yapmasüreci, • Her yerde STK !

49. Son Söz • İnternet, Bilgi Toplumunun öncü gücü • İnternet ve Bilgi Teknolojileri Bilgi Toplumu için olmazsa olmaz bir araç • Bilgi Toplumu sadece İnternet değil ! • Ulusal seferberlik gerektiren Mega proje • İnternet Yaşamdır !

50. Teşekkürler ! Sorular Yorumlar akgul@bilkent.edu.tr http://akgul.web.tr/yazilar/