ARAŞTIRMA SORUSU VE HİPOTEZ OLUŞTURMA

1. ARAŞTIRMA SORUSU VE HİPOTEZ OLUŞTURMA Dr. Öner Dikensoy Gaziantep Ünv. Tıp Fak. Göğüs Hast. AD.

2. Sunum Akışı • Tanımlamalar • Neden araştırma yapılır? • Araştırma tipleri • Araştırmacıda olması gerekenler • Araştırma aşamaları • Araştırma sorusu nasıl bulunur? • Özet

3. Tanımlamalar • Araştırma: • Halk sağlığını geliştirmek için lazım olan bilgileri sağlamak • Temelinde bireylerin ve halkın sağlığı • Sağlık: • Fiziksel, mental ve sosyal olarak iyi olma halidir • Akciğer sağlığı: • Akciğer dış ortama açık • Gaz alışverişini sağlamak için ince bir ara yüz • Bu ince ara yüzü bozan her şey sorun

4. Neden Araştırma? • Gerekli olan bilgiyi sağlamadan insan sağlığını geliştirmek mümkün değildir • Çünkü lojik yada ampirik bir temeli yok • Araştırma olmadan elde edilen bilgi uygunsuz, eksik ve çok pahalı olabilir

5. Araştırma Tipleri Bernd R. Dtsch Arztebl Int. 2009 April; 106(15): 262–268.

6. Araştırma Yapmak İçin Ne Lazım? • Dahi düzeyinde IQ? • Para? • Sorgulayan Akıl? • Kendini adamak? • İnatçı olmak? • Organize olmak? Dr. Richard Light’ın İzniyle

7. Dahi düzeyinde IQ? Para? Sorgulayan Akıl? Kendini adamak? İnatçı olmak? Organize olmak? İnatçı olmak? Organize olmak? Kendini adamış olmak? Para? Sorgulayan Akıl? Dahi düzeyinde IQ? Araştırma Yapmak İçin Ne Lazım? Dr. Richard Light’ın İzniyle

8. Nasıl Başlamalıyım? • Fikir • Araştırma sorusu • Hipotez • Objektifi belirlemek • Literatürü gözden geçir • İlgili meslektaşlarınla tartış • Gerekli kaynakları belirle • Etik konuları değerlendir? • Proje yaz • …………

9. Fikir Nerden Bulunur? • Bir hastayı değerlendirirken • Bir makaleyi okurken • Bir meslektaş tarafından sorulan soru • Ders anlatırken sorulan soru • Bir asistan veya hemşire tarafından soru • Bir hasta tarafından sorulan soru • Hayal ederken • Kongrede oturum dinlerken • Yolculuk sırasında

10. Uzmanlaşmanın Avantajı Var mı? • Literatürü iyi bilmek ve düzenli takip etmek • Spesifik toplantılar • Konu ile ilgili uzmanları tanımak • Konuya hakim olmak • Konu hakkında araştırmalar ve klinik tecrübeler • Patofizyolojisini iyi bilmek • Nadir görülenleri bilmek

11. Konunun Meslektaşlarla Tartışılması • Çok önemli • İkinci üçüncü fikir başlangıçta çok faydalı • Özellikle diğer branşlarla yapılan fikir alışverişi • TBC plörezide mezotel hücre proliferasyonu ve ADA korelasyonu • Patolog ile görüş • TBC uzmanları • Temel tıpçılar

12. Neyi araştırmalıyım? Neden? • Soru olmadan yanıt aranmaz • Doğru soruyu bulmak çok önemli • Doğru soru olmadan para çok zor

13. Doğru Soru Nasıl Bulunur? Unutma: • Araştırmanın amacı bilgiyi arttırmak • Soru açık, net ve uygun olmalı • Netlik arttıkça yeni bilgi ihtimali artar • Araştırma konusu soruya formüle edilmeli

14. Örnek Türkiye’deki MDR TBC ile ilgiliyiz: • Türkiye’de Tüberkülozda Çoklu İlaç Direnci • Türkiye’de Tüberkülozda Çoklu İlaç Direnci Yetersiz Olgu Yönetiminden mi Kaynaklanıyor?

15. Hipotez Geliştirme • Eğer sorunun yanıtı gruplar arası karşılaştırma ya da faktörler arası korelasyonu ilgilendiriyorsa soru bulunduktan sonraki aşama bir veya birkaç hipotez geliştirmek olmalı

16. Neden Hipotez Geliştirmeliyim? • Araştırma sorusunun bir dizi istatistikle yanıtlanabilir formata dönüştürülmesi • Hipotez sorudan ziyade karşılaştırma veya ilişkiyi ifade etmektir • Genellikle refüze etmek ya da yanlış olduğunu kanıtlamaya çalıştığın formda ifade edilir • Buna Null hipotez denir

17. Neden Null Hipotez? • Çünkü çoğu istatistiki testin sağladığı sonuç null hipotezi ret ettiğindeki olası hatayı ifade eder. • Null hipotezi ret etmek verilen olasılık düzeyindeki güvenimizi arttırır (Confidence interval) • Yani çalışılan değişkenler arasında ilişki var demektir.

18. Dikkat • Eğer araştırma konusu iyi bir soruya formülüze edilmiş ve sorunun nasıl yanıtlanacağı (Objectives) iyi belirlenmişse:Hipotezi formüle etmek çok kolay olur • Soru çerçeveyi hazırlar • Objektifler bizi net olmaya ve anahtar kelimeler bulmaya zorlar: ÇİDTBC, olgu yönetimi, olgu yönetimi kalitesi, Türkiye

19. Örnek Soru: • Türkiye’de tüberkülozda çoklu İlaç direnci yetersiz olgu yönetiminden mi kaynaklanıyor? Hipotez: • Türkiye’de çoklu ilaç dirençli tüberküloz sıklığı iyi ve yetersiz yönetilen olgular arasında farklı değildir Objektif: • Türkiye’de iyi yönetilen ve yetersiz yönetilen olgular arasındaki ÇİD olan Tbc oranlarını karşılaştırmak

20. Sonuç • Hipotezi belirlemek bizi araştırma sorusunu yanıtlamak için hangi karşılaştırmaları yapmamız gerektiğini iyi düşünmeye zorlar • Böylece istatistik yöntemler belirlenir • Bizim örneğimizde farklı yönetim yaklaşımları olan olguların oranları karşılaştırarak yetersiz olgu yönetimi (determinant, belirleyici) ile ÇİGTBC (the health-related state, sağlık ilişkili durum) arasındaki ilişkinin araştırılması sağlandı.

21. Sonuç İlişkinin niteliğinin belirlenmesi için: • İlişkinin kuvveti (Fark ne kadar büyük) • Çalışmada bulunan farkın ne kadar doğru olduğunu belirleyen güven aralığının tahmin edilmesi

22. Özet • Doğru soruyu bul • Hipotezi belirle • Objectif (Nasıl?) belirle

23. Araştırma Sorusu Bulunurken Dikkat Edilmesi Gerekenler? Kaynaklar sınırsız değil bu nedenle: • Genel populasyonun sağlığı ile ilişkisi (sıklık, ciddiyet vb.) • Bulguların etkin değerlendirilebilme olasılığı • Soruyu yanıtlayacak çalışmanın fizibıl olması • Sonuçların tekrarlanabilir olması • Çalışma ekibinin tecrübesi ve ilgi alanları • Politik ve sosyal zorunluluklara uygun olması

24. Öneri • Gözlemci ve sorgulayıcı olun • Aklınıza bir fikir geldiğinde muhakkak not edin • Bu notlara geri dönüp bakın • Özellikle kongreler en verimli ortamlar

25. Başarısızlık Sebepleri • İnatçı olmamak • Organize olmamak • Yetersiz literatür değerlendirmek • Diğerleri tarafından geçilmek • Yeterli olgu bulamamak • Yetersiz kooperasyon • Yetersiz zaman

26. Göğüs hastalıkları onayı Bakir bir konu 1. Bakış açısı: Angarya 2. Bakış açısı: Fırsat ÖrneklerTNF-alfa tedavisi

27. Soru: TNF-alfa tedavisi akciğer tüberkülozu riskini arttırır mı? • Hipotez: TNF-alfa tedavisi akciğer tüberkülozu riskini arttırmaz • Objektif: TNF-alfa tedavisi alan olgularda akciğer tbc sıklığını normal popülasyon ile karşılaştırmak

28. En geniş serilerden biri

29. Plöredezis • Halen sorunlar var • İdeal ajan yok • Yapılmış onlarca çalışma var • Literatürü okurken • Tetrasiklin ve Talk farklı mekanizmalarla plöredezis yapıyor??? • Literatürde kombine kullanıma dair veri yok • Küçük dozda az yan etki

30. Soru: Doksisiklin ve talk düşük dozda kombine edilirse daha az yan etki ile daha iyi plöredezis sağlar mı? • Hipotez: Düşük doz kombine tedavi ile her iki ilacın tek tek kullanılması arasında plöredezis etkinliği açısından fark yoktur. • Objektif: Düşük doz kombine doksisiklin ve talk verilen tavşanlar ile normal doz verilen tavşanların plöredezis etkinliği açısından karşılaştırılması

31. Literatürde konuya ilişkin ilk makale

32. Kliniğe Gelen Bir Kalaycı • DPAH bulguları vardı • Babasınında kaynakçı olduğunu babasında ve kaynakçılık yapanlarda benzeri şikayetler olduğunu öğrendik • Soru: Kalaycılık DPAH riskini arttırırmı? • Hipotez: Kalaycılık yapanlarda DPAH hastalığı sıklığı genel popülasyondan farklı değildir • Objektif: Kalaycılık yapanların genel popülasyona göre DPAH oranlarını karşılaştırmak

33. Literatürdeki tek çalışma

34. Özet • İlginç fikirler için hazırlıklı ol ve not al • İnatçı ol • Mutlaka literatürü iyi incele • İşbirliğinden kaçınma (İkinci fikir) • Fırsatları iyi değerlendir • İnatçı ol • Protokol yaz • Makale nasıl yazılır oku

35. Kaynaklar • Enarson D, et al. Research methods for the promotion of lung health, 2001 • Enarson D, et al. INT J TUBERC LUNG DIS 2004:8;915–919 • Bernd R. Dtsch Arztebl Int. 2009 April; 106(15): 262–268