MALNÜTRİSYON

1. MALNÜTRİSYON

2. MALNÜTRİSYON Büyüme ve gelişme için gerekli olan bir yada daha fazla besin öğesinin vücut dengesini bozacak şekilde UZUN SÜRE yetersiz ve dengesiz alınması durumunda ortaya çıkan klinik ve izlenmesi gereken bir tablodur.

3. Dünya Sağlık Örgütü’nün Malnütrisyon tanımı; “Besin alımı yoluyla sağlanan enerjiyle, vücudun büyümek, kiloyu korumak ve özgül işlevlerini yerine getirmek için gereken enerji arasındaki hücresel dengesizlik”

4. Malnütrisyonun Nedenleri 1-Enerji ve Besin Ögelerinin Yeterince Tüketilememesi • Gelir azlığı, • Elzem besinlerin pahalı olması, • Çocuğa verilecek besinler konusunda bilgi eksikliği.

5. 2- Çevre Sağlığı Koşullarının Yetersizliği • Enfeksiyonların yaygınlığı, • Tekrarlayan enfeksiyonlar.

6. 3- Beslenmeyle İlgili Sosyo-Kültürel Etmenler • Emzirme süresi, • Ek besinlere başlama zamanı, • İnançlar,alışkanlıklar.

7. 4-Doğuştan veya Sonradan Gelişen Hastalıklar • Malabsorbsiyonlar, • O2 kullanımında yetersizlikler, • Metabolizma bozuklukları.

8. Pnömoni Sıtma Kızamık Neonatal Diyare Kaza HIV/AIDS Diğer Dünyada 5 yaş altı ölüm nedenleri DSÖ, 2005 5 yaş altı ölüm nedenlerinin en az yarısından yetersiz beslenme (malnütrisyon) sorumludur

9. 5 YAŞ ALTI ÖLÜM ORANLARI_2004 rakamları Her 1000 canlı doğumda 5 yaşına ulaşmadan ölen bebek sayısı UNICEF: Dünya Çocuklarının Durumu 2006

10. Protein-Enerji Malnütrisyonu PEM’li çocukların • %70’den fazlası Asya’da • %26’sı Afrika’da • %4’ü Latin Amerika ve Karayipler’de yaşamaktadır Bu çocukların kötü kaderi, daha doğmadan annelerinin malnütrisyonlu olmasıyla başlamaktadır (DSÖ 2003)

11. Malnütrisyon: mortalite ve morbidite • 5 yaş altı 300.000 çocuğun ölümünden doğrudan • Yılda 5.000.000 çocuğun ölümünden dolaylı olarak sorumludur

12. Beslenme durumunun incelenmesi • Yaşa göre boyun kısa olması: Uzun dönemli beslenme yetersizliğini gösterir (bodurluk) • Boya göre ağırlığın düşük olması: Akut dönemdeki yetersiz beslenmeyi gösterir (zayıflık) • Yaşa göre ağırlık: Hem akut hem de kronik dönemdeki yetersiz beslenmeyi gösterir (düşük kilolu)

13. 13,0 5,8 21,8 9,7 10,4 Türkiye 12,2 YAŞA GÖRE BOYU -2SD’nin ALTINDA KALAN ÇOCUKLAR 0-60 AY ARASI (%) TNSA 2003

14. 2,7 4,1 7,7 2,6 2,8 Türkiye 3,9 YAŞA GÖRE AĞIRLIĞI -2SD’nin ALTINDA KALAN ÇOCUKLAR 0-60 AY ARASI (%) TNSA 2003

15. Malnütrisyonun Zararları • Çocuk ölümlerinin temel nedenlerinden biridir. • PEM’lu çocuklarda enfeksiyonlar ağır ve uzun sürelidir. • Büyüme-gelişme geriliği yaratır. • Çocuğun öğrenme yetisi bozulur. • Zihinsel gelişimde hasar oluşturur.

16. Düşük doğum ağırlıklı BEBEK Bodur ÇOCUK Malnütrisyonlu YAŞLI İNSAN Bodur ADOLESAN Malnütrisyonlu KADIN GEBELİKTE yetersiz kilo alımı YAŞAM-DÖNGÜSÜ PERSPEKTİFİ Erişkinlikte kronik hastalıklarda artış Mental gelişme geriliği Mortalite hızında artış Zamansız/yetersiz beslenme Sık enfeksiyon Yetersiz gıda, sağlık, bakım hizmeti Bir çocuk yetiştirme kapasitesinin azalması Mental kapasitede azalma Büyümeyi yakalamada yetersizlik Yetersiz gıda, sağlık, bakım hizmeti Fetusun yetersiz beslenmesi Yetersiz gıda, sağlık ve bakım hizmeti Yüksek anne mortalitesi Azalmış fiziksel aktivite Yetersiz gıda, sağlık, bakım hizmeti DURUM ANALİZİ UNICEF Mart 2003

17. PEM’ in Sınıflandırılması PEM,değişik ölçütlere göre farklı şekillerde sınıflandırılır. • Hafif PEM • Orta PEM • Ağır PEM -Marasmus -Kwashiorkor -Marasmik-kwashiorkor

18. Malnütrisyonun en sık görülen tipleri hafif ve orta PEM’ dir. • Ağır PEM vakaları kolayca tanınır,asıl güç ve önemli olan hafif ve orta PEM’ in belirlenmesidir. • Belirtileri;sık hasta olma,halsizlik veya bir başka hastalık içinde atlanabilir.

19. Gomez’ in PEM Sınıflaması Vücut ağırlığı ölçümüne dayanan ve oldukça sık kullanılan bir sınıflamadır. Ölçülen ağırlık aynı yaştaki sağlıklı çocukla karşılaştırılır.

20. Gomez’ in PEM Sınıflaması yaşa göre ağırlık Beslenme durumu normal >%90 1o derece(hafif) malnütrisyon %75-89 2o derece(orta) malnütrisyon %60-74 3o derece(ağır) malnütrisyon <%60

21. Gomez’ in Welcome Adaptasyonu • Kullanılan ölçütlerden biri yaşa göre ağırlıktır.İki kategori vardır. • Klinik bulgulardan ödem kullanılır.Yine 2 kategori vardır.

22. Gomez’ in Welcome Adaptasyonu Ödem yok Yaşa göre ağırlık Ödem var Düşük kilolu %60-80 Kwashiorkor Marasmus <%60 Marasmik-Kwashiorkor

23. Waterlaw • Bu sistemde yaşa göre boy ve boya göre ağırlık esas alınmıştır.

24. Waterlaw Sınıflaması(1976) Boya göre ağırlık Derece Yaşa göre boy %90 ve  0(normal) %95 ve %80-89.9 1(hafif) %90-94.9 %70-79.9 2(orta) %85-89.9 %70  3(ciddi) %85

25. WHO Sınıflaması(1986) Yaşa göre ağırlık Durum < %70 Ağır PEM %70-80 Orta PEM %80-90 Hafif PEM %90-110 Normal %110-120 İyi beslenmiş >%120 Şişman,uzun

26. Malnütrisyonda fizik muayene bulguları • Cilt altı yağ dokusunda azalma • Ödem • Abdominal distansiyon • Hepatomegali • Ciltte soyulma • Tırnaklarda çatlama • Saçlarda incelme, dökülme

27. PEM’ de Metabolizma ve Doku Değişiklikleri • Protein metabolizmasında değişiklikler, • Lipit metabolizmasında değişiklikler, • CHO metabolizmasında değişiklikler, • Elektrolit met. değişiklikler, • Su metabolizmasında değişiklikler, • Pankreas değişiklikleri,

28. Hormonal değişiklikler, • Gastrointestinal değişiklikler, • Üriner sistem değişiklikleri, • Bağışıklık sistemi değişiklikleri, • Merkezi sinir sistemi değişiklikleridir.

29. PEM’ de Klinik Bulgular MARASMUS • Büyümenin hızlı olduğu ilk yıl içinde anne sütü almayan,anne sütünden erken kesilen ve ek besinleri yetersiz alan çocuklarda görülür. • Marasmik hastalarda protein alımındaki yetersizliğe göre enerji alımındaki yetersizlik ön plandadır.

30. Marasmus çoğu kez sinsi başlar ve belirgin duruma geldiğinde ağır hale gelmiştir. • Aşırı derecede yağ ve adale dokusu kaybı vardır. • Ödem yoktur.

31. KWASHİORKOR • Gelişmekte olan ülkelerde memeden kesilen çocuklarda 6.aydan sonra proteinden yetersiz beslenme sonucu oluşur. • Bu bebeklere “şeker bebek” de denir. • Kwashiorkorlu hastalarda enerji alımından çok protein alımındaki yetersizlik ön plandadır.

32. En belirgin klinik özellikler ödem, letarji, apati,çevreye ilgisizlik ve davranış bozukluklarıdır. • Kas ve deri altı yağ dokuda kayıp vardır ama ödem bunu gizler. • Yaşa göre boy genelde normaldir.

33. Memeden kesilen kwashiorkorlu çocukların beslenme öykülerinde yalnız şeker,nişasta,sulu unlu mamalar gibi saf CHO olan besinler bulunur.

34. MARASMİK-KWASHİORKOR • Marasmuslu çocukta değişik derecede ödemin olması ile karakterizedir ve ciddi PEM’ in en yaygın tipidir. • Marasmus ve kwashiorkorun belirtileri birliktedir. • Yaşa göre vücut ağırlığı standardın %60’ ının altındadır ve ödem vardır.

35. PEM’ de Ağırlığın Puanlanması Belirti Puan Ödem 3 Dermatit 2 Ödem+dermatit 6 Saç değişiklikleri 1 Hepatomegali 1 Serum albumin: <1 7 >4 0

36. PEM’ in Tanısı Hastanın öyküsü: Beslenme durumunun değerlendirilmesinde ilk adımdır.

37. Fizik Muayene: -Deri değişiklikleri, -Ödem, -Hepatomegali, -Vitamin ve eser element yetersizliği bulguları.

38. Antropometrik Ölçümler: -Ağırlık: Beslenme yetersizliklerinde çabuk etkilenir. Duyarlıdır,ölçümü kolaydır. Büyümenin izlenmesinde en iyi ölçüttür. Yaşa göre olması gereken ağırlığın %10-25 kaybı hafif, %25-40 kaybı orta, %40’tan fazla kayıp ağır malnütrisyonu belirler.

39. -Boy: Çok yavaş değişiklik gösterir. Kronik PEM’in göstergesidir. Yaşına göre olması gereken boyun % 70 ve altı beslenme yetersizliğini gösterir.

40. -Üst-orta kol çevresi: 12,5-13,9 cm Risk altında 12,5 cm altı PEM -Deri kıvrım kalınlığı: • Biyokimyasal Bulgular:

41. PEM’İN KOMPLİKASYONLARI • Gastroenteritler, • Elektrolit ve sıvı dengesi bozuklukları, • Enfeksiyonlar, • Hipoglisemi, • Hipotermi, • Anemi, • Avitaminozlar.

42. Kavrukluk Bodurluk Zayıflık Koroner arter hastalığı Kan basıncı yüksekliği Diyabet İyot eksikliği Demir eksikliği A vitamini eksikliği MALNÜTRİSYONUN SONUÇLARI Protein Enerji Malnütrisyonu (PEM) MALNÜTRİSYON IQ’nun %10 azalması Guatr Yavaşlık ve güçsüzlük Mikro-besinlerin eksikliği Kretenizm (kalıcı mental retardasyon) Anemi Öğrenme güçlüğü Koordinasyon ve denge sorunları Obezite Sosyal ilişkilerde gerileme (toplumdan çekilme) İshal Solunum yolu infeksiyonları UNICEF DURUM DEĞERLENDİRMESİ MART 2003 Görme bozukluğu Büyüme geriliği

43. Mikrobesin eksikliğinin klinik belirti ve bulguları • Demir • Yorgunluk, anemi, baş ağrısı, beyin fonksiyonlarında azalma • İyot • Guatr, gelişme geriliği, zeka geriliği • D vitamini • Raşitizm, büyüme geriliği, hipokalsemi • A vitamini • Gece körlüğü, büyüme geriliği • Folat • Anemi • Çinko • Anemi, boy kısalığı, hipogonadizm, yara iyileşmesinde gecikme, immün yanıtta gecikme

44. PEM’İN TEDAVİSİ • Malnutrisyonun derecesi saptanır, • Klinik bulgularına göre sınıflandırılır, • Eşlik eden komplikasyonlar değerlendirilir, • Öyküsü alınır:Daha önceki sıvı ve besin tüketimi,kusma ve diyare durumu, ateş, solunum güçlüğü,idrar miktarı, dalgınlık, apati,iştah durumu,enfeksiyon durumu. • Tedaviye başlanır.

45. Hafif-Orta PEM’de Tedavi • Varsa dehidratasyon düzeltilir,sonra enerji ve besin ögelerinin miktarları,olması gereken ağırlık üzerinden saptanır. • İshal varsa besin türüne dikkat edilmelidir.

46. Tedavinin ana ilkesi,yeterli miktarda protein ve enerjinin verilmesidir. • Sütlü besinler ve mamalar,anne sütünden yeni ayrılmış malnütrisyonlu çocuğun protein kaynağı olarak en kolay alabileceği besinlerdir. • Tahıllar ve kurubaklagillerden,içine süt, yoğurt,kıyma veya yumurta katılarak hazırlanan çorbalarla enerji ve protein gereksinmesi ucuz olarak karşılanabilir.

47. Ağır PEM’de Tedavi • Uzun süreli açlık malnütrisyonlu hastaların besin ögesi eksikliklerine adapte olmasıyla sonuçlanır. • Organ işlevleri en aza iner,metabolik aktivite azalır,enzim sistemlerinin aktivitesi düşer.

48. Bu nedenle tedavideki temel amaç malnütrisyonlu hastanın metabolik kapasitesi içinde tutulmasıdır. • Aşırı hızlı ve gereksinmeleri üzerinde besin hastaya yarardan çok zarar getirebilir. • Hastaya,az miktarlardan başlayan, yaşına uygun beslenme programı,yavaş yavaş arttırılarak verilmelidir.

49. PEM’ li Hastalarda Besin Öğesi Gereksinimleri • ENERJİ: Malnütrisyonlu hastalarda oldukça önemlidir. Protein ve diğer besin ögelerinin vücutta gerçek işlevlerinde kullanılmalarında gereklidir. -Enerji azdan başlanıp arttırılmalıdır.

50. PROTEİN:Doku yapımı ve azalmış kas dokusu enzim sistemi için elzemdir. -Biyolojik değeri yüksek protein kaynaklarının yanı sıra anne sütü de verilmelidir. -Tedavi başlangıcında düşük ve giderek arttırılarak verilmelidir.