Święta żydowskie

1. Święta żydowskie

2. Żydowski kalendarz Kalendarz żydowski

3. Szabat • najważniejsze i bardzo uroczyste święto; • upamiętnia odpoczynek Boga po trudzie tworzenia świata; • święto zaczyna się w piątek tuż przed zmrokiem kolacją, przed którą kobiety zapalają w domu świece, a mężczyźni uczestniczą w modlitwie w synagodze; • po zachodzie słońca następuje całkowity zakaz wykonywania jakiejkolwiek pracy, która byłaby twórczą ingerencją człowieka w świat; • Szabat jest doskonałą okazją do świętowania w gronie rodziny oraz studiowania Tory i innych tekstów religijnych; • W sobotę odbywają się jeszcze dwie uczty; święto kończy tzw. Hawdala, czyli pożegnanie szabatu po ukazaniu się trzech gwiazd; • typowe potrawy szabatowe: ryby faszerowane, kugel, czulent, cymes.

4. Świeczniki szabasowe, Muzeum Regionalne w Pińczowie Świeczniki szabasowe, Muzeum Regionalne w Pińczowie Lichtarz szabasowy, balsaminka, Lubaczów

5. Rosz HaSzana – Święto Trąbek • przypada na pierwszy dzień miesiąca Tiszri, trwa dwa dni; rozpoczyna czas 10 dni pokutnych, zakończonych świętem Jom Kipur; • żydowski Nowy Rok; • upamiętnia stworzenie świata; • według tradycji w tym dniu Bóg otwiera księgę, w której zostały zapisane wszystkie czyny każdego człowieka i wydaje sąd, kto zostanie wpisany do Księgi Życia; • zwyczaje: składanie życzeń noworocznych, jedzenie jabłek z miodem, taszlich.

6. A. Gierymski, Święto trąbek, Muzeum Narodowe, Warszawa Podczas modlitw rozbrzmiewa dźwięk szofaru – rogu baraniego bądź koźlego, symbolizującego m.in. wezwanie do powrotu do Boga i stanięcie przed Nim z bagażem swoich grzechów.

7. Żydzi nad brzegiem Wisły podczas tzw. taszlich. W głębi widoczny Most Kolejowy przy Cytadeli (Gdański) (1930/10), Warszawa; Zdjęcie ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego

8. Jom Kipur – Dzień Pojednania • przypada 10 dnia miesiąca tiszri; • Żydzi wierzą, że tego dnia Bóg przebacza człowiekowi grzechy poczynione wobec Niego; • przygotowując się do święta, poszczą przez 25 godzin; • odwiedza się również cmentarze, rozdaje jałmużnę ubogim, składa wizyty znajomym, prosząc o wybaczenie i pojednanie; publicznie wyznaje się grzechy.

9. Sukot – Święto Namiotów • obchodzone jest 15-21 dnia tiszri i trwa siedem lub osiem dni (poza Izraelem); • rodziny przenoszą się do prowizorycznych szałasów (kuczek), by upamiętnić czterdziestoletnią wędrówkę ludu Izraela po pustyni; • obchodzone jest w porze jesiennej, po zbiorze plonów, ma ono m.in. charakter rolniczy – dziękczynny za czas żniw; • siódmy dzień Sukot to Hoszana Raba (Wielka Radość); podczas nabożeństwa porannego wierni machają etrogiem (zieloną cytrynką) i bukietem nazywanym lulaw, w cztery strony świata oraz ku górze i ku dołowi jako znak wszechobecnej istoty Boga.

10. Kuczka w Płocku, fot. K. Bielawski

11. Pesach (Pascha) • obchodzone jest podczas pierwszej pełni księżyca po wiosennym zrównaniu dnia z nocą – czyli 15 dnia nisan; trwa 8 dni; • upamiętnia wyjście narodu Izraela z Egiptu; • charakterystyczna dla tego święta jest uroczysta kolacja (seder); • podczas kolacji sederowej spożywa się m.in. macę oraz gorzkie zioła; • tradycyjnie nikt nie nalewa sobie sam wina, aby każdy mógł poczuć się jak król; • takim wieczorem sederowym była w istocie Ostatnia Wieczerza.

12. Talerz sederowy z ekspozycji Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma, fot. K. Bielawski

13. Szawuot – Święto Tygodni • obchodzone jest 50 dni po święcie Paschy, 6 dnia miesiąca siwan w Izraelu, a poza Izraelem – 6 i 7; • upamiętnia otrzymanie Tory na górze Synaj; • tradycyjnie spożywa się potrawy mleczne; • jest to starożytne święto pierwszych plonów; • ponieważ Góra Synaj miała pokryć się wtedy bujną roślinnością i barwnymi kwiatami, dekoruje się wnętrze synagogi młodymi roślinami; • przed świętem Szawuot rozpowszechnił się zwyczaj czytania Tory przez całą noc; według przekazu naród czekający na Mojżesza pod Synajem zaspał – teraz więc czuwa się w wigilię święta; • pierwszego dnia w synagodze czyta się tekst dziesięciu przykazań oraz historię Ruth.

14. Chanuka – Święto Świateł • rozpoczyna się 28 dnia miesiąca kislew; • święto upamiętnia oczyszczenie Świątyni Jerozolimskiej przez Judę Machabeusza z posągów greckich bóstw po zwycięstwie nad wojskami syryjskimi oraz bohaterstwo Judyty, która zgładziła Holofernesa; • aby wznowić kult, potrzebna była oliwa do zapalenia menory; chociaż znaleziono tylko jej małą porcję – świecznik palił się cudownie przez 8 dni; • dlatego niezwykłe doniosłym rytuałem jest zapalenie świec na chanukiji– ośmioramiennym świeczniku; • z okazji Chanuki dzieci dostają pieniądze lub prezenty; bawią się również w grę nazywaną „bączkiem” (drajdel); • spożywa się potrawy smażone głównie na oliwie;

15. Lampa chanukowa, Judaika w Kamienicy Celejowskiej, Kazimierz nad Wisła, fot. K. Bielawski

16. Motyw Judyty z głową Holofernesa był szczególnie popularny w malarstwie renesansowym i barokowym Caravaggio „Judyta i Holofernes” Łukasz Cranach „Judyta z głową Holofernesa”

17. Purim • święto Purim przypada 14 dnia miesiąca adar; • zgodnie z tradycją to miesiąc urodzin i śmierci Mojżesza; • według przekazów Estera – Żydówka – żona perskiego króla Achaszweosza uratowała naród swych przodków przed prześladowaniem Hamana; • Purim to święto wielkiej radości i ufności w to, że Bóg wybawia naród Izraela; zakazy jest post i umartwianie; • w to święto należy spełnić czterymicwy(obowiązki): wysłuchanie tekstu Księgi Estery, podarowanie dwóch posiłków biedakom (lub złożenie należnej ofiary pieniężnej), wysłanie podarków dla przyjaciół, SeudatPurim– wspólny rodzinny posiłek; wskazane jest picie alkoholu; • podczas czytania Księgi Estery, według zwyczaju, za każdym razem gdy rozbrzmiewa imię Haman – zagłusza się je tupaniem i kołatkami. Pośród radosnych zwyczajów popularne jest wykonywanie kukły Hamana, którą potem się spala; • specjalną potrawą są trójkątne pierożki nadziewane marmoladą i makiem – „kieszenie” lub „uszy Hamana”.

18. Purim w Synagodze Nożyków w Warszawie, fot. K. Bielawski

19. MIĘDZYSZKOLNY KONKURS LITERACKI • napisz wiersz lub opowiadanie twórcze poświęcone patronowi szkoły; • praca powinna być wydrukowana w formacie A4 (max. 2 strony) i prawidłowo opisana; • termin nadsyłania prac do 10 kwietnia 2012 r.; • dla uczestników konkursu przewidziane są dyplomy i nagrody rzeczowe.

20. Dziękuję za uwagę, życząc wielu wrażeń w Lublińcu i we Wrocławiu.