PHARMRCOLOGY دارو شناسي

1. PHARMRCOLOGYدارو شناسي دكتر احمد موسي زاده مجرد

2. دارو : دارو از ريشه كلمه فرانسوي DROGUS به معني گياه يا علف مشتق شده است در تعريف دارو به موادي گفته مي شود كه به منظور تشخيص، تخفيف، تشكيل، پيگيري و يا درمان بيماري در انسان و دام به كار مي رود به عبارت ديگر به موادي غير از غذا كه به منظور تحت تاثير قرار دادن ساختمان و يا عمل بدن به كار مي رود دارو گفته مي شود.

3. فارماكولوژي : اين اصطلاح از دو بخش فارماكو به معني دارو و لوژي يعني شناخت تشكيل شده است علمي است تجربي كه در مورد خواص داروها و اثرات آنها روي اعضاي زنده بدن بحث مي نمايد اين علم اصلي بر اساس ساير علوم است و مانند تنه درخت محسوب مي شود و داراي شاخه هاي متعدد زير مي باشد : 1 – فارماكوگنوزي 2 – فارماكوديناميك 3 – فرماكوكينتيك (يا سرنوشت دارو)

4. * فارماكوگنوزي : علمي است كه درباره منبع و منشا داروها صحبت مي كند.* فارماكوديناميك : علمي است كه درباره اثرات داروها روي اعضاي بدن در حالت سلامت بحث مي كند.* فرماكوكينتيك (يا سرنوشت دارو) : علمي است كه اثرات اعضاي بدن را روي داروها مطالعه مي كند به عبارت ديگر تغييراتي كه بر دارو اعمال مي شود تا دارو از بدن به سهولت خارج شود كه داراي چند مرحله است : الف – جذب ب – پخش ج – متابوليسم د – دفع

5. دز : مقدار ضروري از دارو است كه اثرات مطلوب را روي موجود زنده ظاهر مي نمايد و به سه نوع مي باشد : 1 – دز تحت درماني : مقداردارويي كه بيشتر براي پيشگيري و افزايش وزن به كار مي رود. 2 – دز درماني : مقدار دارويي كه براي درمان بيماريها به كار مي رود و از تحت درماني بيشتر است. 3 – دز سمي : مقدار دارويي است كه از دز درماني بيشتر بوده و سمي است.

6. دزاژ : تعيين و تنظيم نمودن مقدار لازم دارو را مي گويند به عبارت ديگر محاسبه اي است كه به وسيله آن مقدار ضروري دارو بدست مي آيد.

7. داروسازي : علمي است كه در مورد جمع آوري، تهيه، استاندارد نمودن، توزيع و نسخه پيچي صحبت مي كند.

8. فارماكوپه : مجموعه اطلاعات دارويي رايج هر كشور را فارماكوپه يا فرهنگ دارويي مي نامند كه مهمترين آنها عبارتند از : فارماكوپه آمريكا و فارماكوپه انگليس.

9. اسامي داروها : داروها حداقل سه نام متفاوت مي توانند دارا باشند كه عبارتند از : الف – نام غير تجاري يا غير اختصاصي ب – نام تجاري يا اختصاصي ج – نام شيميايي

10. مراحل تجويز دارو : كلينيسين (دامپزشك يا پزشك) براي درمان صحيح و مناسب بيماريها بايستي به مراحل چندي توجه نموده و با دقت آنها را به كار بندد : مرحله اول : تشخيص صحيح بيماري مرحله دوم : انتخاب داروي مناسب مرحله سوم : انتخاب راه تجويز دارو مرحله چهارم : انتخاب شكل مصرفي دارو مرحله پنجم : محاسبه مقدار لازم دارو مرحله ششم : تعيين فواصل تجويز دارو

11. مراحل عرضه دارو : تا قبل از سال 1950 بيشتر داروها داراي منشا طبيعي بودند ولي از آن به بعد داروها به صورت ساختگي تهيه شده اند كه مراحل عرضه آنها به ترتيب زير مي باشد : مرحله اول : سنتز مواد آلي كه توسط شيميدان مواد آلي صورت مي گيرد. مرحله دوم : آزمايش ماده سنتز شده روي موجود زنده كه توسط فارماكولوژيست و سم شناسي انجام مي شود. مرحله سوم : ساخت و فراهم نمودن اشكال دارويي مناسب كه توسط شيميدان دارويي صورت مي گيرد. مرحله چهارم : ارزيابي باليني كه توسط كلينيسين يا فارماكولوژيست باليني انجام مي گيرد. مرحله پنجم : پس از انجام مراحل چهارگانه فوق و تاييد دارو توسط محققان مربوط دارو به توليد انبوه رسيده و توسط شركت دارويي به بازار عرضه مي گردد.

12. گروه اول - منشاء ساختگي : امروزه بيشتر داروها به اين صورت سنتز و عرضه مي شوند.گروه دوم – منشاء طبيعي: داروها با منشاء طبيعي به سه دسته تقسيم مي شوند : داروها بر حسب منبع و منشاء به دو گروه تقسيم مي شوند: الف – مواد معدني ب – مواد حيواني ج – مواد گياهي

13. داروهاي گياهي به گروه هاي مختلف دارويي زير تقسيم مي شوند : 1 – آلكالوئيدها: كه به صورت جامد و مايع وجود دارند. 2 – گليكوزيدها 3 – رزين 4 – چست يا صمخ 5 – تانن 6 – روغن ها: كه به روغن هاي ثابت و فرار تقسيم مي گردند.

14. راه هاي تجويز دارو: راه هاي تجويز دارو را مي توان به چهار راه تقسيم نمود : داخلي تزريقي موضعي استنشاقي

15. راه داخلي تجويز دارو: مهمترين راه داخلي راه خوراكي است از مزاياي اين راه سادگي تجويز آن است مسموميت حاد دارويي از اين راه كمتر مشاهده مي شود و نيازي به استريل كردن دارو و يا ضدعفوني كردن محل تجويز ندارد از معايب اين راه مي توان به محدوديت در مصرف داروهايي كه در مقابل اسيد معده تجزيه و منهدم مي گردند اشاره كرد كه البته در گوشتخواران چنين عيبي ظاهر خواهد شد همچنين به تاخير افتادن دارو و تداخل و احتمالا تخريب داروها ناشي از تخمير توسط ميكروفلور موجود در لوله گوارش به ويژه در علف خواران و نشخوار كنندگان از آن جمله است.

16. راه تزريقي تجويز دارو: از ويژگي هاي اين راه عبارت است از، استريل بودن دارو و ضدعفوني نمودن محل تزريق است كه انواع تزريق به شرح ذيل مي باشد:

17. راه استنشاقي تجويز دارو: داروهايي كه گازي شكل بوده و يا به صورت مايع فرار مي باشند از اين راه قابل تجويزند.

18. راه موضعي تجويز دارو : تجويز دارو از اين راه بهتر است استريل باشد بويژه در مواردي كه در مجاورت محافظ قرار مي گيرد از انواع راه موضعي مي توان موارد زير را نام برد:

19. نكته: در ارتباط با ميزان و شدت اثر دارو مي توان گفت كه هر چه دارو گيرنده هاي اختصاصي خود را بيشتر اشغال كند شدت اثر دارو بيشتر ظاهر خواهد شد بر اين اساس براي مطالعه ميزان اثر دارو و نحوه اثر آن كه جزء علم فارموكوديناميك محسوب مي شود مطالعه اي انجام مي پذيرد تحت عنوان چگونگي ارتباط بين مقدار دارو با پاسخ عضو طبق اين مطالعه كه براي هر دارو انجام آن ضروري است منحني خاصي بدست مي آيد كه به منحني مقدار دارو – پاسخ عضو معروف است در دامپزشكي علاوه بر ارتباط بين مقدار دارو با پاسخ عضو اختلاف گونه اي عامل مهم ديگري است كه در بروز نوع و شدت اثر دخالت دارد كه تحت عنوان ارتباط بين مقدار دارو، گونه با پاسخ عضو بررسي مي گردد براي مثال اگر مرفين كه به عنوان يك داروي مسكن و مضعف سيستم اعصاب مركزي است در سگ و گربه مقايسه و بررسي شود با مقدار مساوي اثر يكساني در اين گونه هاي حيواني ظاهر نخواهد كرد بنابراين دامپزشك مي بايستي هميشه اين عامل مهم اختلاف گونه اي را در ايجاد اثر مفيد و مطلوب داروها مد نظر داشته باشد و با در نظر گرفتن آن مقدار مناسب دارو را در گونه هاي متفاوت به كار بندد. علاوه بر موارد ذكر شده قبلي عامل ديگري مي تواند در بروز نوع و شدت اثر دارو موثر واقع شود و آن ارتباط بين ساختمان شيميايي دارو و فعاليت يا اثر دارو است به عبارت ديگر اگر در ساختمان شيميايي دارو تغييراتي رخ دهد در نوع و شدت اثر تغيير ايجاد خواهد كرد در اين زمينه به تركيباتي كه از تغيير در ساختمان شيميايي مرفين حاصل مي شود مانند كدئين، نالرفين و نالوكسان مي توان اشاره كرد برخي از اين تركيبات حاصل شده مانند كدئين از نظر نوع اثر دارويي شبيه مرفين بوده ولي از نظر شدت اثر با مرفين متفاوت خواهد بود ليكن بعضي مواد ديگر مانند نالرفين و نالوكسان از نظر نوع اثر متضاد با نرفين مي باشند به موادي كه از نظر محل اثر و نوع اثر يكسان باشند مواد موافق يا آگونيست گفته مي شود در مقابل موادي كه از نظر نوع اثر متفاوت بوده ولي از نظر محل اثر يكسان باشند مواد متضاد يا آنتاگونيست.

20. * فارماكولوژي دستگاه گوارش عمل دستگاه گوارش : عمل گوارش مناسب مبتني بر اخذ غذا، مخلوط شدن با بزاق و حل شدن مواد مختلف موجود در غذا مي باشد فارماكولوژي لوله گوارش حيوانات اهلي به خاطر اختلاف شكل آن و اينكه قسمت مهمي از مراحل هضم توسط باكتريها در لوله گوارش انجام مي گيرد پيچيده است.

21. مواد ضد نفخ : موادي هستند كه خروج گاز از معده را تسهيل مي نمايد اين مواد در نشخوار كنندگان داراي ارزش خاصي بوده زيرا اين حيوانات در خلال تخمير مواد قندي مقدار زيادي گاز در شكمبه ايجاد مي نمايد اين گاز به طور طبيعي به وسيله عمل آروق زدن خارج مي گردد اما در صورت مختل شدن اين مكانيسم مواد ضد نفخ ممكن است به خروج گاز كمك نمايند مواد ضد نفخي كه معمولا در دامپزشكي مصرف مي گردند عبارتند از : روغن هاي فرار مانند روغن سقز و داروهاي فرار مانند اتر، الكل و فرآورده هاي آمونياك

22. مواد ضد تخمير : موادي هستند كه باكتريهاي موجود در شكمبه را كشته يا از رشد آنها جلوگيري نموده لذا عمل تخمير و نتيجتا توليد گاز را متوقف مي نمايد فرمالين ها و روغن هاي فرار بدين منظور مصرف مي گردند، آنتي بيوتيك هاي خاصي مانند تتراسايكلين ها و استرپتومايسين ها ممكن است به عنوان مواد ضد تخمير به كار روند.

23. مواد ضد كف : موادي هستند كه براي تغيير كشش سطحي مايع شكمبه به نشخواركننده گان تجويز مي گردد اين مواد باعث جدا شدن گاز از مايع شكمبه و صعود آن به داخل كيسه پشتي گردد سپس گاز تجمع يافته به وسيله لوله معدي يا كانول آزاد مي شود داروهايي كه به عنوان مواد ضد كف استفاده مي شوند مشتمل بر روغن سقز، متيل سيليكو پليمريزه، پلي ديسينات و اخيرا يك ماده پليمر از پلي اكسي اتيلن و پلي اكسي پروپلين به عنوان ماده موثر در پيشگيري نفخ ثابت شده است اين ماده روي كشش سطحي مايع شكمبه اثر مي گذارد.

24. مواد ضد اسيد : مثل بي كربنات سديم، هيدروكسيد آلومينيم، هيدروكسيد منيزيم، كربنات منيزيم، اكسيد منيزسم، تري سيليكات منيزيم، كربنات كلسيم و نمكهاي بيسموت مواد محافظ : مهمترين آنها نمكهاي غير محلول بيسموت و منيزيم هستند عمده مصرف مواد محافظ در درمان زخم ها يا تحريكات روده است.

25. مواد جاذب : داروهايي هستند كه براي دفع مواد نامطلوب گازها يا سموم از روده استفاده مي شوند مواد جاذب مهم عبارتند از : كائولين، پكتين، زغال فعال شده، سيليكات آلومينيم مواد قابض : دو دسته مي باشند دسته اول مواد قابض معدني يا فلزي بوده كه شامل نمكهاي سرب، روي و آلومينيم است دسته دوم مواد قابض گياهي اند كه با آزد كردن اسيد تانيك و رسوب پروتئين عمل مي كنند مانند كاتشو كه ماده قابض قوي است كه در دامپزشكي مصرف مي شود.

26. مواد قي آور : الف – قي آورهاي موضعي : داروهايي هستند كه انتهاي اعصاب حسي موجود در معده و دوازدهه را تحريك مي نمايند اين داروها شامل محلولهايي از نمك بعضي از فلزات سنگين مثل مس، روي و داروهاي گياهي مثل اپيكا مي باشد. ب – قي آور مركزي : داروهايي هستند كه مركز قي را از تغيير اثر روي C.T.Z تحريك مي نمايند مثل آپومرفين و زايلازين

27. داروهاي ضد قي : الف – ضد قي موضعي : داروهايي كه در اين دسته قرار مي گيرند مشتمل بر داروهاي محافظ و جاذب از قبيل كائولين، پكتين،آتروپين،هيوسين،كلر پرومازين ب – ضد قي مركزي : شامل بعضي از داروهاي ضد هيستاميني مانند دنين هيدرامين و ديمن هيدرنات و داروهاي آرام بخش مانند كارگاكتيل

28. مسهل : الف – مسهل هاي افزايش دهنده حجم روده مثل سولفات منيزيم و سولفات سديم ب – مسهل هاي نمكي : مثل گوگرد ج – مسهل هاي جيوه اي : مثل كلرور جيوه و روغن كرچك

29. داروهاي موثر بر دستگاه تنفس : الف – خلط آورها : داروهايي هستند كه حجم ترشحات را افزايش داده و غلظت آنها را كاهش مي دهند خلط آورها براي تسكين سرفه بكار مي رود و به چند دسته تقسيم مي شوند : 1 – روغن هاي فرار از طريق تحريك مستقيم غدد برونش احتمالا موجب بروز اثر خلط آوري مي شود اين داروها شامل : تريبتين، روغن كاجو روغن نعنا(منتول) مي باشند. 2 – يودرما : بويژه در پتاسيم خلط آورهاي خوبي هستند آنها به نظر عمل خود را با دفع شدن انتخابي از طريق غدد آسيني طوقي ظاهر مي نمايند. ب – رقيق كننده هاي موكوسي : داروهاي موثر رقيق كنندگي به عنوان رقيق كننده هي موكوسي شناخته مي شوند : 1 – برم هگزين : زماني كه از راه خوراكي تجويز مي شود گفته مي شود به داخل راه هاي هوايي دفع شده و كمپلكس هاي پروتئين –موكوپلي ساكاريد را به اجزاء كوچكتر تجزيه نموده و بدين ترتيب غلظت موكوس را كاهش مي دهد. 2 – استيل سيستئين : از طريق گروه هاي سولفيدريل آزاد خود موجب باز شدن پيوند هاي دي سئلفيد موجود در موكوپروتئين ها شده لذا خواص ارتجاعي موكوس را كاهش مي دهند. ج – متسع كننده هاي برونش : گروه هاي دارويي كه براي كاهش انقباض برونش به كار مي روند و عبارتند از : 1 – داروهاي متضاد كولينرژيك : مانند آتروپين كه گيرنده هاي موسكاريني را در عضله صاف مسدودمي كند. 2 – داروهاي ضد التهابي

30. محرك ها و مضعف هاي تنفسي : تحريك مراكز تنفس وسيله درماني باارزش براي درمان نارسايي تنفسي مانند آنچه كه ممكن است در جريان بيهوشي اتفاق افتد مي باشد مهمترين محرك ها دي اكسيد كربن و داروهاي محرك (يا آن لپتيك) مي باشد مركز تنفس آسانتر از ساير مراكز بصل النخاع تضعيف شده و داروهاي زيادي داراي چنين اثري هستند همچنين توسط اين داروها مراكز مذبور نسبت به تحريك دي اكسيد كربن كمتر حساس مي گردند، مرفين و ديا مرفين مضعف هاي تنفسي قوي مشابه بعضي از جانشين شونده هاي مرفين مانند متادون مي باشند مرفين و ديامرفين مركز سرفه را تضعيف نموده در حالي كه اين اثر گاهي اوقات از نظر دماشناسي مطلوب است ولي استفاده از اين داروها معمولا به علت محدوديت هاي وضع شده به وسيله مقررات دارويي كه در بيشتر كشورها برنامه ريزي شده اجتناب مي شود . كدئين از آنجا كه مركز سرفه را در مقاديري كه اثر كمي روي تنفس داشته و تضعيف مي نمايد گاهي اوقات در تسكين سرفه دردناك مصرف مي شود. فسفات كدئين و شربت آن به عنوان مضعف هاي مركز سرفه در سگ به كار مي رود. دكسترومتروفان؛ داروي ضد سرفه جديدتري است كه داراي اثر اعتياد آور نمي باشد.

31. ويتامين ها : ويتامين ها بر اساس حلاليتشان به دو نوع تقسيم مي گردند : الف – ويتامين هاي محلول در چربي كه مشتملند بر ويتامين هاي A ، D، E ،K ب – ويتامين هاي محلول در آب شامل B،C

32. ويتامين A : اين ماده براي متابوليسم بافتي لازم است بدن كاروتن ها را به ويتامين A تبديل مي نمايد و از آنجا كه كاروتن در گياهان به طور گسترده منتشر هستند لذا كمبود اين ويتامين در علف خواران نادر است بعد از جذب ويتامين A در كبد ذخيره مي گردد اين عضو مي تواند مقدار كافي از آن را براي چندين ماه نگهداري كند هنگامي كه حيوانات در حال رشد در فقر ويتامين A باشند مانند اكثر كمبود ويتامين ها رشد آنها متوقف مي شود مسموميت مضمن در اثر مصرف طولاني مقدار زياد ويتامين A ممكن است اتفاق افتد علائم اين نوع مسموميت مشتمل بر خاتمه فعاليت زودرس اپي فيز، كاهش اشتها و شكستگي هاي خود به خودي مي باشد. منابع طبيعي ويتامين A عبارتند از روغن ماهي يا روغن كبد ماهي.

33. ويتامين D : نرمي استخوان بيماري حيوانات جوان بوده كه استخوانها در اثر فقدان كلسيم به طور غير طبيعي نرم مي شوند استروئيدهايي كه از نرمي استخوان جلوگيري مي نمايند مواد شيميايي پايدار محلول در چربي و حلال هاي مواد چربي بوده كه به ويتامين D شناخته شده اند ويتامين D موجود در روغن كبد ماهي منبع طبيعي و سرشار اين ويتامين ها است كه براي سالهاي متمادي باقي خواهند ماند اين ويتامين ها فقط در حضور صفرا از روده جذب مي شوند بنابراين هرگونه اختلالي كه در ترشح صفرا پيش آيد مانند بيماري كبد باعث اختلال در جذب ويتامين D نيز خواهد گشت ويتامين D با افزايش دادن جذب كلسيم و فسفات از روده نرمي استخوان را پيشگيري مي نمايد.

34. ويتامين E: هفت نوع توكوفرول از روغن جوانه گندم جدا شده اند كه داراي اثر ويتامين E بوده اند آلفا توكوفرول فعالترين عضو اين گروه بوده و احتمالا به عنوان يك ماده ضد اكسيد كننده عمل مي كند اين خاصيت به آن اجازه مي دهد كه متابولت هاي خاصي را محافظت نموده و از شكل اكسيد شدن سمي فرآورده هايي كه از اسيدهاي چرب غير اشباع به دست مي آيد جلوگيري نمايد.

35. ويتامين K : براي ساخت پروترومبين در كبد ضروري بوده و كمبود آن در جوجه ها منجر به خونريزي هاي خطرناك مي شود اين ويتامين در روده بزرگ پستانداران توسط باكتري ها سنتز شده و وجود صفرا براي جذب اين ويتامين ضروري است كاهش پروترومبين خون ممكن است در اثر بيماري كبد كه در اثر آن جريان صفرا قطع گشته و همچنين زماني كه باكتري قولون توسط داروها متاثر شده است رخ مي دهد بيماري كبد ممكن است با وجود ويتامين K كافي در رژيم غذايي مانع از ساخته شدن پروترومبين گردد. فيتومناديون يك ويتامين K طبيعي بوده كه مي توان از راه تزريق وريدي يا خوراكي تجويز كرد گياهيان سبز و مواد غير قابل هضم مانند مواد سلولزي و فيبرهاي گياهي از منابعي هستند كه سرشار از ويتامين K است.

36. اين ويتامين كه به نام تيامين نيز شناخته مي شود. اثر مهم حاصل از فقدان آنه اورين عبارتند از: تورم اعصاب محيطي، ناراحتي هاي قلبي، اختلالات معده و روده ها، ناهماهنگي حركات، لرزشهاي عضلاني، فلجي پاها و تشنجات. ويتامين گروه B-Complex : اعضاي اين گروه از ويتامين ها براي متابوليسم بافت طبيعي ضروري مي باشند نشخوار كننده گان بالغ داراي توده اي ميكروبي بوده كه مي تواند تمام ويتامينهاي B‌ را سنتز نمايد. آنه اورين :

37. اين ويتامين به عنوان ويتامين 6 B شناخته شده است در متابوليسم پروتئين دخالت مي نمايد تورم پوست و علائم عصبي در خوك و سگي كه مبتلا به كمبود اين ويتامين باشد ظاهر مي شود. ريبوفلاوين : اين ماده به عنوان ويتامين B2شناخته شده است مواد قليايي و نور آن را تخريب مي نمايد در اثر كمبود ويتامين B2 طيور رشدشان متوقف گشته . فلجي پاها ظاهر مي شود. چشم، پوست و ناخن هاي خوك جراحاتي را نشان مي دهند. سگ از ضعف و لاغري مي ميرد . پيريدوكسين :

38. سيانوكوبالامين : اين ماده به عنوان ويتامين B12 شناختخ شده و ماده قرمز رنگي است كه حاوي كبالت مي باشد اين ويتامين از كبد جدا شده و در تخم گذاري و حدت باروري تخم ضروري است كمبود اين ويتامين در خوك و همچنين در نشخوار كننده گان زماني كه رژيم غذايي آنها فاقد كبالت است اتفاق مي افتد.

39. * داروهاي موثر بر قلب داروهاي افزايش دهنده قدرت انقباضي قلب : • اين داروها قدرت ضربان قلب را تغيير مي دهند از طريق اثر روي گيرنده هاي (بتا يك) قلب موجب افزايش قدرت انقباضي آن مي شود. گليكوزيدهاي قلبي : معمولترين گياه انگشتانه ديژيتاليس پورپوره آ بوده كه منبع بعضي از مهمترين گليكوزيدهاي قلبي است، ديژيتاليس و ساير گليكوزيدهاي قلبي علاوه بر اثر مستقيم از طريق واگ نيز روي قلب اثر مي گذارند آنها قدرت انقباضي و قابليت تحريك پذيري عضله قلب را افزايش داده و باعث افزايش بازده قلب مي شود.

40. * داروهاي ضد بي نظمي قلب : • كينيدين : • اين دارو براي درمان لرزش نامنظم دهليزي به كار مي رود و بر خلاف ديژيتاليس كه فقط اثرات زيان آور لرزش نامنظم را كاهش مي دهد به طور واقعي آن را درمان مي كند. ليدوكائين : • داراي اثرات مضعف قلبي بوده و تاكي كاردي بطني را تخفيف مي دهد. فني توئين : اين دارو بر عليه بي نظمي بطني موثر است.

41. * داروهاي منبسط كننده عروق : • پرازوسين : • انبساط عروق محيطي به وسيله پرازوسين هيدرو كلرايد است. پاسخ مفيد ممكن است نتيجه تاكيدي از مكانيسم هاي دخيل در اثر بالا برندگي قدرت انقباض قلب و انبساط عروق محيطي به دست آيد. ساير منبسط كننده هاي عروقي : شامل نيتروپروسيد، نيتروگليسرين، در نيترات ايزوسورپايد و داروهاي مسدود كننده كانال كلسيم مي باشند.

42. فارماكولوژي داروهاي ضدعفوني كننده و گندزدا : - داروهاي گندزدا به موادي گفته مي شود كه موجب انهدام يا وقفه رشد باكتريها شده و معمولا روي بافتهاي زنده به كار مي رود. - داروهاي ضدعفوني كننده موادي هستند كه با تخريب و انهدام ميكروبهاي بيماريزا باعث جلوگيري از عفونت شده و عمدتا اثر باكتريسايد و جرم كش داشته و معمولا روي اجسام جامد و لوازم به كار مي رود.

43. خواص مواد ضدعفوني كننده و گندزداي مطلوب : 1 – دارا بودن طيف اثر ضد ميكروبي وسيع 2 – داشتن اثر سريع 3 – دارا بودن قدرت نفوذ به مواد آلي 4 – عدم تحريك بافت 5 – عدم تخريب لوازم 6 – عدم ايجاد مصموميت 7 – فاقد بو و ضد بو 8 – داراي ضريب درماني بالا 9 – عدم ايجاد اثرات عمومي 10 – عدم ايجاد حساسيت و آلرژي

44. *انواع ضدعفوني كننده ها : الف - ضدعفوني كننده هاي فيزيكي : مثل نور و حرارت • ب - ضدعفوني كننده هاي شيميايي : • شامل اسيدها :كه به دو دسته معدني و آلي تقسيم مي شوند. • *اسيدهاي معدني مانند: • اسيدكلريدريك، اسيدسولفوريك، اسيد نيتريك، اسيدكرميك و اسيد بوريك • *اسيدهاي آلي مانند: • اسيد سوربيك، اسيد بنزوئيك، اسيد ساليسيك و اسيد استيك • قلياها : • كه خود شامل بي كربنات سديم، بي كربنات آمونيوم و كربنات سديم

45. اسيد بوريك اسيدكلريدريك معدني اسيدسولفوريك ضدعفوني كننده هاي فيزيكي اسيد نيتريك اسيدكرميك انواع ضدعفوني كننده ها اسيدها اسيد استيك اسيد ساليسيك آلي اسيد بنزوئيك ضدعفوني كننده هاي شيميايي اسيد سوربيك بي كربنات سديم بي كربنات آمونيوم قلياها كربنات سديم

46. بنزاكلونيوم كلرايد : اين تركيب آمونيوم چهار ظرفيتي داراي اثر باكتري سايد بوده و براي پيشگيري از عفونت و ضدعفوني كردن پوست سالم و غشاء مخاطي و همچنين در درمان زخم هاي سطحي و عفوني به كار مي رود.

47. الكل ها: الكل ها با تغيير شكل دادن پروتئين هاي باكتري و رسوب دادن آنها و همچنين با تضعيف كشش سطحي غشاء سلولي و تغييير قابليت نفوذ باكتري موجب بروز اثر خود به عنوان ماده ضدعفوني كننده يا گندزدا مي شوند. از انواع الكل ها مي توان موارد زير را اشاره كرد : اتانول، متانول، ايزوپروپانول،كلروبوتانول

48. *هالوژن ها و تركيبات داراي هالوژن : يد : اثر ضد ميكروبي خود را در طيف وسيعي از PH‌ بين 2/2 تا 8 ظاهر مي سازد و فرآورده هايي كه معمولا از يد وجود دارند عبارتند از لوگل، تنتوريد، يدوفرم، يدفر، گليسرين يده • فلزات سنگين : • مثل تركيبات جيوه و تركيبات نقره

49. فارماكولوژي داروهاي ضد قارچ : داروهاي ضد قارچ بر اساس كاربرد در راه مصرف ممكن است به موضعي و عمومي تقسيم شود داروهاي ضد قارچ مصرفي براي درمان عفونتهاي سطحي معمولا به صورت موضعي به كار مي رود. داروهاي ضد قارچ موضعي شامل : • اسيد آندسيلنيك، اسيد كاپريليك و اسيد پروپيونيك به عنوان داروهاي وقفه دهنده رشد قارچ مصرف شده اند. • داروهاي ضد قارچ عمومي : • داروهاي ضد قارچ كه به طور عمومي تجويز مي شوند اساسا از آنتي بيوتيك تشكيل مي شوند تعدادي براي درمان عفونتهاي قارچي اعضاي داخلي مانند ريه مصرف شده اند ساير موارد به منظور اثراتشان روي دستگاه گوارش يا قابليت جذبشان به داخل خون تجويز مي گردند. • مهم ترين داروهاي ضد قارچ عمومي : • آمفو ترويسين Bفلوسايتوزين‌، نيستاتين، كريزئوفولين،

50. *كليات آنتي بيوتيك ها : هنوز تقسيم بندي مشخص و جامعي بر اساس يك كيفيت واحد براي آنتي بيوتيك ها به عمل نيامده است در كتب مختلف تقسيم بندي هاي متفاوتي ارائه شده است كه به چند مورد آن اشاره مي گردد : الف- بر اسا منشاء ب- بر اساس ساختمان شيميايي