TURAN ŞAHİN BAKANLIK FORMATÖRÜ trnshn75@hotmail 0536 240 0412

1. TURAN ŞAHİN BAKANLIK FORMATÖRÜ trnshn75@hotmail.com 0536 240 0412

2. ENGELLİĞİN OLUŞUM NEDENLERİ

3. 1 – Doğum öncesi : • Kalıtım • Annenin yaşı • Annenin beslenmesi • Kullandığı ilaçlar • İçki, sigara, uyuşturucu gibi maddelerin kullanımı • Zehirlenmeler • Radyasyona maruz kalma • Psikolojik sorunlar • Annenin geçirdiği hastalıklar (ilk aylar) • Kazalar, travmalar • Anne-bebek arasındaki kan uyuşmazlığı • Kromozom anomalileri

4. 2 – Doğum sırası : • Erken – geç doğum • Kordon dolanması • Güç ve riskli doğum • Vakum – forseps gibi aletlerin özellikle uzman olmayan kişilerce kullanılması • Doğum sırası kazalar

5. 3 – Doğum sonrası : • Enfeksiyona maruz kalma • Ateşli hastalıklar (menenjit, beyin iltihabı) • Yanlış – geç müdahale • Kazalar – travmalar • Beslenme bozuklukları (yetersiz ve dengesiz beslenme) • Fiziksel istismar ve ihmal

6. Zihinsel yetersizliği olan birey: Zihinsel işlevler bakımından ortalamanın iki standart sapma altında farklılık gösteren, buna bağlı olarak kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde eksiklikleri ya da sınırlılıkları olan, bu özellikleri 18 yaşından önceki gelişim döneminde ortaya çıkan ve özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine ihtiyaç duyan bireyi tanımlar.

7. Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde hafif düzeydeki yetersizliği nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine sınırlı düzeyde ihtiyaç duyan bireyi tanımlar.

8. Orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki sınırlılık nedeniyle temel akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine yoğun şekilde ihtiyaç duyan bireyi ifade eder.

9. Ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki eksiklikleri nedeniyle öz bakım becerilerinin öğretimi de dahil olmak üzere yaşam boyu süren, yaşamın her alanında tutarlı ve yoğun özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireyi ifade eder.

10. Çok ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey Bireyin zihinsel yetersizliği yanında başka yetersizlikleri bulunması nedeniyle öz bakım, günlük yaşam ve temel akademik becerileri kazanamaması nedeniyle yaşam boyu bakım ve gözetime ihtiyacı olan (klinik)bireyi ifade eder.

11. Çizelge 1.2: Kavramsal, Sosyal ve Pratik Uyumsal Beceri Örnekleri Luckasson ve diğerleri, 2002, s. 42’den uyarlandı. 11

12. Şekil 2.1: Zeka Geriliği Tanımının Genel Yapısı Luckasson ve diğerleri, 1992, s. 10’dan alındı.

13. ZEKA SINIFLANDIRMA(MEB) Çok ağır (0-19) Ağır (20-34) Orta (35-49) Hafif (50-69) Donuk (70-84) Normal (85-109) Parlak (110-129) Üstün (130 +)

14. ZİHİNSEL ENGELLİLİK DURUMLARI VE NEDEN OLAN ETMENLER 1 – Hidrosefali : Beyin zarı ile kafatası arasında serebrospinal denilen sıvının fazlaca birikmesi durumudur. Beyinin gelişimine bu sıvının olumsuz etkisiyle zeka geriliği görülür.

15. 2 – Mikrosefali : Kafatasının normalden küçük olma durumudur. Sebebi tam bilinmemekle birlikte kalıtsal yönünün olduğu söylenmektedir.

16. 3 – Fenilketanüri (PKU): Bir metabolizma bozukluğu sonucunda görülür. Vücutta biriken, dışarı atılamayan fenilasit beyinde birikir ve beyinin gelişmesini olumsuz etkiler.

17. 4 – Down sendromu (DS) : Kromozom anomalisidir. 23 çift kromozomun 46 olması yerine 47 olması durumunda ortaya çıkar. Belirgin fiziksel özellikleri : çekik gözlülük, kalın dudak, büyük dil, kısa parmaklar, kısa ve kalın boyun. Neşelidirler ve sosyal uyumları oldukça iyidir. Taklit becerileri oldukça gelişmiştir.

18. 5-CEREBRAL PALSY ( Beyin Felci-CP ) Beyin zedelenmesi yada beynin gelişiminde bir anormallik sonucunda doğuştan ya da yaşamın ilk yıllarında meydana gelen bir durumdur.Çocuğun gelişimsel dönemde geçirdiği bir çok hastalık beyin gelişimini olumsuz yöne etkileyerek cp’ ye neden olabilir .

19. CP-Özellikleri • Hareket ile ilgili bozukluklar ve kasılmalar • El-göz ayak koordinasyon bozukluğu • Aşırı kas zayıflığı • Denge bozukluğu • Nöbetler • Zihinsel problemler • Algı ve duyu bozukluğu • İşitme konuşma görme problemleri • Öğrenme güçlüğü • Dikkat dağınıklığı görülebilir

20. 6-Otistik spektrum bozukluğu Otistik birey sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve etkinliklerdeki sınırlılığı erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve bu özellikleri nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireyi ifade eder.(meb,2006)

21. ÖZELLİKLERİ 1. Sosyal etkileşimde yetersizlik. 2.Göz kontağında sınırlılık. 3.Ortak ilgide sınırlılık. 4.Başkalarının yaptığını ilgisizlik 5.Diğer çocuklarla etkileşimde isteksizlik 6.Yalnızlığa yönelme 7.Başkalarının duygularını anlamada yetersizlik. BEŞ ALT GRUBA AYRILIR :

22. 1.OTİZM En temel alt gruptur. Üç yaştan önce başladığı kabul edilmektedir. • Sosyal etkileşimde önemli yetersizlik. • İletişim ve oyunda önemli yetersizlik • Çeşitli takıntılarla kendini gösterir.

23. 2.Asperger sendromu Sosyal etkileşimde yetersizlik ve çeşitli takıntılar ancak otizmden farklı olarak • Dil ve zihin gelişiminde gerilik yoktur • Sözcük dağarcığı ve dilbilgisi iyidir. • Görsel-algısal ve görsel-devinsel işlevlerde yetersizlik.

24. 3. Çocukluk Disintegratif Bozukluğu Çok az rastlanan bir otistik spektrum bozukluğudur. Yaşamlarının en az ilk iki yılında normal gelişim gösterilir.Bozukluğun başlamasıyla daha önce kazanılan beceriler yitirilir. Çoğunun zihinsel becerileri ileri derecede zihin özürlü düzeyine geriler.

25. 4.Rett Sendromu En az beş ay normal gelişim görülür. Ve yalnızca kızlarda ortaya çıkan genetik bir otistik spektrum bozukluğudur. Sendromun başlamasıyla baş büyümesi yavaşlar el becerileri yitirilir, takıntılı el hareketleri başlar genetik temel belirlenmiş tek otistik spektrum bozukluğudur.

26. 5.Atipik Otizm Genellikle otizm için belirlenen üç alanlardan yalnızca birinde yetersizlik olma durumu.Hafif otistik belirtiler kuşkulu otizm durumudur.

27. Özellikler % 10’ unda üstün yetenekli % 80’ inde zeka geriliği Sorulara cevap vermeme Konuşma monoton Ayrıntıya dikkat Değişikliğe aşırı tepki Espiri mecazdan anlamazlar Ekolali konuşma

28. 7-DEHB Yaşına ve gelişim seviyesine uygun olmayan dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerini en az iki ortamda ve altı ay süreyle gösteren, bu özellikleri yedi yaşından önce ortaya çıkan, özel eğitim ve destek eğitim hizmetlerine ihtiyacı olan bireye denir. Üç temel anlamda problem: • Dikkat süresi kısalığı • Kendini kontrol etmede güçlük çekme • Davranışlarda ya da düşüncelerde ataklık ve huzursuzluk

29. KARŞILAŞTIRMASI Hiperaktivite: Hareketlilik: Davranış uyumlu ve devamlı nitelikte. Hareketlilik belli bir amaca yönelik Ortam sınırlayıcı ve dikkatini yoğunlaştırmak gerekiyorsa hareket azalır. Hareketlilik ortama göre stresli durumlarda hareketlilik artar. Bir motor takılmış gibi sürekli hareket Yanındakiyle sürekli konuşma • Davranış keyfi ve amaçsız. • Tepkilerini kontrol altına alamama ve kontrolsüz hareketlilik • Ortam sınırlayıcı dikkatini yoğunlaştırmak gerekiyorsa hareketlilik artar. • Aşırı hareketli çocuklar heyecan verici ortamlarda sakinleşir normal durumlarda hareketlilik artar.

30. ATAKLIK Yapacağı işin sonucunu düşünmeden hareket Aklına geleni hemen yapar. Sırasını bırakmada zorluk

31. (Dikkat Eksikliği Bozukluğu) Temel Özellikler Dikkatsizlik: Yönergeleri takip etmede güçlük Ders dinlerken başka bir yerde gibi Dikkati bir noktaya toplamada zorluk Dış uyaranlarla dikkatin kolay dağılması Unutkanlık Eşyalarını sık kaybetme Sık hayallere dalma

32. DEHB Eşlik Eden Davranış Özellikleri • Düzensizlik. • Sosyal becerilerde yetersizlik (istenmediğinde acı çeker, kurallara uyum sağlayarak oynayamaz. • Saldırgan davranışlar • Olumsuz bellik algısı: Başarısız olacağı kaygısıyla etkinliğe katılmama İşi uğraşmadan bırakma Kendini yetersiz hissetme.

33. DEVAM • Limitleri zorlamayı sever. Dalgınlık: • Zaman zaman uykuya dalma • Aynı anda iki işi yapmada sorun • Bir kulaktan girer diğerinden çıkar. • İpuçlarını yorumlamakta zorlanıyor. • Aynı konuda çok soru sorar. • Aklına geleni yapmadan duramaz. • Tutarsızlık Koordinasyon güçlüğü: • Yazısı kötü • Sık sık sakarlık yapar

34. DEHB NEDENLERİ • Beyin zedelenmesi • Genetik • Beyindeki yapısal ve işlevsel anormallik. • Biyokimyasal değişimler. • Merkezi sinir sisteminde ki yapısal-işlevsel bozukluk • Olumsuz yaşam şartları • Aşırı beklenti

35. DEVAM Görülme Sıklığı: % 3-5 Erkeklerde 2-3 kat daha fazla

36. Sınıf Ortamının Düzenlenmesi • Öğrenci sayısı 30’u aşmamalı. • Kapı ve pencereden uzak öğretmene ve işbirliğine yatkın çocuklarla oturmalı. • Sınıf kuralları bir yerde asılmalı. • Önemli bilgilere dikkat dikkat çekmek için renkli kalem kullanma. • Sınıf öncesi özet yapılmalı. • Olumlu davranışlar üzerinde odaklanılmalı.

37. DEVAM • Kurallar basit, kısa olumlu şekilde belirtilmeli. • Uygulanabilecek kurallar belirlenmeli • Kurallar teker teker kazandırılmalı • Kurallara uyanlar ödüllendirilmeli.

38. 8.KONUŞMA BOZUKLUĞU Konuşma Bozukluğu: • Konuşmanın anlaşılır şekilde olmaması • Konuşmanın duyulmasında yetersizlik olması • Sesin bozuk ve tırmalayıcı olması • Ses ritminin bozuk olması • Dil yönünden kelime dağarcığı gramer yetersizliği • Konuşmanın bireyin yaşına fiziksel yapısına uygun olmaması

39. Artikülasyon (Eklemleme) bozukluğu 1. Dilin seslerini doğru ve anlaşılır çıkaramaması birbirine ulayamamasıdır. Türleri: • Sesin düşmesi- atlanması (kap-apı, hava,ava, saat,sat) • Ses eklenmesi (saat, sahat, spor,sipor) • Sesin değiştirilmesi (yüzük-yüsük) • Sesin bozulması Nedenleri: Yapısal işlevsel bozukluk

40. DEVAM • 2: Gecikmiş konuşma • Konuşmanın kısıtlı oluşu • Sözcük dağarcının yetersizliği • Cümle kurmada güçlük • Sözel dil kullanma yerine vücut dilini kullanma

41. DEVAM Nedenleri • Zeka geriliği • Sağlık durumu • İşitme kaybı • Konuşma organlarının koordinasyonu • Duygusal yapı ve aile çevresi

42. KEKEMELİK Tekrarlamalar, duraklamalar, uzatmalar,ve bunlara eşlik eden jest ve mimikler ile konuşmanın engellenmesidir. Erkeklerde 3-4 kat daha fazla görülmektedir.

43. Kekemelerin Gerilimleri • Durumsal gerilim kürsüde konuşma • Sözcük yada ses gerilimi ( bazı sesleri çıkarma surunu) • Otorite gerilimi • Belirsizlik gerilimi • Fiziksel gerilimi • Dıştan gelen gerilim • Hız gerilimi

44. 2-4 yaş kekemeliğin gerilimi • Travmatik yaşantı-korku • Aile içi sorunlar • Kayıp ve ayrılık • Hatalı anne ve baba tutumu

45. Kişilik Özellikleri • Anneye aşırı bağlılık (sorunlar karşısında) • Aşırı korku • Cezadan korkma • Aşırı sinirlilik içine kapanıklılık • Kıskançlık • Çevrecilik telaşlı yapı • Kelime korkusu • Afetler yaşayacağını düşünme

46. Neden • Genetik. • Ateşli hastalık. • Doğum travmaları • Olumsuz tutumlar • Kardeş doğumu • Şok yaşama • Okula başlama okul sorunları • Obresif kişilikler.

47. Dönemleri Birincil dönem: 3-5 yaş farkında değil İkincil dönem: Devinim, vücut dilinin eklenmesiyle farkındalık ve kaçma oluşur.

48. KEKEME ÖĞRENCİNİN ÖĞRETMENİNE ÖNERİLER • Çocuğun sınıfta sorumluluklarını yerine getirmesine fırsat verin • Çocuğu istemediği bir çalışmaya katılmaya zorlamayın • Çocuğun söylemekten korktuğu sözcüklerden kaçınmasını desteklemeyin söylemesi için zorlayın • Sözcükleri çocuğun kendisinin seçmesine izin verin.

49. DEVAM • Kekeleyen çocuğa sakinleş, rahatla konuşmadan önce bir düşün vb gibi önerilerde bulunmayın. • Çocuğun nasıl konuştuğuna değil ne söylediğine odaklanın. • Çocuğu kekeme diye damgalamayın. • Çocuğun konuşması üzerinde titizlik göstermeyin. Endişeden uzak olun çocuk bir şey söylemek istediğinde acele ve telaşa kapılmadan söyleyebileceği kadar zaman verin.

50. DEVAM • Çocuğu konuşmada acele etirmeyin. • Çocuğa dur, acele etme, yeniden başla, önce derin bir nefes al gibi uyarılarda bulunmayın. Çünkü bu uyarılar dikkatin konuşma üzerinde yoğunlaşmasına neden olur. • Çocuk konuşurken dudak hareketlerine değil gözüne bakın.