GIDA END STRISINDEKI MESLEKI AKCIGER HASTALIKLARI

1. GIDA ENDÜSTRISINDEKI MESLEKI AKCIGER HASTALIKLARI Prof. Dr. Fatma Evyapan Pamukkale Üniversitesi Tip Fakültesi Gögüs Hastaliklari AD

2. Sunum Akisi Genel Bakis Gida Endüstrisinde Duyarlilasmaya Bagli Meslek Astimi Etkenleri Enzimler Hayvansal Proteinler Deniz ürünleri Katki Maddeleri ve Iritanla Indüktlenen Astim Endotoksinler ve Astim Benzeri Sendrom Kimyasal Tatlandiricilar ve Bronsiyolitis Obliterans Sonuçlar

4. Türkiye’deki Baslica Gida Sektörleri ve Çalisan Sayisi Sebze meyve isleme: 117.408 (%24,92) Diger gida maddeleri: 75.817 (%16,09) Islenmis unlu ürünler: 65.431 (%13,89) Sekerleme, kakao, çikolata:38.048 (%8,08) Seker üretimi ve aritimi: 29.847 (%6,34) Süt ve süt ürünleri: 28.543 (%6,06) Un ve unlu ürünler: 24.572 (%5,22) Et ve et ürünleri: 23.805 (%5,05) Bitkisel ve hayvansal yaglar: 23.746 (%5,04) Yem sanayii : 22.800 (%4,84) Maden sulari: 6500 (%1,38) Su ürünleri isleme: 6429 (%1,36) Mesrubat: 4.181 (%0,89) Alkollü içecek sanayii: 3.9494 (%0,84) TOPLAM: 471.076

5. Gida Endüstrisinde Karsilasilan Baslica Solunum Sistemi Hastaliklari Duyarlilasmaya bagli meslek astimi Iritanla indüktlenen astim Isyerinde alevlenen astim Kronik bronsit Konstriktif bronsiyolitis obliterans Hipersensitivite pnömonitisi

6. Yeni Zellanda’da yapilan bir arastirmada firincilar hariç tutulmak kaydi ile gida isleyenlerde büroda çalisanlara göre wheezing yakinmasinin 2,5 kat fazla oldugu görülmüstür.Yeni Zellanda’da yapilan bir arastirmada firincilar hariç tutulmak kaydi ile gida isleyenlerde büroda çalisanlara göre wheezing yakinmasinin 2,5 kat fazla oldugu görülmüstür.

7. Gida Üretiminde Duyarlilasmaya Bagli Meslek Astimi Etkenleri Unlar:Tahil unlari, soya unu Enzimler: alfa amilaz, glükozamilaz, pektinaz, glükonaz, pepsin, pekten Deniz hayvanlarinda kaynaklanan alerjenler Bitki tohumlari: susam,ayçiçegi Bitkiler: kahve kakao,yesil çay, ispanak Hayvansal proteinler: yumurta proteini, laktalbümin, süttozu, kazein Baharatlar Gida boyalari: karmin Tatlandiricilar

8. Iritanla Indüktlenen Astim Klorin gazi, beyazlaticilar, temizleyiciler ya da dezenfektanlar Sodyum metabisülfit

9. Isyerinde alevlenen astim Soguk hava Aerosol spreyler Duman Is Daha önce duyarli olunan alerjenlerle yeniden karsilasma

10. Konstriktif Bronsiyolitis Obliterans Diasetil Tereyagi tatlandiricilari Asiri isitilmis pisirme yaglari

11. Kronik Bronsit Firinci ve pastacilar Gida islemeciligi sirasinda çoklu maruziyetler

12. Hipersensitivite Pnömonitisi Peynir ya da peynir mayasindaki penicillium Yesil kahve tozlari Üzümlerdeki botrytis cineres Aspergillus orizae Karmin boyalari

13. Enzimler Gida islemeciliginde çesitli reaksiyonlarda katalizatör olarak kullanilmakta IgE aracilikli duyarlilasmaya bagli meslek astimi nedeni Duyarlilasmada risk faktörleri: Atopi Sigara Kümülatif maruziyet Bernstein In Bernstein IL, Chang Yeung M, Malo JL eds. Asthma in the Workplace. New York third edt. 2006

14. Bitkisel Kökenli Enzimler Papain: Papaya bitkisinin sütünden elde edilmektedir Et yumusatma Meyve suyu yapimi Bira yapimi (birayi berraklastirmak için) Immünolojik reajan Isçilerin %35’inde duyarlilasma Az sayida meslek astimi olgusu 330 olgunun 7’sinde meslek astimi Pepsin: Et yumusatma Tahillarda katki maddesi Likör ve peynir yapimi Duyarlilasma deri prick testleriyle ortaya konulmakta Pektinaz Meyve sularini berraklastirmak, meyve posasini eritmek Maruziyetten 3-5 hafta sonra duyarlilasma RAST + Bernstein In Bernstein IL, Chang Yeung M, Malo JL eds. Asthma in the Workplace. New York third edt. 2006 Pepsine karsi duyarlilasanlarda önce alerjik rinit ardindan da astim gelisme riski yüksekPepsine karsi duyarlilasanlarda önce alerjik rinit ardindan da astim gelisme riski yüksek

15. Mikrobiyal Kökenli Enzimler Bakteriyel (Bacillus, Pseudomonas) Fungal (Aspergillus, Streptomyces, Trichoderma) Alfa amilaz a Oryzae’dan kaynaklanir. Ekmek yapiminda hamurun kaliteli olmasi ve kabarmasinda kullanilir. Firinci astimi gelisiminde rol oynar IgE aracilikli duyarlilasma %5-%24 arasinda Atopi risk faktörü Roberts G Curr Opin Allergy Clin Immunol 2003; 3: 211-215

16. Diger Hayvansal Kökenli Proteinler Yumurta proteinleri Ovalbümin, ovomukoid, konalbümin ve yumurta lizozimi Yumurta isleyelerde IgE aracilikli duyarlilasmaya bagli meslek astimi. Lizozim üreten bir fabrikadaki isçi,pastacilik sektöründe bir isçi Roberts G Curr Opin Allergy Clin Immunol 2003; 3: 211-215 Süt proteinleri: Kazein: peynir imal edenler, Laktalbümin: bonbon üreticileri Spesifik bronkoprovokasyon testi + ELISA ile spesifik lizozim antikoru ortaya konulmusSpesifik bronkoprovokasyon testi + ELISA ile spesifik lizozim antikoru ortaya konulmus

17. Deniz Ürünleri(Baliklar ve Kabuklu Deniz Hayvanlari)

18. Deniz Ürünleri(Baliklar ve Kabuklu Deniz Hayvanlari) Son yillarda deniz ürünlerine talepte artis sözkonusu Toplam 43 milyon isçi deniz ürünleri endüstrisinde çalismakta Balikçilar, midye çikartanlar Balik, yengeç, istakoz, karides, istridye isleyen isçiler Ürünlerin tasimaciliginda sorumlu kisiler Restoranlardaki ahçi ve garsonlar Jeebhay M, Cartier A Curr Opin Aller Clin Immunol 2010; 10: 104-113 Son yillarda köpek baligi yüzgecinin tozunu inhale eden bir kiside fatal astim atagi bildirilmistir.Son yillarda köpek baligi yüzgecinin tozunu inhale eden bir kiside fatal astim atagi bildirilmistir.

19. Deniz Ürünlerinden Türeyen Temel Allerjenler Kas ptoteinleri temel alerjenler Tropomiyozin,paramiyozin Kabuklu deniz hayvanlari MA:4,4-97kDa Yengeç eti, yengeç suyu Islenmemis tam karides Kurutulmus tam karides, karides eti, haslama sulari, kistleri Yumusakça: 19-42 kDa Tarak eti, tarak içi Ahtapot eti Balik: 36-60 kDa Sardalya, hamsi eti Jeebhay M F Am J Ind Med 2008; 51 (12): 899-910

20. Deniz Ürünü Isleyenlerde Meslek Astimi I Meslek astimi prevalansi %2 ila %36 arasinda degisebilmekte Ürünlerin temizlenmesi, kiyma, ögütme, kaynatilmasi sirasinda antijen maruziyeti en yüksek düzeyde Kabuklu deniz hayvanlari proteinlerine duyarlilasma daha yüksek Predispozan faktörler: Antijen maruziyetinin düzeyi ve süresi Sigara içilmesi Atopi Besin allerjisi (duyarli isçilerin %7’si) Astim belirtilerinden önce rinokonjunktivit nadiren cilt döküntüleri Gece belirtileri ön planda Yengeç isleyenlerde spesifik IgE pozitif prediktif degeri: %76-%89 Jeebhay M F Am J Ind Med 2008; 51 (12): 899-910

21. Deniz Ürünü Isleyenlerde Meslek Astimi II Olgularin ancak %50’sinde eozinofilik havayolu inflamasyonu Endotoksin,sülfitlerin, biyoaerosollerin, formaldehidin patogenezdeki rolü? Iritanla indüktlenen astim? Jeebhay M, Cartier A Curr Opin Aller Clin Immunol 2010; 10: 104-113

22. Olgu No: 1 30 yasinda kadin hasta 3 yildir et ve balik isleme fabrikasinda çalismakta Ise basladiktan 7 ay sonra : nefes darligi Pek çok kere acil servise basvurmus: psikojenik dispne tanisi almis, bir yila yakin bir sürenin sonunda: “astim baslangici “tanisi almis Hastanin sürekli uyarmasina karsin is ile astim semptomlari arasinda bir iliski gösterilememis “Karides isleme ünitesinde çalisirken kendimi çok daha rahatsiz, gögsümdeki sikisiklik ve nefes darligim çok daha artmis hissediyorum” Inhale bronkodilatörler ve steroidlerle kismen ve geçici rahatlama Düzenli tedaviye ragmen semptomlarda gerileme mevcut degil

23. Olgu 1 Hafif astim atagi ile basvurdu FEV1> %80, bilateral ronküsler Ayrintili Anamnez: Esi balikçi, bir yil öncesine kadar evde de karides ve balik pisiriyor. Hayatinda hiç karides yememis. Karideslerin temizlendigi ünitede çalisirken gögüste sikisma ve nefes darligi yakinmalari mevcut Olasi duyarlilasmayi ortaya koymak için ilgili allerjenlerle deri prick testleri. Standardize allerjenlerle DPT (ALK-Abello, Hørsholm-Denmark) Sik rastlanan aeroallerjenlerden çayir polenleri ve mayt allerjisi mevcut. Sik besin allerjenleri ile yapilan panel: karides ve midye allerjenlerine pozitif yanit

25. Olgu No: 2 Ayni fabrikadan 30 y/Kadin , indeks olgudan elde edinilen bilgiler isiginda degerlendirildi Ayni anamnez ayni tani Fabrika müdürüne yazi yazilarak yerlerinin degistirilmesi önerildi Her iki hastada maruziyet kesildikten sonra tüm semptomlar düzeldi ve geriledi Maruziyetin kesilmesi ve uygun tedavi ile astim tamamen kontrol altina alindi.

26. Sülfitli Katki Maddeleri Potasyum sülfit, sodyum metabilsülfit, SO2 Antioksidan Gida ve renk koruyucusu Sindirim yoluyla alindiktan sonra agir astim ataklari bildirilmistir. Vally H Clin Exp Allergy 2009; 39: 1643- 1651 SO2 antik çagdan beri dezenfektan olarak kullanilmaktadir.Besin koruyucu olarak kullanimi 1664’lere kadar dayanir.SO2 antik çagdan beri dezenfektan olarak kullanilmaktadir.Besin koruyucu olarak kullanimi 1664’lere kadar dayanir.

27. Sülfit Içeren Gidalar

28. Sülfitlere karsi mesleki astim gelistigi bilinmektedir: Patateslerin üzerine kurutulmus sodyum metabisülfit eken isçilerde Deniz ürünleri endüstrisinde çok yüksek oranlarda sodyum metabisülfit kullanilmaktadir. Muhtemelen etki SO2 açiga çikmasina bagli düsük düzey iritan maruziyetiyle indüktlenen astim SMBS brons hiperreaktivitesini ortaya koymada bir ajan olarak da kullanilmistir.SMBS brons hiperreaktivitesini ortaya koymada bir ajan olarak da kullanilmistir.

29. Endotoksin ve Patates Isleyenler Endotoksin Gram negatif mikroorganizmalarin alerjik olmayan duvar komponenti Güçlü proinflamatuar özelligi mevcut Astim benzeri sendrom, bissinozis ve kronik bronsit etkeni Patates isleyenlerde Solunum sistemi semptomlari: %16-%46 öncelikle düsük endotoksin maruziyeti olan grupta. Yüksek endotoksin maruziyeti olanlarda çalisma haftasinin ilk günü FEV1’de vardiya öncesi ve sonrasi ani düsmeler, bu etki haftanin ikinci gününe dogru artarak devam etmekte Özellikle yüksek endotoksin maruziyeti olan grupta atopi prevalansi düsük Burada saglikli isçi etkisi söz konusu olabilir.Burada saglikli isçi etkisi söz konusu olabilir.

30. Tatlandiricilar Günümüzde >2000 kimyasal tatlandirici olarak kullanilmakta 34 tanesinin insan sagligi üzerinde olumsuz etkileri olabilecegi söz konusu: “birinci derecede öncelikli tatlandiricilar” Bu kimyasallar uçucu özellik tasimakta Isi ile volatil hale geçtiklerinde ya da toz halindeyken solunumsal maruziyet ortaya çikmakta

31. Yapay tereyagi lezzeti: Diasetil Diasetil yapay tereyagi lezzeti ve kokusu verdigi için gida endüstrisinde yaygin kullanilmakta: birinci derecede öncelikli tatlandirici Dogal olarak: sarap, tereyagi,kavrulmus kahve,silo ve fermente yiyeceklerde Mikrodalgada patlamaya hazir misirlarin lezzetlendirici karisiminda kullanilmakta Tatlandirici endüstrisinde de diasetil üretimi sirasinda bu maddeye maruziyet

32. Diasetil ve Solunum Sistemi Etkileri ABD’de 2000 yilinda mikrodalgada patlatilmak üzere misir hazirlayan bir fabrikada agir irreversibl havayolu obstrüksiyonu gösteren 9 olgu Karistirma bölümü: uçucu madde sayisi >100 Diasetil düzeyleri: karistirma bölümü: 37,8 ppm Paketleme odasi: 2,00 ppm Kalite kontrol: 0,5 ppm Kümülatif maruziyet? hastalik gelistirme riski ?

33. Hava yolu obstrüksiyonu Hava yolu obstrüksiyonu

34. Fabrikadaki havayolu obstrüksiyonu prevalansi ulusal düzeydeki prevalanstan 3,3 kat fazla, hiç sigara içmeyenlerde 10,2 kat fazla

35. Diasetil ve Solunum Sistemi Etkileri Ilk olgularin bildirildigi fabrikada çalisan: Bes olgu tatlandirici karisiminin hazirlandigi bölümde Dört olgu ise paketleme bölümünde çalismakta Ortanca yas: 41 (27-51) Semptomlar (öksürük, nefes darligi, wheezing) baslayincaya kadar geçen süre:ortanca 1,5 yil (5 ay -9 yil) FEV1 : %14-%66,8 pred HRCT: Brons duvari kalinlasmasi, hava hapsine bagli mozaik atenüasyon Bulgular bronsiyolitis obliteransla uyumlu Dört olgu transplantasyon listesinde (üç tanesi hiç sigara içmemis) BO genel toplumda nadir görülen bir hastalik. Genelde akciger transplantasyonu yapilan olgularda %25-30 bes yilin sonunda ise %50’den fazla oranda görülebilmekte Alti olguda FEV1 <%40 predikted) Semptomlarin isten uzaklasinca düzelmemesi isle olan ilginin geç farkedilmesine neden olmus. BO genel toplumda nadir görülen bir hastalik. Genelde akciger transplantasyonu yapilan olgularda %25-30 bes yilin sonunda ise %50’den fazla oranda görülebilmekte Alti olguda FEV1 <%40 predikted) Semptomlarin isten uzaklasinca düzelmemesi isle olan ilginin geç farkedilmesine neden olmus.

36. ÖZETLE Gida endüstrisi pek çok maruziyetin bir arada bulundugu ve solunum sistemi etkilenmesinin sik görüldügü bir iskoludur Yüksek molekül agirlikli organik maddelere maruziyet temel olarak duyarlilasmaya bagli gelisen IgE aracilikli meslek astimina neden olmaktadir. Bu is kolunda oldukça sik kullanilan koruyuculara maruziyet iritanla indüktlenen astimin ortaya çikmasindan sorumludur. Biyoaerosol ve endotoksin maruziyeti astim benzeri sendromdan sorumludur Önceleri zararsiz gibi görünen ve kullanilirken korunma önlemleri alinmayan kimyasal tatlandiricilar ise genç yasta üretken kisileri akciger transplantasyonu listelerine sokacak kadar malul edici yikici bronsiyolitis obliterans sendromuna yol açabilirler

37. TESEKKÜRLER