İNTERNET ETİĞİ

İNTERNET ETİĞİ MEHMET ARSLAN

Etik Nedir? Etik, kişinin davranışlarını temel olan ahlak ilkelerinin tümüdür. Başka bir ifade ile etik, insanlara ‘‘işlerin nasıl yapılması gerektiğini’ belirleme de yardımcı olan kılavuz (rehber) değerler, ilkeler ve standartlardır. Etik, aynı zamanda bir süreçtir. Bu süreçte karar alırken ve Uygulamayı yaparken, belirli değerlere bağlı kalınarak hareket edilir.

Etik Nedir? Etik, günümüzde çeşitli mesleklerin yürütülmesinde esas alınan değerlerin başında gelmektedir. Siyasette, yönetimde, yargıda, ticaret hayatında, tıpta, eğitimde, bilim, sanat ve basın-yayın alanlarında, hem mesleğin icra edildiği toplumun genel etik değerlerinden, hem de o meslekle ilgili evrensel kabul görmüş belli bazı ilkelerden etkilenen etik ilke ve değerler ön plana çıkmaktadır.

İnternet Etiği İnternetin günümüzde yaygın bir iletişim aracı olarak kullanılması, beraberinde dikkat edilmesi gereken bazı kuralları da getirmektedir. İnternet üzerinde kabul edilebilir ya da edilemez davranışları tanımlayan kurallar " internet etiği " olarak adlandırılır. İnternet etiği olarak adlandırılan bu kurallar, internet kullanılırken diğer insanların haklarına saygılı olmak için ne yapılıp ne yapılamayacağına ilişkindir.

İnternet Etiğinin Amacı Kişilerinyüzyüzeiletişimdebirbirlerinegösterdiklerisaygıveanlayışın, İnternet ortamında da gösterilmesininsağlanması.

Sanal Dünyada Etik Sorunlar • Uygun olmayan içerik, resim ve görüntüler • Sanal Hırsızlık (Fikri Mülkiyet İhlali) • Zararlı Yazılımlar (Truva atı) • Kumar • Şiddete Başvurma • Sinirlendirme, Taciz, İftira

Sanal Dünyada Etik Sorunlar • Güvenlik • Erişim • Doğruluk • Bilgisayar Oyunlarının İçeriği(Dövüş, Savaş) • Gizlilik

Mason’a göre; BilişimÇağınınEtikSorunları • Fikrimülkiyet • Erişim • Gizlilik • Doğruluk

Fikrimülkiyet Bilgi değişimi için değişen ücret nedir Bilgi kime ait Bilgi aktarımının sağladığı kanallar kime aittir Sahiplik

Fikrimülkiyet • Sahiplik: başkalarının fikri mülkiyeti nasıl kullanması gerektiğini belirlemekle birlikte, mülkiyetin kontrol haklarına sahip olunması (Bynum veRogerson, 2004) • Program yazılımcısıörneği: kullanımizni, buprogramabaşkalarınınnasılsahipolabileceğiileilgilişartlarıbelirlemehakkı.

Fikrimülkiyet • Fikri mülkiyet zihnimiz tarafından üretilen her türlü ürün (Harris, 1998) • Örneğin: bir resim, bir imaj, bir harf, bir mektup, bir kitap, bir makale, bir konuşma, bir e-posta, bir yazılım, bir CD-ROM vb. • Fikri mülkiyet kavramı, mülkiyet gibi fiziksel ve somut değildir.

Fikrimülkiyet • Moore (2001) ise fikri mülkiyetin, bir fikir veya fikirlerin birleşimine bağlı olan bilişsel süreçlerin bir ürünü olan fiziksel olmayan mülkiyet olduğunu bildirmiştir • Örneğin: Bilgisayar bilimlerinde donanım tasarımı, yazılım, belgeler, öğretim materyalleri vb. fikri mülkiyet olarak nitelendirilir.

Fikrimülkiyet • Fikri mülkiyete karşı en büyük tehdit: • fikirlerin dijital ortama aktarılması ve bu sayede kolay kopyalanabilir olması. • İnternet aracılığıyla dijital bilgiye dönüştürülmüş fikirlerin kolay dağıtılabilir olması.

Fikrimülkiyet • Fikri mülkiyeti, kanunlar ve görevli kurumlar ile garanti altına almak gerekmektedir. • Telif hakkı, patent, şifreleme, gizlilik yeminleri ve güven-sadakat gibi geçmişten beri kullanılan değerler fikri mülkiyetin korunmasını sağlamaktadır (Mason, 1986, s.9). • Fikri mülkiyetin korunması için kanunlar hazırlanmış ve bazı kurumlar açılmıştır.

Erişilebilirlik (Accessibility) • Hangibilgiye? • Ne şartlaraltında? (Güvenlikvekoşullar) • Kiminulaşabileceği? (Sayısaluçurum)

Erişilebilirlik (Accessibility) • Sayısaluçurum: BİT’lereerişme, kullanmavefaydalanmadabireyvetoplumlararasındaoluşaneşitsizlik. • Gelirfarkı • Cinsiyetfarkı • Teknolojiyikullanmayıbilmeme • BT’lerinesahipolma, kullanmave İnternet erişimikonusundaeşitsizlikolmasıdemokrasiiçinciddibirtehditoluşturmaktadır.

Erişilebilirlik (Accessibility)

Erişilebilirlik (Accessibility) • BİT’leringelişmesi • Yaşamboyuöğrenmeyeihtiyaç • Bilgiyeihtiyaç

Gizlilik (Privacy) • Bilgisayarlarve İnternet • yüksekmiktardabilginindepolanması, düzenlenmesivedağıtılmasınaolanaksağlayanteknolojiler. • Peki, gizlikişilerbilgiler? Bilginingüvenliği? • BİT’leremniyetlicihazlarmıdır?

Gizlilik (Privacy) • Birkişi, birkurum, birbilim hakkındakihangibilgi? • hangikoşullaraltında açıklanır? • hangibilgisaklanır? • hangibilgilerbaskı altındakalmadanaçıklanır?

Gizlilik (Privacy) • Bilgisayarlarıyetkisizkullanmak • Bilgisayarlarısuçişlemeniyetiyleyetkisizkullanmak • Bilgisayarmateryalleriniyetkisizdeğiştirmek

Doğruluk(Accuracy) Bilginin doğruluğunun önemi Bilginin doğruluğundan ,güvenirliğinden gerçekliğinden kim sorumludur? İnternete aktarılan dosyaların ve belgelerin doğruluğunu kim denetleyebilir?

Doğruluk(Accuracy) • Yanlış veri girişi • Kasten yapılmış • Yanlışlıkla yapılmış • Hatalı veri girişleri istenmedik sonuçlara sebep olabilir.

Doğruluk(Accuracy) Amerika da yaşayan 70 yaşındaki Johnnie Thomas isminin yanlışlıkla FBI kayıtlarında arananlar listesine yazılmasından dolayı terörist sanılmış ve gereksiz yere bir takım güvenlik işlemine tabi tutulmuştur.

Etik sorunların çözümünde yaşanan zorluklar İletişimde BİT’lerin kullanımı bireyler arasındaki ilişkileri değiştirmiştir. Kişisel yakınlığın azalması ve haberleşmedeki hız, eylemlerin etik boyutunun iyice düşünülmesi için kullanıcılara yeterince zaman bırakmaz.

Bir siber zorbalık örneği: Siber Zorbalık Örneği Avusturya’nın Melbourne kentinde yaşayan 14 yaşındaki Türk kızı Şeniz Erkan, kendisine ait sosyal paylaşım sitelerindeki hesaplarına girerek tehdit ve saldırılarda bulunan “sanal zorbaların” baskısına dayamayıp, geçen hafta intihar etti. Avustralya’da yaşayan Kıbrıslı Türk Erkan ailesi için, küçük kızları Şeniz ‘in intiharı beklenmedik bir anda geldi. Geçen çarşamba evinin yakınındaki demiryolunda trenin önüne atlayarak intihar eden Şeniz ’in babası Şenol Aykut, “Hiçbir şeyden şüphelenmedik. Çok canlı, neşeli ve normal bir yaşamı vardı. Anneler, babalar evlatlarınıza dikkat edin. Sanal zorbaları, kızım intihar edene kadar duymamıştım. Bize anlatmadı” dedi. Avustralya televizyonlarının günlerdir haber yaptığı olayla ilgili konuşan Şeniz ‘in ağabeyi Aykut Erkan, “Facebook dahil tüm hesaplarına girmişler. Onun adıyla herkese iğrenç mesajlar atmışlar. Cep telefonuna da tehdit, baskı mesajları gelmiş” diye konuştu. Şeniz ‘in okulu TaylorsLakes Müdürü GeoffPell de, polisin geniş bir soruşturma yürüttüğünü söyledi. Bu bağlamda, Şeniz ‘in bir süredir bazı öğrencilerin “kabadayılıklarıyla” baskı altında olduğu iddiası da inceleniyor.

Etik sorunların çözümünde yaşanan zorluklar Elektronik bilgi vs. kağıt üstünde olan bilgi Elektronik bilgi, çok daha kolay değiştirilebilir ve yetkisiz girişler için tehdide daha çok açıktır.

Etik sorunların çözümünde yaşanan zorluklar Fikri mülkiyet hakları, eser hırsızlığı, korsanlık ve gizlilik sorunları güncel sorunlar haline gelmiştir. Bir fikri mülkiyet örneği: Recep arkadaşları ile Second Life’da yeni açılan bir teknoloji mağazasını dolaşırken, çok güzel bir eğitim yazılımı gördü. Almayı gerçekten çok istiyordu. Ancak ücreti oldukça pahalıydı. Sınıf arkadaşı Semih ona bu eğitim yazılımını ücretsiz indirebileceği bir web sitesi söyledi. Böylece Recep hiç para harcamadan yazılıma sahip oldu.

Bilgisayar etiğinde 10 ilke ; 1. İnterneti insanlara zarar vermek için kullanmayacaksın. 2. Başkalarının internette yaptığı çalışmalara engel olmayacaksın. 3. Başkalarının gizli ve kişisel dosyalarına girmeyeceksin. 4. İnternet yoluyla çalmayacaksın. 5. İnterneti yalancı şahit olarak kullanmayacaksın.

Bilgisayar etiğinde 10 ilke; 6. Parasını ödemediğin yazılımları kopyalamayıp kendi malın gibi kullanmayacaksın. 7. Başkalarının elektronik iletişim kaynaklarını izinsiz kullanmayacaksın. 8. Başkalarının entelektüel ürünlerini kendi malınmış gibi sunmayacaksın. 9. Tasarımladığın programların doğuracağı toplumsal sonuçları önceden düşüneceksin. 10. Elektronik iletişim ortamını başkalarının haklarına saygı göstererek kullanacaksın.

İNTERNET ETİĞİ