معرفی راهبرد توسعه صنعتی کشور 1385

1. معرفی راهبرد توسعه صنعتی کشور1385 دکتر کیومرث اشتریان عضو هیات علمی دانشگاه تهران Ashtrian@ut.ac.ir

2. اصول و مبانی استراتژی توسعه صنعتی • عدالت اجتماعی • پیشرفت کشور وتقویت نظام • استقلال • نقش دولت؛ سیاستگذاری نه تصدی گری • مشارکت مردمی

3. تعاریف: مدیریت استراتژیک سرتو و پیتر: "مدیریت استراتژیک روندی پیوسته و تعاملی (یعنی چرخشی: مرحله اول تا اخر سپس اول تا اخر) است که هدف از آن حفظ تناسب و هماهنگی کلیت سازمان با محیط اطراف آن است. ... این تعریف (مستلزم آن است که) مدیران باید سلسله مراتب خاصی را پشت سر بگذارند...که عبارتند از انجام تحلیل محیطی تعیین جهت گیری سازمانی تدوین استراتژی سازمانی اجرای استراتژی سازمانی و اعمال کنترل استراتژیک".

4. هدف های کوتاه مدت: هدف های سالانه هستند. سیاست ها: سیاست ها ابزارهایی هستند که می توان بدان وسیله به هدفهای سالانه دست یافت. مقصود ازسیاست رهنمودها, مقررات و رویه هایی است که شرکت برای دست یابی به هدف های اعلان شده رعایت می کند. هنگام تصمیم گیری از سیاست ها به عنوان رهنمود استفاده می شود و همچنین سیاست ها تعیین کننده شرایط روزمره و تکراری شرکت می باشند.

5. ماموریت و چشم انداز ماموریت سازمان: ما به چه کاری مشغولیم؟ ماموریت سازمان یک نگرش است. بیان کننده دیدگاه ها و ذینفعان مختلف است. کارکنان, مدیران, سهامداران, اعضا, هییت مدیره مشتریان... دولت های محلی ایالتی فدرال خارجی و ... چشم انداز: ما می خواهیم چه بشویم؟

6. فرایند تدوین ماموریت سازمان: در فرآیند تدوین ماموریت سازمان باید: مشارکت عده بیشتری از مدیران و کارکنان منابع اطلاعاتی مختلف اولویت بندی فرصت ها و تهدیدات

7. بیشتر شرکت ها ماموریت خود را انتزاعی بیان می کنند... ابهام هم محسنات خود را دارد..."انتظار نمی رود که ماموریت سازمان بتواند هدف نهایی ملموس را ابراز نماید بلکه می کوشد ایجاد انگیزه نماید, جهت دهی کند, تصویر,چشم انداز یا تخیلی از شرکت ارایه نماید اهنگی موزون بنوازد و فلسفه ای ارایه کند که مدعی است رهنمود شرکت خواهد شد." (جورج استینر در فرد آر دیوید ص.179-180 )

8. نه رکن تشکیل دهنده ماموریت سازمان از نظر دیوید: مشتریان محصولات یا خدمات بازارها فن آوری توجه به بقا, رشد و سود آوری فلسفه ( باورها و ارزشها) ویژگی ممتاز (مزیت رقابتی) توجه به تصور مردم توجه به کارکنان

9. توصیه های کلی لزوم پایبندی به سند ایجاد نرم ها و هنجارهای مشترک کاهش فاصله عمودی در مفاهیم و نه در اداره و مدیریت سندی که یک سازمان را از سایر سازمان های مشابه متمایز می کند

10. توصیه های کلی استراتژی ها ابزارها ی دست یابی به هدفهای بلند مدت هستند. اما باید سیاست ها و عملیات شفافی را هم در نظر بگیرد. مثلا: استراتژی های شرکت ”ای ترید“ عبارتست از : رسوخ در بازار, تبلیغات زیاد و توسعه خدمات از طرق زیر انجام می گیرد: نخست سهام شرکت ها, سپس سهام شرکت های سرمایه گذار و ان گاه اوراق قرضه و پس از آن کارت های اعتباری عرضه نماید.

11. مثال:چارچوب های سیاستی متناظر با جهانی شدن کاهش موانع تعرفه ای و غیر تعرفه ای اصلاح در نظام های ارزی در جهت انعطاف پذیری بیشتر و قابلیت تبدیل پول ها به یکدیگر آزاد سازی رژیم های سرمایه گذاری خارجی شکل گیری و توسعه اتحادیه ها و همکاری های منطقه ای و...

12. نقش کارکردی سند کلید معمای صنعت در حوزه سیاستگذاری است نه ضعف صنعتگران تغییر جهت گیریها از درون گرایی به برون گرایی دولتی گرایی به خصوصی سازی تغییر فضا از کنترل اداری به حاکمیت ساز و کار بازار

13. مخاطب سند تصمیم گیران و سیاستگذاران نه ضرورتا بنگاه های بخش خصوصی برنامه ریزی با هدف تخصیص منابع که مختص نظام های برنامه ریزی متمرکز است مد نظر نیست ساختار انگیزشی در پایین ترین سطوح مد نظر است نقش سند: قطب نما و نه نقشه مسیر

14. مطالعات پایه ای سندبرخی از مهمترین ملاحظات1 سیر تحول تاریخی صنعتی شدن تضمین مالکیت و حقوق فردی وحمایت دولت از آن نهادهای مالی مستقل فعالیت های نوآورانه شکل گیری عرصه های جدید اشتغال پدید آمدن روابط پیچیده اجتماعی تنظیم روابط افقی (تقسیم کار حرفه ای) تنظیم روابط عمودی (مدیریت)

15. مطالعات پایه ای سندبرخی از مهمترین ملاحظات2 • توسعه صنعت و افزایش سطح درآمد • صنعت به عنوان یک زیر مجموعه از اقتصاد • به عنوان محمل تحولات تکنولوژیک (از طریق ایجاد روش ها و اختراع ابزارهای نوین تولید) • رشد توانمندی ها و ارتقاء دانش و افزایش درآمد

16. مطالعات پایه ای سندبرخی از مهمترین ملاحظات3 • پیامد های رشد صنعت • توسعه خدمات (حمل و نقل-بیمه-سیستم بانکی-آموزش-مخابرات) • توسعه بهداشت-آموزش و پرورش-نظم و امنیت عمومی و... • => صنعتی شدن صرفا مجموعه ای از کارخانجات و ماشین آلات صنعتی نیست بلکه پدید آمدن شکل خاصی از سازماندهی مدرن امور عمومی است.

17. مطالعات پایه ای سندبرخی از مهمترین ملاحظات4 رقابت پذیری به عنوان محور اصلی استراتژی توسعه صنعتی مستلزم توسعه سرمایه گذاری خارجی رشد سریع تکنولوژی افزایش نقش بخش خصوصی توسعه تجارت با جهان خارج

18. مطالعات پایه ای سندبرخی از مهمترین ملاحظات5 نقش دولت دفاع از حقوق مالکیت تنظیم مناسبات سیاست خارجی با هدف توسعه صنعتی ایفای نقش کلیدی در ارتقاء سطح دانش و مهارت جامعه فراهم کردن زیر ساخت های نهادی حقوقی و فیزیکی

19. مطالعات پایه ای سندبرخی از مهمترین ملاحظات6سه گزینه مختلف برای آینده صنعت خودکفایی در بعد بیرون و مبارزه با انباشت سرمایه در بعد داخلی جایگزینی واردات و حمایت از تولید کننده داخلی و تاکید بر اشتغال کسب موقعیتی تعریف شده در اقتصاد جهانی از طریق همسازی با نظام اقتصاد جهانی و اتصال به تولید شبکه جهانی از یکسو و بازار مصرف جهانی از سوی دیگر

20. مطالعات پایه ای سندبرخی از مهمترین ملاحظات7

21. مبانی نظری 1- نقش دولت در توسعه صنعتی کشور تغییر نقش دولت از بنگاه داری ومدیریت مستقیم در صنایع به سیاستگذاری هدایت و نظارت ارایه سیاستهای تشویقی و حمایتی برنامه ریزی در صنایع پایه:فولاد پتروشیمی ماشین سازی و...

22. تسهیل سرمایه گذاری بخش غیر دولتی نقش دولت در برقراری عدالت اجتماعی و توازن اقتصادی در مناطق کشور ارتباط مستمر با نهادها و تشکل های بخش خصوصی

23. مبانی نظری – ادامه 2- جایگاه بخش غیر دولتی (خصوصی وتعاونی) شناسایی بخش خصوصی به عنوان: موتور محرک اصلی رشد صنعتی و کمک کننده به اهداف توسعه ای دولت ابلاغیه مقام معظم رهبری در یاره اصل 44 قانون اساسی مبنا و ملاک عمل است.

24. مبانی نظری-ادامه 3- آزاد سازی تجاری آزاد سازی تجاری : رشد بخش خصوصی – نوآوری – افزایش سود آوری – کاهش هزینه های دولتی برای حمایت از صنایع نوپا می شود. اما آزاد سازی تجاری باید با توجه به ظرفیت تحمل پذیری منطقی صنایع داخلی انجام شود. تدریجی بودن آزاد سازی

25. مبانی نظری-ادامه 4- جهانی شدن (و جهانی سازی) مغایرت جهانی سازی غربی با انقلاب اسلامی و سند چشم انداز اما تعامل سازنده با اقتصاد جهانی مذاکرات مقتدرانه در الحاق به WTO

26. مبانی نظری-ادامه مخالفت با ایجاد انحصارشرکت های خارجی در بازار داخلی کنترل و هدایت سرمایه گذاری خارجی برای اهداف توسعه ای بخش صنعت توسعه صادرات و کسب سهم منطقی از بازارهای جهانی تنظیم واردات با توجه به توتن رقابت پذیری تولیدات داخلی

27. دورنمای بخش صنعت در سند چشم انداز 20 ساله توسعه یافته بر پایه فناوری پیشرفته خودکفا در تامین کالاهای راهبردی صادرات گرا و تامین کننده بخش قابل توجهی از نیاز ارزی کشور متوازن در مناطق مختلف کشور بر پایه قابلیت ها و مزیت های منطقه ای بهره ور در حد مطلوب از منابع در اختیار هم افزا در قالب شبکه ها خوشه ها و زنجیره ها منطبق با استانداردهای بازار منطقه ای

28. اهداف کمی در افق 1404 سهم ارزش افزوده به تولید ناخالص داخلی 25 درصد سهم سرمایه گذاری به تولید ناخالص داخلی 24 درصد سهم صادرات کالاهای با فناوری پیشرفته در صادرات غیر نفتی20 درصد سهم صادرات صنعتی معدنی به کل صادرات 77 درصد سهم اشتغال بخش صنعت به اشتغال کل 25 درصد (ص.10)

29. رهیافت نهادی نظريه نهادي و روابط اجتماعي توجه خود را به نقش حمايتي و هدايتي نهادهاي عمومي از سويي و روابط هدفمند و هماهنگ شده بنگاهها از طریق عرف و قواعد رسمی و غیر رسمی از سوي ديگر معطوف مي نمايد قواعد, هنجارها,مقررات حقوقی, ميزان ارتباطات بين بنگاهها، آموزش هاي كاربردي كاركنان، و سياست هاي حمايتي نهادهاي عمومي است.

30. رهیافت نهادی و سیاست های کلان محیطی محیط فرهنگی محیط سیاسی محیط اجتماعی محیط قانونی, حقوقی و قضایی محیط اقتصادی محیط آموزشی, پژوهشی و فناوری

31. مبانی سیاست های خرد فرصت ها بر اساس برون گرایی و ارتباط با دنیا در فضای جهانی شدن رقابت پذیری منطقه گرایی همساز با جهانی شدن: جغرافیای پیرامونی با شعاع چین مصر و هند سرمایه گذاری مستقیم خارجی

32. سرمایه گذاری خارجی نوآوری صنعتی تولید کالاهای صنعتی با فناوری بالا کاهش تدریجی حاشیه سود کشورهای صنعتی در این صنایع تمایل به سرمایه گذاری و تولید نسل دوم تحت نظارت کشورهای مادر مثلا: قطعات فلزی, نساجی, محصولات مصرفی الکترونیک واگذار شده است.

33. فرصت ها و تهدیدات منطقه ایصنایع اصلی کشورهای منطقه مهمترین صنعت منطقه نساجی (پاکستان ترکیه چین و هند صنعت محصولات شیمیایی و پتروشیمی (کشورهای خلیج فارس و آسیای میانه) تولیدات صنایع غذایی فولاد سیمان و خودرو لوازم برقی و تجهیزات الکترونیک (چین)

34. فرصت ها و تهدیدات منطقه ایترکیب واردات بیشترین سهم واردات کشورهای منطقه: 1- دستگاه های برقی و تجهیزات الکترونیک (76 میلیارد دلار در سال) چین بزرگترین تولید کننده است که صادرات آن در 4 اخیر سه برابر شده است . 2- ماشین آلات صنعتی (چین ترکیه و هند بازار صادرات این حوزه را در منطقه در اختیار دارند)

35. فرصت ها و تهدیدات منطقه ایترکیب واردات 3- صنایع شیمیایی و معدنی (دارو) چین و هند سعی در جذب سرمایه گذاری خارجی و اخذ تکنولوژی از کشورهای پیشرفته هستند. استراتژی تولید محصولات شیمیایی به عنوان یکی از حلقه های نهایی زنجیره تولید برای ایران متصور است. 4- خودرو (بیشترین واردات متعلق به کشورهای خلیج فارس ترکیه و چین)

36. فرصت ها و تهدیدات منطقه ایترکیب واردات 5- صنایع پتروشیمی چین هند و ترکیه بزرگترین وارد کنندگان هستند که این واردات در حال افزایش است. 6-در تولید فلزات ایران موقعیت بهتری در منطقه دارد. 7- در نساجی اکثر کشورهای منطقه دارای صنایع قوی هستند.

37. فرصت ها و تهدیدات منطقه ایترکیب واردات 8- محصولات غذایی بازار کشورهای خلیج فارس و مصر چین هند ترکیه و پاکستان رقبای ایران

38. استراتژی توسعه حوزه های صنعتی گروه اول: صنایع تولید محصولات مصرفی کم دوام گروه دوم: صنایع تولید محصولات مصرفی کم دوام گروه سوم: صنایع واسطه ای و سرمایه ای