Feminizm, gender studies vs. bezpieczeństwo międzynarodowe

1. Feminizm, gender studies vs. bezpieczeństwo międzynarodowe

2. Zagadnienia bezpieczeństwa międzynarodowego są przedmiotem zainteresowania różnych nurtów feminizmu; • Związek pomiędzy bezpieczeństwem a sytuacją kobiet był wielokrotnie podkreślany nie tylko przez ruchy kobiece, ale także przez uniwersalne organizacje międzyrządowe, takie jak ONZ; • X. 2000 r. – rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ „Women, Peace and Security” (podkreślono odmienność wpływu konfliktów zbrojnych na sytuację kobiet i mężczyzn); • ONZ uważa za niezbędne uwzględnienie czynnika płci (szczególnie w odniesieniu do sytuacji kobiet i dziewczynek) w trakcie planowania i przeprowadzania interwencji zarządzania kryzysowego;

3. Feminizm nie opiera się na jednym modelu teoretycznym, ale raczej – dokonując wyjaśniania zjawisk międzynarodowych – czyni odwołania do różnorodnych modeli eksplanacyjnych; • Uwzględnienie elementów gender studies w studiach nad bezpieczeństwem międzynarodowym niewątpliwie wzbogaca i podnosi walor poznawczy prowadzonych badań; • Przedstawiciele nurtów feministycznych, stosując różne soczewki teoretyczne, dążą do uporządkowania i usystematyzowania wielorakich determinantów mających znaczenie z punktu widzenie bezpieczeństwa międzynarodowego;

4. Każdy – również analitycy sm – mają tendencję do wybiórczego traktowania czynników warunkujących bm; • Selektywne podejście w badaniach nad bm sprawia, iż możliwym jest uproszczenie i skrócenie wnioskowania naukowego, ale jednocześnie narażenie na zarzut niekompletności, nieadekwatności; • Wyrazem redukcjonistycznego podejścia w badaniach bm jest konserwatywne odwołanie do państw, jako najważniejszych podmiotów bm, a pominięcie jednostek; • W ramach licznych nurtów feminizmu na uwagę zasługują poglądu feminizmu liberalnego, radykalnego, krytyczna teoria feministyczna, postmodernizm feministyczny oraz postkolonialna teoria feminizmu;

5. Feminizm liberalny: • Najistotniejszą wartością jest równość; • Pytania o udział kobiet w życiu publicznym (zastosowanie metod empirycznych); • Udział kobiet w strukturach militarnych, jaką rolę tam pełnią, czy obecność kobiet w siłach zbrojnych zmienia ich charakter; • Badanie barier na drodze do pełnego równouprawnienia w życiu zawodowych, szczególnie w odniesieniu do administracji publicznej, wojska, wymiaru sprawiedliwości itd.; • Przedmiotem zainteresowania jest też niewystarczająca reprezentacja kobiet w kręgach dyplomacji i na forach międzynarodowych;

6. Feminizm radykalny: • Nacisk na badanie różnic w sytuacji płci; • Kobiety i mężczyźni są od siebie różni i jednocześnie podobni; • Porządek według którego funkcjonują społeczeństwa sprzyja władzy mężczyzn (patriarchatowi), ich dominacji nad kobietami, maskulinizacją norm wyznaczających porządek społeczny; • To przekłada się na szerszą perspektywę funkcjonowania społeczności międzynarodowej oraz jak my ją postrzegamy; • Model patriarchalny przenosi się ze sfery społecznej na prywatną, czego przejawem jest przemoc domowa, próby kontroli kobiecej reprodukcyjności czy seksualności; • Kobiety powinny mieć dostęp do funkcji publicznych, ale nie z uwagi na postulat równości płci, a dlatego że kobiety podnoszą zdolności kooperatywne polityki;

7. Krytyczna teoria feministyczna: • Bada zarówno podstawy myślenia, jak i postrzegania znaczenia i roli obu płci; • Stawiane są pytania: jak to jest byś kobietą/mężczyzną, co to znaczy zachowywać się w sposób męski/żeński, jakie czynniki o tym decydują, jakie w związku z tym role społeczne przypadają obu płciom? • Wnikliwej analizie należy poddać cechy poszczególnych płci; • Podziały pomiędzy płciami mają charakter realny, nie istnieją tylko na poziomie dyskursu społecznego i są wynikiem ugruntowywania ich poprzez zależności materialne, warunki życia w określonym miejscu i czasie; mają też podłoże kulturowe, religijne, klasowe, rasowe czy etniczne;

8. Postmodernizm feministyczny: • Każde z założeń/stwierdzeń naukowych będzie z zasady niekompletne i oparte na częściowej analizie rzeczywistości; • Należy przeciwdziałać i dyskredytować wszelkie próby tworzenia jednolitych/uniwersalnych modeli eksplanacji; • Nie ma jednej prawdy dotyczącej relacji kobieta-mężczyzna w społeczeństwie; • Próba przeforsowania jednego modelu widzenia rzeczywistości sprawia, że czynniki w ramach niego nieuwzględnione przestają mieć znaczenie dla rozważań naukowych;

9. Postkolonialna teoria feministyczna: • Płciowość to nie tylko pojęcie determinujące sposób zachowania kobiet i mężczyzn czy sposób socjalizacji; • Płciowość to również sposób strukturalizacji relacji władzy, nie ważne czy dotyczy to rodziny, czy szerszej społeczności, w ramach której to zazwyczaj mężczyźni ustalają porządek ekonomiczny, społeczny, polityczny i kulturowy; • W sposób naturalny męskość kojarzona jest z władzą, dominacją i przez to możliwością dyktowania warunków, na jakich opiera się mniejsza czy większa społeczność;

10. Specyfiką podejścia feministycznego do badania zagrożeń bm jest m. in. skupienie uwagi na ocenie wpływu konfliktów zbrojnych na kobiety i odróżnieniu go od wpływu na mężczyzn; • Ta zmiana powoduje przede wszystkim, że dotychczas „płciowo neutralne” badania nad wpływem zagrożeń bezpośrednich pomijały skutki dla jednostek, a skupiały się na stronach konfliktu (państwach, grupach bojowych); • Jeżeli prowadzono badania wpływu konfliktów zbrojnych na jednostki, to zazwyczaj uczestnikami byli mężczyźni (żołnierze, jeńcy wojenni, dowódcy walk, wojenni stratedzy, piloci czy zbrodniarze wojenni); • Zakłada się, że z uwagi na relatywnie mniejszy udział bezpośredni kobiet w konfliktach zbrojnych, te ostanie wpływają na ich sytuację w sposób pośredni;

11. Kobiety również mogą ucierpieć w konfliktach (fizycznie i psychicznie), ale ich doświadczenia nie mają takiego znaczenie poznawczego dla badań nad bezpieczeństwem międzynarodowym, genezą i identyfikacją zagrożeń; • Przedstawicielki różnych nurtów feminizmu krytycznie weryfikują powyższe stwierdzenia, np. Cynthia Enloe dowodzi, iż kobiety – pomimo braku bezpośredniego udziału w walkach – spełniają ważne role w konfliktach zbrojnych (jako żony żołnierzy, osoby zapewniające pożywienie, pielęgniarki); • Badania pokazują, iż tzw. nowe wojny, jako zjawisko typowe dla wyłaniającego się ładu pozimnowojennego w coraz większym stopniu wpływają na sytuację kobiet (w sensie bezpośrednim);

12. Badania NGOs oraz organizacji międzyrządowych nad implikacjami konfliktów dla życia kobiet (przestępczość seksualna, handel żywym towarem); • W trakcie niektórych konfliktów dowody przestępstw seksualnych były tak ewidentne, że na tej podstawie opracowano międzynarodowy system normatywny potępiający i nawołujący do przeciwdziałania tego typu zdarzeniom; • Uznanie przemocy seksualnej jako narzędzia wojennego; • Techniki tortur stosowane wobec kobiet i mężczyzn; • Wpływ ekonomiczny konfliktów zbrojnych na sytuację kobiet (jedyni żywiciele rodzin);

13. Aktywny udział kobiet w konfliktach zbrojnych (rzadziej niż mężczyźni, ale również mogą popełniać zbrodnie wojenne); poza tym udział w przemycie broni, przekazywanie informacji, szpiegostwo; • Zaangażowanie w działania nieformalne zmierzające do osiągnięcia porozumienia pokojowego; znacznie rzadziej uczestniczą później w oficjalnych negocjacjach pokojowych; • Maskulinizacja języka polityki bezpieczeństwa, co przekłada się na maskulinizację procesu decyzyjnego;