Overheidsfinanciën

1. Overheidsfinanciën College 1, 22 april 2008 Robert Inklaar R.C.Inklaar@rug.nl www.rug.nl/staff/r.c.inklaar/teaching

2. Opzet module • Deel 1: Literatuurtentamen • Schram, Verbon en Van Winden, Economie van de Overheid (2e druk) hoofdstukken 2, 3, 6 tot en met 10 • Tentamen 24 juni (8 juli herkansing) • Deel 2: Paper schrijven • Formulering onderzoeksvraag (uiterlijk 20 mei) • Presentatie voorlopige versie (17 juni) • Definitieve versie inleveren (uiterlijk 11 juli)

3. Paper: onderzoeksvraag • Ervaringen vorig jaar? • Kies een actueel onderwerp, bijvoorbeeld: • Vergrijzing • Privatisering • Onderwijsuitgaven • Of kijk in kranten of weekbladen voor inspiratie • Formuleer een concrete onderzoeksvraag • Economisch verband, bijv. onderwijsuitgaven & prestaties • Welke vraag wil je beantwoorden, bijv. hebben bezuinigingen op onderwijs in Nederland tot lagere prestaties geleid? • Hoe ga je de vraag beantwoorden, bijv. scholing van de bevolking, of slagingspercentages vs. uitgaven • 100-200 woorden

4. Paper: beoordeling & feedback • Beoordeling • Onderzoeksvraag concreet en uitvoerbaar? • Heldere economische analyse? • Kritische benadering van bewijs en gerechtvaardigde conclusies? • Originaliteit? • Goed verzorgd paper? • 2x Feedback • Onderzoeksvraag • Presentatie

5. Literatuur: overzicht • Vier bijeenkomsten met tentamenstof • H2, 3: Waarom is er een overheid en welke actoren spelen daarin een rol? • H6, 7: Waarom en hoe bemoeit de overheid zich met onderwijs, zorg en sociale zekerheid? • H9: Waar haalt de overheid haar geld vandaan? • H8, 10: Wat is de verdere invloed van de overheid? Regulering en overheidsbedrijven • Relatief ‘tijdloze’ hoofdstukken • Analytische achtergrond, minder specifieke invulling

6. Hoofdstuk 2: Welvaartstheorie Hebben we een overheid nodig?

7. Welvaartstheorie • Antwoord: we hebben geen overheid nodig • Onder bepaalde voorwaarden • 1e theorema: dankzij prijsmechanisme is het hoogst mogelijke nut haalbaar • Economie niet behulpzaam om te bepalen wie meer nut ‘verdient’ • Pareto-optimaal: niemand kan beter worden zonder iemand anders slechter af te maken • 2e theorema: herverdeling van middelen kan elke efficiënte allocatie mogelijk maken

8. Waarom dan toch een overheid? • Aan de voorwaarden is niet voldaan: marktfalen • Collectieve goederen: H6 • Externe effecten: H8 • Beperkte concurrentie (marktmacht): H10 • Onzekerheid (incomplete markten): H7 • Andere motieven: • Herverdeling (rechtvaardigheid) • Paternalisme • De overheid heeft geld nodig om deze problemen op te lossen: H9 • Maar ook de overheid kan falen: H3

9. Hoe besluit de overheid? • Directe democratie • Onbepaalde uitkomst: • B>C>A • C>A>B • A>B>C • Stemvolgorde bepaalt de uitkomst • Algemeen probleem: Arrow’s paradox

10. Partij 2 Partij 1 Simpeler situatie: one issue • Median-voter model: Median voter

11. Politieke partijen & verkiezingen • Districten: zetel per district • Neiging naar 2 partijenstelsel (VK, VS) • Proportioneel: zetels naar rato van totaal % • Coalities • Waarom zou je stemmen? • Kost tijd • Levert niets op

12. Politici, ambtenaren & lobby’s • Politici handelen (ook) uit eigenbelang • Verkiezingen winnen, niet sociaal nut maximaliseren • Onderscheid soms moeilijk voor kiezer • Ambtenaren handelen (ook) uit eigenbelang • Hoe groter/belangrijker het koninkrijkje, hoe beter • Resultaten vaak moeilijk te meten • Te veel, te hoge kwaliteit of inefficiënte dienstverlening • Lobby’s • Winner takes all: overheidscontracten • Niet elke groep lobbyt: boeren vs. consumenten