Psychoterapia krótkoterminowa – Psychoterapia długoterminowa

1. PSYCHOTERAPIA KRÓTKOTERMINOWAI PSYCHOTERAPIA RODZINNAZABURZENIA SEKSUALNEDr n. med. Tomasz Markowski

2. ·Psychoterapia to metoda leczenia zaburzeń psychicznych i somatycznych, spowodowanych dotychczas nie rozwiązanymi konfliktami wewnątrzpsychicznymi, uświadamianymi lub nie uświadamianymi, wymagająca od pacjenta współpracy i zaangażowania, odbywająca się w relacji psychoterapeutycznej opartej na rozmowie. • ·Psychoterapia to lecznicze oddziaływanie na chorobę, zaburzenie lub anomalię, środkami psychologicznymi. • ·Psychoterapia to zamierzone korygowanie zaburzeń czynności organizmu środkami psychologicznymi. • ·Psychoterapia to taki sposób bycia z inną osobą, który sprzyja zdrowym zmianom i ułatwia rozwój. • ·Psychoterapia to planowa działalność, prowadzona przez jedną lub wiele osób wobec jednej lub wielu osób, której celem jest uzyskanie zmian w postawach i zachowaniu, doprowadzających do zwiększenia satysfakcji z życia i realizacji potencjalnych możliwości jednostki.

3. Psychoterapia krótkoterminowa – Psychoterapia długoterminowa • Krótkoterminowa - do ½ roku (~20 – 25 sesji) • Długoterminowa – powyżej ½ roku (1, 2 – 5 lat) • ·Od percepcji psychoterapeuty zależy, czy problem pacjenta będzie spostrzegany jako krótkotrwały, czy długotrwały • ·Myślenie psychoterapeuty warunkuje to, jak on działa • ·Percepcja psychoterapeuty • oZasoby pacjenta • oDeficyty pacjenta • ·Psychoterapeuta kieruje uwagę w stronę zasobów pacjenta pomaga mu w otwieraniu nowych możliwości • ·Przewartościowanie – nadanie innego znaczenia bez negacji • Szklanka: • + Do połowy pełna • - Do połowy pusta

4. Osoby: • niewidomy: • + często korzystający z innych niż wzrok zmysłów • - ślepy • narkoman: • + mający duże doświadczenie ze środkami psychoaktywnymi • - uzależniony od narkotyków • leworęczny: • + mający sprawniejszą lewą rękę • - mańkut • homoseksualista: • + zorientowany na tę sama płeć • - gej • dziecko nadpobudliwe: • + dziecko bardzo aktywne ruchowo • - wiercipięta • dziecko autystyczne: • + indywidualista • - odludek • rodzina dysfunkcyjna: • + rodzina dostarczająca dzieciom niezwykłych wrażeń • - rodzina problematyczna, rodzina patologiczna • pacjent chroniczny: • + pacjent, który zaadoptował się do szpitalnych warunków • - rezydent

5. Zjawiska: • opór – tendencja do utrzymywania status quo • nerwica – duża wrażliwość, adaptacja do życia w mało sprzyjających okolicznościach • schizofrenia – doznawanie zmienionego bytu • depresja – pławienie się w smutku • lęk – doznawanie niezwykle silnych przeżyć • natręctwa – niestrudzone powtarzanie, mistrzowska konsekwencja i wytrwałość w działaniu • smutek – nastrój melancholijny, chwila zadumy nad światem • atak paniki – gwałtowne szukanie wyjścia z sytuacji

6. Psychoterapeuta, który chce pracować krótkoterminowo, powinien: • ·zmienić swoją percepcję pacjenta • ·sformułować prawidłowo cel psychoterapii • oważny dla pacjenta • oraczej mały niż duży • oopisywany jako • §początek, a nie koniec czegoś • §jako obecność czegoś, a nie brak • ospostrzegany przez pacjenta jako wymagający ich wysiłku • oosiągalny przez pacjenta w jego warunkach życiowych • ·rozciągnąć w czasie efekty sesji psychoterapeutycznej • ozadania domowe (nawet jeśli pacjent nie wykona zadania, będzie o nim myślał) • okierowanie uwagi i aktywności pacjenta podczas sesji na okres między sesjami („Ciekaw jestem, co z poprzedniego spotkania mógł Pan/Pani wprowadzić w życie przez ostatni tydzień?”) • omagiczne pytania, pytania o cud („Wyobraźmy sobie, że zdarzył się cud i od jutra ma być inaczej, to jak to będzie?”) – wizualizacja • odostrojenie do przyszłości – jeśli podczas sesji zaszły pozytywne zmiany, np. pacjent jest spokojniejszy, to możemy zapytać: „A kiedy jeszcze dziś lub jutro będzie Pan/Pani spokojniejszy w domu, to co się zmieni w życiu?”

7. Psychoterapia krótkoterminowa Psychoterapia długoterminowa Przyszłość §Jeśli wiem dokąd idę, to mam szansę się tam znaleźć. Przeszłość §Jeśli nie wiem dokąd idę, to mam szansę znaleźć się gdzie indziej. Cel psychoterapii §Co powinno się zdarzyć, żeby zaszła zmiana? Przyczyna psychoterapii §Skąd wziął się problem? Rozwiązanie §A co Pan/Pani chce zmienić? Problem Co jest problemem? Zasoby Deficyty System Jednostka

8. Systemowa psychoterapia rodzinna • Rodzina jest grupą osób połączonych: • -        więzami krwi • -        małżeństwa lub adopcji • §Zachowanie człowieka może być zrozumiane tylko w kontekście środowiska społecznego, w jakim on aktualnie żyje, tylko w kontekście systemu, którego jest częścią – podstawowe twierdzenie w teorii systemów. • §System to zbiór elementów pozostających we wzajemnych relacjach. Relacje są wyznaczane przez role pełnione w obrębie systemu i przez zasady określające sposób pełnienia takich ról. • §Podstawową energią utrzymującą systemy w działaniu jest wykorzystywanie informacji, czyli procesy porozumiewania się wewnątrz systemu i systemu ze środowiskiem zewnętrznym. • §Dwa główne cele do zrealizowania przez rodzinę: • oZaspokojenie potrzeb poszczególnych członków rodziny • oRealizowanie zadań społecznych, urodzenie i wychowywanie potomstwa, przekazywanie wzorców kulturowych

9. Fazy cyklu życia rodziny: • 1.                Małżeństwo (bez dzieci) ~2 lata • 2.                Rodzina wychowująca małe dzieci ~2,5 roku • 3.                Rodzina z dzieckiem w wieku przedszkolnym ~3,5 roku • 4.                Rodzina z dzieckiem w wieku szkolnym ~7 lat • 5.                Rodzina z dorastającymi dziećmi ~7 lat • 6.                Rodzina z dziećmi opuszczającymi dom ~8 lat • 7.                Stadium pustego gniazda ~15 lat • 8.                Starzejący się rodzice ~15 lat • Role: • §Małżonków • §Rodziców • §Dzieci i rodzeństwa • System i podsystemy Zaburzenia w systemie pojawiają się przy przejściu do kolejnej fazy rozwoju rodziny. • Rodzina dysfunkcyjna – rodzina przejawiająca zaburzenia w funkcjonowaniu w danej fazie. • Rodzina jako całość przejawia zaburzenia funkcjonowania, a w roli chorego - „delegata” występuje najsłabszy członek systemu, bardzo często dziecko. • „Delegat” jest tylko wyrazicielem patologii systemu – dzięki jego „chorobie” system funkcjonuje jako całość.

10. Jako odpowiedzialne za powstawanie i utrzymywanie się patologii systemu rodzinnego wymienia się następujące czynniki: • 1.                Zaburzenia struktury rodziny • a.    zaburzenia w pełnieniu ról w rodzinie • b.    zaburzenia w zakresie granic między podsystemami • Szczególnie niekorzystny wpływ na występowanie objawów mają następujące zaburzenia struktury rodziny: • -        powstawanie patologicznych triad między członkami rodziny, zwłaszcza triad międzypokoleniowych • -        zbyt sztywne lub zbyt rozmyte granice między podsystemami • -        zatarcie granic między pokoleniami, zaburzające rozwój tożsamości członków rodziny • -        „tendencje dośrodkowe”, powodujące nadmierną spójność lub tendencje do „delegowania” dzieci do realizacji zadań niezrealizowanych przez rodziców – utrudniające proces oddzielania się od rodziny • 2.                Zaburzenia komunikacji w rodzinie • a.    Informacja o treści • b.    Informacja o relacji

11. Najważniejsze oczekiwane zmiany w psychoterapii rodzinnej: • §Zmiana dotychczasowej struktury rodziny • oZaznaczanie wyraźnych granic między systemami • oLikwidowanie patologicznych triad • oZwiększanie klarowności w zakresie pełnienia ról w rodzinie, zwłaszcza unikanie pełnienia określonych ról przez osoby do tego nieuprawnione, np. roli rodzica przez dziecko • oZwiększanie lub zmniejszanie spójności rodzinnej tam, gdzie jej poziom jest nadmierny lub niewystarczający, przez usuwanie błędów we wzajemnych relacjach członków rodziny • §Poprawa komunikacji w rodzinie • §Zmiana w zakresie relacji emocjonalnych między członkami rodziny

12. Wskazania do psychoterapii rodzinnej: • §Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży • §Zaburzenia jedzenia • §Uzależnienia (współuzależnienie) • §Gdy identyfikowanym pacjentem jest dziecko, a psychoterapeuta podejrzewa psychogenne tło zaburzeń • §Okresowo w schizofrenii w celu poprawy komunikacji w rodzinie • §Gdy występują tzw. „problemy małżeńskie” • §Gdy prowadzona psychoterapia indywidualna nie przynosi zadowalających rezultatów

13. Popęd seksualny - bogactwo form • W żadnej dziedzinie ludzkiego życia nie jest trudniej zaznaczyć granicę między normą a patologią niż w sprawach seksualnych. Jest to o tyle dziwne, że życie seksualne wiąże się ściśle z tym, co określa się jako popęd, podstawową potrzebę biologiczną lub odruchowość bezwarunkową. Powinno więc przebiegać w wąskich granicach wrodzonej struktury czynnościowej. • Człowiek zasadniczo nie różni się od zwierząt w swoich sposobach zaspokajania innych podstawowych potrzeb: oddycha, pije i je podobnie jak zwierzęta, przynajmniej te, które są do niego morfologicznie zbliżone. Bogactwo form zachowania się i przeżyć nie jest tu u człowieka tak dalece różne, jak w wypadku życia seksualnego. • Fakt ten można by tłumaczyć tym, że popęd seksualny inaczej rozkłada się na współrzędnej czasu niż inne podstawowe potrzeby biologiczne i że jego charakter jest w swej zasadniczej strukturze społeczny.

14. Współrzędna czasu • Dla rozumienia współrzędnej czasu w związku z popędem seksualnym istotne jest, że w wypadku innych potrzeb, jak powietrza, wody i pożywienia, imperatyw biologiczny musi być spełniony w ciągu minut, godzin lub dni i przytłumia on wtedy całkowicie inne struktury czynnościowe, a jego niezaspokojenie grozi śmiercią. Natomiast zaspokojenie popędu seksualnego może być przesunięte w czasie. U człowieka popęd seksualny występuje na całej długości współrzędnej czasu, towarzyszy mu od urodzenia do śmierci. • Macierzyństwo • Popęd seksualny, jak wiadomo, jest wyrazem konieczności zachowania gatunku. Zakres tego popędu nie ogranicza się więc tylko do aktu seksualnego, lecz obejmuje także zachowania związane z macierzyństwem. Pieszczota jest jednocześnie wyrazem stosunków macierzyńskiego i seksualnego. Oba rodzaje związków dwojga ludzi należą bowiem do wspólnej grupy zachowania się związanego z zachowaniem gatunku. Ujmując zatem pojęcie popędu seksualnego w szerszym znaczeniu, można uważać, że przejawia się on w wieku niemowlęcym i dziecięcym w postaci pieszczoty. Pozbawienie dziecka pieszczoty odbija się ujemnie na jego późniejszym życiu erotycznym i w ogóle uczuciowym.

15. Społeczny charakter • W przeciwieństwie do innych biologicznych potrzeb, których zaspokojenie jest indywidualne, istotą popędu seksualnego jest jego społeczny charakter. Jakkolwiek u człowieka i u wyższych zwierząt istnieje indywidualna forma wyładowania seksualnego (autoerotyzm), która w pewnym okresie rozwoju może być traktowana jako zjawisko normalne, to jednak ma ona zawsze charakter poronny i nie daje pełnego zaspokojenia popędu. • Imprinting • Struktury czynnościowe, będąc strukturami obarczonymi silnym ładunkiem emocjonalnym, łatwo ulegają utrwaleniu. Niejednokrotnie formy życia seksualnego człowieka dojrzałego odzwierciedlają imprinting pierwszych przeżyć erotycznych. Odnosi się to zarówno do sytuacji, jak i do partnera. W ten sposób istnieje dla każdego człowieka jakby określona konstelacja bodźców, która najłatwiej wyzwala u niego szczytowe podniecenie płciowe.

16. Złączenie z otaczającym światem • Według modelu komórkowego należałoby akt seksualny określić jako złączenie się dwóch indywiduów w nową całość. W tym biologicznym sensie związek seksualny byłby realizacją ludzkiej tęsknoty za wyjściem poza granice własnej indywidualności i za złączeniem się z otaczającym światem. Schemat społecznego rozwoju człowieka można określić jako stopniowe oddalanie się od związku z grupą rodzinną, w której matka jest osobą centralną, aż do stworzenia nowej, własnej rodziny. Trudność polega na tym, że w związku z drugą osobą obok uczuć łączących występują uczucia o znaku przeciwnym, prowadzące do rozerwania związku.

17. Klasyfikacja impotencji czynnościowej i anorgazmii • W bardzo ogólnym zarysie można posłużyć się następującą klasyfikacją: • ·impotencja czy anorgazmia są tylko jednym z objawów bardziej ogólnego zaburzenia • ·są wyrazem niewłaściwego stosunku do partnera • ·są wyrazem niewłaściwego stosunku do samego siebie • Typowym przykładem pierwszego przypadku jest jakakolwiek cięższa choroba somatyczna lub zaburzenie psychiczne. Impotencja łączy się tu zazwyczaj z obniżeniem popędu seksualnego. Nie jest to jednak regułą. Przy całkowitej impotencji popęd seksualny może być zachowany, a nawet paradoksalnie wzmożony, jak zdarza się czasem w nerwicach. • W niektórych zaburzeniach psychicznych, łączących się z wysokim poziomem samopoczucia (zespoły maniakalne w cyklofrenii i w psychozach organicznych), popęd seksualny wzrasta czasem do rozmiarów katastrofalnych. Wzrost popędu nie zawsze idzie w parze ze wzrostem potencji.

18. Stosunek uczuciowy do partnera • Związek uczuciowy z otoczeniem społecznym, oscylujący w dwóch wektorach „do” i „od”, zbliżania się i oddalania, osiąga swoje szczytowe napięcie w chwili seksualnego złączenia się z partnerem lub jego totalnego zniszczenia. • Stosunek uczuciowy do partnera seksualnego nie jest jednokierunkowy, obok wektorów emocjonalnych pozytywnych występują również negatywne. Ta ambiwalencja uczuciowa wynika z samej dynamiki silnych stanów emocjonalnych – każde uczucie ma w sobie wewnętrzną oscylację między biegunami pozytywnymi i negatywnymi. • Zagadnienie to można analizować w trzech warstwach: • ·związku uczuciowego z matką • ·kontaktów emocjonalnych z rówieśnikami, zwłaszcza płci przeciwnej • ·pierwszych zbliżeń o charakterze erotycznym

19. Co się tyczy wzajemnego związku uczuciowego między matką a dzieckiem, to wpływa on w sposób zasadniczy na formowanie się postawy uczuciowej wobec otoczenia. Zasadnicza struktura emocjonalna kontaktu z otoczeniem (kontakt przyjemny lub przykry) i związanych z tym tendencji do przyjmowania postawy zbliżania się lub ucieczki czy walki (postawa „do” i „od”) - kształtuje się w pierwszych latach życia i niemałą rolę odgrywa w jej formowaniu atmosfera uczuciowa między matką a dzieckiem. • Ludzie o ciepłym stosunku uczuciowym do otoczenia na ogół łatwiej nawiązują kontakty seksualne i ich związek uczuciowy z partnerem jest bardziej jednokierunkowy (mniej ambiwalentny) niż u ludzi, których zasadniczy stosunek uczuciowy do otoczenia ma znak ujemny. • Podczas gdy kontakt emocjonalny z matką jest prawzorem intymnego związku uczuciowego ze światem społecznym, to kontakt z rówieśnikami okresu dzieciństwa (rodzeństwo, towarzysze zabaw) jest matrycą, według której kształtują się powiązania z otoczeniem, nie tak bliskie jak seksualne, ale odgrywające nie mniejszą rolę w nawiązaniu kontaktu seksualnego, gdyż bez większego dystansu nie można osiągnąć bliższego kontaktu z partnerem (chodzi tu o umiejętność nawiązywania kontaktu z ewentualnym partnerem seksualnym).

20. Najlepszą szkołą jest tu wspólna zabawa dzieci, gdyż ona stwarza różnorodność zasadniczych postaw (zbliżenia, ucieczki, walki, władania, ulegania), a dzięki temu, że wszystko dzieje się w niej na niby, postawy zmieniają się jak w kalejdoskopie. Zabawa przysposabia do życia na serio w świecie społecznym, wymagającego dużej elastyczności emocjonalnej. Ludzie, których historia życia ma luki w związkach zabawowych z otoczeniem w dzieciństwie i wczesnej młodości, mają często duże trudności w nawiązywaniu kontaktów seksualnych, okres autoerotyzmu jest u nich zwykle znacznie dłuższy, a w związkach erotycznych są skłonni do przyjmowania utrwalonych i często patologicznych postaw uczuciowych, np.: uległości lub władania, agresji, lęku, poczucia krzywdy, winy. • Jest zrozumiałe, że pierwsze przeżycia seksualne mają większą siłę utrwalenia się niż późniejsze. W ten sposób tworzą się tzw. urazy seksualne, nieudany pierwszy stosunek, uczucie bólu, obrzydzenia lub nienawiści, związane z pierwszymi przeżyciami, mogą rzutować na dalszą historię życia seksualnego.

21. Stosunek uczuciowy do samego siebie • Poczucie własnej męskości czy kobiecości jest zasadniczym czynnikiem wpływającym nie tylko na rozwój życia seksualnego, lecz na rozwój psychiczny i nawet fizyczny człowieka. • Oprócz wzorów kulturowych niemałą rolę odgrywają też wzory z grupy rodzinnej. W każdej rodzinie po pewnym mniej lub bardziej burzliwym okresie „walki o władzę” ustala się rola mężczyzny i kobiety. Znając rodziców obu partnerów, czasem ze zdumieniem się stwierdza, że koncepcja roli męskiej i kobiecej jest w obu pokoleniach identyczna. Skutkiem tego pewne sytuacje rodzinne, „układy sił”, kształtują się analogicznie, tak że odnosi się wrażenie, iż jakby dziedziczą się one - w znaczeniu „dziedziczenia społecznego”, naśladowania pewnych wzorów postępowań. • Grupa zabawowa odgrywa zasadniczą rolę w kształtowaniu kontaktów społecznych, a poza tym w formowaniu własnego obrazu. Wytwarza ona swoje ideały męskości bądź kobiecości; w pewnych okresach, np. przed pokwitaniem i w czasie jego trwania, są one nawet bardzo jaskrawe i przesadne, co łączy się zwykle z postawą antagonistyczną wobec płci odmiennej. Pewne postawy emocjonalne mogą się utrwalić i przetrwać do późniejszych okresów rozwojowych lub na drodze regresji powrócić w chwilach konfliktów, jakie trafiają się nieraz w erotycznych kontaktach.