Pierwsza pomoc przedlekarska

1. Pierwsza pomoc przedlekarska

2. Podstawowe definicje • Czynności życiowe – to czynności organizmu decydujące o jego przeżyciu. Zaliczamy do nich: • Czynność oddechowa – pobieranie tlenu z powietrza atmosferycznego i wydalanie dwutlenku węgla, • Czynność serca i krążenia krwi – transport tlenu i substancji odżywczych do poszczególnych komórek oraz wydalanie resztek przemiany materii, • Regulacja składu płynów ustrojowych (wody i zawartych w niej elektrolitów) – zachowanie homeostazy.

3. Definicja nagłego przypadku (Ahnefelda) • Doraźnej pomocy wymaga pacjent, u którego w wyniku urazu (zranienia) lub groźnego dla życia ostrego zachorowania dochodzi do zaburzenia ważnych życiowo czynności, to jest oddychania, akcji serca i krążenia. To samo dotyczy sytuacji, gdy stan pacjenta budzi obawę wystąpienia wspomnianych zaburzeń lub obserwujemy ich początek

4. Nagły przypadek • Nagłe przypadki są wynikiem: • Ciężkich uszkodzeń ciała występujących na skutek wszelkiego rodzaju nieszczęśliwych wypadków, • Groźnych dla życia ostro występujących schorzeń, • Zatruć.

5. Nagła sytuacja • to ostry stan chorobowy, któremu towarzyszą ciężkie zaburzenia czynności ustrojowych nie stanowiące jednak zagrożenia czynności życiowych. • Odróżnienie nagłego przypadku od nagłej sytuacji jest trudne nawet dla osób doświadczonych.

6. Łańcuch ratunkowy • Zgodnie z wzorem opracowanym przez Czerwony Krzyż przebieg udzielania pomocy w nagłych przypadkach lub sytuacjach można przedstawić w postaci łańcucha. czynności doraźne wezwanie pomocy pierwsza pomoc pomoc lekarska transport

7. Na czynności doraźne ratujące życie • Ewakuacja ofiary z miejsca zagrożenia, • Resuscytacja, reanimacja, • Opanowanie groźnego krwawienia, • Ułożenie na boku, • Walka ze wstrząsem, • Zabezpieczenie miejsca wypadku.

8. Ewakuacja ofiary • W wypadku komunikacyjnym natychmiast zabezpieczyć miejsce zdarzenia trójkątem ostrzegawczym (bez takiego ostrzeżenia zagrożenie może się rozszerzać). • W wypadku innego rodzaju usunąć przeszkody utrudniające lub uniemożliwiające czynności ratownicze.

9. Ewakuacja ofiary • Jeśli to możliwe, poszkodowanego należy jak najdelikatniej wydobyć, by ułatwić dalsze czynności ratownicze. • Służy temu np. chwyt Rautka

10. Wezwanie pomocy • już w trakcie czynności doraźnych należy wezwać pomoc. Pamiętać należy, iż wzywanie pomocy nie może przerywać czynności ratowniczych. Dlatego też konieczna jest współpraca innych osób. • W sytuacji, w której brak jest chętnych do pomocy należy powierzyć to zadanie konkretnej osobie, błędem jest zdanie: „niech ktoś wezwie karetkę” – w takiej sytuacji najczęściej nikt z gapiów nie poczuje się zobligowany do wezwania pomocy.

11. Wezwanie pomocy • Wezwanie musi zawierać następujące informacje: • Gdzie się to stało? • Co się wydarzyło? • Ile jest ofiar? • Jakie są uszkodzenia ciała? • Kto wzywa pomocy? • W sytuacjach, w których z powodu lokalizacji karetka może mieć problemy z odnalezieniem miejsca zdarzenia, ważne jest, by ktoś czekał na pogotowie w miejscu, do którego łatwo trafić.

12. Pierwsza pomoc • w oczekiwaniu na przybycie karetki należy kontynuować czynności ratujące życie, ale również czas ten można wykorzystać na zabiegi zmniejszające ból, minimalizujące ryzyko dalszych uszkodzeń ciała czy późniejszych powikłań – unieruchamianie złamań, boczne ułożenie pacjenta, nałożenie opatrunków na rany, okrycie rannego itp.

13. Transport • jedynymi środkami komunikacji, nadającymi się do transportu chorych w stanach zagrożenia życia, jak również ciężko rannych, są karetki pogotowia ratunkowego. Należy unikać transportowania poszkodowanych innymi środkami transportu, nawet jeśli wiązałoby się to z wydłużeniem czasu dotarcia do szpitala.

14. Obowiązek udzielania pomocy • prawny obowiązek udzielenia pomocy jest określony artykułem 162 Kodeksu Karnego (Ustawa z dnia 6.07.1997) • § 1.       Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia lub poważnego uszczerbku na zdrowiu – podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

15. Obowiązek udzielania pomocy • § 2.       Nie podlega karze, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu, albo w warunkach, w których jest możliwa natychmiastowa pomoc ze strony instytucji lub osoby bardziej do tego powołanej.

16. Reanimacja, ożywianie, resuscytacja • zabiegi mające na celu przywrócenie do życia osób znajdujących się w stanie śmierci klinicznej.

17. Reanimacja a resuscytacja • Jeżeli w wyniku czynności ratowniczych oprócz przywrócenia krążenia, oddychania i czynności układu nerwowego, choremu wraca świadomość, to jest to stan reanimacji. • Jeżeli uzyskamy tylko przywrócenie podstawowych funkcji życiowych bez powrotu świadomości, to jest to stan resuscytacji. Występuje on wtedy, gdy czynności ratownicze zostały podjęte po upływie dłuższego okresu czasu od momentu zaniknięcia objawów życia.

18. Alfabet reanimacji • A – airway – czyli udrożnienie dróg oddechowych • B – breath – oddech (wspomaganie oddechu) • C – circulation – krążenie (masaż serca) • D – drugs – leki • E –electrostimulation – stymulacja elektryczna

19. Gdzie szukamy tętna? • Tętnice szyjne wewnętrzne (2-3 cm bocznie od chrząstki tarczowatej) • Tętnice promieniowe (wewnętrzne powierz-chnie nadgarstków po stronie kciuka) • Tętnice udowe (1/3 wewnętrzna pachwin) • Tętnice pachowe (u małych dzieci)??

20. Sposoby kontroli oddechu • Wzrokowe (obserwacja ruchów klatki piersiowej) • Słuchowe (nasłuchiwanie szmerów oddechowych) • Palpacyjne (wyczuwanie ruchów oddechowych)

21. Cechy osoby nieprzytomnej • Brak reakcji na bodźce słowne • Brak reakcji na bodźce bólowe • Z reguły ciało wiotkie

22. Objawy nagłego zatrzymania krążenia • Pewne • Brak tętna na dużych tętnicach • Brak oddechu • Osoba nieprzytomna • Dodatkowe • Sinica powłok • Szerokie, sztywne źrenice

23. Postępowanie resuscytacyjne (wg Safara) • I okres – natychmiast podejmowane podstawowe czynności resuscytacyjne • II okres – rozszerzone czynności resuscytacyjne (z wykorzystaniem środków pomocniczych – intubacja, leki, defibrylacja) • III okres – intensywne leczenie po resuscytacji Pierwsza pomoc przedlekarska Kwalifikowana opieka medyczna

24. Objawy zatrzymania krążenia • brak tętna - badamy na tętnicach szyjnych wspólnych lub promieniowych; • brak oddychania - zatrzymanie krążenia może nastąpić równocześnie z zatrzymaniem wentylacji lub wkrótce potem; nie występuje zjawisko odwrotne - zatrzymanie krążenia nie poprzedza nigdy zatrzymania oddychania; • brak odruchów (rozszerzenie i sztywność źrenic) - rozszerzenie źrenic następuje 1- 1,5 min po ustaniu krążenia mózgowego;

25. Objawy zatrzymania krążenia • wiotkość pacjenta - zatrzymanie krążenia powoduje przerwanie ukrwienia ośrodkowego układu nerwowego, a to z kolei jest przyczyną zniesienia napięcia wszyst-kich mięśni prążkowanych; całkowicie zwiotczenie (w tym także mięśni żuchwy - co jest szczególnie ważne dla podjęcia sztucznej wentylacji) jest nieodłączną cechą zatrzymania krążenia; utrzymanie napięcia mięśni dowodzi istniejącej czynności serca; • bladość lub sinica - bladość powłok miewa charakter odruchowy i nie może służyć za podstawę do wniosko-wania o stanie krążenia; sinica jest wyrazem obecności w tkankach krwi o niedostatecznym wysyceniu tlenem.

26. Podjęcie próby resuscytacji jest celowe, gdy: • zatrzymanie serca nastąpiło nagle na skutek gwałtownych bodźców uszkadzających, jak np.: • rażenie prądem, • zatkanie dróg oddechowych, • zawał mięśnia sercowego • zatrzymanie serca jest skutkiem gwałtownych zaburzeń ustrojowych, dających się odwrócić lub usunąć, jak np.: • bardzo obfity krwotok, • nadmierne podrażnienie układu przywspółczulnego

27. Z reguły skazane na niepowodzenie są sytuacje, gdy: • zatrzymanie serca jest wynikiem od dawna toczącego się w ustroju procesu chorobowego, np.: • niewydolności krążenia, • zapalenia płuc, • ciężkiej miażdżycy, • choroby nowotworowej. • nie istnieje szansa wyrównania zaburzeń, które doprowadziły do zatrzymania serca, np.: • nieopanowane krwawienie z wielkiego naczynia (przerwanie aorty, pęknięcie serca) • nie podejmuje się jednocześnie wentylacji płuc.

28. Ocena stanu poszkodowanego i pierwsza pomoc tak Poszkodowany przytomny Obserwacja nie tak Poszkodowany oddycha Pozycja boczna bezpieczna nie tak Czy zachowane krążenie Udrożnienie dróg oddecho-wych, sztuczny oddech nie Masaż serca, sztuczny oddech

29. Udrożnienie dróg oddechowych • Aby nasze czynności były efektywne powinniśmy zapobiec niedrożności górnych dróg oddechowych do której najczęściej dochodzi w wyniku zapadania się języka blokującego wejście do krtani. Aby to zrobić należy: • skontrolować jamę ustną usuwając z niej resztki pokarmu, protezy zębowe czy też muł ofiarom utonięć • położyć chorego na wznak a następnie trzymając jedną dłoń na czole ofiary odchylić głowę do tyłu oraz jednocześnie dwoma palcami drugiej ręki unieść podbródek do góry

30. Udrożnienie dróg oddechowych • przesunąć żuchwę ku przodowi tak, aby zęby dolne znalazły się przed górnymi • Jeśli podejrzewamy uszkodzenie kręgosłupa szyjnego nie powinniśmy odginać głowy do tyłu. Możemy jednak przesunąć żuchwę do przodu oraz powinniśmy unieruchomić kręgosłup

31. Sztuczne oddychanie • to zabieg stosowany w celu przywrócenia czynności oddechowej. Warunkiem powodzenia zabiegu jest: • natychmiastowe rozpoczęcie zabiegu, • utrzymanie drożności dróg oddechowych, • stosowanie do momentu rozpoczęcia samoistnego oddychania.

32. Sztuczne oddychanie • Bezprzyrządowe • metoda usta-usta (usta-usta nos) • Przyrządowe • Bez sztucznej drogi oddechowej • maseczka twarzowa, worek samorozprężalny • Ze sztuczną drogą oddechową • rurka intubacyjna • rurka tracheostomijna • (maseczka krtaniowa- u dzieci większych) • worek samorozprężalny lub respirator

33. Sztuczne oddychanie • Kolejność czynności przy metodzie „usta-usta": • ratowanego układa się na wznak z barkami uniesionymi około 10 cm nad poziom podłoża przez podłożenie wałka lub zwiniętego koca w celu odchylenia głowy do tyłu; • ratownik oczyszcza jamę ustną ratowanego (muł rzeczny w przypadku utonięć, ziemia, wydzielina, ciała obce itp.) za pomocą palca lub gazy i podciąga do góry żuchwę;

34. Sztuczne oddychanie • odciągając żuchwę jedną ręką i odginając głowę ratowanego ku tyłowi, drugą ręką położoną na czole (kciuk i palec wskazujący tej ręki zaciskają nozdrza) ratownik wdmuchuje powietrze do ust ratowanego bezpośrednio albo przez cienki płat gazy i czeka chwilę, aby umożliwić ratowanemu samoistny wydech;

35. Sztuczne oddychanie • cykl ten powtarza się możliwie szybko przez pierwszych 10 wdechów, a następnie zwalnia się oddychanie do 12-14 oddechów na minutę; wdmuchując powietrze do ust ratowanego, należy kątem oka obserwować jego nadbrzusze i klatkę piersiową; dowodem skutecznej wentylacji jest ich rytmiczne unoszenie się oraz słyszalny szmer wydechu następujący po każdym wdechu.

36. Sztuczne oddychanie

37. Sztuczne oddychanie - dzieci • Częstość oddechów: • noworodek, niemowlę: 40/min (1 wdech na 3 uciski mostka) • dziecko większe: 20-30/min

38. Sztuczne oddychanie - dzieci • Głębokość wdechów: • wg oceny ruchomości klatki piersiowej • zazwyczaj ciśnienie ok. 20-30 cm H2O • noworodkowy worek Ambu: 1 palec  5 cm H2O • Czas trwania wdechu: • ok. 0,5 sek.

39. Oddech zastępczy – warunki powodzenia • Natychmiastowe rozpoczęcie zabiegu • Utrzymanie drożności dróg oddechowych • Stosowanie do momentu rozpoczęcia samoistnego oddychania

40. Masaż serca • to zabieg mający na celu przywrócenie akcji serca. • Ratowanego umieszcza się na twardym podłożu, możliwie nisko (najlepiej na podłodze). • Istotą zabiegu jest rytmiczne masowanie klatki piersiowej między mostkiem a kręgosłupem • Oraz jednoczesne prowadzenie wentylacji płuc (resuscytacja krążeniowo-oddechowa – RKO)

41. Masaż serca • Rytmiczne uciski dolnej części mostka w kierunku kręgosłupa – daje ok. 10-40% normalnego rzutu serca • Ilość ta zapobiega przez 1-2 h śmierci mózgu, ale nie wystarcza, by przywrócić świadomość

42. Masaż serca • Klęcząc lub stojąc obok ofiary, ratownik rytmicznie i dość silnie uciska w 1/3 mostka,

43. Masaż serca • w rytmie 60-70 (100) razy na minutę. • Według wytycznych Europej-skiej Rady Resuscytacji z 2000 roku nie ma już po-działu na 1 i 2 ratowników. • Według wytycznych Europej-skiej Rady Resuscytacji z 2005 roku : 30 uciśnięć mostka na 2 wdechy, rozpoczyna się od uciśnięć klatki piersiowej.

44. Warunki skutecznego masażu serca • Twarde podłoże • Właściwy punkt przyłożenia rąk: • 1/3 dolna mostka (2 palce powyżej końca mostka) • Do klatki piersiowej przylegają tylko nadgarstki!!! • Właściwa częstość uciśnięć (80-100/min) • Głębokość ucisku 3-5 cm • Wyprostowane ramiona • Twarde podłoże • Właściwy punkt przyłożenia rąk: • 1/3 dolna mostka (2 palce powyżej końca mostka) • Do klatki piersiowej przylegają tylko nadgarstki!!! • Właściwa częstość uciśnięć (80-100/min) • Głębokość ucisku 3-5 cm • Wyprostowane ramiona • Twarde podłoże • Właściwy punkt przyłożenia rąk: • 1/3 dolna mostka (2 palce powyżej końca mostka) • Do klatki piersiowej przylegają tylko nadgarstki!!! • Właściwa częstość uciśnięć (80-100/min) • Głębokość ucisku 3-5 cm • Wyprostowane ramiona

45. Masaż serca – noworodki • Miejsce ucisku • w połowie mostka • Technika masażu • noworodek, małe niemowlę • dwoma palcami jednej ręki • kciukami

46. Masaż serca – noworodki

47. Masaż serca - noworodki

48. Masaż serca - noworodki • Częstość ucisków: • noworodek, niemowlę: 120/min • dziecko większe: 100/min. • Siła ucisku: • ugięcie klatki piersiowej ok. 2-3 cm • fala tętna na tętnicach udowych

49. Masaż serca – dzieci • Mostek uciska się kłębem prawego nadgarstka, podtrzymując plecy dziecka lewą dłonią. • Częstotliwość ucisków: ok. 100/min. • Co 5 ucisków 1 wdech.

50. Objawy skutecznej reanimacji • Obecność ruchów klatki piersiowej podczas wentylacji • Obecność tętna na dużych naczyniach przy każdym uciśnięciu mostka • Zaróżowienie skóry pacjenta • Zwężenie się źrenic • Pojawianie się poronnych oddechów pacjenta • Powrót świadomości u niektórych