tEMAT

1. tEMAT Imię I nazwisko

2. Zanieczyszczenie i ochrona atmosfery Atmosfera to powłoka gazowa otaczająca powierzchnię Ziemi i chroniąca ją przed wpływem z zewnątrz. Jest ona bezbarwną i bezwonną mieszaniną gazów azotu 78%, tlenu 21%, gazów szlachetnych, dwutlenku węgla 0,03% oraz pary wodnej i zanieczyszczeń pochodzenia organicznego i mineralnego. Składa się ona z kilku warstw termosfery, mezosfery, stratosfery, troposfery różniących się właściwościami fizycznymi.

3. Zanieczyszczenie powietrza powstaje wówczas, gdy wprowadzimy do niego substancje stałe, ciekłe lub gazowe w ilościach, które mogą wpływać szkodliwie na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą, glebę, wodę, albo też powodować inne szkody w środowisku. Wszystkie substancje zanieczyszczające powietrze, ze względu na swój charakter i zdolność do łatwego rozprzestrzeniania się ,oddziałują na wszystkie elementy środowiska, zarówno na zasoby przyrody, na zdrowie człowieka , jak też na wytwory jego działalności.

4. Istnieją dwa źródła zanieczyszczeń atmosfery: pochodzenia naturalnego-powstałe w wyniku wybuchów wulkanów, pożarów lasów, burz piaskowych, huraganów, procesów rozkładu materii organicznej i pochodzenia antropogenicznego-związane z działalnością człowieka a wytwarzane w postaci pyłów i gazów przez zakłady produkujące energię elektryczną i cieplną, zakłady przemysłowe, pojazdy mechaniczne, rozproszone źródła sektora komunalno - bytowego, gospodarstwa rolne, obiekty przemysłowe zlokalizowane poza granicami Polski. Do głównych zanieczyszczeń powietrza należą: zanieczyszczenia gazowe i pyłowe. Do pierwszej grupy zaliczyć można wszelkiego typu związki siarki, azotu, tlenki węgla i węglowodory. Do drugiej pyły o działaniu toksycznym, pyły szkodliwe i pyły neutralne.

5. Emisja pyłów i gazów jest w Polsce bardzo duża. Główną przyczyną tego stanu jest wytwarzanie energii w elektrowniach opalanych węglem kamiennym i brunatnym, zasiarczenie paliwa, przestarzałość i nieefektywność wielu elektrowni. Po przemyśle , poważnym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest gospodarka komunalna i rolnictwo, a także transport i komunikacja. Silniki spalinowe wydalają wiele substancji szkodliwych dla środowiska, głównie tlenek węgla, węglowodory, tlenki azotu, sadze, dwutlenek siarki i związki ołowiu. Prawie 90% związków ołowiu trafia do atmosfery jako produkt spalania etyliny. Zagrożenie stwarzane przez spaliny silników jest tym większe, że ich toksyczne składniki są wydalane bezpośrednio do atmosfery, często na obszarach gęsto zaludnionych, gdzie zabudowa znacznie ogranicza naturalną wymianę powietrza.

6. Zanieczyszczenie atmosfery powoduje powstanie na ziemi kilku niekorzystnych zjawisk, do których należy między innymi smog, czyli mgła inwersyjna. Powstaje on w wyniku połączenia się dymu i mgły lub pary wodnej. Występuje w dwóch odmianach :fotochemicznej i siarkowej. Pierwsza z nich powstaje w warunkach klimatu tropikalnego lub subtropikalnego, a tworzy się głównie ze spalin samochodowych zawierających węglowodory, tlenki azotu oraz czad. Pod wpływem promieniowania słonecznego związki te, reagując ze sobą, tworząc substancje silnie utleniające. Smog ten atakuje drogi oddechowe , zmniejszając odporność na choroby. Smog siarkowy powstaje w wyniku spalania węgla a występuje w wielkich aglomeracjach strefy klimatu umiarkowanego. Charakteryzuje się wysoką koncentracją sadzy , tlenków siarki oraz tlenku węgla. Działa na organizmy parząco, poraża drogi oddechowe, szkodliwie oddziałuje na układ krążenia. Powoduje liczne zachorowania i liczne zgony.

7. Innym niekorzystnym zjawiskiem związanym z zanieczyszczeniem atmosfery są kwaśne deszcze. Są to opady śniegu lub deszczu zawierające produkty przemian tlenków azotu, dwutlenku siarki, tlenków węgla. Gazy te reagują z parą wodną w atmosferze tworząc wyżej wspomniane zjawisko. Opad kwaśnego deszczu jest zabójczy zarówno dla roślin, jak i zwierząt, powoduje zagładę ryb i powolną śmierć drzew. Nie należą do rzadkości ogromne kompleksy leśne całkowicie zniszczone wskutek kwaśnych deszczy. U człowieka powodują poparzenia i podrażnienia dróg oddechowych. Ponadto bezpowrotnie niszczą budowle, w szczególności zabytkowe, wykonane najczęściej z wapienia i piaskowca.

8. Dziura ozonowa to kolejne zjawisko, a polega na ubytku ozonu w ozonosferze. Warstwa ozonowa w stratosferze chroni nas pochłaniając promieniowanie Słońca. Jednak wskutek powszechnego ostatnio stosowania freonów w pojemnikach aerozolowych, w lodówkach, środkach czyszczących i tworzywach do atmosfery trafia więcej tych gazów, niż jest ona w stanie ich wchłonąć. Wskutek ich rozkładu powstaje chlor, który atakuje i niszczy ozon. Kilkuprocentowe zmniejszanie się ozonosfery może mieć dramatyczne skutki: wzrost zachorowań na raka skóry i chorobę oczu. Nadmiar promieniowania ultrafioletowego uszkadza strukturę kwasów nukleinowych, powodując liczne mutacje genetyczne.

9. Wszystkie te wyżej wymienione zanieczyszczenia wpływają w znacznym stopniu na nasze środowisku. Bardzo ważna jest zatem ochrona powietrza przed jego zanieczyszczeniami. W tym celu niezbędne są: - określone zmiany w technologii wytwarzania energii, - modernizacja i rozbudowa urządzeń redukujących emisję zanieczyszczeń, - przebudowa, względnie likwidacja mało sprawnych urządzeń oczyszczających, - prawidłowa lokalizacja zakładów przemysłowych, - ograniczanie emisji zanieczyszczeń przez pojazdy mechaniczne, - zagospodarowanie stref ochronnych zieleni dla najbardziej uciążliwych zakładów produkcyjnych, - wzmożenie kontroli zanieczyszczania powietrza atmosferycznego.

10. Wpływ człowieka na stan czystości wody Hydrosfera to wodna powłoka Ziemi. Przestrzeń na powierzchni której występują wody. Morza, oceany, jeziora, rzeki, bagna, woda podziemna, lodowce, pokrywa śnieżna, woda atmosferyczna. Masa hydrosfery określa się na 1,4*10 do potęgi 18 t. Na powierzchni Ziemi woda występuje w 3 stanach skupienia, występuje wszędzie i stanowi podstawowy składnik życia na Ziemie. Człowiek od momentu pojawienia się na Ziemi użytkuje wodę do różnych potrzeb, niestety z czasem duża część hydrosfery uległa zmianom, jej stan zaczął się pogarszać. Działanie człowieka spowodowało poważne zanieczyszczenia zasobów wodnych, obecnie trwają działania mające na celu poprawę stanu i jakości wody.

11. Wpływ człowieka może być pozytywny jak i negatywny. Do negatywnych skutków gospodarczej działalności człowieka zaliczyć możemy: zanieczyszczenia rzek ściekami i odpadami przemysłowymi i odprowadzanymi z kopalń. Są one spuszczane do rzek, jezior przepływowych. Zanieczyszczona woda dociera także do wód podziemnych. W końcu do morza, co powoduje skażenie wody w rzece w każdym jej odcinku . Zanieczyszczenia powodują liczne choroby, wymieranie świata organicznego w zbiornikach wodnych i w rzekach, zmianę składu chemicznego wód. Podobne choć w mniejszym stopniu zanieczyszczenia wód podziemnych powoduje także stosowanie środków ochrony roślin i pestycydów, które wsiąkają w glebę, przedostają się następnie do wód gruntowych.

12. Obecnie coraz częściej budowane są oczyszczalnie ścieków, nawet w małych miejscowościach. Powoduje to zmniejszenie ilości szkodliwych bakterii i zanieczyszczeń w rzekach. W Polsce jednak stan czystości wód w rzekach jest zły. Czystość wód określają klasy czystości. Klasa I określa wody bardzo czyste, niestety ich ilość jest bardzo niewielka. Na klasę II przypada 28%, na III 28%, 39% stanowią wody nie mieszczące się w żadnej normie. Wzrost zanieczyszczeń spowodowany jest także ciągle wzrastająca liczbą ludności, postępującą urbanizacją, rozwojem produkcji przemysłowej, a co za tym idzie produkcją na wielką skalę zanieczyszczeń. Takie wody odprowadzane do rzek lub innych zbiorników wodnych pogarszają stan wód i zagrażają czasem nawet klęską ekologiczną, np. wylew ropy z tankowca na morzu.

13. Znacznym zagrożeniem dla środowiska morza jak już zostało to wspomniane są katastrofy morskie statków, tankowców, barek. Wskutek katastrofy morskiej giną czasem nawet bezpowrotnie różne gatunki roślin i zwierząt. Także awarie wież wiertniczych stanowią poważne i tragiczne w skutkach zagrożenie. W okolicach intensywnych zanieczyszczeń giną wszystkie żywe organizmy, w dalszej odległości od centrum zanieczyszczenia plamy roponośne powodują np. stany chorobowe ryb, często powodując zmiany nowotworowe. Najbardziej zagrożone są obszary przybrzeżne. Na otwartym oceanie skutki zanieczyszczeń są mniejsze, z racji swojego ogromu. Zanieczyszczenia szybciej ulegają rozcieńczeniu. Zagrożenie dla wód niosą także elektrownie jądrowe, usytuowane nad brzegami, okręty o napędzie atomowym, składowiska odpadów radioaktywnych na dnie mórz i oceanów. Aby poprawić stan czystości wód w morzach, należy dbać nie tylko o strefę przybrzeżną, ale przede wszystkim o stan wód w głębi lądów. Bo w zależności od gospodarki człowieka i jej racjonalnym zarządzaniem człowiek decyduje w ten sposób także o stanie czystości wód w morzach i oceanach.

14. Wcześniej wspomniane kopalnie również mają negatywny wpływ na stan wód w rzekach. Woda odprowadzana z kopalń zasala wodę, wprowadza do niej jony siarczanowe i chlorkowe, czyli solanki. Powodują one znaczne zagrożenie dla organizmów żywych żyjących w rzekach i zbiornikach wodnych ( Wisła, Czarna Przemsza). Także sól używana do posypywania zimą ulic z czasem spływa do rzek i zakwasza glebę. Sól w zbiornikach powoduje także korozję elementów salowych mostów, wodociągów, rur, statków. Wisła to rzeka bardzo zanieczyszczona. niegdyś głównym trucicielem były kopalnie i płynące z niej solanki. Obecnie ścieki i zanieczyszczenia. Ph wód w Wiśle na odcinku Krakowa jest kilkakrotnie zmienione. Po wybudowaniu dwóch krakowskich oczyszczalni stan wody nieco się poprawił, mimo wszystko jej stan jest zły i w przyszłości jeśli nie będzie się szanować królowej polskich rzek jest stan ulegnie kilkukrotnemu pogorszeniu i jej zasobów nie będzie można wykorzystywać do wielu dziedzin życia.

15. Człowiek może również w pozytywny sposób wpływać na hydrosferę. Oto kilka przykładów: Budowa sztucznych zbiorników w celu magazynowania nadmiaru wody w czasie powodzi- zbiorniki retencyjne lub w chwili deficytu są rezerwuarem wody. Budowa oczyszczalni ścieków, które pozwalają na filtracje i przetworzenie wód na czystą i zdatną do picia Regulacja brzegów rzek, obwałowania rzek, brzegów morskich. Potrzebne w chwili powodzi i sztormów Budowa tam, falochronów. Molo jako przykład budowli osłabiającej fale morskie, także jako atrakcja turystyczna. Budowa elektrowni wodnych w celu uzyskania czystej energii, młyny.

16. Zagrożenia gleb Gleba jest to powierzchniowa warstwa litosfery, stanowiąca podłoże dla życia roślin i pod ich wpływem przy udziale pozostałych elementów środowiska przyrodniczego ulęgająca zmianom. Polska leży w strefie gleb: - brunatnych i bielicowych - około 82 %. - czarnoziemy - około 1% - powstałe na lessach - Nizina Wielkopolska, Wyżyna Sandomierska, okolice Krakowa Pozostałe grupy gleb zajmują małe powierzchnie: - gleby bagienne (około 9%) - gleby słabe, złe, nieurodzajne, powstałe w wyniku nagromadzenia szczątków roślinności bagiennej w warunkach beztlenowych - tereny bagien nad Notecią, Warmią, Wieprzem - mady (około 5%) - powstały na mułach rzecznych, występują w dolinach rzek, na Żuławach Wiślanych - czarne ziemie (około 2%) - gleby żyzne, urodzajne, powstałe na terenach zabagnionych, ich czarne zabarwienie spowodowane jest duża zawartością próchnicy - okolice Wrocławia, Kujawy - rędziny (około 1%) - gleby dość urodzajne, powstałe na skałach węglowych - Niecka Nidy, Polesie Lubelskie Inne gleby: - gleby górskie ( Karpaty, Sudety) - gleby zdegradowane przez człowieka i przemysł (okręgi przemysłowe, aglomeracje miejskie)

17. Czynniki zagrażające glebom można podzielić na: a)naturalne - z którymi człowiek nie ma nic do czynienia: - erozja, pożary, susza, trzęsienia ziemii, b)antropogeniczne - spowodowane przez człowieka: - zatrucie metalami ciężkimi i substancjami toksycznymi obecnymi w nawozach, - zatrucie chemią roślinną, - eksploatacja kopalń, - zabudowa miejska, - składowanie odpadów.

18. W przeciwieństwie do zanieczyszczeń powietrza i wody, zanieczyszczenia gleby zalegają w niej bardzo długo - setki lat. Jest to tym bardziej groźne, że gleba przyjmuje zanieczyszczenia powietrza opadające na nią wraz z deszczem, oraz zanieczyszczenia spływające do niej z wód. Dużym zagrożeniem dla gleby mogą być sztuczne nawozy, których celem jest wzbogacanie gleby w pierwiastki niezbędne do życia roślin: azot (N), fosfor (P), potas (K). Nawozy te stają się jednak szkodliwe, jeśli stosowane są w nadmiernych ilościach. Równie groźne jest nadmierne stosowanie środków ochrony roślin lub innych toksycznych substancji. Oddzielne zagrożenie stanowi zakwaszanie gleb, które zależy od ilości kwaśnych opadów oraz stopnia zakwaszenia wód. Zakwaszenie gleby prowadzi do przedostawania się do niej trujących metali oraz wymywania składników niezbędnych do życia roślin: źródłem kwaśnych deszczów, zagrażających zarówno lasom jak i zabytkom, jest zanieczyszczenie atmosfery.

19. Te żrące opady są rezultatem reakcji z udziałem lotnych węglowodorów, dwutlenku siarki, tlenków azotu emitowanych przez przemysł, elektrownie cieplne, transport i rolnictwo. Woda zawarta w chmurach, przepływających ponad fabrykami, nasyca się wyrzucanymi w powietrze substancjami chemicznymi. Dalsze reakcje prowadzą do powstania kwasów: z dwutlenku siarki powstaje ostatecznie kwas siarkowy, z tlenków azotu - kwas azotowy. Szkodliwe substancje wędrują z wiatrem w postaci zawiesiny i opadając wraz z cząsteczkami wody na ziemię, uszkadzają wiele ekosystemów. Wówczas gleby stają się niezdatne do uprawy. Na zakwaszenie najbardziej narażone są gleby kwaśne z natury, do których zaliczamy w Polsce bielice oraz gleby inicjalne obszarów górskich. Bardzo ważnym zabiegiem w tej sytuacji jest zobojętnienie kwaśnego odczynu gleby przez dostarczanie jej wapienia, lub dolomitu; tzw. wapnowanie gleb. Wpływa ono buforująco na jej odczyn (hamują wzrost kwasowości) oraz zapobiegają wymywaniu z gleby soli mineralnych.

20. Jednym ze sposobów oczyszczania gleb jest wypłukiwanie z niej substancji toksycznych, lub mieszanie gleb bardzo skażonych z glebą czystą. Do gleb przedostają się również pochodzące z przemysłu i motoryzacji metale ciężkie, które mogą z kolei przenikać do rosnących na niej upraw. Zanieczyszczenie gleb powoduje również stosowanie soli jako środków przeciwdziałających zlodzeniu ciągów komunikacyjnych. Inną przyczyną degradacji gleb jest wycinanie drzew i krzewów na opał, co może powodować pustynnienie.

21. Bardzo poważnym zagrożeniem dla gleb jest wydobywanie surowców metodą głębinową oraz odkrywkową. Druga metoda jest o wiele bardziej uciążliwa. Wyrobiska współczesnych kopalń zajmują ponad 1000ha i schodzą poniżej 100m głębokości. Przyczyniają się do dewastacji rozległych powierzchni gruntów, w tym gleb uprawnych, poprzez całkowite ich wybranie, zasypanie zwałowiskami lub wysuszeniem(lej depresyjny). Spośród innych źródeł zanieczyszczeń gleb należy wymienić mało znane od tej strony, a przez to na ogół lekceważone wysypiska odpadów. Przez rozwiewanie i rozmywanie wydostaje się stąd wiele ekotoksyn, często dopiero wtórnie powstających na wysypiskach, sięgając wpływami daleko od nagromadzonych odpadów. Innym zagrożeniem dla gleb jest również powstawanie oraz rozrastanie się miast. Gleby w nich są zanieczyszczone na ogół nie jednym, a kilkoma składnikami. W miastach skażenie gleb jest szczególnie intensywne, zwłaszcza powodowane przez ruch samochodowy, na co nakładają się emisje źródeł przemysłowych i komunalnych, lokalne i nawiewane. Wpływ odległości od emitatora na terenie większych miast, o bardziej skomplikowanej strukturze urbanistycznej i budowlanej, jest wyraźnie niwelowany. Na przykład we Wrocławiu zawartość zanieczyszczeń w glebie nie zależy od odległości od tras komunikacyjnych. Powietrze potrafi samo oczyścić się z zanieczyszczeń po kilku dniach, woda może tego dokonać w ciągu kilku lat, zaś gleba może potrzebować na to nawet tysiącleci.

22. Ochrona środowiska na co dzień Możemy nie szkodzić naszemu otoczeniu a nawet polepszyć jego stan przez najprostsze czynności: 1. Nie powinno się używać: • Aerozoli zawierających freony (jeśli dany produkt nie ma freonów jest to wyraźnie zaznaczone na opakowaniu). • Opakowań, pojemników wytworzonych z plastiku o porowatej strukturze (różnego typu tacki na jedzenie). • Artykułów AGD wykonanych tworzyw sztucznych o porowatej strukturze.

23. 2. Oszczędzanie energii (w celu zmniejszenia emisji gazów szklarniowych odpowiedzialnych za efekt cieplarniany) przez: • Włączanie ogrzewania w rzeczywiście niskich temperaturach. • Wyłączanie oświetlenia w pokoju, gdy z niego wychodzimy. • Zastąpienie urządzeń elektrycznych pracą własnych mięśni (np. przy pracach w kuchni czy majsterkowaniu). • Segregacja odpadów nadających się do powtórnego użycia, co czyni spalarnie niektórych śmieci zbędnymi.

24. 3. Zmniejszanie ilości i segregacja odpadów: • Należy oszczędzać papier, zbierać makulaturę do specjalnie wyznaczonych pojemników. • Używać butelek zwrotnych, zbędne szkło oddawać do punktów skupu lub wyrzucać do specjalnie oznaczonych pojemników. • Unikać kupowania rzeczy z plastiku, na zakupy zabierać ze sobą reklamówki, aby nie trzeba było przynosić kolejnej torby plastikowej ze sklepu. • Zużyte baterie umieszczać w specjalnie oznaczonych do tego celu pojemnikach (często są takie miejsca w sklepach elektrycznych, czy punkty zbiórki w szkołach). • Nie wyrzucać ze zwykłymi śmieciami opakowań po farbach, środkach owadobójczych, rozpuszczalnikach, przeterminowanych leków - są na nie specjalne punkty zbiórki. Nie należy wylewać również takich rzeczy do zlewu, grozi to zanieczyszczeniem wód. • Kupować artykuły w szkle a nie w puszkach (produkcja szkła jest tańsza i może być ono powtórnie wykorzystane).

25. 4. Oszczędność wody przez: • korzystanie z kąpieli pod prysznicem zamiast w wannie. • W spłuczce w toalecie założyć zawór ograniczający. • Ograniczyć pranie (rzecz raz założona przeważnie nadaje się do powtórnego wykorzystania np. bluzy, spodnie, swetry). • Oszczędzać wodę przy zmywaniu. • Kontrolować szczelność kranów. • Kupować sprzęty oszczędzające wodę (pralki, zmywarki do naczyń). • Jeśli w ciągu dziesięciu sekund z kranu spadnie sześć kropel wody to na dobę da nam to 12 litrów strat, w tygodniu to strata osiemdziesięciu litrów, a w ciągu roku to już będzie cztery tysiące litrów!

26. 5. Zmniejszanie zanieczyszczeń wody: • Nie należy wylewać farb, lakierów, rozpuszczalników do kanalizacji. • Samochód należy myć w takim miejscu, aby resztki benzyny i olejów nie przedostały się do kanalizacji. • Używać środków czyszczących bezpiecznych dla środowiska (patrzeć na etykietki). • Włączać się czynnie w różne akcje ochrony wód i innych elementów środowiska.

27. To tylko niektóre z możliwych sposobów ochrony środowiska, w którym żyjemy. Stan otoczenia nie zależy tylko od wielkich zakładów przemysłowych, ale także (a może głównie) od postawy nas samych.

28. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!!