Çalışan Kadınlarda Emzirmenin Sürdürülmesi

1. Çalışan Kadınlarda Emzirmenin Sürdürülmesi TUĞBA YILMAZ ESENCAN 2013

2. TÜRKİYE’DE KADIN OLMAK Türkiye nüfusunun (75 627 384) %49,8’ini kadın nüfus (37 671 216) ve %50,2’sini erkek nüfus oluşturmaktadır. Kadın nüfusun %24,4’ünü 0-14 yaş grubu, %16,3’ünü 15-24 yaş grubu, %31’ini 25-44 yaş grubu, %19,8’i 45-64 yaş grubu ve %8,5’ini 65 ve daha yukarı yaş grubundaki nüfus oluşturmaktadır. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, 2012 sonuçları

3. Okuryazarlık oranı kadınlarda %92,2 iken erkeklerde %98,3’tür. • 2011-2012 öğretim yılında; • İlköğretimde okullaşma oranı kadınlarda %98,6, erkeklerde %98,8, • Ortaöğretimde okullaşma oranı kadınlarda %66,1, erkeklerde %68,5, • Yükseköğrenimde okullaşma oranı kadınlarda %35,4, erkeklerde %35,6'dır. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, 2012 sonuçları

5. Çalışan kadınların yaklaşık üçte biri ücretsiz aile işçisidir.. 2012 yılında işgücüne katılım oranı : • Kadınlarda %29,5 iken erkeklerde %71’dir. • İstihdam edilen kadın nüfus oranı %26,3, erkek nüfus oranı ise %65‘tir. • Ücretli veya yevmiyeli olarak çalışan kadınların oranı %54,3 iken kendi hesabına çalışan kadınların oranı %10,8'dir. Ücretli veya yevmiyeli olarak çalışan erkeklerin oranı %66,5, kendi hesabına çalışan erkeklerin oranı ise %22,3'tür. • İşsizlik oranı, kadınlarda %10,8, erkeklerde ise %8,5’tir. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, 2012 sonuçları

8. 0-5 yaş grubunda çocukların yaşadığı hanelerde çocuk bakımını %89,6 oranında anneler üstlenirken %1,5’ini babalar üstlenmektedir. Çocukların %2,4’ünün bakımı kreşler tarafından sağlanmaktadır.  Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, 2012 sonuçları

9. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) 2008 yılı verilerine göre; sadece anne sütü ile beslenme oranı; • Sıfır-bir aylık bebeklerde %68.9 iken, • Altı aydan küçük bebeklerde bu oran %21.9’a düşmektedir. Bu oranlara bakıldığında ülkemizdeki bebeklerin anne sütü alma oranlarının yüksek olduğu ancak ilk altı ayda sadece anne sütü alma oranının düşük olduğu görülmektedir.

10. Türkiye'de ilk altı boyunca sadece anne sütü ile beslenen bebeklerin oranı%1,3; • Beş yaşın altındaki çocukların %25'inde beslenme eksikliği görülüyor. • Türkiye nüfusunun yaklaşık %15'i beş yaşın altında. • Ve bu çocukların 63,000'i her yıl önlenebilir hastalıklardan dolayı hayatını kaybediyor. (Kaynak: UNICEF Türkiye, Anne sütüyle ilgili gerçekler)

12. Emzirme süresini etkileyen pek çok etmen vardır. • Annelerin çalışma durumu emzirme süresini etkileyen EN ÖNEMLİ etmenlerden biridir.(Thulier ve Mercer 2009) Çalışan annelerin çalışmayan annelere göre toplam emzirme sürelerinin daha kısa olduğu saptanmıştır. (Ünsal, Atlıhan, Özkan, Targan ve Hassoy2005)

13. Annelerin çalışma durumunun emzirme süresini etkileme nedenleri; • Bilgi eksikliği, çalışma koşulları nedeniyle(Karancı ve Yenal 2011) • İşe erken dönme ve uygun olmayan iş yeri koşulları, (Meek 2011) • Esnek olmayan çalışma saatleri, vardiya usulü çalışma, çalışılan yerin emzirmeye uygun olmaması, süt iznini gerektiği gibi kullanamama ve işyerinde emzirmeye yönelik politikaların olmaması/uygulanmaması (Chen ve ark. 2006) • Erken işe başlamak, iş yoğunluğu, stres ve emzirmenin sürekli bölünmesi (Binns ve Stevenson 2002) • Çalışma koşulları nedeniyle annenin bebeğine yakın olamaması (Gökduman 2009) • Çalışıyor olma nedeniyle ek gıdalara erken başlanması • (Bodur ve ark. 2002)

15. ÜLKEMİZDE İZİN SÜRELERİ İLE İLGİLİ YASAL SÜREÇ Analık İzni Madde 11 — (1) Gebe çalışanın doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmaması esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, hekimin onayı ile gebe çalışan isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Ancak bu durumda gece çalışması yaptırılmaz ve gebe çalışanın çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. • Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından: • GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLAEMZİRME ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARINADAİR YÖNETMELİK(16.08.2013 tarihli ve 28737sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.)

16. Gece çalışması MADDE 8 – (2) Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılmaz. Çalışma saatleri MADDE 9 – (1) Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. Analık ve süt izni MADDE 10 – (1) Çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla analık ve süt izninde 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 74 üncü maddesi hükümleri uygulanır. • Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından: • GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLAEMZİRME ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARINADAİR YÖNETMELİK(16.08.2013 tarihli ve 28737sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.)

17. 657 sayılı Kanunun 101. maddesinde, 2011 yılında düzenleme yapılmıştı. Plan ve Bütçe Komisyonundan geçen, Torba kanun teklifine göre; 657'NİN 101'NİN MADDESİNİN ŞUAN HALİ Madde 101 - (Değişik madde: 13.02.2011 - 6111 S.K./105. md.) PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONUNDAN GEÇEN METİN c) 101 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alangece nöbeti tutmama koşulu "doğumdan sonraki bir yıl süreyle" ibaresi "doğumdan sonraki iki yıl süreyle" şeklinde değiştirilmiştir.

18. Emzirme İzni Madde 14 — (1) Kadın çalışanlara bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını çalışan kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. • Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından: • GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLAEMZİRME ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARINADAİR YÖNETMELİK(16.08.2013 tarihli ve 28737sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.)

19. 657 sayılı Kanunda; 6111 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten sonra mezkur maddenin (D) fıkrası ile;  “Kadın memura, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde bir buçuk saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda, kadın memurun tercihi esastır.” hükmü getirilmiştir.

20. 6111 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten sonra ise mezkur Kanunun 108 inci maddesinin (B) fıkrası ile; “Doğum yapan memura, 104 üncü madde uyarınca verilen doğum sonrası analık izni süresinin bitiminden; eşi doğum yapan memura ise, doğum tarihinden itibaren istekleri üzerine yirmidört aya kadar aylıksız izin verilir.” hükmü getirilmiştir.

21. DİĞER ÜLKELERDE İZİN DURUMU: ABD: Amerika’da ülke genelinde uygulanan bir süt izni yasası yok. Bunun yerine eyaletler kendi düzenlemelerini getiriyorlar. Örneğin New Jersey eyaleti 6 haftalık doğum izni tanıyor ve ücretin %66′sının ödenmesini istiyor. Aynı zamanda kadınların çalıştıkları şirket ile aralarında olan sözleşmede bu konuda bağlayıcı nitelikte. Genel bir yasa koruması söz konusu değil. Almanya: 6′sı doğumdan önce olmak üzere 14 haftalık doğum izni. Bu süre boyunca çalışana aylık ücretinin tamamının ödenmesi gerekiyor.

22. Fransa:  16 haftalık doğum izni tanıyor ancak söz konusu olan üçüncü çocuksa, bu süre 26 haftaya çıkabiliyor. İzin boyunca anneye ücretinin tamamı ödeniyor. İspanya: İspanya’da Fransa ile aynı düzenlemelere sahip. Rusya: 10′u doğumdan önce kullanılmak üzere 20 haftalık doğum izni veriliyor. Hamile olunan çocuk sayısı veya komplikasyonlara göre bu süre 27 haftaya çıkabiliyor. İzin süresi boyunca anneye ülkede geçerli olan asgari ücret tutarında ödeme yapılıyor İtalya: 2′si doğumdan önce olmak üzere 22 haftalık doğum izni veriliyor. Anneye ücretinin %80′i tutarında ödeme yapılıyor.

23. İrlanda: Annelere 26 hafta ücretli doğum izni veriliyor. Bu süre zarfında maddi desteği ise Sosyal Güvenlik Departmanı veriyor. Departman annenin yıllık geliri ve çalıştığı hafta sayısını göz önüne alarak bir miktarı karara bağlıyor ve bu tutar ödeniyor. Kanada:Dünyanın en iyi uygulamalarından biri destekleniyor. Anne 50 haftalık bir doğum izni süresine sahip. Bu sürenin 15 haftasını kendisi kullandıktan sonra dilerse, kalan 35 haftayı eşi ile beraber paylaşabilir. İzin süresi boyunca kendisine ücretinin %55′inin ödenmesi gerekiyor.

24. Birleşik Krallık:  52 haftalık bir doğum izni süresi tanınıyor. Anne bu sürenin tamamını kullanmak zorunda olmasa da doğum sonrası iki hafta izin almak zorunda. İlk altı hafta boyunca haftalık ücretin %90′ı, kalan süre boyunca ise haftalık ücretin %90′ı veya 136.78 Sterlin ödenmeli (Hangisi daha düşükse). İsveç: Doğum izni konusunda İskandinav ülkeleri en iyi şartlara sahip. İsveç ise bu ülkelerin en önde geleni. Kadınların 68 haftalık doğum izni hakkı mevcut. Bu süre zarfında ise ücretlerinin %80′ini alabilirler.

25. Norveç:  Doğum izni düzenlemesinde anne kadar babayı da düşünüyor. Toplam 56 haftalık izni 3 haftası doğumdan hemen önce, 6 haftası ise doğumdan hemen sonra kullanılmak zorunda. Babanın ise en az 12 hafta izin alması gerekiyor. Bu süre zarfında ücretlerinin %80′ini ödeniyor. Danimarka: Toplam 52 hafta tanınan doğum izninin en az 18 haftası anne, 2 haftası baba tarafından kullanılmalı. Geri kalan süre eşler arasından planlanarak kullanılabilir. İzin kullandıkları süre boyunca ücretlerinin tamamını alabilirler.

26. 8 EKİM 2012

27. 8 MART 2013

28. Çalışan kadın için bebek bakımı ve emzirme önemli bir sorun oluşturmaktadır. Bu durumda kadın için iki seçenek mevcuttur; • Çalışma yaşamına devam edip bebeğiyle ilgilenmeyi ve onu anne sütüyle beslemeyi sınırlı tutacak • Ya da iş yaşamından ayrılıp bebeğine daha fazla zaman ayırmayı isteyecektir. • Hem çalışmaya devam edip hem de bebeğini emzirme seçeneği olamaz mı? (Bodur, Yıldız, Mermer ve Oran 2002; Ong, Yap, Li, ve Choo 2001).

29. ÖNERİLER Çalışan annelerin yaşadığı sıkıntıların başında süt izninin gereği gibi kullanımı gelmektedir. Yasaya göre, bir yaşından küçük çocuğunu emzirmesi için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilen anne, bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. Bu madde, iş yasasında teminat altında olmasına rağmen uygulamadan kaynaklı sorunlar yaşanmakta, çalışan anneler süt izinlerini hakları doğrultusunda kullanamamaktadır. Bu sorunlar iş yerinin bakanlık müfettişleri tarafından denetlenmesi ile düzeltilebilir.

30. Sağlık Bakanlığı’nın “ilk 6 ay sadece anne sütü” politikasıyla Çalışma Bakanlığı’nın çalışan annelere sağladığı 4 aylık doğum izni birbiriyle çelişmektedir. Birçok anne bebeği henüz iki-iki buçuk aylıkken çalışmaya geri dönmek durumunda kalmakta ve işyerinde sütünü gereği gibi sağamadığı için sütü azalarak kesilmektedir. İZİNLER KONUSUNDA YENİ BİR DÜZENLEME YAPILMALI Doğum izni en az 6 aya çıkarılmalıdır.

32. Doğum sonrası ücretsiz izin konusunda özellikle de özel sektörde çalışan anneler zorluk yaşamakta, annenin ücretsiz izin isteğine kötü bakılmakta, hatta işten çıkarma sebebi olarak bile görülebilmektedir. Dolayısıyla ücretsiz izin konusunda da ciddi değişiklikler yapılmalı ve özel sektör çalışanları da, kamu çalışanları gibi rahatlıkla ücretsiz izin kullanabilmelidir.

33. “Gebe Veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları Ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik”, Madde 15’e göre, “yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 arası kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde, bir yaşından küçük çocukların bırakılması ve bakılması ve emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta bir emzirme odasının kurulması zorunludur.”

34. Yine aynı yönetmelik, “yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150 den çok kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması ve bakılması, emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurdun kurulması”nın zorunlu olduğunu, yurt açma yükümlülüğünde olan işverenlerin yurt içinde anaokulu da açmak zorunda olduğunu belirtmektedir. Bu maddeler yürürlüğe konmalıdır.

35. Hiçbir çalışan anneye çocuğunu emzirdiği ve süt izni kullandığı için işyerinde “mobbing” uygulanmamalıdır. Hiçbir çalışan anne emzirdiği için, süt iznini kullandığı için işinden çıkartılmamalıdır. Çalışan bir annenin süt iznini kullanıyor olması performansının düşük olduğu anlamına getirilmemelidir. İşyerinde sütünü sağması gereken annenin ihtiyaçları (oda, buzdolabı vb.) karşılanmalı ve mahremiyetine saygı gösterilmelidir. YASAL DÜZENLEME

36. Gebeler ve anneler, emzirme hakkında yeterince bilgilendirilmelidir. EBE Emzirme, doğumdan sonra en kısa sürede başlamalıdır. DOĞUM EKİBİ

45. Her annenin bebeğini istediği sürece emzirme hakkı vardır. Hiçbir anneye çocuğu “meme emmek için fazla büyüdüğü için” mahalle baskısı yapılmamalı, anne ve bebek devamını istediği sürece bu bağın zorla kopartılması hiçbir şekilde talep edilmemelidir.

47. İsteyen her anne, parkta, sokakta, alışveriş merkezinde vs. bebeğini emzirebilmelidir Mahremiyete de saygı gösterilmelidir