VEJATASYONUN GENEL KARAKTERLERİ

1. VEJATASYONUN GENEL KARAKTERLERİ MENEKŞE ÖZTÜRK AYŞE UÇAN

2. VEJETASYON NEDİR ?? • Bitkinin tohumdan gelişip tekrar tohum verecek hale gelene kadar geçen dönemine denir. • Ekolojik istekleri birbirinin aynı olan veya birbirine yakın olan bitki türlerinin bir arya gelerek oluşturdukları topluluğa vejetasyon denir.

3. Vejetasyonu oluşturan bitki türlerinin birbirleri ile akraba olmaları gerekmez

4. VEJETASYONUN YAPISISAL KARAKTERLERİ (STRÜKTÜEL KARAKTERİ) • Vejetasyonun genel karakteri iki başlık altında incelenir. • Ayırt edici(analtik) karakterler • Birleştirici(sentetik) karakterler

5. Analitik (Ayırt edici ) karakterler • Vejetasyonun analtik karakteri arazi çalışmaları sırasında belirlenen karakterlerdir. Bu karakterlerin en önemlileri şunlardır.. 1.Tabakalaşma 2.Yoğunluk (Dansite) 3. Örtüş –Bolluk 4.Sosyobilite (toplum kurma ) 5.Vitalite-Canlılık

6. 1) Tabakalaşma: Çok basit bir birlik dahi vejetasyon katlarını oluşturur. • Ormanlarda olduğu gibi vejetasyon organizasyon ve stabilite bakımından mükemmelleştikçe dikey hat sayısı artar. • Örneğin ; kuzey yarım küresi ormanları çoğunlukla şu katları ihtiva eder;ağaç katı, çalı katı, ot katı yosun katı, kök katı ….

7. Tür sayısı artıkça hatlarda fazlalaşabilir. • Her bitki türü ihtiyacına uygun olan dikey katlardan birisine iştirak eder.Böylece en üst katı işgal eden yüksek ağaçlar diğer katlarda bulunan bitkileri ışık ihtiyaçları bakımından kontrol altında bulundururlar.

8. Vejetasyondaki dikey tabakalaşma Davis ve Richard tarafından tropikal yağmur ormanlarında incelenmiştir. • Ayrıca toprak altında da tabakalaşma mevcuttur ve genel olarak toprakçılar tarafından toprak katmanlarını sınırlamak için kullanılır.

9. Köklerdeki tabakalaşma daha ziyade otlaklarda, stepte,erozyon bölgelerinde ve ormanlarda incelenir ve genellikle kök uzunluğu ile toprak derinliği, toprak suyu arasındaki ilişkiler araştırılır.

10. Toprak altı ormanların tabakalaşması, topraktaki fiziksel ve kimyasal özeliklerin dikey olarak değişmesi; su, oksijen ve mineral maddeler almak için kökler seviyesinde rekabet sonucu meydana gelir ve son derece önemlidir. • Vejetasyonun tabakalaşması incelenirken aynı zamanda vejetasyonun kapalılık ve açıklık durumları da incelenir..

11. Kapalı vejetasyon; bireyleri arasında açıklık bırakmayacak şekilde dağılmış olan vejetasyona denir(orman vejetasyonunda olduğu gibi). • Açık vejetasyon; iki bitki bireyi arasındaki açıklık hakim bitkinin genişliğinin iki katını geçmez ise buna açık vejetasyon denir. • Seyrek vejetasyon; şayetiki bitki arasındaki açıklık daha geniş olursa buna da seyrek vejetasyon denir. • Seyrek vejetasyonda,görünüş bakımından hakim bir bitki ayırt edilmez.

12. Vejetasyondaki dikey olarak bir tabakalaşma olduğu gibi yatay olarakta bir tabakalaşma görülmektedir. • Bu tip tabakalaşma çevre faktörlerinde meydana gelen kademeli değişimlere paralel olarak meydana gelmektedir. • Örneğin bir gülün kenarından dışa doğru topraktaki nem ve tuz miktarındaki değişmelere göre vejetasyonda bir tabakalaşma olabilir.

13. 2)Yoğunluk (Dansite): Vejetasyonda yoğunluk birim alana düşen birey sayısı veya bolluk oranıdır. • Vejetasyonun yoğunluğu bazen birim alana düşen taç örtülülüğü, dip genişliği olarakta ifade edilir. • Ormanlarda birim alana isabet eden ağaç sayısı yerine göğüs seviyesindeki gövde çapının tespiti tercih edilir.

14. Yumuşak ve demet teşkil eden bitkilerde dikey birey veya dal sayımı çok güç olduğundan yoğunluk dip genişliği ile ifade edilir. • Dip genişliğinin tespiti için alınacak örnek parselinin genişliği çeşitli araştırıcılara göre değişir

15. Türlerin vejetasyon içindeki yoğunlukları bitkilerin generatif ve vejatatif olarak üremelerine, habitatın durumuna ve populasyonunyapısına göre değişebilir. • Türlerin vejetasyon içindeki yoğunluğu birim alanına isabet eden birey sayısını tespit ederek yapılacaksa, alınacak birim alanın genişliği vejetasyonunun tipine ve uygulanacak metoda göre değişir.

16. 3) Bolluk –örtüş: vejetasyon çalışmalarında bitki birliklerin tespiti ve çevre ile olan ilişkilerini incelerken türlerin yoğunluklarının tespitinde çoğu zaman güçlük çekilir. • Bu güçlüğü gidermek zaman ve insan gücünden ekonomi yapmak için alınan örnek parsellerde türlerin yoğunluklarından ziyade örnek parsellin yüzde ne kadar örtüğü ve tahmini bollukları tespit edilir.

17. Örtüş: alınan bir örnek parselde bulunan bir türün bütün bireylerinin toprak üstü oarganlarının toprak yüzeyinde meydana getirdikleri izdüşümlerin % de olarak ifadesidir. • Bolluk : bir örnek parselde bulunan bir türün tüm bireylerinin yoğunluğudur.

18. Bitki birliklerinin örtüş-bolluk dereceleri vejetasyonun tipine göre değişir. • Örneğin bir orman vejetasyonunda her vejetasyon katında bulunan bitki türlerinin örtüş-bolluk oranları her kat için ayrı ayrı belirlenmelidir. • Her kata bulunan bitki türlerinin örtüş bolluk oranları %0-100 arasında değişir. Yani bir ormanı topluca ele alırsak burada vejetasyonun genel artış oranı %100 den fazla olabilir.

19. Sosyabilite (toplum kurma): alınan örnek parselde bulunan bitkilerin fert sayıları ve örtüş derecelerinden sonra türlerin toplum kurma güçleri ve şekilleri de incelenir • Aynı türden bitkilerin demet,yumak, koloni vs. şeklinde bulunma şeklinde bir arada bulunma ve beraber yaşama özelliğinde sosyabilite denir.

20. Braun-Blanquet, bitkileri beş sosyal gruba ayırır ve 1-5 arasındaki rakamlarla gösterir. 1-habitatlarında çoğunlukla tek birey şeklinde olanlar 2-grup veya demet halinde olanlar 3- yumak, yastık şekillerinde büyüyenler 4-Geniş yastıklar,küçük koloniler halinde olanlar 5-Çok kalabalık ve geniş koloniler teşkil edenler.

21. Bu arada hiçbir sosyal gruba girmeyen ve her bitki birliğinde rekabete girişerek farklı sosyabilite gösteren bitkiler de vardır. Bunlar antisosyalbitkiler denir. • Bireylerin seyrekliği ve sıklığı rakamaların altında gösterilen kesintili ve kesintisiz çizgilerle açıklanır.

22. 5) vitalite (canlılık): vitailte bitki türlerinin gelişme durumunu ve derecesini başka bir deyişle bitkinin sağlık durumunu belirtir. • Vejetasyon çalışmalarında bitkilerin zayıf veya kuvvetli gelişmelerinin de önemi büyüktür. • Her hangi bir tür bazı bitkilerinin konsantı(daimi) türü olarak bulanabilir. • Fakat generetif ve vejatatif üreme, çiçeklenme gibi bazı özellikleri bakımından zayıfsa, ekolojisi bakımından da diğerlerine oranla daha az değer taşır.

23. Braun-Blanquet bitkileri vitalite bakımından 4 gruba ayrılır. 1) hayat devresini düzgün bir şekilde tamamlayanlar 2) tohumları sağlıklı olarak çimlenen fakat hayat devrelerini eksik tamamlayanlar 3) tohumları zayıf olan ve hiçbir zaman devrelerini tamamlayanlar 4) tohumları nadir olarak çimlenebilen ve üreme yapamayanlar.

24. Bitki türlerinin vejetasyon içerisindeki canlılık durumları şu şekilde de gösterilebilir. 1- fert çok zayıf 2- fert zayıf 3- ferdin gelişmesi normal 4- fert iyi gelişmiş 5- fert çok iyi gelişmiş.

25. Peryodisite(fenolojik özelikler) • Vejetasyon süresi içinde muhtelif türlerin gelişmeleri birbirinden farklıdır. • Bazıları ilk baharda,bazıları yazın ve bazıları da sonbaharda çiçek açarlar. • İşte peryodisite,vejetasyon meydana getiren bitki türlerinin farklı mevsimlerde erişebildiği yılık vejetatif ve generetif gelişim basamağı olarak tarif edilebilir. • Başka bir deyişle bitkilerin yıl içerisindeki fenolojik özellikleridir.

26. Bir orman vejetasyonun zemin florasında bulunan bitkilerin fenolojik gelişim durumlarıda şöyle özetlenebilir.

27. Sentetik (birleştirici) özelikler • Vejetasyonun birleştirici karakterleri analtik karakterlerin tespit edilmesi sırasında alınan çok sayıdaki örnek parsellerin tablolama işlemleri yapılırken birbiriyle karıştırmaları sırasında ortaya çıkan ve bitki birliğini tanımlamaya yarayan karakterlerdir. 1) frekansite(tekerrür) 2) presans( bulunma) ve konsants(devamlılık) 3) fidelite(sadakat) ve karakter türler

28. 1) frekansite(tekerrür): bitki türlerinin bitki birliğindeki veya belirli bir alanın bitki örtüsündeki dağılışını ifade eder ve % olarak gösterilir. • Türlerin tekerrür oranlarının sağlıklı olarak tespiti ve karıştırılmasının hatasız yapılabilmesi için örnek parsellerin aynı genişlikte olması vejetasyon katı birden fazla olan bitkilerde her kat için ayrı ayrı genişlikler alınması gerekir. Türlerin tekerrürlerinin tespitinde örnek parsellerin dağılış şeklide çok önemlidir. • Raunkiaer örnek parselleri düz bir hat üzerinde eşit aralıklarla dağıtır. Bazı araştırıcılar ise rastgele dağıtırlar.

29. 2) presans( bulunma) ve konsants(devamlılık) • Bir bitki türünün bitki birliğini meydana getiren örnek parsellerde bulunup bulunmamasının bir ifadesidir. • Eğer mukayese edilen örnek parseller eşit büyüklükte ise örnek parsellerde bir türün presansı o türün konstansını verir. • Braun-Blanquet türlerin mevcudiyetini aşağıdaki gibi ifade eder

30. Braun-Blanquet türlerin mevcudiyetini aşağıdaki gibi ifade eder.. 1- nadiren mevcut türler(örnek parsellerin %1-20 de mevcut) 2-bazen mevcut türler (örnek parsellerin%21-40) 3-genelikle mevcut türler (örnek parsellerin%41-60) 4-çoğunlukla mevcut türler (örnek parsellerin%61-80) 5-devamlı mevcut türler (örnek parsellerin%81-100)

31. Bitkilerin presans değerlerini güvenilir tespit edebilmemiz için örnek parsellerin olgun olması , örnek parsellerin o vejetasyonu en iyi şekilde temsil eden homojen alanlardan seçilmesi ve örnek parsellerin eşit büyüklükte olması gerekir.

32. 3)fidelite(sadakat) ve karakter türler • fidelite(sadakat) ve karakter türlerinin sosyolojik dağılışı ile ilgili bir özeliktir. • Yani bazı birliklerde bulunan türler arasında bir bağlılık bir sadakat mevcuttur. • Sadakat bitki sosyolojisinde diğer kavramlardan daha önemlidir vde birlikler bunlara göre oluşturulur.

33. KAYNAKÇA • http://www.forumlord.net/t-u-v/40097-vejetasyon-nedir.html#ixzz2NJlZWcH3 • Bitki Sosyolojisi.. Prof.Dr. Mahmut KILINÇ..Ondokuz Mayıs Üni. Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü.. • http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/47/1563/16976.pdf • http://fbd.aydin.edu.tr/makaleler/ciltysayiy/beyza_sat.pdf • http://www.idofrm.org/biyoloji/39149-vejetasyon-ders-notlarim.html