WAKUOLA – JEJ BUDOWA I FUNKCJE

1. WAKUOLA – JEJ BUDOWA I FUNKCJE

2. Co to jest wakuola?

3. Komórka roślinna

4. Co to jest wakuola? • wakuola (wodniczka) w j. łacińskim oznacza próżnię, pustkę • występuje w komórkach większości roślin, protistów i grzybów • jest ograniczona pojedynczą, gładką błoną wakuolarną (tonoplastem) • wakuole są zwykle duże i nieliczne • pojedyncza wakuola może zajmować nawet 90% objętości komórki

5. Budowa pantofelka Co to jest wakuola? • wodniczka występuje u niektórych pierwotniakóworaz w komórkach zwierzęcych • w komórkach zwierzęcych występuje wiele małych wodniczek (wakuol) • u pierwotniaków występują: • wodniczki tętniące • wodniczki trawiące

6. Budowa wakuoli • wnętrze wakuoli wypełnia płyn (nieplazmatyczny składnik komórki) – sok komórkowy • może zawierać substancje zapasowe organiczne, sole mineralne, metabolity wtórne • może zawierać ciała stałe

7. Sok komórkowy • Może zawierać: • związki nieorganiczne • woda (ok. 90% całości składu) • sole mineralne (jony potasowe, sodowe, wapniowe, magnezowe, cynkowe, siarczanowe, fosforowe, chlorkowe) • kryształy szczawianu wapnia (rafidy, druzy, styloidy) oraz węglanu wapnia (cystolity) • związki organiczne • substancje zapasowe organiczne: • białka • cukry • wolne aminokwasy • rozpuszczalne kwasy organiczne (szczawiowy, cytrynowy, winny, jabłkowy, octowy, mrówkowy) • tzw. metabolity wtórne: • glikozydy • alkaloidy • garbniki

8. a) kryształy pojedyncze b) druzy c) pęczki igieł (rafidy) Sole wapniowe – kryształy szczawianu wapnia

9. Komórki kryształonośne w łyku sosny - Pinus sp. z licznymi kryształami szczawianu wapnia. Pow. mikroskopu 50 x Kryształy szczawianu wapnia w komórkach ogonka liściowego begonii - Begonia sp. przyjmują dwie formy: piramid oraz druz.Pow. mikroskopu 100x

10. Kryształy szczawianu wapnia – pojedyncze i bliźniacze (tzw. krzyżaki) w komórkach suchej łuski cebuli - Allium cepa. Kontrast Nomarskiego, DIC. Pow. mikroskopu 50x

11. Szczawian wapnia w formie igieł krystalicznych (rafidów) ułożonych w wiązki w komórkach zalążka palmy Chamaedorea sp. Preparat trwały, barwiony hematoksyliną Ehrlicha.Pow. mikroskopu 100x

12. Druza (kompleks zrośniętych kryształów szczawianu wapnia) w liściu Hoya sp. Kontrast Nomarskiego (DIC). Pow. mikroskopu 100x

13. Sole wapniowe – kryształy węglanu wapnia Cystolit w komórce skórki na przekroju poprzecznym blaszki liściowej fikusa - Ficus sp. Bryłowata struktura osadzona na wyrostku ściany skierowanym do wnętrza komórki to węglan wapnia, którego nadmiar komórka odkłada w takiej postaci. Pow. mikroskopu 100x

14. Białka Rącznik pospolity Ricinus Ziarna aleuronowe w komórkach nasion Ricinus sp.

15. Cukry Kuliste kryształy inuliny (polisacharydu zapasowego) wytrącone alkoholem w komórkach korzenia dalii - Dalia sp. W żywych komórkach inulina występuje w postaci koloidu w wakuoli i jest niewidoczna na preparacie. Kontrast Nomarskiego (DIC). Pow. mikroskopu 100x

16. Cukry Materiały zapasowe z bulwy ziemniaka - Solanum tuberosum widziane w kontraście Nomarskiego (DIC). Skrobia (polimer glukozy) ma postać owalnych ziaren, a białko spichrzowe – drobnych, sześciennych kryształów (strzałka). Pow. mikroskopu 100x

17. Metabolity wtórne • GLIKOZYDY – są nimi m.in. barwniki: • antocjany– zabarwienie czerwone w kwaśnym pH, zabarwienie niebieskie w zasadowym pH - flawony zabarwienie żółte

18. Antocyjany Komórki miękiszowe dojrzałego owocu ligustra - Ligustrum vulgare. Dzięki obecności barwnych antocyjanów rozpuszczonych w soku komórkowym widać jak znaczne rozmiary przyjmuje wakuola w komórce roślinnej. Pow. mikroskopu: 200x Przekrój poprzeczny przez blaszkę liściową reo - Rhoeo discolor. Skórka górna liścia jest bezbarwna, dolna zawiera antocyjany. Wielowarstwowa skórka, poza ochroną, pełni dodatkowo funkcję gromadzenia wody. Pow. mikroskopu 50x

19. Metabolity wtórne • ALKALOIDY - związki bezbarwne zwykle trucizny (np. nikotyna, kofeina, kokaina, morfina, teofilina, teobromina, chinina, kolchicyna, skopolamina, atropina, strychnina) Difenbachia Bieluń dziędzierzawa

20. Metabolity wtórne • GARBNIKI– występują w organach roślin w postaci żółtych i brunatnych skupień, wywierają działanie garbujące oraz toksyczne Malina właściwa Choina kanadyjska

21. Funkcje wakuoli • odpowiada za turgor (jędrność) komórki • magazynuje wodę, substancje odżywcze (zapasowe) i związki swoiste, składniki energetyczne • przechowuje zbędne produkty przemiany materii • gromadzi substancje toksyczne • nadaje barwę częściom roślin • niekiedy wakuole roślinne zawierają enzymy trawiące

22. Funkcje wodniczek zwierzęcych • liczne i drobne • funkcje głównie trawienne • wodniczki tętniące – u pierwotniaków słodkowodnych biorą udział w osmoregulacji i wydalaniu; nazwa "tętniąca" pochodzi od jej nieustannego kurczenia się, spowodowanego wyrzucaniem poza obręb komórki nadmiaru wody • wodniczki trawiące – u pierwotniaków reguluje poziom płynów w organizmie i wypuszcza soki trawienne w celu trawienia pokarmu

23. Co przedstawia fotografia?

24. Co przedstawia fotografia?

25. Bibliografia • Biologia 2, E. Holak, W. Lewiński i in., Operon, Gdynia 2005. • Mikrofotografia botaniczna - fotografie Joanny Leśniewskiej dostępne na http://uwb.edu.pl/uniwersytet.php?p=1282 • http://www.naukowy.pl • http://portalwiedzy.onet.pl • http://pl.wikipedia.org/wiki • http://zadane.pl/zadanie/259364 • http://www.zmirr.info Przygotowała: Małgorzata Puda styczeń 2011