Wijzigingsbesluit bodemenergie-systemen (WBBE)

1. Wijzigingsbesluit bodemenergie-systemen (WBBE) Nicole Hardon (Bodem+)

2. open systemen, ofwel WKO systemen Ontrekken grondwater Groot invloedsgebied Watervergunning provincie Gesloten systemen, ofwel bodemwarmtewisselaars Onttrekken geen grondwater Beperkt invloedsgebied Meerdere lussen (boringen) in bodem Worden meestal verticaal geplaatst, maar ook horizontaal mogelijk NIEUW: bevoegd gezag= gemeente Wat zijn bodemenergiesystemen? 30 september 2014

3. Definitie gesloten bodemenergiesysteem • “installatie waarmee, zonder grondwater te onttrekken, gebruik wordt gemaakt van de bodem voor de levering van warmte of koude ten behoeve van de verwarming of koeling van ruimten in bouwwerken, door middel van een gesloten circuit van leidingen, met inbegrip van: • warmtepomp, • circulatiepomp en • evt. regeneratievoorziening”

4. Werking gesloten bodemenergiesysteem

5. Werking warmtepomp

6. Doel en reikwijdte WBBE • Algemeen beschermingsniveau • Gemeente kan geen aanvullende regels stellen (WBBE uitputtend bedoeld) • Bijzonder beschermingsniveau • Nadere regels met ander motief

7. Hoofdlijnen Wijzigingsbesluit • Uniformering voorschriften Voor alle open systemen gelijk algemeen beschermingsniveau • Verkorting procedures open systemen Aansluiten bij bouwprojecten • OBM - en meldingplicht gesloten systemen Gelijk speelveld open en gesloten systemen • Aanwijzen interferentiegebieden Beter ordenen ondergrond, potentie bodemenergie vergroten • Certificering en erkenningsregeling Kwaliteitsborging • Geen registratieverplichting van gesloten systemen door gemeente

8. Aanpassing 6 (7) bestaande AMvB’s Water besluit Abm • Waterbesluit • Activiteitenbesluit milieubeheer • Besluit lozen buiten inrichtingen • Besluit omgevingsrecht • Besluit bodemkwaliteit • Besluit lozen afvalwater huishoudens • (Besluit hernieuwbare energie) Blbi Bbk Bhe Blah Bor 30 september 2014

9. Meldingplicht en OBM gesloten systemen • Verplichte melding nieuwe systemen vanaf 1 juli 2013 • Vrijwillige melding bestaande systemen • bescherming tegen interferentie • Gesloten systemen > 70 kW ( = inrichting) krijgen ook Omgevingsvergunning beperkte milieutoets (OBM) • Alle gesloten systemen binnen interferentiegebied krijgen ook een OBM 30 september 2014

10. Aanwijzen interferentiegebieden • Aanwijzen interferentiegebied • door gemeente in verordening: • alle gesloten systemen OBM-plichtig • Uitwerking in beleidsregels • Aanwijzen soms door provincie • Afstemming gemeente • en provincie • Voorbeeld: Gemeente Zuidplas en Rotterdam 30 september 2014

11. Regels in Activiteitenbesluit milieubeheer • Regels voor bodemenergiesystemen opgenomen in hoofdstuk 3 (§3.2.8) • Art 1.1: definities • Art 1.21a: melding • Art 3.16h: lozen spoelwater op bodem • Art 3.16i: lekkage • Art 3.16j: temperatuur circulatievloeistof (+ maatwerk) • Art 3.16k: energiebalans (+ maatwerk) • Art 3.16l: energierendement • Art 3. 16m: interferentie • Art 3.16n: registratie • Art 3.16o: werken volgens normdocument en erkenning • Art 3.16p: buitengebruikstelling

12. Uniforme voorschriften • Energiebalans • Retourtemperatuur • Interferentie • Energierendement • Monitoring • Circulatievloeistof/lekkage • Buitengebruikstelling • oorspronkelijk eis: • evenwicht tussen • warmte en koude • na motie Tweede Kamer: • koudeoverschot • toegestaan • maatwerkvoorschriften mogelijk • argumentatie vanuit • doelmatig gebruik bodemenergie 30 september 2014

13. Uniforme voorschriften • Gesloten systemen • vloeistof: min. -3 0C & max. 30 0C • maatwerk: > 30 0C mogelijk • Energiebalans • Retourtemperatuur • Interferentie • Energierendement • Monitoring • Circulatievloeistof/lekkage • Buitengebruikstelling 30 september 2014

14. Uniforme voorschriften • Negatieve interferentie • met een eerder geplaatst systeem of open systeem is niet toegestaan • Energiebalans • Retourtemperatuur • Interferentie • Energierendement • Monitoring • Circulatievloeistof/lekkage • Buitengebruikstelling 30 september 2014

15. Uniforme voorschriften • Bij melding SPF opgeven, • zoals blijkt uit schriftelijke • verklaring installateur • Als SPF in praktijk tegenvalt, • kan onderzoek worden geëist • In uiterste geval maatregelen • afdwingen • Regeling 22 augustus gepubliceerd • Energiebalans • Retourtemperatuur • Interferentie • Energierendement • Monitoring • Circulatievloeistof/lekkage • Buitengebruikstelling 30 september 2014

16. Uniforme voorschriften • temperatuur circulatievloeistof • hoeveelheid aan bodem • toegevoegde warmte en koude • jaarlijks behaalde • energierendement (SPF) • Uitzondering: gesloten systeem in • afzonderlijke woning • Energiebalans • Retourtemperatuur • Interferentie • Energierendement • Monitoring • Circulatievloeistof/lekkage • Buitengebruikstelling 30 september 2014

17. Gesloten bodemenergiesysteem en monitoring

18. Uniforme voorschriften • bij vermoeden lekkage, • vloeistof verwijderen • druk meten bij buffer- • tanks grote gesloten • systemen • verwaarloosbaar bodemrisico • zorgplicht artikel 13 Wbb • Energiebalans • Retourtemperatuur • Interferentie • Energierendement • Monitoring • Circulatievloeistof/lekkage • Buitengebruikstelling 30 september 2014

19. Uniforme voorschriften • melden buitengebruikstelling • systeem laten zitten • circulatievloeistof eruit • lussen opvullen met klei • of ander ondoorlatend • materiaal • Energiebalans • Retourtemperatuur • Interferentie • Energierendement • Monitoring • Circulatievloeistof/lekkage • Buitengebruikstelling 30 september 2014

20. Certificering / erkenning bedrijven • Ministeriële regeling 1 okt 2013 • Overgangstermijn van 1 jaar Gebouwzijdig deel communicatieprotocollen • BRL KBI 6000-21 (energiecentrale) communicatieprotocollen • BRL SIKB 11000 (ondergrondse deel bodemenergie systeem) • BRL SIKB 2100 (mechanisch boren) (geldt nu al) 30 september 2014

21. Kwaliteitsborging • Bepaalde werkzaamheden tbv gesloten systemen mogen alleen door daartoe erkende bedrijven worden verricht: - Ontwerpen, installeren, beheren en onderhouden ondergronds deel - Ontwerpen, installeren en beheren bovengronds deel • Erkenningen worden door Bodem+ (namens de Minister I&M) afgegeven • www.bodemplus.nl > onderwerpen > erkenningen Besluit bodemkwaliteit

22. Lozingen bij gesloten systemen • Het boorspoelwater dat vrijkomt bij de aanleg van gesloten systemen bevat vaak water met additieven (bentoniet, cellulosepolymeren) • Bij deze lozingen komt beperkte hoeveelheid water vrij en zijn over het algemeen toegestaan (zorgplicht) • De voorkeursroute is de lozing op vuilwaterriool of op de bodem (dijkjes). Voor lozingen op het oppervlaktewater is een vergunning van de waterbeheerder nodig. Het lozen in het schoonwaterriool is verboden. • Handreiking te vinden via Handboek water

23. Organisatie Wie doet wat en afstemming • RUD of gemeente • Toetsen melding of vergunningaanvraag • Registreren van systeem (in LGR) • Lokaal beleid • Interferentiegebieden • Wabo regisseur • Bouwinspecteur en -vergunningverlener • OLO coördinator Kritische momenten • Niet duidelijk waar taak ligt • Melding naar handhaver • Handhavingstrategie? 30 september 2014

24. Melding en vergunningaanvraag (OBM) Taken: Toets op volledigheid (BUM) Toets op locatie (OBM of ontheffing?) Toets op interferentie (HUM/BUM bijlage II) Toets op erkenningen installateur en boorbedrijf (www.bodemplus.nl) Registreren in LGR (niet verplicht wel raadzaam) Kritische momenten: Bouwaanvraag is GEENmelding Activiteitenbesluit Interferentiegebieden? Relatie met andere wetgeving Bijzonder beschermingsniveau (drinkwater, archeologie)

25. Aanleg bodemenergiesysteem Taken: Conform melding vergunning Warmtepomp / druktank en meters voor monitoring Zijn partijen erkend (www.bodemplus.nl) Kritische momenten: Vragen om melding wanneer werkzaamheden worden uitgevoerd (lief briefje) Afpersen lussen ILT handhaaft installateur, gemeente initiatiefnemer

26. Beheer bodemenergiesysteem Taken: Toetsen energierendement, energiebalans en retourtemperatuur op basis van registratie Vanaf 1-10-2014: werkzaamheden door erkend bedrijf Checken op lekkage Regels energiebesparing (Wm/Act. besluit) gelden onverkort Kritische momenten Hoe komt de registratie tot stand? Kan de beheerder dit zelf of zijn er afspraken met onderhoudsbedrijf? Toets Rendement aan melding; hoe stuur je bij (WKO-waar voor je geld) Verandering in gebruik (ISSO 39; communicatie protocollen) Onderhoudsplan aanwezig? Bijvullen circulatievloeistof (voorraad in jerrycans kan indicatie zijn)

27. Ontmanteling bodemenergiesysteem Taken: Circulatievloeistof uit systeem verwijderen (SIKB 11001); Afvullen met bentoniet of vergelijkbaar materiaal Melding Activiteitenbesluit (geen eindonderzoek verplicht) Kritische momenten: Controle/toezicht T&H - toezien dat circulatievloeistof wordt verwijderd - toezien dat bodemlussen niet worden verwijderd Verwijderen uit registratie systeem (LGR)

28. BUM en HUM als naslagwerk 30 september 2014 Handreiking gemeentelijke besluiten bodemenergiesystemen(BUM) en HandhavingsUitvoeringsMethode (HUM) voor gemeente én provincie Doel: uniformiteit van beoordeling, vergunningverlening en toezicht en handhaving te bevorderen Leidraad voor het beoordelen van vergunningaanvragen; ook specifieke onderwerpen als energiebalans en interferentie Controlepunten per fase + toelichting; handhavingstrategie per overtreding Bijlage 2: methode toetsen interferentie tussen kleine gesloten systemen www.sikb.nl

29. Meer informatie • Helpdesk Bodemplus • www.bodemplus.nl • Website • www.allesoverbodemenergie.nl • HUM en BUM www.sikb.nl