AGAMA DAN BUDAYA

1. AGAMA DAN BUDAYA MAGIK DAN RITUAL

2. Definisi “Magik” - Magikselalunyaberadadidalammasyarakatprimitifataupunmasyarakatsuku (tribal society). • Adakahmagik yang menggunakanjampiserapahdanmenterauntukmengawalkuasaluarbiasaitumerupakansalahsatubentuk agama ataupunsesuatu yang lain?. • Konsep “mana” (terma yang diambildaripada Polynesia) yang merupakankebiasaandidalam agama primitif. “Mana’ jugawujuddidalamberbagai agama denganmenggunakanberbagainama. Contoh: dalam Hinduism dipanggildarshan; Kristiandipanggil divine grace dansebagainya. • Manamerupakanramuanutamadidalammagik. Padasesiapa yang mempercayainyaiawujuddidunia, dimana-manadandidalamapasahaja, kuasautama –mana. Iajugaterapungdidalamudara yang kitasedut, walaupunmanainiberadapadadiri, padabenda, padabinatang, padatumbuh-tumbuhandandidalamatmosfera, ianyatidakakanberkuasasehinggaseseorangatausesuatubendamengaktifkannyadenganmenjumpairahsia yang bolehmelepaskankuasanya.

3. Magikmerupakanusahauntukmenguasaiorangdanbendadengancaramenggunakankuasa “mana” yang terdapatdisekelilingkita. Amalanmagikbukanlahseseuatu yang dibuatdengantidakpeduli/jahil, tetapidibuatdengansedar, usahauntukmemintasapa yang sepatutnyaberlaku. • Di dalammasyarakat yang seringkalimengamalkanmagik (masyarakatprimitif), merekatidakmembezakandiantaramagikdan agama , jikalauadaperbezaancumasedikit. Inimenyebabkantugasuntukmembezakandiantaramagikdan agama menjadisedikitsukar. • PersamaanMagikdan Agama:- (Johnston, 2007) • 1)Kedua-duanyamerupakansatuusahauntukmenyelesaikanmasalah yang dihadapiolehmasyarakat. • 2) Kedua-duanyaadalahberlandaskankepercayaanataskewujudankuasaluarbiasa yang tidakdapatdilihatdanhanyabolehdiketahuimelaluihasilnya. • 3) Kedua-duanyamengandungiupacara ritual danjugaperlakuan-perlakuan yang ditetapkan.

4. 4) Kedua-duanyamempunyaielemenkejujuran (keihlasan) didalambudayasesebuahmasyarakatdanmempunyainormadanpantang-larang yang perludiikutidandipatuhi. • Bronislaw Malinowski (1974) memberikanbeberapapersamaanlagidiantaramagikdan agama. Kedua-duanyatercetusdisebabkansituasi-situasiinicontohnyadaripadakrisisdidalamhidup yang dihadapimanusia, kegagalan, kematian, marahbertukarbenci. Kedua-duamagikdan agama memberikansatupenyelesaianuntukmasalah-masalahini . Selaindaripadaitu, diajugaturutmemberikanbeberapaperbezaandiantaramagikdan agama. Magikselalunyadikaitkandengantujuan yang jelasdimanaorang yang mengamalkannyacubauntukmencapainya. Manakala, agama disebaliknyatidakmempunyaimatlamatdanpengakhiran yang jelas. • “While in the magical act the underlying idea and aim are always clear, straightforward and definite, in the religious ceremony there is no purpose directed toward a subsequent event (1974, p.38). Upacara yang melibatkan agama bukandiadakanuntukmenyebabkan/memberikesan. Upacara agama dilakukanuntukkepentingandirisendiri.

5. -Magic is a “practical art consisting of acts which are only means to a definite end expected to follow later on’ while religion is ‘a body of self-contained acts being themselves the fulfillment of their purpose”. Contohnya; ritual yang dibuatuntukmencegahkematiansemasamelahirkananakberbezadengan ritual yang dibuatuntukmenyambutkelahirananak, yang mana ritual yang pertamamempunyaimatlamat yang jelasmanakala yang kemudiannyatidakmempunyaitujuanselainmenyatakansentimenmelaluiupacaraitu. - Di dalamrealitinya, kategori yang dikelaskanoleh Malinowski iniadalahbercampurdiantarasatusama lain.

6. Usaha yang lebihjelasdidalammembezakanmagikdan agama datangnyadaripada William J. Goode (1951) . Olehkeranatiadagarisan yang jelas yang membezakan agama danmagik, Goode telahmenyenaraikan 11 kriteriadimanaaspekmagikdibezakandaripada agama. • 1) Magiklebihbersifat instrumental, mempunyaitujuan yang jelas. • 2) Matlamatnyalebihspesifikdanterhad. • 3) Ialebihberbentukmanipulatifdarisegitekniknya. • 4) Ialebihterarahkepadatujuanindividudaripadakumpulan. • 5) Iaadalahmerupakanperilakuindividudaripadaaktivitiberkumpulan. • 6) Iakurangmelibatkanemosi • 7) Iatidakterikatdenganmasadanperistiwa yang tertentu • 8) Ialebihcenderunguntukmenukarteknik- jika yang initidaksesuai, cara lain pula digunakan. • 9) Amalannyatidakwajib. • 10) Ialebih anti-sosial • 11) Iadigunakansecara instrumental daniasendiribukannyapengakhiran .

7. Johnston, 2007 pula memberikanbeberapaperbezaandiantaramagikdan agama. Perbezaandengan Agama: • 1) Agama selalunyamenumpukankepadaisu-isusepertibencana, dosadanbalasannyasertamaknahidupdanmati, manakalamagiklebihtertumpukepadaisu-isusemasa yang berlakuseperti (mengalahkanmusuh, mengurangkanbisa (ular) gigitan, menurunkanhujandansebagainya). • 2) Agama lebihtertumpukepadamasaakandatang, manakalamagiklebihtertumpukepadaisusekarang. • 3) Orientasi agama terhadapkuasaluarbiasaialahdenganpatuhdanmemberikan yang dikehendakisepertipengorbanandandoa/sembahyang (sepertiberdoasupayaTuhanmemakbulkanimpiandansebagainya), manakalamagiklebihbersifatmanipulatif, sepertiahlisihir/ bomohmengarahkansesuatubendadankejadiansupayaberlaku. • 4) Agama merupakanaktivitiberkumpulan, dimanasekumpulanorangberkumpuldansama-samaterlibatdidalamupacara agama dan ritual, manakalamagiklebihberbentukacaraindividu.

8. Adalahpentinguntukmengenalpasti yang ahli-ahlisihirinimelakukankerjanyadidalammasyarakat, didalamkata lain masyarakatlah yang membenarkanahlisihirinimelakukankerjanya. Olehituwalaupunahlisihirinibekerjasendirian, kerjanyaadalahdaripadakebenaranmasyarakat. • Adakah agama danmagikinisatufenomena yang berbezaatauduaaspek yang datangdarifenomena yang sama?. Atausalahsatunyamerupakansatubahagiankecildaripada yang satulagi?. • Jikalaumelihatdaripadadefinisi yang diberikankepada agama, magikdilihatmemenuhiciri-ciri yang dikelaskankepada agama contohnya; magikmengandungikepercayaandanamalan; iamelibatkansesuatu yang sucidanberkuasadandiamalkanolehindividu. Amalanmagikiniseing kali diamalkandimanasistem agama menganggapnyasebagisah , aktiviti yang bergunadanmembenarkaniadipraktikkan. Iadilihatbukansebagailawan agama danbukanjugaalternatif(pilihan lain) kepada agama, tetapimagikdilihatsebagaisebahagiankecildaripada agama.

9. RITUAL (UPACARA) Definisi Ritual:- - Perkataan ritual padakebanyakanorangmungkinmemberikangambarantentangtradisi, melibatkanpenggunaanjampiserapah, magik, ataupunupacara yang dijalankanolehmasyarakatprimitif. - Ritual merupakansiritingkahlaku yang dilakukanberulang kali danberhubungkaitdengansesuatuemosi, yang manamungkinjugamelibatkanpenggunaansimbol. Agama merupakaninstitusiutamadimana ritual inidiadakan, tetapiadajuga ritual yang dilakukandalamkehidupanseharian. Tiada agama tanpa ritual. Ritual membentukaktivitiutama yang menggabungkanorangramaidalamperhimpunan agama. Contohnya: SembahyangBerjemaahdimasjid, perhimpunandigerejadansebagainya.

10. Ritual jugaberbezadaripada habit. Walaupunkedua-duanyamerupakansiritingkahlaku yang dilakukanberulang kali, tetapiianyaberbezadenganduacara. Habit memenuhifungsibiasadimanaaktivitirutindilakukantanpaperhatian, penjagaanatauemosi , manakala ritual agama yang dilakukanbertujuanuntukmempengaruhikuasaluarbiasa. Tidakseperti ritual yang lain, ritual agama inimenghasilkanperhatian yang lebihdanperasaan yang istimewa. Contohnya, rotidanwainmungkindiambilsemasamakantanpasebarangperasaan, tetapiapabiladimakandandiminumolehpenganut Christian semasaupacarakeagamaan (sacrament of the Lord’s Supper), iaakanmemberikanperasaandekatdenganTuhanmereka. • Ritual jugadilakukandidalamupacara lain selain agama. Contohnya; upacaraangkatsumpah ; upacarakonvokesyendansebagainya. Ritual agama tidakberbezadengan ritual-ritual lain darisegikeupayaanuntukmengeluarkanemosibagipelakunya. Perbezaan ritual agama dengan yang lain ialah ritual yang dilakukanbagi agama dijadikanbermaknaolehkepercayaankepadakuasaluarbiasaolehpelakunya. Jadi, ritual agama memberisimbolkepadakepercayaandannilai agama danjugaberfungsibagipengamalnyauntukmembaharuikesetiaanmerekakepada agama dankepercayaanmereka.

11. RITUAL AGAMA:- • Ritual merupakanperkarautamadidalamamalan agama. Iamerupakancarautamauntukmenggerakkankuasaluarbiasauntukkepentinganmanusia. • Ritual jugamenyampaikan idea agama dengancara yang tidakbolehdisampaikanmelaluibahasasahaja. Penglibatandidalam ritual jugamerupakankomitmenseseorangterhadapnilaidan idea yang dijelmakanoleh ritual itu. • Bagaimanakitahendakmengetahuibahawaseseorangitu “beragama” (religious). Salahsatucirinyaadalahmerekamempunyaisirikepercayaan agama. Kemudiannya, merekamelibatkandirididalamtingkahlaku agama. Apa yang merekabuatapabilamerekaberagama?. Walaupunmanusiabolehmenunjukkankomitmenmerekaterhadap agama denganpelbagaicara, penglibatandidalam ritual adalahsebahagiandaripada agama.

12. Ritual bukanlahunikkepada agama, tetapiiamerupakanintipatikepadaperlakuan agama. Seperti yang dinyatakanoleh Anthony Wallace (1966b), “the goals of religion are to be achieved by performing rituals” (p.104) dalambukunya “Religion: An Anthropological View”. • Ritual agama dilakukandenganberhati-hatisebagaitandamenghormatitradisi. Wallace (1966b) mengatakan ritual adalah “ideally, a system of perfect order and any deviation from this order is a mistake” (p.233). • Sepertiperlakuan, ritual biasanyamenyatakanmakna. Raymond Firth (1973) merujuk ritual sebagaiperlakuan yang berhubungdengancara formal , idea yang tidakdapatdinyatakandidalambahasabiasaataupunperlakuan yang tidak formal. Dalambahasabiasa, orang yang bercakapselalunyamenyedarimakna yang merekainginsampaikan, tetapimakna ritual mungkindisampaikandengancara yang pesertatidakperlumenyedaritentangnya. • Maklumatdidalam ritual selalunyarendah. Maklumat, darisegiteknikal, merupakanpengetahuan yang disampaikanmelaluimesej. Di dalam ritual, sedikitilmusahaja yang dipindahkan, olehkeranajangkaantentangpersembahan ritual membuatkanpesertatidakmungkindapatmemperolehimaklumat yang merekatidakadaakseskepadanya. Pesertaselalunyasudahmengetahui idea dannilai yang disimbolkanoleh ritual mereka.

13. RITUAL : MEMPENGARUHI KUASA LUAR BIASA • Pendorongutamauntukmelibatkandirididalam ritual adalahkepercayaanmerekabahawaadacaradimanakuasaluarbiasadanTuhanbolehmempengaruhiuntukmembantumerekamencapaitujuan yang merekatidakbolehatausukaruntukmerekacapaihanyadenganmenggunakankebolehanbiasamereka. • Jadi, manusiacenderunguntukberalihkepada ritual agama apabilamerekatidakdapatmenyelesaikanmasalahmerekamelaluicarabiasa. • Wallace (1966b, pp.107-66) mengatakanbergantungkepadamatlamat, ritual agama bolehdibahagikankepadabeberapakategoriseperti ritual teknologi (technological rituals); ritual terapidan anti-terapi (therapy and anti-therapy); ritual untukmenyelamatkandaripadadosa( salvation ritual); ritual untukdayatenaga (revitalization ritual) dan ritual kawalansosial (social control ritual).

14. Ritual Teknologi (Technological Rituals) • Ritual Teknologimenurut Wallace (1966b, p.107) adalah “intended to control various aspects of nature’ (cubauntukmengawalpelbagaiaspekalam) dengancara yang dapatmemperbaikikebolehanmanusiauntukberfungsi. • Di dalamusahauntukmenggunakanalamsebaiknya, manusiamenggunakan ritual untukmencaripengetahuan yang tidakdiketahuimengenaiduniadisekelilingmerekaataupununtukmemanipulasialamsamaadauntukuntukmenambahkansumberataupununtukmenghalangkeadaan yang tidakdiinginidaripadaterjadi. • Matlamatinitercapaipertamanyamelaluipelbagaibentukramalan (divination), keduanyamelaluiapa yang dipanggil Wallace sebagai “rites of intensification” danketiganyamelalui “protective rituals’ (ritual untukmelindungi).

15. (i) Divination (Ramalan):- • Dalamramalan, penggunaan ritual untukmendapatkanpengetahuan yang tersembunyi, duabenda yang tidakberkaitandipercayaimempunyaiikatansecarabatin , jadi yang satuitudapatdigunakansebagaisumbermaklumatmengenai yang satulagi. Contohnya; Orang Rom meramalkanhari yang baikuntukberperangadalahdenganmentafsirsekawanburung yang terbangdiudara. • Contoh lain; Ahlisihirmelihatpergerakanurat-uratditanganpelanggannyasebagaipetunjukrezeki yang akandiperolehiolehorang yang memintaramalannya. Selaindaripadaitu, jawapanuntukramalan yang dibuatselalunyamenggunakanpergerakanhayunan jam, denganmelihatcorakdaunteh yang tinggaldidalamcawan, denganbalingandadudansebagainya. • Walauapapunbentuk ritual, tafsirannyabergantungkepadabenda yang ditafsirituakansama/serupadenganapa yang didedahkan. Iaitu, pergerakanuratditanganakanmenunjukkansimbolrezeki, permainandaunterup yang digunakanuntukmeniliknasibmenunjukkankadberbentukpertapaanmenggambarkansesorangitubersendirian, penilitianfikiran, mencaripanduan. Banyaknyadaunteh yang tinggalmenggambarkankehidupan, dannyalaanlampu yang terpadammenggambarkankematian.

16. (ii) Ritual manipulasi (Rituals of manipulation). - Jika ritual ramalanmembantumanusiamenyesuaikandiridenganalamdenganmemberipengetahuan yang merekaperluuntukmembuatkeputusan yang berguna, ritual manipulasi pula digunakanuntukbertindakkeatasalamsecaraterus. - Pendekatan yang digunakanuntukmemanipulasialamialahpercubaan yang dibuatsupayaalamsekitarmemberikandenganlebihbanyakapa yang diperlukanolehmanusia . Wallace menggelarkan ritual yang digunakanbagimenambahkanketersediaansumberalam yang pentingataupununtukmengawalkuasaalambagimemperbaikihidupmanusiainidengannama“rites of intensification”. Iamungkindilakukanuntukmemperbaikinasibseseorangsemasaberburuataumemancing, untukmenambahkankesuburan/hasilternakan, untukmenurunkanhujanataupununtukmemperbaikikejayaandidalammendapatkansaraanhidup/nafkahsecukupnya.

17. Wallace membezakan “rites of intensification” daripada ritual yang dibuatuntuktujuan yang bertentangan / yang dibuatbagimenghalangkeadaanalam yang tidakdiinginisepertigempabumi, ribut yang membahayakankapal-kapaldilautan, api yang bolehmemusnahkanrumahataukomuniti, ataupunseranggaataukemarau yang bolehmemusnahkantanaman. Diamenggelarkan ritual inisebagai ‘protective ritual’ (ritual perlindungan). Ritual perlindunganinidigunakandenganniatuntukmenghalangbahayadaripadamenimpamanusia. • Merekamembacamantera yang berfaedahdisekelilingbendaitusupayadilindungi, ataupunkadangkalapadaobjeknyata yang dipanggil “fetish’ yang (menjadikesinambungan) menyambungdidalammenjelmakankuasa ritual perlindunganini. • Kelebihan fetish iniialah ritual yang dibuatuntukmemohonperlindungantidakpayahdibuatberulang kali, kerana fetish itusendirimengekalkanpengaruh ritual itudanjikaia (fetish) kecil, iabolehdibawaolehorang yang memilikinyadarisatutempatketempat yang lain, jadikesannyaakanbertukarketempat yang baru. • Contohnya; pemakaiantangkal/azimat.

18. (iii) Ritual terapidan Anti-terapi (therapy and anti-therapy). • Wallace menggelarkanperlakuan yang dibuatbagimempengaruhitubuhbadanmanusiasendirisebagai ritual terapidan anti-terapi. • Ritual terapiinidibuatolehmanusiabagimemperbaikikesihatanfungsitubuhbadanmereka. Setiapbudaya yang diketahuimemasukkan ritual agama untukmerawatpenyakit. Forest Clements (19320 menyatakanbahawadidalam agama-agama diduniaini, kepercayaankepadakuasaluarbiasa yang menyebabkanpenyakitterbahagikepada lima kategori; magik, kemasukankuasaluarbiasa “objekpenyakit” kedalambadanmangsa, kehilanganjiwa/roh, kemasukankuasaasing (roh, spirit) danjugapelanggaranpantang-larang (taboo). • Terapi ritual menggunakanperlambangan (simbol) yang sesuaiuntukkuasaluarbiasa yang menyebabkanpenyakittertentuitu. Contohnya; untukmengubatipenyakit yang disebabkanolehmagik (Sihir, guna-guna) perludiubatidenganmemulangkansemulamagiktersebut. Manakala, objekpenyakitselalunyadibuangdenganmenguruttempat yang sakititu, memanipulasikanobjekitudanmembuangnyadengantanganataupundenganmenghisapnya. Penyelesaian yang sesuaibagipenyakit yang disebabkankehilanganroh (jiwa) selalunyamelaluiupacaradimanabomohakanmemasukialam lain (khayalan) danmenghantarrohnyasendiriuntukmencariroh yang hilangitu. Manakalakemasukan spirit kedalambadanselalunyadirawatdengan ritual dimana spirit ituakanditawan/ditaklukidandipaksameninggalkanbadanpesakitolehbomoh yang merawat. Contoh; “A Shoshone Curing Ceremony”.

19. Ritual anti-terapidilakukanuntukmendapatkesan yang bertentangandaripada ritual terapi. Iadilakukanbagimenyebabkanketidakselesaan, penyakit, danjugakematiankepadaorang yang ditujukanitu. • Manusiamenunjukkankesan yang jelasapabilamerekatahumerekamenjadimangsa ritual itu. • Herbert Basedow (1925) memberigambarankesandaripada “bone-pointing’ ritual sihirdikalanganorangAsli Australia. “ A man who discovers that he is being boned by an enemy, is indeed a pitiable sight. He stands aghast, with his eyes staring at the treacherous pointer, and with his hand lifted as though to ward off the lethal medium, which he imagines is pouring into his body… His cheeks blanch and his eyes becomes glossy and the expression of his face become horribly distorted like that of one stricken with palsy. He attempts to shriek but usually the sound chokes in his throat and all that one might see is froth at his mouth. His body begins to tremble and the muscle twist involuntary. He sways backwards and falls to the ground. From this time onwards he sicken and frets, refuse to eat and keep aloof from the daily affairs of the tribe. Unless help is forthcoming in the shape of counter charm administered by the medicine-men, his death is only a matter of a short time”.

20. 2) Ritual yang dibuatbagimenyelamatkandaripadadosa (Salvation Ritual). • Rituals of salvation inidibuatbagimemberiperubahansementaraataupunkekalpadadiripeserta (Wallace, 1996b). Menurutnya, adaempatjenis ritual salvation iniiaitu: spirit-possession ritual (Ritual kemasukanroh); Ritual untukmenjadibomoh, (rituals of becoming a shaman); Ritual pengalamanmistik (mystical experience ritual) dan ritual penebusandosa (rituals of expiation) • Di dalam ‘spirit-possession ritual’, personalitipesertaitudigantisementaradengankuasa lain (roh) yang menguasaiperlakuanpeserta. Di dalam ‘ritual of becoming a shaman” personalitipesertabertukar /melaluiperubahantetapsebagaisebahagianpengalamankhayalandimanadiamengalamipengalamansepertihendakmeninggalataupunmeninggalkanbadandanmemasukialamroh, dimanarohataudewainimemberikuasakepadanyauntukmenjadibomoh (shaman). • Di dalam ‘ritual of mystical experience’ , pesertatenggelamdalamkeghairahanpengalamandiridengankekuasaanTuhan. • Di dalam ritual of salvation yang keempat, ritual penebusandosa (ritual of expiation), pesertaterlibatdengnperilakupenebusandosaataukerja yang baikbagimenebusdosa, melanggarpantangdankesilapan lain. Contoh; mengangkatKavadhididalamPerayaanThaipusambagikaum Hindu.

21. 3) Revitalization Ritual (Ritual untukdayahidup) • Wallace mencadangkan yang manusiamengambilbahagiandidalamsesetengah ritual sebagaicarauntukmengendalikan/menghadapitekanansosialsepertibencanaalam, wabakpenyakit , kebajikanataupunmasalah yang melemahkankelancaranfungsididalammasyarakat. • Diamemanggil ritual ini yang selaluterlibatdidalamkelahiranpergerakan agama sebagai “revitalization rituals”. Dalam ritual in, sistemkepercayaandannilai yang baruinidihubungkandanditekankanpenglibatannya.

22. Ritual sebagaimanipulasidanrayuan • Ritual agama berniatuntukmempengaruhikuasaghaibbagipihakmanusia, walaupunbegitutidaksemua ritual dianggapberkesan. Kita bolehberfikir ritual sebagaimengikutskala yang berterusanuntukmenimbangsejauhmanaberkesannya ritual itu. • Sesetengah ritual yang kitapanggilmagik , dipercayaimemaksakuasaghaib agar berkelakuansperti yang dikehendaki. Hasilnyadipercayaipasti/berkesan, sekiranyatiadakesilapandibuatsemasamengerjakannya. Ritual magikselalunyadibuatsetiapkalinyadengantepatdantelitidengandiberilebihperhatiandanpenjagaan. • Di penghujungskalaituadalahritual rayuan (petition ritual), dimanapeserta yang terlibatpercayabahawamengerjakannyaakanmemberikanhasil yang merekainginkanwalaupuntiadajaminaniaakanberkesansetiap kali dilakukan. Ritual yang bersifatmerayu (meminta) daripadamemaksakuasaghaib.

23. Ritual Magik • Ritual yang selaludilakukandengantelitiadalah ritual magik (Magic Ritual). Iaadalah ritual yang dianggapmemberikesan yang paling mekanikal (secaratidaksedar) dansecarapaksaan. • Prinsip yang digunakandidalammengerjakannyadirangkumkandidalamundang-undang “Law of sympathetic magic” (Sir James Frazer, 1911/1925). • Diamengkajipenggunaanmagikinididalamkerjaklasiknya “The Golden Bough” danmendapatisemuamagikbekerjadenganapa yang kitapanggil “Law of sympathy”, idea yang menyatakan ‘things act on each other at a distance through a secret sympathy”. (Benda bertindakkeatassatusama lain darikejauhanmelaluisimpatirahsia. • Law of sympathy itumengandungi 2 prinsip : pertamanya; kesannyamenyamaisebabnyadankedua, benda yang pernahberhubungdiantarasatusama lain masihbertindakdiantarasatusama lain darijauhselepashubunganfizikalmenjadijauh . • DiamenggelarprinsippertamainisebagaiLaw of similarity dankeduanyaLaw of contact or contagion .

24. Law of similarity merupakanasaskepadahomeopathicatauimitative magic. Magik yang manabenda-benda yang samadipercayaimempunyaiidentitikerohanian yang samajadi yang satuitubolehdigunakanuntukmempengaruhi yang satulagi. Law of immitationbolehdilihatmelalui ritual yang dilakukandisemuabahagiandunia. Contohnya; New Age American menggunakanterapisepertimembayangkan ovum melalui tube fallopian dandisuburkandengansperma yang hidupdankuat, diiringidenganbunyidodoi, alunanuntukmenidurkananakbagimengatasimasalahkesuburan. • Law of contact/contagion ialah idea dimanabenda yang telahberhubungdengansatusama lain kekalberhubungsecarakerohanian, jadi yang satuitubolehdigunakanuntukmempengaruhisatu yang lain. Law of contagion jugamengatakan “mana” bolehdipindahkandaripadasatuobjekataupundaripadaseorangkepadaseorang yang lain apabilakedua-duanyaadamempunyaihubunganantarasatusama lain. • Prinsip contagion inidigunakandidalam contagious magic (magikdimanapengaruhkuasaghaibdipindahkanmelaluihubunganataupunbenda yang mempunyaihubungandigunakanuntukmempengaruhisatusama lain. Contoh; gunarambutataubarangmilikperempuan, dipujauntukmembuatkanperempuanitujatuhhatikepadanya.

25. Worship Rituals (Ritual Pemujaan) • Tidaksemua ritual dibuatuntukmemaksakuasaghaibbagimemenuhikeperluanmanusia. Ritual jugabolehdibuatuntukmemujaataupunmerayukuasaghaib. • Di dalampemujaantujuan ritual adalahuntukmenyatakanpujaan. Petition rituals (Ritual rayuan) selalunyadigabungkandengan worship ritual bagimembentukupacara yang besar, dan ritual inidianggapdapatmemperbaikikecenderungankuasaghaibuntukmemenuhipermintaan yang dimintadidalamupacaraitu. • Ritual rayuan (Petition rituals) , seperti ritual magik, dilakukankeranamereka yang melakukannyapercayaiadapatmenambahkanfaedahkepadamanusia. Tahapkepastianhasilnyaadalahlebihrendahdaripada ritual magik. Dan walaupun ritual yang dibuatsecarapaksaan, hasilnyatidaksemestinyaseperti yang diharapkan. Sedangkan ritual magikjugatidaksemestinyaberkesansekiranyatidakdilakukandengansempurnaataupunjikakesannyadicabarolehmagik yang dibuatolehorang lain.

26. Petition ritual, sepertipelbagai worship rituals (Ritual Pemujaan) yang adadidalamkebanyakan agama di Barat, selalunyaditujukanuntukmempengaruhiperasaankuasaghaibsepertiTuhan, nenekmoyangataupunkuasaluarbiasa yang baikhati. Ritual inicubamencaribantuankuasaghaib , dankeranamerekamempunyaifikirandankemahuandirimerekasendiri, petition ritual difikirkansebagaipermintaan/rayuandaripadatuntutan. Olehkeranakuasaluarbiasa yang didekati ritual inibolehmemilihuntuktidakmemenuhiharapanpesertaini, petition ritual mungkingagaluntukmencapaimatlamatnya.

27. RITUAL SEBAGAI MENJAMIN PERPADUAN SOSIAL • Ritual terutamanya yang digubaldipersekitarankumpulan, merupakankaedahpentingdimanakesetiaankepadakumpulanituditeguhkandankedudukanseseorangituditakrifkan. • Social Control Rituals (Ritual kawalansosial) • Ritual yang bertujuanuntukmengekalkankestabilanmasyarakatdanbudayadipanggilrituals of social control. • Wallace membincangkanduajenis ritual iniiaitu; rituals of ideology danrites of passage. • Rituals of ideology menghubungkanperlambangankumpulanitukepadapeserta. Mereka, menurut Wallace ‘intended to control in a conservative way , the behaviour, the mood and the sentiments and values of groups for the sake of the community as a whole” (1966, p.127). Contohtermasukmenyampaikankhutbah yang menggesapendengaruntukmenyokongkumpulan agama, nyanyianmemujaberamai-ramai, ritual yang diadakanuntukmengingatikejadianpembentukan agama ituseperti Christian Passion yang dimainkansemasaHari Easter ataupunmeraikan Passover Seder bagikeluarga Jews.

28. 2) Rites of passage • Ritual yang dilakukanbagimeraikanperubahanpentingdidalam status danperananbeberapa kali didalamkitaranhidupseseorangitudipanggil ‘rites of passage’ , yang mempunyaifungsipengukuhanserupadengan ritual ideology, tetapiberbezadidalammemudahkanindividuitumelaluiperubahan status kepada status/perananbaru yang merekabelumbiasa. • “Rites of passage” iniialah ritual yang dilakukanbagimeraikanpertukaran status yang dilaluisepanjanghidupseseorangahlimasyarakat. Rites of passage inimempunyaifaedahdarisegisosialdanpsikologi. Dari segipsikologi, iadapatmengurangkantekanandaripadaperubahan status yang dialamiolehindividuitudimanaamalan yang lama perluditukardenganamalan/tingkahlakubaruselaridenganperubahan status seseorangitu. • Rites of passage inidiamalkandidalamsemuamasyarakatmanusia. Arnold Van Gennep (1909/1960) dalamhasilkerjanya “The Rites of Passage’ menunjukkanbahawa ritual iniselalunyadiamalkandidalammasyarakatpadamasaitubilaahli-ahlinyabertukardarisatu status ke status yang lain: apabilaanaklahir , diberinamadandiperkenalkankepadaahli-ahli lain didalamkomuniti; apabilaanakitumenginjakalamdewasa; apabilamerekaberkahwindanapabilamerekameninggaldunia. • Ritual-ritual yang disambutbagimerayakanpertukaran status inidipanggil“rites of passage” oleh Van Gennep.

29. Van Gennepmenunjukkanbahawa ritual agama bolehmembantuperubahandidalamhidupindividuitudisampingmenekankanpengukuhankawalansosialdimanaindividuituterlibat. Diamelakukanitudenganmengkaji rites of passage yang membantuperubahanindividudarisatu status yang dikenalikepada status yang lain ketikamerekamelaluifrasakehidupan yang biasadialamididalammasyarakat. • Upacarameraikan rites of passage inimerupakancarabiasauntukmenghadapiperubahandidalammasyarakatdanjugakehidupanahli-ahlinya yang merangkumi (i) Kelahiran (ii) akilbaligh (ii) perkahwinandan (4) kematian. Ritual yang dilakukandimanaidentitidanperananindividuitudiulangtakrifpadasetiapempatperistiwapentingdidalamhidupselalunyaberagama.

30. Sebagaicontoh, kebanyakanmasyarakatadamempunyairangkaian ritual yang disusunbermuladaripadamengandungsehinggalahmelahirkananakdanmenjadiibubapa. Wanitamungkindipisahkandaripadamasyarakatsemasamengandungdanpelbagai taboo (pantanglarang) dikenakanuntukmemastikanprosesmengandungdanmelahirkanberjalanlancardanselamat. • Selalunyasecara universal, kemuncak ritual adalahselepaskelahirananakdanmenandakanperubahandaripadakandunganmenjadimanusiadanmemperkenalkanwanitatadisebagaiibukepadamasyarakat. Prosesmenamakananakjugatermasukdidalam ritual ini. • Selalunya, ahlibarudidalammasyarakatdiperkenalkansecarasimbolikdengansimbol yang memberikehidupan. Contoh; Pgymies yang hidupdenganmencarimakanandiHutanIturidiAfrika, memperkenalkananakmerekakepadahutan yang menjadisumbermakananmerekadidalam ritual agama denganmengikatakarpokokdisekelilingpergelangantangan, bukulalidanpingganganak yang barulahiritu (Gibbs, 1965); Orang Samoan Polynesia danYahgan of Tierra del Fuego memandikananakmerekadilaut yang merupakansumbermakananutamamereka (Cooper, 1946; Murdock, 1934) dankebanyakanpenganutKristian yang tinggaldibandarbesar yang dikelilingiolehorangasingdanbimbangtentangjenayahdaripadamakanansecarasimbolikmembasuhanakmerekauntukmembebaskannyadaripada‘dosa’.

31. Sepanjangmelaluikehidupan, individuitutelahdibantumelaluiperubahan status daripadazamankanak-kanaksehinggalahdewasadengan ritual-ritual agama yang dipanggilinitiation rituals, puberty rituals , or adulthood ritual. • Dalam adulthood rituals, kanak-kanakditukarkandaripadakeadaanpersekitaranmereka yang dahulu. Merekamungkindiajarpengetahuan/ajaran agama yang baru yang sebeluminitidakdititikberatkankepadamereka. Merekajugamelaluiprosespercubaansepertibersunatataupunpengalamanmenakutkanuntukmenunjukkankedewasaanmerekadidalammenahankesakitan. Akhirnya, merekaakandiperkenalkankepadamasyarakatsebagaisebahagiandaripadakumpulandewasa. Contoh, Bar of Bat Mitzvah: A Jewish Adulthood Ritual menceritakan rites of passage kepada status dewasadikalanganorang Jews danmenerangkankepentingannyadidalambudaya agama Jews.

32. Perkahwinanjugamerupakanperubahanpenting yang melibatkanperaturantingkahlaku yang baru. Inimungkintermasukkewajipanuntukmembuangtingkahlakubebassepertipergaulansebelumkahwinkeranakesetiaanadalahmerupakansebahagiandaripadaperjanjianperkahwinan. Upacaraperkahwinanmenekankankepentinganperubahanitukepadasesiapa yang yangbertukardaripada status belumberkahwinkepadasudahberkahwin. Iajugamemberitahukepadaseluruhmasyarakat , rakan-rakandanjirantetangga yang menghadiriupacaraperkahwinanitu agar mengingatimereka agar merekajugamenghormati status dantanggungjawabbaru yang dipikulolehpasanganberkahwinitu. Upacarainilebihberbentukkeagamaandimanakepentingankomitmenditekankankepadakehidupanberumahtangga.

33. Akhirnya, majlispengkebumianmenandakanpengakhiran status seseorangmanusiaitudidalammasyarakatdanmembantumasyarakatmenghadapiperubahan yang akandatangkeranakematianindividuini. Ritual pengkebumianmenolongorang yang hidupinimelaluiprosesmenguruskanmayat yang telahberpindahkealam yang lain , alamroh. Ritual jugamembantuorang yang rapatdenganorang yang matiinimenghadapiprosessedih, berdukainidenganmenukarkannyakepadaprosesdesakan. Sebagaicontoh, babakmenangismungkindiberimandat (kebenaran) daripadaterjadisecaraspontan. Di dalamkesini, emosiberdukainibertukarkepadaperlakuan yang sekurang-kurangnyaberadadidalamkawalandanadadidalam ritual itu. Perlakuanbersedihinijugamemberijaminanakansokonganemosidantempatdidalammasyarakatdengankehadirandanpenglibatansahabathandai.

34. Secaraamnya, rites of passage berfungsiuntukmembantuindividumenghadapisecaraPsikologitekanantentangperubahan status danmemastikanmereka yang merekaakandapatmelaluiperubahan status danperaqnanbarumerekadenganberjaya. Ritual itubukansahajamemberiindividuituprosestradisi yang berstrukturdidalammenjalaniperubahanperananbarumerekadaripadamerekaterpaksamencarijalanmerekasendiriuntuktugasbarumereka, tetapiiajugamemberijaminanapa yang dilihatmerekadapatdipenuhiolehorangterdahulu, apabilamerekamelaluiprosestransisi yang sama ,merekajugaakandapatmelaluidenganjayanya. • Secarasosial, rites of passage membantukomunitisupayalebihmenyedariperubahan yang dilaluiolehahlimasyarakatdanmengingatimerekauntukmenghubungkanperubahanitudenganmerekadengancarabaru yang sesuaidenganperanan yang akandipikulolehindividuitu- jadiiadapatmenolongmerekauntukmembuatperubahandidalamhidup.

35. RINGKASAN RITUAL • Ritual merupakanintipatibagiperlakuan agama. Iamerangkumimaklumatpentingmengenaiideologidanperpaduansosialsesebuahkumpulandidalam ritual itudanpenglibatandidalam ritual mengesahkanperpaduankepadasesiapa yang telahberkongsididalamnya. • Tujuan ritual adalahuntukmempengaruhikuasaluarbiasa. Ritual Teknologi (Technological rituals) dijalankanuntukmengawalpelbagaiaspeksemulajadi. Ritual Terapidan Anti-terapibergungsiuntukmempengaruhibadanmanusia. Ritual kawalansosial (social control ritual) pula bertujuanuntukmengekalkankestabilanmasyarakat. Manakalatujuan salvation ritual adalahuntukmenyebabkanperubahansementaraataupunkekalkepadapersonalitipeserta. Revitalization ritual dijalankanuntukmenolongorangmenghadapitekanan.

36. Ritual agama berbezadidalamtahapkeberkesananpenglibatannya. Ritual magikdilakukanmechanisticaly, denganperhatianlebihdantepatdidalamperlakuannya. Iaselalunyaberkesansekiranyadijalankandengnsempurna. Petitionary ritual dilakukandenganniatuntukmempengaruhikuasaluarbiasa. Walaupunperlakuanitudipercayaidapatmeningkatkanterjadinyapermintaan yang diingini, difahamikuasaluarbiasa yang merekacubauntukmempengaruhiitumungkintidakakanmemperkenankanpermintaanmereka. • Ritual agama yang dipanggil rites of passage bolehmembantuperubahandidalamdiriseseorangdandidalammasa lain menekankankestabilankawalansosialdimanaindividuitumengambilbahagian. Iadilakukanapabilaindividuitumelepasisatu status ke status baru yang lain, terutamaapabilamerekamelaluiperingkatkehidupan yang biasadilaluiolehmasyarakatsepertikelahiran, akilbaligh, perkahwinandankematian.