Njemačko društvo za tehničku saradnju (GTZ)

1. Njemačko društvo zatehničku saradnju (GTZ) Strategija razvoja ljudskih resursa u oblasti turizma Crne Gore - Najvažnije konstatacije-

2. Ciljevi Nadređeni cilj Raspoloživost kvalifikovanih i kompetentnih ljudskih resursaza turistički sektortreba da se ostvarirazvojem specifičnih usluga i ustanova za kvalifikacijukao ipodešavanjem trenutne reforme sistema za obrazovanje i stručno obrazovanjeprema potrebi i potražnji turističkog sektora.

3. Ciljevi Specifični ciljevi • Postojeća HRD-strategija dajedonosiocima odluka nadležnih ministarstava i preduzeća u sektoruosnovu za orijentaciju i odlučivanje. • Strategija omogućava Vladi Crne Gore da usmjerisubvencije /sredstva za razvoj/ iskromne resursezemlje u pravcu najvažnijih prioriteta sa što je moguće većim odnosom između troškova i koristi (cost-benefit) • Strategija prioritetno želi da postigne povećanje efikasnosti i efektivnosti postojećih obrazovnih kapaciteta podešava se prema već postojećim strategijama za razvoj turističkog sektora kao i prema potrebama preduzeća.

4. Turistički sektor i umrežavanje sa komplementarnim i drugim sektorima Turistički sektor : Hotelijerstvo, gastronomija putničke agencije, putnički vodiči, transport, animacija, institucije itd. Komplementarni sektori Organizatori kongresa i Event-agencije ponudjači Wellnes-/Spa, kulturni turizam na pr.ITC-sektor Dostavljači (namještaj,oprema) Suveniri Umrežavanje sa drugim sektorima na pr. poljoprivreda, prehrambeni artikli, pića (seoski turizam)

5. Prioritetna turistička područja Hotelijerstvo i Katering (ugostiteljstvo) Putničke agencije, tur-operatori, vodiči Ostalo: aviokompanije, prevoz, turističke organizacije i organi

6. Prognoza broja hotela prema kategorijama do 2020. godine • Prosječni broj soba Broj Broj Broj hotela hotela hotela Kategorija 2006 2013 2020 5* 75 2 33 67 4* 90 26 111 222 3* 100 68 100 200 2* 45 118 56 111 Ukupno 310 214 300 600

7. Potreba za kvalifikovanim stručnim kadrovima u turističkom sektoru 2006 – 2016. godine 2006 2011 2016 Stručna radna snaga • Stručna r. snaga Hotel & Katering 12.000 17.000 20.500 Putn. agencije 1.480 2.070 2.390 Ostalo 1.020 1.380 1.610 Ukupno 14.500 20.450 24.500

8. Potreba za kvalifikovanim stručnim kadrovima u turističkom sektoru Crne Gore prema branšama i nivoima kao i prioritetima Srednji i gornji menadžment, turističke organizacije, aviokompanije transportna preduzeća Srednji i gornji menadžment, sektor hoteli i ugostiteljstvo Menadžment putničke agencije itd. Menadžment srednjeg nivoa, sektor hotela i ugostiteljstva Menadžment srednjeg nivoa, sektor putničke agencije itd. Putnički komercijalisti (putničke agencije itd.) Turističke agencije, aviokompanije, transportna preduzeća Hotelski i restoranski stručnjaci (recepcionari, servis (konobari) održavanje objekta, kuvari itd.

9. Ponuda usluga za kvalifikaciju u turizmu na različitim nivoima Fakulteti u Kotoru i Baru stepeni VI-VII ISHTAP (Petrovac): Nova turistička škola u Budvi Stepeni IV-V VET-škole stepeni III-IV Centri za obuku (stepeni I-II) Opšte obrazovne škole

10. Prosječna godišnja potreba za dodatnim kvalifikovanim stručnim kadrovima i njihova prosječna godišnja ponuda do 2016. godine

11. Pokrivanje potrebnih kapaciteta za kvalifikaciju 2016.g. od strane raznih davalaca usluga za kvalifikaciju u turizmu Crne Gore Fakulteti Stručne akademije, koledži Stručne škole za hotelijerstvo VET-škole Centri za obuku

12. Ključna pitanja • Usaglašenarealizacija HRD – Strategije turizma od strane organizacija poslodavaca, posebno sa privatnom privredom • Komplementarnostizmeđu HRD – Strategije turizmai sistema obrazovanja/ -reformai politika tržišta rada • Poboljšanje kvalitetapostojećih ponuda za kvalifikaciju • Povećanje kapaciteta za kvalifikaciju • Diversifikacija i fleksibilizacija ponude za kvalifikaciju • Obezbjeđenjefinansiranjaimplementacije strategije

13. Glavne oblasti za intervenciju • Institucionalni, organizacioni i regulatorni okvirni uslovi • Davaoci kvalifikacionih usluga i obrazovni kapaciteti • Kvalifikacione ponude u skladu sa tržištem rada • Razvoj kapaciteta (Capacity Development)

14. Institucionalni, organizacioni i regulatorni okvirni uslovi • Institucionalizacijadijaloga organizacije poslodavaca i kooperacije (organizacioni model) • Revizija regulatornih okvirnih uslova (NQF, standardi) gdje to bude potrebno • Poboljšanje ugleda i atraktivnosti zanimanja odnosno profesionalnih aktivnosti i pokazivanje mogućnosti zapošljavanja u turističkom sektoru putem blagovremenog profesionalnog savjetovanja u obrazovnom sistemu i mjere, koje djeluju na javnost • Razvoj okvirnog koncepta za finansiranje radi implementacije HRD - Strategije turizma

15. Davaoci usluga za kvalifikaciju i obrazovni kapaciteti • Povećanje kapaciteta optimizacijom iskorišćenostii proširenjem postojećih ustanova • Osnivanje „Center of Excellence (CoE)“ (Vrhunskog istraživačkog centra) u oblasti stručnih škola kao referentnih škola sa visokim standardom kvaliteta • Povećanje kapaciteta izgradnjom novih ustanova za visokokvalitetno obrazovanje u oblasti višeg stručnog obrazovanja i studija na nivou više škole sa visokim udjelom prakse za turistički sektor (dualni princip; referenca hotelska stručna škola i stručna akademija) • Uspostavljanje tekuće lokalne kooperacije i usaglašavanja između davalaca kvalifikacionih usluga i privrede radi prilagođavanja obrazovnih mjera i nastavnih programa lokalnim potrebama

16. Kvalifikacione ponude u skladu sa tržištem rada • Razvoj i uvođenje integrisanog sistema informacija o tržištu rada i struci • Razvoj i uvođenje novih stručnih profila/standarda i nastavnih programa • Revizija i modernizacija postojećih nastavnih programa i poboljšanje relevantnosti procesa rada • Dalje uvođenje inovativnih metodičko-didaktičnih koncepata u skladu sa trendovima i standardima u Evropskoj uniji kao i bolje korišćenje informacionih i komunikacionih tehnologija (ICT) • Obezbjeđenje certifikacije u okviru nacionalnog Zakona o certifikaciji i NQF

17. Razvoj kapaciteta (“Capacity Development”) • Dalji razvoj institucionalizovanog obrazovanja i usavršavanja profesora i nastavnika u oblasti turizma • Obrazovanje i usavršavanje za menadžment škola/davalaca kvalifikacionih usluga (direktori škola, menadžeri obrazovnih institucija, lica odgovornih za obrazovanje u preduzećima) u oblasti turizma • Obrazovanje i usavršavanje kapaciteta za menadžment/ preduzetnike u turističkoj branši, a posebno u malim i srednjim preduzećima (z.B.CEFE)

18. Organizaciona struktura Rukovodjenje implementacijom HRD-Strategije MINISTARSTVO TURIZMA Savjet za HRD-turizam Ministarstvo prosvjete / savjeti za obrazovanje Privatni sektor (turistička udruženja, preduzeća Ministarstvo rada, Zavod za zapošljavanje Ministarstvo turizma MODEL FINANSIRANJA Monitoring i Evaluacija RG za regulativu i organizaciju RG za institucije koje vrše obrazovanje RG za ponude za kvalifikaciju RG za razvoj kapaciteta

19. Prioritetni sljedeći koraci u 2007. godini • Realizacijaorganizacionog koncepta organizacije poslodavaca • Studije izvodljivosti – studije o proširenju kapaciteta/uvođenje novih inovativnih obrazovnih institucija • Razvoj i uvođenje integrisanog sistema informacija o tržištu rada i struci, sa posebnim osvrtom na neformalni sektor • Razvoj modela finansiranja