UKŁAD MOCZOWO- PŁCIOWY

1. UKŁAD MOCZOWO- PŁCIOWY . Kora nerkiRenalcortex 2. Ciałko nerkowe - biegun moczowyRenalcorpuscle - urinary pole 3. Ciałko nerkowe - biegun naczyniowyRenalcorpuscle - vascular pole 4. Kanaliki labiryntu koryTubules of corticallabyrinth 5. Promienistość rdzennaMedullaryray 6. Rdzeń nerkiRenalmedulla

2. Układ moczowo-płciowy (łac.Systemaurogenitale) wyższych kręgowców (w tym człowieka) składa się z dwóch części: • układu moczowego • układu płciowego • Przyczyną połączenia tych dwóch układów jest ich pochodzenie (rozwój) ze wspólnego zawiązka

3. Układ moczowy • Narządy układu moczowego • nerki • moczowód • pęcherz moczowy • cewka moczowa

4. Układ płciowy • męski układ płciowy • żeński układ płciowy

5. NERKI • Nerki są narządem parzystym o wymiarach 12x7x3 cm i wadze 120-170 g. Do ich górnych biegunów przylegają nadnercza - gruczoły wydzielania wewnętrznego. Od strony przyśrodkowej wnikają do nerek naczynia krwionośne, nerwy i miedniczka nerkowa. Nerki leżą pozaotrzewnowo na tylnej powierzchni jamy brzusznej, w okolicy lędźwiowej (prawa zwykle nieco niżej)

6. W nerce możemy wyróżnić koniec górny i dolny oraz powierzchnie: przednią i tylną, które połączone są poprzez brzegi: boczny i przyśrodkowy. W obrębie brzegu przyśrodkowego wyróżniamy wnękę nerki, która prowadzi do zatoki nerkowej. Przez wnękę do narządu wchodzi tętnica nerkowa, a wychodzi żyła nerkowa i moczowód.

7. W nerce możemy wyróżnić koniec górny i dolny oraz powierzchnie: przednią i tylną, które połączone są poprzez brzegi: boczny i przyśrodkowy. W obrębie brzegu przyśrodkowego wyróżniamy wnękę nerki, która prowadzi do zatoki nerkowej. Przez wnękę do narządu wchodzi tętnica nerkowa, a wychodzi żyła nerkowa i moczowód.

8. Od zewnątrz nerki pokryte są tzw. torebką włóknistą, czyli błoną łącznotkankową zrośniętą z jej powierzchnią. Torebkę włóknistą z kolei otacza torebka tłuszczowa. W nerce wyróżnić możemy korę nerki i rdzeń nerki. W rdzeniu znajduje się od 10 do 20 piramid nerkowych skierowanych podstawą w kierunku torebki, natomiast ich wierzchołki kończą się w brodawkach nerkowych. Kora tworzy obwodową część narządu, a także wnika między piramidy tworząc słupy nerkowe.

9. FUNKCJE NEREK 1. usuwanie wraz z moczem szkodliwych produktów przemiany materii.2. resorpcja składników niezbędnych dla organizmu.3. wpływ na objętość płynów ustrojowych.4. wpływ na ciśnienie krwi poprzez układ RAA (układ renina-angiotensyna-aldosteron).5. wpływ na tworzenie czerwonych krwinek poprzez wydzielanie erytropoetyny.6. wpływ na równowagę kwasowo-zasadową.7. wpływ na układ kostny poprzez wytwarzanie witaminy D3.

11. od tyłu nerki przylegają do przepony oraz mięśni tylnej ściany jamy brzusznej. Od przodu nerka prawa sąsiaduje z wątrobą, ze środkowym odcinkiem dwunastnicy, z częścią wstępującą jelita grubego i z pętlami jelita biodrowego. Nerka lewa natomiast przylega do trzonu trzustki, tylnej ściany żołądka, pętli jelita cienkiego.

12. Swymi górnymi biegunami obie nerki stykają się z nadnerczami. Taka topografia może sprzyjać przechodzeniu procesów chorobowych z nerek na narządy sąsiadujące i odwrotnie - dlatego przy różnicowaniu schorzeń jamy brzusznej trzeba uwzględniać wyżej wymienione szczegóły anatomiczne

13. Nerka ma kształt fasoli. Od strony przyśrodkowej (od kręgosłupa) wnikają do niej naczynia krwionośne i limfatyczne oraz nerwy. Znajduje się tutaj również miedniczka nerkowa i początkowy odcinek moczowodu.

14. Miąższ nerki składa się z zewnętrznej części korowej i wewnętrznej rdzeniowej. Część rdzeniowa składa się z tzw. piramid, pomiędzy które wnikają tzw. kolumny Bertina, stanowiące część korową nerki. Część korowa stanowi około 3/4, a rdzeniowa 1/4 miąższu nerki.

15. Drogi wyprowadzające mocz • składają się z kielichów nerkowych, które, łącząc się ze sobą, tworzą miedniczkę nerkową. Z miedniczek nerkowych mocz spływa do parzystych moczowodów, a dalej do pęcherza moczowego, znajdującego się w miednicy małej. Pęcherz jest zbiornikiem opróżnianym w miarę potrzeby i zależnie od naszej woli. Mocz wypływa z pęcherza na zewnątrz przez cewkę moczową.

16. UKRWIENIE NEREK • Nerki otrzymują krew utlenowaną (tętniczą) z parzystych tętnic nerkowych, odchodzących od części brzusznej aorty na wysokości I kręgu lędźwiowego. Tętnice nerkowe ulegają podziałom przed i po wniknięciu do miąższu nerki. Na skutek tych podziałów powstają między innymi tętniczki doprowadzające krew do kłębuszka nerkowego. Odpowiednim tętnicom towarzyszą żyły nerkowe.

17. Należy podkreślić, że mogą istnieć różne warianty ukrwienia nerek, łącznie z istnieniem nieprawidłowych naczyń, lub też naczyń dodatkowych - będące nierzadko przyczyną ciężkich patologii.

18. NEFRONY • Podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalną nerki jest nefron (w nerkach znajduje się ich ok. 2 mln) składający się z kłębuszka nerkowego i cewki nerkowej.

19. KŁĘBUSZEK NERKOWY • (średnica ok. 160-190 mikrometrów) zbudowany jest z naczyń włosowatych (włośniczek), powstających z rozgałęzienia tętniczki doprowadzającej i łączących się ponownie w tętniczkę odprowadzającą. Ściana naczynia włosowatego kłębuszka nerkowego stanowi tzw. błonę sączącą, składającą się z trzech zasadniczych warstw (komórek śródbłonka naczyniowego, błony podstawnej oraz komórek nabłonka tzw. torebki Bowmana).

20. Cewka nerkowa zbudowana jest z następujących, przechodzących jeden w drugi, odcinków: cewki krętej I rzędu (cewki bliższej albo proksymalnej), pętli Henlego oraz cewki krętej II rzędu (cewki dalszej albo dystalnej).

21. Cewki dystalne sąsiadujących nefronów łączą się w cewkę zbiorczą. Po kolejnych połączeniach tworzą one duże cewki zbiorcze, uchodzące w szczycie brodawki nerkowej (brodawki znajdują się na wierzchołku piramid nerkowych) do kielichów nerkowych. Długość wszystkich cewek nerkowych wynosi w przybliżeniu 80 km, a ich powierzchnia (biorąc pod uwagę mikrokosmki, które pokrywają cewki od strony ich światła) około 40-50 metrów kwadratowych.

22. FUNKCJA NAREK • Głównym zadaniem nerek jest zabezpieczenie stałości środowiska wewnętrznego organizmu poprzez wydalanie nadmiaru wody, soli mineralnych i innych substancji zbędnych i/lub szkodliwych dla zdrowia, które powstają podczas procesów metabolicznych albo są przyjmowane np. wraz z pokarmem (dotyczy to również np. silnie toksycznych leków). Nerki są odpowiedzialne za zachowanie stałej objętości, ciśnienia osmotycznego oraz składu elektrolitowego płynów ustrojowych

24. FILTRACJA • Filtracja jest podstawowym procesem umożliwiającym powstawanie moczu. Polega ona na przechodzeniu wody osocza i wszystkich substancji w niej rozpuszczonych - z wyjątkiem większości białek - ze światła włośniczek, poprzez ich ścianę (tworzącą wyżej opisaną błonę filtracyjną), do światła torebki kłębuszka.

25. Wielkość przesączania kłębuszkowego zależy od efektywnego ciśnienia filtracyjnego w kłębuszku oraz właściwości jego błony sączącej.

26. We wszystkich kłębuszkach nerkowych w ciągu doby powstaje około 180 litrów przesączu (moczu pierwotnego). Przesącz zbierany w torebce kłębuszka przechodzi do światła cewek nerkowych, gdzie zachodzi wchłanianie zwrotne (reabsorpcja), będące drugim - po filtracji kłębuszkowej - procesem (regulowanym przez niektóre hormony i enzymy) przebiegającym na wielką skalę. Podlega mu około 98-99% moczu pierwotnego.

27. Wchłanianiu temu ulega m.in. około 180 litrów wody, 1100 g chlorku sodu i 150 g glukozy. Aby powyższe procesy mogły zachodzić, przez nerki musi przepłynąć aż 1/4 całej objętości krwi tłoczonej przez serce. Przepływ krwi w przeliczeniu na jeden gram tkanki jest wielokrotnie większy niż w innych narządach.

28. Oczywiście reabsorpcja w cewkach nerkowych jest ograniczona i niektóre związki chemiczne i substancje, po przekroczeniu pewnego stężenia w surowicy krwi, pojawiają się w moczu. Za przykład może posłużyć sytuacja, kiedy stężenie glukozy we krwi przekracza około 170-180 mg%. Cewki nerkowe nie są wtedy w stanie wchłonąć jej z przesączu kłębkowego, gdyż został przekroczony tzw. próg nerkowy dla glukozy. Pojawia się ona wówczas w moczu - co jest zjawiskiem charakterystycznym dla cukrzycy.

29. W początkowym odcinku cewki, tj. w cewce proksymalnej, wchłanianiu zwrotnemu podlega ok. 50-75% przesączu, m.in. woda, niektóre białka, aminokwasy, glukoza, mocznik, kwas moczowy, wodorowęglowy, sód, potas, chlorki, fosforany i wapń, a wydalany jest jon wodoru, niektóre leki i barwniki. W dalszych odcinkach cewki nerkowej, a mianowicie w pętli Henlego i cewce dystalnej, następuje dalsze wchłanianie wody, sodu, wapnia, magnezu, chloru i mocznika oraz wydzielanie m.in. wodoru, potasu, jonów amonowych. Doprowadza to w konsekwencji do odpowiedniego zagęszczenia i zakwaszenia moczu oraz powstawania moczu ostatecznego.

30. Mocz ostateczny wytwarzany w nerkach poprzez brodawki nerkowe, znajdujące się na szczytach piramid, wpływa do kielichów i dalej do miedniczki nerkowej, a stąd - dzięki ruchom perystaltycznym moczowodów - do pęcherza moczowego.

31. PĘCHERZ MOCZOWY Pęcherz moczowy jest dobrze umięśnionym, rozciągliwym i sprężystym zbiornikiem o objętości około 400-700 ml. Po wypełnieniu pęcherza moczem dochodzi do wzrostu ciśnienia w jego wnętrzu, drażnienia zakończeń nerwów czuciowych i pojawienia się zjawiska zwanego parciem; następuje skurcz mięśnia wypierającego oraz rozkurcz zwieraczy i mocz wypływa przez cewkę na zewnątrz. Objętość dobowa moczu w warunkach prawidłowych wynosi około 1,0-3,0 litra.

32. Równowaga kwasowo-zasadowa • Kolejną niezwykle ważną rolą spełnianą przez nerki jest utrzymywanie równowagi kwasowo-zasadowej. Komórki i tkanki organizmu są bardzo wrażliwe na zmianę środowiska wewnętrznego w kierunku kwaśnym lub zasadowym. Stąd kwasica i zasadowica stanowią istotne zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania ustroju. Ze względu na przemiany metaboliczne ustrój ma tendencję do stałego ulegania zakwaszaniu. Utrzymanie wyżej wymienionej równowagi (dopuszczalne są niewielkie odchylenia w granicach normy) możliwe jest m.in. dzięki wydalaniu nadmiaru jonów wodorowych oraz zatrzymywaniu dwuwęglanów. Procesy te zachodzą w cewkach nerkowych

33. Hormony i enzymy wytwarzane przez nerki • Nerki wytwarzają i wydzielają również niektóre hormony i enzymy. Do najbardziej znanych należą: renina, aktywna postać witaminy D3, erytropoetyna oraz prostaglandyny, hormon natriuretyczny i kalikreina.

34. Renina jest produkowana przez komórki tzw. układu przykłębuszkowego nerek. Zwiększone jej wydzielanie ma miejsce m.in. przy spadku ciśnienia tętniczego krwi (na przykład po krwotokach). Renina uruchamia złożony łańcuch reakcji, których efektem końcowym jest zwiększone uwalnianie związków naczyniokurczących (angiotensyny) oraz hormonów zwiększających zwrotne wchłanianie sodu i wody w cewkach nerkowych (aldosteronu). W ten sposób nerka "broni" ustrój przed ostrą niewydolnością układu krążenia.

35. Witamina D3 jest przyjmowana z pokarmem, bądź też powstaje w skórze pod wpływem promieni słonecznych - lecz dopiero w nerkach powstaje z niej najbardziej aktywna postać witaminy D3, dwuhydroksycholekalcyferol. Jak wiadomo, witamina ta odgrywa wielką rolę w zapobieganiu i leczeniu krzywicy u dzieci oraz rozmiękania kości u dorosłych.

36. Erytropoetyna to hormon syntetyzowany w nerkach, warunkujący prawidłową produkcję krwinek czerwonych w szpiku. Jej niedobór, wywołany znacznym uszkodzeniem nerek, jest jedną z głównych przyczyn niedokrwistości obserwowanej u chorych z przewlekłą ich niewydolnością.

37. CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO • Do głównych schorzeń nerek i dróg moczowych należą: wady rozwojowe układu moczowego, przewlekła i ostra niewydolność nerek, zespół nerczycowy, pierwotne kłębuszkowe zapalenie nerek, zakażenia układu moczowego, śródmiąższowe zapalenia nerek, kamica układu moczowego, nowotwory układu moczowego, nefropatie wtórne, choroby gruczołu krokowego.

38. Moczowody • Moczowody są to przewody odprowadzające mocz ostateczny z miedniczek nerkowych w dół do pęcherza moczowego. Średnica moczowodu wynosi 3-9mm, a długość około 30 cm.

39. PECHERZ MOCZOWY • Pęcherz moczowy jest zbiornikiem moczu utworzonym z mięśni gładkich. Uchodzą do niego oba moczowody, a odchodzi cewka moczowa. Położony w jamie brzusznej poza spojeniem łonowym (u mężczyzn). U kobiet pęcherz moczowy przylega do przedniej ściany pochwy i szyjki macicy. To narząd bardzo rozciągliwy, jego pojemność normalnie wynosi 350 - 700cm3 (krańcowo nawet do 3 litrów).

40. Cewka moczowa Cewka moczowa jest to przewód odprowadzający mocz z pęcherza moczowego. Długość cewki męskiej wynosi około 18 cm i kończy się ujściem zewnętrznym na szczycie prącia. Cewka kobieca ma około 3cm długości i uchodzi do przedsionka pochwy powyżej jej ujścia. W miejscu przejścia ścian pęcherza w cewkę moczową jej światło zamykają dwa mięśnie - zwieracze cewki moczowej

41. Zwieracz wewnętrzny, wchodzi w skład ściany pęcherza moczowego, zbudowany z mięśni gładkich nie zależy od woli człowieka. Zwieracz zewnętrzny, niedaleko ujścia cewki moczowej utworzony jest z mięśni poprzecznie prążkowanych, zależnych od woli. Oba zwieracze szczelnie zaciskają światło cewki moczowej, stale są w stanie skurczu - z wyjątkiem okresów oddawania moczu.

42. Sygnałem do oddania moczu jest uczucie parcia na mocz, powodowane wypełnieniem pęcherza przy koło 300 ml zebranego płynu w pęcherzu. Oddawanie moczu jest w zasadzie aktem odruchowym. Jednak w warunkach normalnych mechanizm ten jest sterowany i kontrolowany przez czynność kory mózgowej.

43. Układ płciowy

44. Układ płciowy męski • Układ rozrodczy męski składa się z narządów rozrodczych wewnętrznych tj.- jądra- najądrza- nasieniowody- pęcherzyki nasienne,- przewody wytryskowe,- gruczoł krokowy,- gruczoły opuszkowo-cewkoweoraz z narządów rozrodczych zewnętrznych:- prącie- moszna

45. Jądra • Jądra to parzyste męskie gruczoły płciowe. Zawiązują się w okresie rozwoju płodowego w jamie ciała, a w toku dalszego rozwoju płodowego (7/9 m-c) opuszczają się w dół przez kanał pachwinowy do worka skórnego - moszny. Każde jądro otoczone jest łącznotkankową błoną białawą, która przy tylnym brzegu tworzy zgrubienie - śródjądrze. Jądro składa się z promieniście ułożonych zrazików wypełnionych cienkimi i poskręcanymi kanalikami nasiennymi, wytwarzającymi plemniki. Jeszcze w jądrze kanaliki łączą się w gęstą sieć od której odchodzi około 20 przewodzików. Przewodziki te na górnym biegunie jądra ulegają skręceniu i tworzą tzw. najądrze. W najądrzu przewodziki odprowadzające uchodzą początkowo do przewodu najądrza, a ten przechodzi w nasieniowód.

46. Najądrza Najądrza są miejscem gromadzenia się dojrzałych plemników. Najądrze stanowi dalszy ciąg przewodzików wyprowadzających nasienie z jądra i przechodzi następnie w nasieniowód.

47. Gruczoł krokowy (stercz) Gruczoł krokowy (stercz) jest pojedynczym gruczołem o kształcie i wielkości zbliżonej do kasztana. Swą podstawą (zwróconą ku górze) dotyka dna pęcherza moczowego. Mętna i biaława wydzielina sterczu (zawiera m.in. białko sperminę) nadaje nasieniu charakterystyczny zapach.

48. Nasieniowody • Nasieniowody to przewody o silnie umięśnionych ściankach ok.3mm, i długości około 50 cm. • W przebiegu przez mosznę i kanał pachwinowy, nasieniowód przechodzi do miednicy małej, podąża kolejno ku tylnej ścianie pęcherza moczowego i po połączeniu z ujściem pęcherzyka nasiennego tworzy wspólny przewód wytryskowy. Przewód ten przebija środkową część gruczołu krokowego i uchodzi do cewki moczowej.

49. Podczas wytrysku nasienia plemniki zostają wyrzucone przez przewód najądrza do nasieniowodu, a następnie do cewki moczowej. Wytrysk wyrzuca plemniki ale i wraz z nimi wydzielinę gruczołów dróg odprowadzających - niezbędna dla życia plemników. wydzielina ta wraz z plemnikami tworzy spermę. Zasadowy odczyn wydzieliny dróg odprowadzających nasienie ma istotne znaczenie w procesie zapłodnienia, gdyż neutralizuje on wydzielinę kobiecych dróg rodnych. Szybkość poruszania się plemników w drogach rodnych wynosi około 20 cm na godzinę.

50. Uwolnione plemniki podążają do macicy, a następnie kierują się w stronę jajowodów. W jajowodzie najczęściej plemniki spotykają wydalone przez jajnik jajo i tu dochodzi do zapłodnienia. Zapłodnienia komórki jajowej dokonuje tylko jeden plemnik. Wkrótce potem zapłodniona już komórka otacza się specjalną błonką co sprawia, że staje się niedostępna dla pozostałych plemników.