Terytorializm

1. Terytorializm Przyczyny, przejawy i znaczenie

2. Terytorializm jest formą agresji - obrona jest jego cechą diagnostyczną

3. Terytorium jako konstrukt teoretyczny • Pierwszy raz w literaturze zastosował go H.E. Howard w pracy Territory in Bird Life w 1920 roku • Terytorializm opisał jako formę zachowania polegającą na roszczeniu sobie praw do jakiegoś obszaru i bronieniu go przed osobnikami tego samego gatunku

4. Co wyraża się w terytorializmie? • H.Heidiger opisał najważniejsze aspekty terytorializmu: Terytorializm – regulując zagęszczenie osobników, gwarantuje gatunkowi rozród. Tworzy pewne ramy… są tam miejsca do nauki, zabawy, bezpieczne kryjówki. Spaja grupę i koordynuje jej działalność. Sprawia że każde zwierzę dzieli od drugiego odległość, ale taka w której możliwe jest porozumiewanie się… wymiana informacji o pożywieniu lub zagrożeniu. Zwierzę mające terytorium rozwija szereg odruchowych reakcji na właściwości terenu.

5. Podział przestrzeni terytorialnej • Areał całkowity – obszar, na którym przebywał osobnik w ciągu całego swego życia.(Goin i Goin, 1962) • Areał osobniczy – obszar, który osobnik dokładnie poznaje i patroluje. (Seton,1909) • Obszar centralny – najbardziej regularnie wykorzystywany intensywnie obszar areału osobniczego (Kaufmann, 1962) • Terytorium – broniony obszar zajmowany przez osobnika lub grupę – musi być stałym punktem geograficznym (Noble, 1939)

6. Podział przestrzeni terytorialnej A. całkowity Obszar centralny A. osobniczy Terytorium Obszar niezdobyty

7. Główne rodzaje terytorium: • Terytorium może byćściśle zlokalizowane w przestrzeni - stałe lub płynne – przemieszcza się wraz z osobnikiem • Może być absolutne – obrona każdego „centymetra” • Może być czasoprzestrzenne – broniony jest obszar w którym aktualnie osobnik przebywa

8. Kiedy terytorium istnieje, a kiedy go nie ma? • Dany teren jest w wyłącznym użytkowaniu w sytuacji: • a)jawnej obrony • b)odstraszania i pokazów i demonstracji siły • c)wyboru odmiennych rodzajów habitatów przez różne formy życia • d)wystarczająco rzadkiego rozmieszczenia osobników • e)kombinacji czynników od a do d

9. Główne typy terytorium: • Typ Awielki broniony obszar, w którego obrębie znajdują się kryjówki, odbywają się zaloty, parzenie się, budowanie gniazd, zdobywanie pokarmu itp.  • Typ Bwielki broniony obszar będący miejscem wszystkich procesów godowych. • Typ Cmały broniony obszar wokół gniazda • Typ Dterytorium służące do dobierania się w pary i kopulowania • Typ Emiejsca noclegowe lub kryjówki

10. Wielkość jako funkcja • Wielkość terytorium ma bezpośredni związek z zapewnieniem zasobów energetycznych w jednostce czasu. • Istnieje też zależność między wielkością terytorium, a masą ciała. • A=aWb - gdzie A - obszar osobniczy. W-masa ciała, a i b - wyznaczone stałe

11. Model przenikalności terytorium (Schoener, 1971) • Przenikalność jako równowaga osiągana między szybkością napływania intruzów, a szybkością ich usuwania. Szyb. inwazji Szyb. wypier Szyb. Wypier i inwaz równowaga Zagęszczenie intruzów

12. Zasada Elastycznego Kręgu Juliana Huxley’a (1934) • Porównał on terytorium do elatycznego kręgu który rozciąga się gdy nie ma konkurentów, aż jego granice stają się płynne, ale też kurczy się pod wpływem naciskających rywali, choć nie kurczy się do zera • Niezdobyte centrum - ostatnia linia obrony

13. Zasada elastycznego kręgu • Dwa skrajne przypadki • Gdy brak nacisku – system terytorialny rozpada się bo nie ma potrzeby bronienia terytorium • Gdy nacisk jest bardzo duży – system terytorialny rozpada się gdyż żaden osobnik nie jest w stanie utrzymać terytorium – totalna wojna

14. Zasada Rywala-Przyjaciela • Zasada cennego wroga - czyli stałość sąsiadów – wykrył ją James Fisher (1954) - stwierdził że: • Sąsiad terytorialny zwykle nie jest zagrożeniem Wzajemny, trwały i społeczny stosunek osobników do siebie można opisać… jako sytuację cennego wroga lub rywala-przyjaciela, a w kategoriach ptasich właściwsze byłoby określenie „wzajemna stymulacja”

15. Efekt buforowy Browna (1969) • Poziom 1 - mała gęstość -brak konkurencji - zajęte najlepsze habitaty • Poziom 2 - wzrastająca gęstość wypycha niektóre osobniki do habitatów suboptymalnych • Poziom 3 - przy bardzo dużym zagęszczeniu pojawiają się osobniki bezdomne.

16. Przestrzeń towarzysząca osobnikowi • Dystans osobniczy – najmniejsza odległość utrzymywana przez osobniki tego samego gatunku (Hediger, 1941) • Dystans ucieczki – minimalna odległość na którą może zbliżyć się drapieżnik (Hediger, 1950) • Dystans krytyczny – minimalna odległość która wywoła atak, gdy nie można już uciec (Hediger, 1950) • Dystans społeczny – największy możliwy dystans po przekroczeniu którego zwierzęta społeczne odczuwają niepokój

17. Zjawisko samogaśnięcia populacji • W latach 40. XXw zwrócono uwagę, że teoria Malthusa wiążąca wielkość populacji z zasobami żywności nie tłumaczy zjawiska samogaśnięcia grupy • Samobójstwa lemingów w skandynawii, szczurów na wyspach pacyfiku, a także np. królików

18. Klasyka badań nad przegęszczeniem • John Christian w latach 50. XXw. Choć z wykształcenia był patologiem medycznym interesował się etologią – wysunął tezę, że zwierzęta w przegęszczeniu giną od długotrwałego nie ustającego stresu! • Aby udowodnić śmiałą tezę potrzebował 5 lat badań na Wyspie Jerzego – 112hektarów oddalonych o lądu stałego stanu Maryland o 1,6km

19. Wymieranie na James Island • W 1916 roku wypuszczono na wyspie 4 sztuki Jelenia Wschodniego (Sika) (Cervus nippon) • W 1955 roku stado miało ok. 300 sztuk z gęstością 1 sika/0,5ha • Badanie rozpoczęło się od upolowania 5 sztuk w 1955 roku dla badań histologicznych

20. Wymieranie na James Island • W latach 1956-1957 nie wydarzyło się nic szczególnego • W ciągu pierwszych 3 miesięcy roku 1958 padła ponad połowa stada 161 sztuk. • W 1959 nastąpił kolejny spadek i populacja zatrzymała się w granicach 80 sztuk.

21. Klasyka badań nad przegęszczeniem • Etolog John Calhoun przeprowadzał badania na szczurach na polach i w stodole w Rockville w stanie Maryland w latach 1947-1961 • W 1947 roku umieścił 5 brzemiennych samic w zagrodzie o powierzchni 10 arów. Po 28 miesiącach powinien otrzymać 50.000 osobników – otrzymał 150-200

22. Eksperymenty Johna Calhouna • Jeśli dziesięcioarowa zagroda miała boksy po 2000cm2 to na tym terenie można było hodować 5000 szczurów • Jeśli dziesięcioarowa zagroda miała boksy po 400cm2 to na tym terenie można było hodować 50 000 szczurów!!!!

23. Miasto szczurów Johna Calhouna • Na podstawie uzyskanych danych J.C. spodziewał się że będzie tu egzystować 4X12 szczurów 4,2m II I III IV 3m

24. Behavioral sink • Bagno behawioralne – skutek przegęszczenia 4,2m II I III IV 3m

25. Bagno behawioralne • Ujawniło się gdy pojemniki z jedzeniem używane było w zagrodach II i III 3-5 razy częściej niż w I i IV. • Patologia zachowań we wszystkich przejawach: • Zaloty i seks • Budowa gniazd • Opieka nad młodymi • Terytorializm i organizacja społeczna