Omgaan met Inteelt in de Hondenfokkerij

1. Omgaan met Inteelt in de Hondenfokkerij Piter Bijma Leerstoelgroep Fokkerij en Genetica Wageningen Universiteit

2. De Boodschap • In elk gesloten ras neemt de verwantschap geleidelijk toe • Dat is een normaal fenomeen • De toename van de verwantschap bepaalt de toename van de inteelt in het ras • Inteeltbeheersing vraagt beheersing van de verwantschapstoename op rasnivo • Samen organiseren • Gebruik software

3. 1. Wat is inteelt

4. AB CD AC AD AA 1. Wat is inteelt? • Inteelt = paring van dieren die familie van elkaar zijn Alle DNA bestaat in tweevoud ~ 25.000 genen, twee van elk Deze twee honden zijn verwant Deze pup is ingeteeld (25%) De kans is 25% dat deze pup AA, BB, CC of DD is

5. moeder vader 50% verwant dochter 25% inteelt Inteelt en familiegraad (verwantschap) • Verwantschap tussen twee honden • % DNA dat overeenkomt tussen de honden • Ouder – kind 50% • Grootouder – kind 25% • Overgrootouder – kind 12,5% • Volle broer – zus 50% • Half boer - zus 25% • Neef – Nicht 12,5% • Inteelt van een hond • % DNA dat homozygoot is in het dier • Inteelt = 0.5 * verwantschap tussen de ouders • Vader-dochter: Inteelt = 0.5 * 50% = 25% • 25% van het DNA vertoont geen variatie meer.

6. Wat is de inteelt van Naen? Obvdezestamboom Inteelt is niet erfelijk

7. Inteelt: individu en rasniveau • Individueel • Een hond is ingeteeld als de vader en moeder familie van elkaar zijn. • Inteelt is niet erfelijk • Een ingeteelde reu geeft niet perse een ingeteelde pup • Gebruik gerust een ingeteelde reu of teef • Rasniveau • In elk gesloten ras neemt de inteelt geleidelijk toe. • Hoe kleiner het ras des te sneller de toename.

8. Inteelt op rasniveau • Oorzaak • In een klein ras wordt iedereen familie van elkaar. • Oorzaak: een hond heeft • 2 ouders • 4 grootouders • 8 overgrootouders • …etc. • “Iedereen stamt van Willem van Oranje af” • Gevolg • Inteelt wordt onvermijdelijk • “Er bestaat geen reu die geen familie is van uw teef” • “Iedereen is ingeteeld op Willem van Oranje” • Afname van de erfelijke variatie

9. 2. Gevolgen van inteelt • Inteeltdepressie • Algemene achteruitgang • Kleiner • Minder vruchtbaar • Meer gezondheidsproblemen • Korter leven • Komt in vrijwel alle (dier)soorten voor

10. Inteeltdepressie in de wolf Effect van 25% inteelt • Lichaamsgewicht 8 mnd -6 kg • Levensduur -1 jaar • Nestgrootte -1 pup • #nakomelingen/teef -0.7 pup Conservation Biology 1991 5: 33-40 Relatie met erfelijke blindheid

11. Inteeltdepressie in Schotse schapen Lichaamsgewicht vader x dochter = 12% afname

12. Inteeltdepressie in Schotse schapen Bevruchtings% vader x dochter = 11% afname

13. Inteeltdepressie in Schotse schapen Aantal lammeren vader x dochter = 20% afname

14. Inteeltdepressie in Schotse schapen Levensduur ooien vader x dochter = 8% afname

15. Inteeltdepressie bij mensen

16. Inteeltdepressie bij mensen Effect vader x dochter (25% inteelt) Geboorte gewicht – 0.675 kg (Japan) – 0.213 kg (VS) Lichaamslengte – 7 cm (Hutterites, VS) – 4 mm (Italie) – 2.5 cm (Japan) IQ – 5 punten (Japan) – 9 punten (Japan) – 5 punten (VS) Overleving tot voortplanting – 8.75%

17. 2. Gevolgen van inteelt • Inteeltdepressie • Algemene achteruitgang • Erfelijke ziektes / gebreken • Honden • PRA • Narcolepsie • Miniatuur type • Koeien: BLAD, CVM, gladde tong • Schapen: erfelijke blindheid • Mensen: taaislijmziekte

18. AB CD AC AD AA Erfelijke gebreken • Inteelt brengt reccesieve erfelijke gebreken aan het licht • Oorzaak reccesieve gebreken: defect gen Het voorkomen van erfelijke gebreken is normaal. (Het A-gen bestaat; dragers hebben een gezond “reserve” gen) Door te veel inteelt komen de gebreken plotseling veel voor. Toename fractie dieren met AA → ziekte komt meer voor Inteelt veroorzaakt de erfelijke gebreken niet

19. Inteelt en taaislijmziekte bij mensen • Incidentie: 1 in 4000 • Broer-zus paring: 1 in 242

20. 3. Omgaan met inteelt- op dierniveau- op rasniveau

21. 3.1 Omgaan met inteelt op diernivo • Relatief eenvoudig • Voorkom sterk ingeteelde combinaties • Broer-zus • Vader-dochter • Neef-nicht • Hou de afstamming bij • Liefst 3 generaties geen familie • Betekent: 8 verschillende overgrootouders van de te fokken pup • Gebruik ieder jaar een vader met andere achtergrond • Maak een database en gebruik een computer

22. 3.2 Beheersing van de inteelttoename op rasniveau • Langere termijn • “Iedereen wordt familie van elkaar” • Inteelttoename = 0.5 x toename van verwantschap • Kernpunt: beperk toename van de verwantschap • Voorkom dat verwantschap te snel toeneemt • Organiseren op rasniveau • Wat “het beste is” hangt af van wat “de rest doet” • “Niet allemaal hetzelfde doen”

23. Inteelt & verwantschap: Voorbeeld melkkoeien • Verwantschap komt voor de inteelt • Voorbeeld bij melkvee • BLAD, CVM gaat terug op de stier Bell • Geboren 1974 • Problemen openbaarden zich rond 1990 en 2000 • Bell intussen al heel veel gebruikt • Als je te veel inteelt ziet ben je te laat • Fokverbod voor ingeteelde reuen heeft geen zin

24. 3.2 Beperken van de verwantschapstoename • Spreiding in de bloedvoering (stamboom) • Meeste inteelt komt via de reuen • Omdat er minder reuen zijn • Keuze van de reuen • Aantal reuen • Afstamming van de reuen • Beperk de verwantschapsgraad tussen de reuen. • De mode is vaak de grootste bedreiging • Iedereen wil dezelfde reu • Inteeltcoefficienten van fokreuen zijn niet van belang

25. Wat werkt niet? • Vermijden van ingeteelde paring is geen oplossing voor het ras • Er zijn geen onverwante dieren meer in een klein ras • Het gaat dus niet op de combinatie van reu en teef, maar om de keuze van de fokreuen.

26. Effect Reu-teef combinaties op inteelt Deelsbroer-zus paring willekeurig stop start Reu-teef combinaties laten de gemiddelde inteelt afwijken van gemiddelde verwantschap, maar de trend blijft gelijk ↓ Reu-teef combinatie = korte-termijn fenomeen Vermijden ingeteelde paring

27. Praktische oplossingen: Wat is ongeveer vereist? • Doel • Inteelttoename max ~0.5 tot 1% per generatie • Benodigd: • Streef naar ~50 reuen per generatie (~6 jaar) • Ongeveer gelijke bijdrages van iedere reu • Voorkom dominante stamouders zo veel mogelijk • Vermijd maatregelen waardoor het aantal daalt • Sterke fokkerij voor zeldzame uiterlijke kenmerken • Te veel uitsluitingen van de fok

28. Praktische uitvoering: Software • Gebruik software door fokkers: • Het kiezen van fokreuen • Gemiddelde verwantschap van reu met het ras als geheel • Het combineren van reu en teef • Bijv. 3 generaties geen gemeenschappelijke voorouders

29. Praktische uitvoering: Software • Gebruik software door fokkers: • Het kiezen van fokreuen • Gemiddelde verwantschap van reu met het ras als geheel • Het combineren van reu en teef • Bijv. 3 generaties geen gemeenschappelijke voorouders • Gebruik software door rasverenigingen • Monitor toename verwantschap & inteelt

30. Is inteelt altijd negatief? • “Lijnenteelt” • Gemiddeld is inteelt negatief • Er is veel variatie • Voorspellen van het individu is onmogelijk • Inteelt kan gericht gebruikt worden voor kleurpatronen bijvoorbeeld bij vogels • Minder relevant voor honden

31. Selectie • Selectie: gerichtekeuzevaders en moedersvoor de volgendegeneratie • Selectiegeefteengerichteverandering • Inteelt op rasnivogeefteenongerichteverandering • Selectie: • Karakter • Gezondheid • Uiterlijkeeigenschappen

32. Conclusies • Inteelt ontstaat door verwantschap • Inteelt is goed te beheersen • Beperk de verwantschapstoename • Gespreid gebruik van reuen • Organisatie op rasniveau is belangrijks • Gebruik van software & internet • Streef naar ~50 reuen per generatie • Vergeet selectie niet