Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

1. Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

2. R Y N E K P I E N I Ą D Z A

3. 1. PIENIĄDZ I KORZYŚCI Z JEGO ISTNIENIA

4. PIENIĄDZ ■ PIENIĄDZEM jest wszystko to, co spełnia funkcję ŚRODKA WYMIANY, a także jest MIERNIKIEM WAR- TOŚCI i ŚRODKIEM PRZECHOWYWANIA OSZCZĘD- NOŚCI.

5. PIENIĄDZ ■ PIENIĄDZEM jest wszystko to, co spełnia funkcję ŚRODKA WYMIANY, a także jest MIERNIKIEM WAR- TOŚCI i ŚRODKIEM PRZECHOWYWANIA OSZCZĘD- NOŚCI. Zęby delfina na wyspach Polinezji, tytoń i whisky dawno temu w niektórych stanach USA, papierosy w obozach jenieckich, monety i banknoty w Polsce…

6. KORZYŚCI Z ISTNIENIA PIENIĄDZA (FUNKCJE PIENIĄ-DZA)

7. ŚRODEK WYMIANY Gospodarka pieniężna Łatwiej jest znaleźć partnera, transakcja staje się DWUETAPO-WA… Więc maleją KOSZTY TRANSAKCYJNE i rozwija się ry-nek.

8. ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przy-kład.

9. ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przy-kład. Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę. Aby doszło do wymiany, W GOSPODARCE NATURALNEJ Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce dostać jabłko. Natomiast W GOSPODARCE PIENIĘŻNEJ wystar-czy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto szuka jabłka i ma pienią-dze, a potem - zapewne już w innym miejscu i czasie - kogoś, kto ma rybę i potrzebuje pieniędzy.

10. ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przy-kład. Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę. Aby doszło do wymiany, W GOSPODARCE NATURALNEJ Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce dostać jabłko. Natomiast W GOSPODARCE PIENIĘŻNEJ wystar-czy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto szuka jabłka i ma pienią-dze, a potem - zapewne już w innym miejscu i czasie - kogoś, kto ma rybę i potrzebuje pieniędzy. b) Dlaczego takie rozbicie transakcji na etapy powoduje zmniej-szenie się kosztów transakcyjnych?

11. ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przyk-ład. Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę. Aby doszło do wymiany, w gospodarce naturalnej Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce dostać jabłko. Natomiast w gospodarce pieniężnej wystarczy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto szuka jabłka i ma pieniądze, a potem - zapewne już w innym miejscu i czasie - kogoś, kto ma rybę i potrzebuje pieniędzy. b) Dlaczego takie rozbicie transakcji na etapy powoduje zmniej-szenie się kosztów transakcyjnych? W gospodarce pieniężnej Piotrowi jest łatwiej spotkać kogoś chcącego zawrzeć transakcję. Odpowiednimi kandydatami są wszyscy potrzebujący jabłka i mający pieniądze, a nie tylko ci potrzebujący jabłka, którzy mają rybę. W drugim etapie transakcji partnerami Piotra stają się potrzebujący pieniędzy posiadacze ryby. W rezultacie, w gospo-darce pieniężnej wysiłek Piotra związany z zawarciem, jedna po drugiej, dwóch transakcji etapowych jest mniejszy niż wysiłek niezbędny do zawarcia odpowiedniej transakcji barterowej.

12. MIERNIK WARTOŚCI • W gospodarce pieniężnej jest mniej cen, co ułatwia rachunki i handel.

13. ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile „cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest?

14. ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile „cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6 „cen”: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. „Co najmniej”, bo odwrotności tych stosunków wymiennych także można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo duża.

15. ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile „cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6 „cen”: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. „Co najmniej”, bo odwrotności tych stosunków wymiennych także można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo duża. b) Dlaczego większa liczba cen utrudnia wymianę?

16. ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile „cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6 „cen”: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. „Co najmniej”, bo odwrotności tych stosunków wymiennych także można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo duża. b) Dlaczego większa liczba cen utrudnia wymianę? Trudniej jest zapamiętać i porównać wszystkie „ceny”. Może się np. zdarzyć, że „bezpośredni” stosunek wymienny 2 dóbr (np. B/C) różni się od stosunku ustalonego w sposób „pośredni” (B/C wynika-jący z A/C i A/B). Komplikuje to i utrudnia handel.

17. ŚRODEK OSZCZĘDZANIA Łatwiej jest przechowywać wartość…

18. Zatem, dzięki istnieniu pieniądza W GOSPODARCE MALEJĄ KOSZTY TRANSAKCYJNE i ROŚNIE EFEKTYWNOŚĆ GOS-PODAROWANIA. Oprócz tych – BEZPOŚREDNICH – korzyści z istnienia pieniądza są jeszcze wynikające z nich korzyści POŚREDNIE.

19. KORZYŚCI POŚREDNIE Z ISTNIENIA PIENIĄDZA 1. Pieniądz sprzyja ROZWOJOWI RYNKU, ułatwia SPECJA-LIZACJĘ i wzmaga KONKURENCJĘ (efektywność!).

20. 2. Pieniądz ułatwia porównywanie nakładów i efektów projek-tów inwestycyjnych. Taki RACHUNEK EKONOMICZNY ułatwia EFEKTYWNĄ ALOKACJĘ ZASOBÓW (efektyw-ność!).

21. Powiedzmy, że spośród wielu projektów inwestycyjnych chcemy wybrać najlepszy. Wskaźnik efektywności i-tego projektu, Φi, (grec. fi) równa się: Φi= Ei – odpowiadające i-temu projektowi efekty (np. 99 par sanda-łów, 38 par półbutów, 9 par butów z cholewką) Ni – odpowiadające i-temu projektowi nakłady (np. 5 litrów ben-zyny, 2 m2 skóry, godzina pracy hydraulika)

22. Φi= Ei – odpowiadające i-temu projektowi efekty (np. 99 par sanda-łów, 38 par półbutów, 9 par butów z cholewką) Ni – odpowiadające i-temu projektowi nakłady (np. 5 litrów ben-zyny, 2 m2 skóry, godzina pracy hydraulika) Bez pieniądza i cen odpowiednie sumowania i ustalenie współ-czynników efektywności rozważanych projektów byłoby trudne lub niemożliwe.

23. O powstaniu pieniądza… Pieniądz powstaje żywiołowo. Funkcje pieniądza zaczyna pełnić jedno z dóbr. Uczestnicy wymiany zaczynają je przyjmować nie dla jego cech fizycznych, lecz po to, żeby - w razie potrzeby – wymienić je na inne dobra.

24. O powstaniu pieniądza… O tym, które dobro zostanie pieniądzem, decydują głównie ważne cechy substancji pieniądza:

25. O powstaniu pieniądza… O tym, które dobro zostanie pieniądzem, decyduje jego rola w handlu i cechy substancji, z jakiej jest wykonane: TRWAŁOŚĆ

26. O powstaniu pieniądza… Ważne cechy substancji pieniądza: TRWAŁOŚĆ, RZADKOŚĆ

27. O powstaniu pieniądza… Ważne cechy substancji pieniądza: TRWAŁOŚĆ, RZADKOŚĆ, PODZIELNOŚĆ

28. O powstaniu pieniądza… Ważne cechy substancji pieniądza: TRWAŁOŚĆ, RZADKOŚĆ, PODZIELNOŚĆ, JEDNORODNOŚĆ.

29. Rodzaje pieniądza • Pieniądz może być: • TOWAROWY

30. Rodzaje pieniądza • Pieniądz może być: • TOWAROWY • SYMBOLICZNY (PRZYMUSOWY) (ang. fiat money)

31. Rodzaje pieniądza • Pieniądz może być: • TOWAROWY • SYMBOLICZNY (PRZYMUSOWY) (ang. fiat money) • - BEZGOTÓWKOWY (bankowy, wkładowy, żyrowy)

32. 2. BANKI W SYSTEMIE FINANSOWYM

33. Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodar- ce i odpływający w bok strumień oszczędności , S…

34. Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodar- ce i odpływający w bok strumień oszczędności , S… X Z I S Y1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWO DOMOWE Y Y = Y - NT NT=T – B 2 d 2 d

35. Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodar- ce i odpływający w bok strumień oszczędności , S… X Z I S Y1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWO DOMOWE Y Y = Y - NT NT=T – B 2 d 2 d

36. X Z I S Y1 = C+I+G+X-Z C G Przemianę oszczędności, S, w inwestycje, I, umożliwia SYSTEM FI-NANSOWY, czyli m. in. RYNKI FINANSOWE i POŚREDNICY FINANSOWI. GOSPODARSTWA PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWO DOMOWE Y Y = Y - NT NT=T – B 2 d 2 d

37. Na RYNKACH FINANSOWYCH handlują pożyczkami – BEZ-POŚREDNIO – oszczędzający i inwestorzy. Np. oszczędzający kupują od inwestujących akcje i obligacje.

38. Na RYNKACH FINANSOWYCH handlują pożyczkami – BEZ- POŚREDNIO – oszczędzający i inwestorzy. Np. oszczędzający kupują od inwestujących akcje i obligacje. Natomiast POŚREDNICY FINANSOWI [np. BANKI, fundusze wspólnego inwestowania (ang. mutual funds)] ułatwiają przepływ pieniędzy od oszczędzających do inwestujących.

39. ■ BANKI KOMERCYJNE przechowują pieniądze, płacąc właś-cicielom odsetki. Zgromadzone wkłady pożyczają, za wyższe wy-nagrodzenie, przedsiębiorstwom, konsumentom, państwu.

40. Przyjrzyjmy się uproszczonemu przykładowi bilansu banku… Bilans Bank of Hypothetiasporządzony na dzień 31 grudnia 2008 r. (w mln gb) 2008

41. Bilans Bank of Hypothetiasporządzony na dzień 31 grudnia 2008 r. (w mln gb) Stopa rezerw (r) to relacja zasobu gotówki banku komercyjnego (R) do ulokowanych weń wkładów płatnych na żądanie (D) r=R/D. 2008

42. Prócz banków komercyjnych istnieje także BANK CENTRAL-NY… ■ Bank centralny w imieniu państwa dba o jakość pienią- dza, prowadzi politykę pieniężną, wpływając na wielkość zagregowanych wydatków w gospodarce, pomaga innym bankom i nadzoruje ich działalność.

43. ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? • Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… • M0 = R+C • ------------------------------------------------------------------------------ • R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy). • C – Gotówka w obiegu poza kasami banków.

44. ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? • Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… • M0 = R+C • M1 = C + D • ------------------------------------------------------------------------------ • R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) • C – Gotówka w obiegu poza kasami banków • D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe, a vista)

45. ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? • Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… • M0 = R+C • M1 = C + D • M2 = M1+ „małe” wkłady terminowe • ------------------------------------------------------------------------------ • R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) • C – Gotówka w obiegu poza kasami banków • D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe)

46. ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? • Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… • M0 = R+C • M1 = C + D • M2 = M1+ „małe” wkłady terminowe • M3 = M1 + wszystkie wkłady terminowe • ------------------------------------------------------------------------------ • R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) • C – Gotówka w obiegu poza kasami banków • D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe)

47. ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? • Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… • M0 = R+C • M1 = C + D • M2 = M1+ „małe” wkłady terminowe • M4= M1 + wszystkie wkłady terminowe i oszczędnościowe • Jest jeszcze NIBY-PIENIĄDZ (ang. near money), czyli inne • bardzo płynne aktywa… • ------------------------------------------------------------------------------ • R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) • C – Gotówka w obiegu poza kasami banków • D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe)

48. 48 1. Rekompensatą za malejąca płynność kolejnych rodzajów „M” jest coraz wyższe oprocentowanie.

49. 49 1. Rekompensatą za malejąca płynność kolejnych rodzajów „M” jest coraz wyższe oprocentowanie. 2. Granice oddzielające „pieniądz” od „niepieniądza” i poszczególne funkcje spełniane przez pieniądz są trudne do wytyczenia… Kiedyś za pieniądz uważano środek wymiany, który nie daje odsetek, lecz jest płynny. Jednak w latach 80. XX w. wkłady czekowe zaczęły dawać oprocentowanie. Podobnie, możliwe stało się czerpanie płynnej gotówki z wkładów oszczędnościowych bez straty odsetek.

50. 50 DYGRESJA W końcu 2002 r. w USA rozróżniano 4 rodzaje podaży pieniądza: M1, M2, M3, L. (Rekompensatą za ich malejąca płynność jest coraz wyższe oprocen-towanie). M1 – zasoby wysoce płynnego środka płatniczego (gotówka* plus np. różne nieoprocentowane i oprocentowane wkłady czekowe ) ; (M1: 4 190$/os.). M2 – ten agregat DODATKOWO obejmuje pewne mniej płynne aktywa, np. wkłady oszczędnościowe (trzeba zawiadomić bank o zamiarze ich tran-sferu na rachunek czekowy), małe (do 100 000$) wkłady terminowe (ich wy-cofanie przed uzgodnionym terminem jest karane obniżką odsetek); udzia-ły w funduszach inwestycyjnych rynku pieniądza (czeki wystawiane przez ich właścicieli muszą mieć pewną minimalną wysokość); (M2: 20 080$/os.). M3 – DODATKOWO obejmuje np. duże wkłady terminowe i duże wkłady bankowe dokonywane na indywidualnych warunkach; (M3: 29 480$/os.). L – DODATKOWO obejmuje aktywa, które nie są pieniądzem, lecz jego bliskim substytutem (np. obligacje rządu USA dla „małych ciułaczy”; bo-ny skarbowe „krótsze” niż 12 miesięcy). W praktyce granice oddzielające „pieniądz” od „niepieniądza” i poszcze-gólne funkcje spełniane przez pieniądz są trudne do wytyczenia. Kiedyś za pieniądz uważano środek wymiany, który nie daje odsetek, lecz jest płynny. Jednak w latach 80-tych XX w. wkłady czekowe zaczęły dawać oprocentowanie. Podobnie, możliwe stało się czerpanie płynnej gotówki z wkładów oszczędnościowych bez straty odsetek. • ---------- • Zgodnie z danymi FED w 1995 r. w USA na osobę przypadało prawie 1400$ gotów-ki; przeciętny Amerykanin trzymał ok. 100$ gotówki (wielkie ilości gotówki obsługi-wały zatem płatności w „szarej strefie” i za granicą). • KONIEC DYGRESJI