Jfm210 TEKNİK RESİM VE BİLGİSAYAR UYGULAMALARI

1. Jfm210 TEKNİK RESİM VE BİLGİSAYAR UYGULAMALARI Doç. Dr. G. Gülsev Uyar Aldaş

2. 1.GİRİŞTeknik Resim Nedir? • Objelerin şekli, boyutları, özellikleri hakkında bilgi vermenin yollarından biridir. • Objeleri hızlı ve kesin bir şekilde görselleştirerek tasarlayabilmek için evrensel mühendislik dilidir. • Obje ve yapıların grafiksel gösterimidir. • Teknik resim el çizimi ile, mekanik olarak ya da bilgisayarla yapılabilir.

3. Teknik resmi kimler kullanır?

4. Taslak (Sketching) ya da or Çizim (Drawing) • Bu derste taslak ve çizim yapmayı aynı olarak kabul edeceğiz fakat aralarında aşağıdaki gibi bir nüans farkı bulunmaktadır: • Taslak, "Sketching" : el çizimi • Çizim, "Drawing" : çizim enstrümanı kullanarak yapılan çizim (pergelden bilgisayara).

5. Teknik resim için gerekli malzemeler

6. Birkaç örnek

7. Kurşun kalem sertlikleri Sert: Dış çizgiler için sert uçlu kalem kullanılır. Orta Sert: Teknik resimde genel olarak orta sert uçlu kalemler kullanılır. Çizim için daha sert, taslak için daha yumuşak uçlar. Yumuşak: Teknik taslak çizimler için kullanılır.

8. 2. ÇİZGİLER2.1. Genel Bilgiler • Teknik resim cisimlerin çizgiler yardımı ile gösterimidir. • Parçalar çeşitli geometrik bileşenler içerir. Bu bileşenlerin kenar ve yüzeyleri görünür ama arka bileşenler görünmezler. • Bir parçanın tam ve kesin çizimi aynı tip değil, farklı tiplerdeki çizgiler kullanılarak yapılır. Fakat bu çizgiler herkes tarafından aynı kalınlıkta ve biçimde çizilmelidir. Bu sebeple çizgilerin biçim ve kalınlık standartları TS88 de verilmiştir.

9. Yandaki şekil aynı biçimde ve kalınlıkta çizgiler yardımıyla çizilmiştir. Bu sebeple cismin şekli ve boyutları hakkında fikir yürütmek zordur. • Yukarıdaki cismin farklı tip ve kalınlıklarda çizgilerle çizilmiş halidir. Böylece görünür ve görünmeyen çizgiler yardımıyla cisim hakkında tam bilgi edinilmiştir.

10. ÇİZGİ ÇEŞİTLERİ UYGULANDIĞI YERLER A Sürekli çizgi (kalın) A1- Cisimlerin görünen çevrelerinde ve kenarlarında A2- Vida sonlarında 2.2- Çizgi çeşitleri TS88 teknik çizim standartlarına göre (1978) 9 çeşit çizgi vardır:

11. ÇİZGİ ÇEŞİTLERİ UYGULANDIĞI YERLER B Sürekli çizgi (ince) B1- Arka kesit çizgilerinde B2- Ölçü çizgileri, ölçü bağlama çizgileri ve kılavuz çizgilerinde B3- Tarama çizgilerinde B4- Yerinde döndürülmüş kesit çevrelerinde B5- Sadeleştirilmiş eksen çizgilerinde B6- Vida diş dibi, dişli çark diş dip dairesinin gösterilmesinde B7- İşleme sonunda kalkan ilk çevrelerin belirtilmesinde B8- Ölçü oku yerine konulan 45º eğik çizgilerde B9- Düzlem yüzeyleri belirtmede kullanılan köşegen çizgilerinde B10- Kodlama yerlerinin belirtilmesinde B11- Detay görünüşü çizilecek yerler için yapılan dairelerde C1 C2 Serbest el çizgisi (ince) Zikzak çizgi (ince) C1-Kesit ve görünüşleri sınırlayan veya koparılmış yerlerin belirtilmesinde C2- Serbest el çizgisinin aletle çizilen şekli

12. ÇİZGİ ÇEŞİTLERİ UYGULANDIĞI YERLER D Kesik çizgi (ince)* D1- Cisimlerin görünmeyen çevre ve kenarlarında E Noktalı kesik çizgi (ince) E1- Simetrik çizimlerin eksen çizgilerinde E2- Kesit düzlemlerin önünde kalan kısımlarda E3- Dişli çark bölüm dairelerinde F Uçları kalın, ortası ince çizgi kesit düzlemi çizgisi F1- Kesit düzlemi izlerinde G Noktalı kesik çizgi (kalın) G- Ek işlem görecek yerlerin belirtilmesinde (Sertleştirme, kaplama, vb.) H İki noktalı kesik çizgi (ince) H1- Komşu parçaların çevrelerinin gösterilmesinde H2- Hareketli parçaların ikinci konumlarının belirtilmesinde. Ağırlık merkezinin belirtilmesinde

13. 2.3- Çizgilerin Çizilmesi Çizilen resimlerin güzel görünmesi, çizgilerin özelliklerine uygun çizilmesiyle sağlanır. Bunun için dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar aşağıda açıklanmıştır. a- Çizgi kalınlıkları, standartlarda belirtilen şekil ve kalınlıklarda olmalıdır. b- Çizgi grubu, çizilen resmin büyüklüğüne göre seçilmelidir. Ancak bir çizgi grubu seçildikten sonra bütün resmin, bu grubun çizgileriyle tamamlanması gerekir. c- Çizgiler standart kalınlıktaki uçlarla çizilmelidir. Kurşun kalemle çizimlerde sürekli kalın çizgiler, B veya 2B; ince çizgiler, H veya 2H uçlarıyla ve uygun açılmış şekilde çizilmelidir. d- Kesik çizgiler, mümkün olduğu kadar eşit aralıklarla ve aynı kalınlıkta; resmin büyüklüğüne göre 36 mm, aralıkları 0,8~1,5 mm arasında olmalıdır. Aşağıdaki şekilde ölçüler gösterilmiştir.

14. e- Noktalı kesik çizgiler resmin büyüklüğüne ve aşağıdaki şekilde verilen ölçülere göre çizilmelidir.

15. f- Kesişen sürekli çizgiler, kesişme noktalarında taşmamalı veya eksik kalmamalıdır. Kalınlıkları aynı, köşeleri keskin olmalıdır. 2.d 2.d d: Kalın çizgi kalınlığıdır. g- Daire yaylarıyla doğruların birleşme yerleri, birbirinin devamı gibi olmalı, köşe yapmamalı ve teğet birleşmelidir. h- Paralel çizgiler arasındaki en küçük aralık, en kalın çizgi kalınlığının iki katından hiçbir zaman az olmamalıdır.

16. 3-GEOMETRİK ÇİZİMLER Teknik resmin tanımı ve amaçlarında açıklandığı gibi, cisimler kağıt üzerine belli esaslara göre çizilir. Böylece, bu cisimler hakkında gerekli bilgiler, ilgili kişilere ve yerlere aktarılır. Herhangi bir cismin ele alınacak olursa, bu cismin; nokta, doğru ve düzlem gibi geometrik elemanlardan meydana geldiği görülebilir. Aşağıdaki şekilde böyle bir parça verilmiştir.

17. Nokta: Boyutsuz bir geometrik elemandır. Nokta, çeşitli çizgilerin kesişmesiyle meydana gelen ortak bir yer olarak görülebilir.

18. Çizgi: Bir noktanın çeşitli yönlerde hareket ettirilmesiyle meydana getirdiği kabul edilen tek boyutlu geometrik elemandır. Aşağıdaki şekilde çeşitli yönlerde çizilen çizgiler ve bu çizgilerin meydana getirdiği diğer geometrik elemanlar görülmektedir. Çizgiler sınırlı olarak alındığı takdirde “doğru veya eğri parçası” olarak adlandırılır.

19. Düzlem: En az 3 nokta veya bir noktayla çizginin birleştirilmesiyle meydana geldiği kabul edilir. Bir düzlem daima iki boyutludur. Düzlemi meydana getiren eleman sayısı arttıkça, düzlemin şekli ve adı da değişir. Belirli şartlar altında üç noktanın birleştirilmesiyle üçgen, dört noktanın birleştirilmesiyle dörtgen ve sonsuz sayıda noktanın birleştirilmesiyle daire meydana gelir. Aşağıdaki şekilde bunlar gösterilmiştir.

20. 3.1- Çizgilerle Geometrik şekillerin çizilmesi 3.1.1- Paralel çizgilerin çizilmesi

21. P A B R r r R 3.1.1.1- Pergel Yardımıyla Paralel Doğru Çizmek • Bir doğruya dışındaki P noktasından geçen paralel doğru çizmek: I. Yol: P noktası merkez kabul edilir. R yayı kadar açılan pergelle AB doğrusu kesiştirilerek C noktası elde edilir. Pergel bozulmadan bu defa C noktası merkez alınır. P noktasından geçen ve AB doğrusunu kesen bir yay daha çizilerek D noktası elde edilir. E P a b Pergel PD yayı kadar açılıp C noktasına konarak b yayı kesiştirilirse E noktası bulunur. B A D C P noktası, bulunan E noktasıyla birleştirilir. Böylece AB doğrusuna, P noktasından geçen paralel doğru çizilmiş olur.

22. P A B II. Yol: • P noktasından geçen ve AB doğrusunu kesen herhangi bir doğru çizilir. C noktası merkez alınarak, CP kadar açılan pergelle bir yay çizilir ve D noktası elde edilir. Pergel açıklığı CP kadarken, P ve D merkez olmak üzere çizilip kesiştirilen yaylarla E noktası bulunur. P E P ve E noktaları birleştirilerek istenilen paralel doğru çizilir. A B C D

23. A B a a a b. Bir doğruya bilinen a uzaklıkta paralel doğru çizmek: • Pergel a kadar açılır. AB doğrusu üzerinde herhangi C ve D noktaları işaretlenir. Bu noktalar merkez olmak üzere iki yay çizilir. E F Çizilen bu yaylara dıştan gönye veya T cetveli yardımıyla EF teğeti çizilir. Böylece AB doğrusuna paralel doğru elde edilir. A B C D

24. 3.1.2- Dik Doğruların Çizilmesi • 3.1.2.1- Pergel Yardımıyla Dik Doğrular Çizmek. • Doğrunun üzerindeki bir noktadan dikme çıkmak: • Pergel r kadar açılır. Doğru üzerindeki P noktası merkez olmak üzere çizilen yaylarla D ve G noktaları işaretlenir. D P G A B Pergel harhangi bir r mesafesi kadar açılır. D ve G merkez olmak üzere doğru dışında kesişecek şekilde iki yay çizilerek F noktası elde edilir. F Pnoktası F noktasıyla birleştirilir; böylece dikme çizilir.

25. P R R R b. Bir doğrunun ucundan dikme çıkmak: I. Yol: • P noktası merkez olacak şekilde R yayı çizilerek B noktası işaretlenir. Pergel ayarı bozulmadan B merkez olmak üzere P’den geçen ve çizilmiş yayı kesen bir yay daha çizilerek C noktası elde edilir. D C B ve C noktaları birleştirilerek uzatılır. Bu defa C merkez olmak üzere aynı yayla çizilen bu doğru üzerinde D noktası bulunur. A P B P ve D noktaları birleştirilirse, doğrunun ucundan dikme çizilmiş olur.

26. R R II. Yol: E C D • P merkezine göre R kadar açılan pergelle B noktası işaretlenir. Pergel bozulmadan sırayla; B, C ve D merkez olmak üzere birbirini kesen yaylarla son olarak E noktası elde edilir. A P B E D P ve E noktaları birleştirildiği takdirde dikme çıkılmış olur. C A P B

27. c. Bir doğruya dışındaki bir noktadan dikme inmek I. Yol: • P noktası merkez olmak üzere AB doğrusunu kesen bir yay çizilerek C ve D noktaları işaretlenir. C ve D noktaları merkez olmak üzere birbirini kesen iki yay çizilir ve E noktası elde edilir. P E noktası P ile birleştirilirse dikme inilmiş olur. C D A B E

28. 3.1.3- Doğruların Eşit Sayıda Parçalara Bölünmesi C • Bir doğruyu pergel yardımıyla iki, dört ve sekiz eşit parçaya bölmek: • Pergel, tahminen doğrunun yarısın-dan biraz fazla açılır. A B AC=CB Pergelle A ve B merkez olmak üzere kesişen iki yay çizilir. C A B D AD=DC Kesişme yerleri birleştirilerek C noktası elde edilir. Böylece doğru iki eşit parçaya bölünür. Elde edilen AC doğru parçası için yukarıdaki işlemler tekrarlanırsa, AB doğrusu dört eşit parçaya bölünmüş olur. A B E D C AE=ED Elde edilen AD doğru parçası için de yukarıdaki işlemler tekrarlanırsa, AB doğrusu sekiz eşit parçaya bölünür.

29. 3.2- AÇILARLA İLGİLİ GEOMETRİK ÇİZİMLER • 3.2.1- Açı Çeşitleri ve Tanımlar Birbirini kesen çizgiler arasında kesişme durumuna göre üç eşit açı meydana gelir. Bu açılar ve elemanlar yan tarafta gösterilmiştir.

30. R R 3.3 Üçgen Çizimleri 3.3.1- Eşkenar Üçgen Çizmek • Bir kenarı verilen eşkenar üçgen çizmek (pergel yardımıyla): C • AB kenarı verilen bir üçgen çiziminde pergel AB kadar açılarak A ve B merkez olmak üzere kesişen iki yay çizilir. A I B C • Elde edilen C noktası A ve B köşeleriyle birleştirilirse, ABC eşkenar üçgeni çizilmiş olur. A II B

31. R R Daire içine eşkenar üçgen çizmek veya çemberi üç eşit parçaya bölmek: • Pergel dairenin yarıçapı R kadar açılır. C • Dairenin yatay veya dikey eksenlerinden birisiyle çemberin kesişme noktası merkez alınarak, çemberi iki noktada kesecek şekilde bir yay çizilir. • Elde edilen A ve B noktaları arasındaki uzunluk çemberi üç eşit parçaya bölen kiriş uzunluğudur. A B • Merkez olarak alınan noktanın karşısındaki C noktası A ve B ile birleştirilirse daire içine eşkenar üçgen çizilmiş olur.

32. A B C A B 3.3.2 İkizkenar Üçgen Çizmek • Tabanı ve bir açısı verilen ikizkenar üçgen çizmek • AB taban kenarı çizilir. • ABC açısı, A ve B köşelerine taşınarak çizilir. • Elde edilen C noktası A, D noktası ise B köşesiyle birleştirilerek uzatılır. E • Çizilen çizgilerin kesiştiği E, tepe noktası olmak üzere EAB ikizkenar üçgeni çizilmiş olur. C D A B

33. A B R C D R R Tabanı ve bir ayrıtı verilen ikizkenar üçgen çizmek. • AB kenarı çizilir. • Pergel CD=R kadar açılarak A ve B noktaları merkez olmak üzere kesişen iki yay çizilir. • Elde edilen C noktası üçgenin tepe noktasıdır. Tepe noktası, A ve B köşeleriyle birleştirilerek CAB ikizkenar üçgeni çizilmiş olur. C A B

34. A B h h Tabanı ve yüksekliği verilen ikizkenar üçgeni çizmek. • AB kenarı çizilir. • AB doğrusunun orta dikmesi çizilir. • Bu dikme üzerinde pergelle h yüksekliği işaretlenerek C tepe noktası bulunur. C • Bu nokta A ve B köşeleriyle birleştirilirse, CAB ikizkenar üçgeni meydana getirilmiş olur. A B

35. A C A B 3.3.3 Dik Üçgen Çizmek • İki dik kenarı verilen dik üçgeni çizmek: • AB kenarı çizilir. • A ucundan 90° dikme çıkılır. • Bu dikme üzerinde pergelle AC kenarı işaretlenir. C • Elde edilen C noktası B köşesi ile birleştirilirse, CAB dik üçgeni çizilmiş olur. A B

36. Daire içine dik üçgen çizmek. • R yarıçaplı daire çizilir. A • Çember üzerinde herhangi bir yerde, bir nokta işaretlenir. • A noktası, daire çapının çemberler-le kesiştiği B ve C noktalarıyla birleştirilirse, dik üçgen çizilmiş olur. C B

37. 4-Teknik çizim indeksleri • Projection: projeksion • Orthographic or multiview drawings: çok görünümlü çizim • Pictorialdrawings: resimsel çizimler • Isometric • Oblique • Perspective • Dimensioning: boyutlandırma • Sectioning: kesitlendirme

38. 4.1. Projeksiyon Mühendislik çizimlerinde, (el çizimi ya da bilgisayarla) amaç fiziksel objeleri temsil edecek çizimleri yapabilmektir. Objeler 3B isometrik projeksiyon olarak ya da çok görünüşlü (Multiview)projeksiyon olarak gösterilirler. 3B isometrik görünüş, tasarımcının aklındaki görünüşü temsil etmesi açısından faydalıdır ama çoğu kes yeterli detay gösterilemez. Çünkü 3B gösteriminde objede bazı yamulmalar olabilir. Örneğin dairesel obje elips görünebilir. Çok görünüşlü projeksiyonda ise ayrıntı vardır. Cismin farklı yanlarını gösteren 2B çizimlerin toplamıdır. • Projeksiyonda iki tanım kullanılır: • Orthographicprojection • Pictorialprojection

39. 4.1.1.Orthografik ya daçok görünümlü projeksiyon Orthographic projection is a method of producing a number of separate 2D inter-relatedviews, which aremutually at right angles to each other. Using this projection, even the most complex shape can be fully described. This method, however, does not create an immediate three -dimensional visual picture of the object, as does pictorial projection. Orthographic projection is based on two principal planes — one horizontal (HP) and one vertical (VP) — intersecting each other and forming right angles and quadrants as shown in Figure 3.1.

40. 4.1.1.Orthographic or multiview projection Imagine that you have an object suspended by transparent threads inside a glass box, as in figure 4.

41. Draw the object on each of three faces as seen from that direction. Unfold the box (figure 5) and you have the three views. We call this an "orthographic" or "multiview" drawing.

42. Figure 6 shows how the three views appear on a piece of paper after unfolding the box.

43. Question: Which views should one choose for a multiview drawing? Answer: The views that reveal every detail about the object. Three views are not always necessary; we need only as many views as are required to describe the object fully. For example, some objects need only two views, while others need four. The circular object in figure 7 requires only two views.

44. 4.1.2 Pictorial Drawings • Shows an object like you would see in a photograph • Give a three dimensional view of a room or structure • Three common types • Isometric • Oblique • Perspective

45. Pictorial Sketch of Kitchen

46. a- Isometric Drawing • The representation of the machined block (figure 1) as an object in figure 2 is called an isometric drawing. • In an isometric drawing, the object's vertical lines are drawn vertically, and the horizontal lines in the width and depth planes are shown at 30 degrees to the horizontal. When drawn under these guidelines, the lines parallel to these three axes are at their true (scale) lengths. Lines that are not parallel to these axes will not be of their true length.

47. Isometric of a Cube

48. Any engineering drawing should show everything: a complete understanding of the object should be possible from the drawing. If the isometric drawing can show all details and all dimensions on one drawing, it is ideal. • However, if the object in figure 2 had a hole on the back side, it would not be visible using a single isometric drawing. In order to get a more complete view of the object, an orthographic projection may be used.

49. b- Oblique Drawings • The front view is drawn like it would be using orthographic projection • The front view shows all features with true shape and size • The top and side view are then projected back from the front view • Views can be at any angle • 15, 30 or 45 degrees are common • Two types of oblique drawings • cavalier • cabinet

50. Useful when the front contains more details and features than the side view • A mental image can be created more quickly than with orthographic alone