1 / 22

Euskal antzerkiaren sorrera eta hegoaldearen suspertzea XVIII. mendean

Euskal antzerkiaren sorrera eta hegoaldearen suspertzea XVIII. mendean. Aurkibidea. 1-Euskal antzerkiaren sorrera eta bilakaera: 1.1-Antzerkiaren hastapenak Euskal Herrian. 1.2-Antzerki berria. 1.3-Pastoralak: 1.4-Lehen euskal antzerkigileak:

saburo
Télécharger la présentation

Euskal antzerkiaren sorrera eta hegoaldearen suspertzea XVIII. mendean

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Euskal antzerkiaren sorrera eta hegoaldearen suspertzea XVIII. mendean

  2. Aurkibidea 1-Euskal antzerkiaren sorrera eta bilakaera: 1.1-Antzerkiaren hastapenak Euskal Herrian. 1.2-Antzerki berria. 1.3-Pastoralak: 1.4-Lehen euskal antzerkigileak: 1.4.1-Pedro Ignacio Barrutia. 1.4.2-Peñafloridako kondea.

  3. 2-Hegoaldearen suspertzea XVIII. mendean. 2.1-Hego Euskal Herriaren susperraldia. 2.2-Euskal Herriko Adiskideen Elkartea. 2.3-Aita Manuel Larramendi. 2.4-Larramendiren jarraitzaileak: 2.4.1-Agustin Kardaberaz. 2.4.2-Sebastian Mendiburu.

  4. 1-Euskal antzerkiaren sorrera eta bilakaera:

  5. 1.1-Antzerkiaren hastapenak Euskal Herrian. Euskal Herrian Erdi Aroan antzerki kultua eta herri antzerkia ditugu. Hegoaldean Errandoak eta Artazuriketak izeneko baserria antzerki komikoak ditugu, eta ere eliz batzuetan antzerki kultua egiten zen, gazteleraz. Iparraldean pastoral misteriotsuak zeuden. XVIII. Mendean kokatzen da euskal antzerkiaren sorrera. Bi egileek egin zuten: Barrutia eta Muniberen. Denbora pasatu ondoren, antzerkia indartu zen eta antzerki berria sortu zen.

  6. 1.2-Antzerki berria 1876. Urtetik 1960. Urtera izen zen. Ziburun babesa hartu zuen donostiar talde batek hasi zuen, Iriyarena zarzuela elebiduna aurkeztu zuenean. Marcelino Soroak sortu zuen. Soroak, euskarazko pasarteen harrera ona ikustean, lan batzuk euskara hutsean egin zituen. Obra komikoak eta ohiturazaleak egin zituen herri xehearentzat. Toribio alzaga 1915. Urtean Iztundea katedraren zuzendari egin zuten eta izan zen bitartean 22 obra antzeztu ziren. Alzagaren eraginez beste idazle batzuk hasi ziren adibidez, Abelino Barriola.

  7. Antzerti aldizkaria sortu zen eta egileek, obrek eta ikusleek handitu ziren. Gerraren ondoren lan gehiego egiten hasi ziren. 1950. urtetik 1960. urtera antzerkia asko aipatzen zen aldizkarietam eta antzerki txapelketak sortu ziren. Honekin batera, idazle eta lan asko izan ziren. Egile aipagarrienak Antonio Maria Labien Hegoaldean, eta Piarres Larzabal Iparraldean, izan ziren.

  8. 1.3-Pastoralak Erdi Aroan eta Berpizkundean frantzian antzezten ziren erlijio misterio zaharretan jatorritzen dira. Europa osoan edatu ziren baina denbora pasata desagertuz joan ziren. Pastoralak bertsoz emanak daude eta oso luzeak dira emanaldiak hiru edo lau ordukoak izaten dira baina desfilea, munstrakerarekin eta azkeneko dantzarekin ia egun osoa irauten dute. Bi gai nagusi daude: bibliako pertsonaien bizitza eta historiako pertsonaien bizitza. Antzezleak mutil gazte ezkongabeak ziren. Bi talde zeuden: onak (kristauak, aingerual eta artzainak) eta gaiztoak (turkuak eta deabruak) antzeztokira heltzean munstra izeneko desfilea egiten dute

  9. Bi talde hauek bere lekua dute, ezkerreko ate urdinetik kristauak ateratzen dira, eskuineko ate gorritik turkuak eta deabruak eta erdikotik elizgizonak eta aingeruak, goian musikariak daude. Lehen predikuarekin hasten da, bertan gaia ematen da. Ondoren, antzerkia egiten da eta azkenik azken predikua egiten da, bertan ikusleei agur egiten diete, bertsoak kantatzen dituzte eta eskerrak eta barkamena ematen dituzte.

  10. 1.4-Lehen euskal antzerkigileak:

  11. 1.4.1-Pedro Ignacio Barrutia. Barrutia da Hego Euskal Herriko lehen antzerkigilea. Aramaion jaio zen eta eskribaua izan zen. Barrutiaren lana Acto para la Noche Buena, Juan Carlos Guerra historialariak topatu zuen eta Azkueri bidali zion. Azkuek, Euskalzale aldizkarian argitaratu zuen 1897. Urtean Acto para la Noche Buena izenburuaz. Hasieran Azkuek ez zion lanari literatur balio handirik eman baina, hizkuntzaren bereiztasunarengaik argitaratu zuen. Lanaren lehen azterketa Gabriel Arestik egin zuen, bere ustez lanak literatur balio handia zuen.

  12. Mitxelenak are gehiago esan zuen, bere ustez Barrutiaren lana euskal antzerkigintzaren lanik onenetakoa da. Ekintza eta pertsonaiak bikoitzak dira: San Jose, Ama Birjina, Tomas tabermaria, Chato morroia... nahstuak agertzen dira. Belen eta Arrasate eta beste kontzeptu batzuk ere nahasten dira. Barne egiturarari dagokionez, Juan Mari Lekuonari aberatsa, bizia, azkarra eta metrika eredugarrikoa iruditu zitzaion.

  13. 1.4.2-Peñafloridako kondea. Francisco Xabier Muñibe, Peñafloridako kondea, Azkoitian jaio zen 1729. Urtean. Kultura gizona, musikaria eta idazlea izan zen. Zientzia ikasketak egin zituen eta hainbat kargu politiko izan zituen. Bi lan labur idatzi zituen, lehenengoa, gabon sariac(1762) artzin opereta. Lan hau Eguberriko kanten tradizioan okatuta dago. Bigarrena, El borracho burlado antzerkilana izan zen. Euskaraz eta gaztelaniaz idatzita zegoen. Lanen estiloaz esan daiteke, euskara bizia eta erderakadaz zipriztindurik dagoela.

  14. 2-Hegoaldearen suspertzea XVIII. mendean.

  15. 2.1-Hego Euskal Herriaren susperraldia. Iparraldea krisian sartu zen, literaturak behera egin zuen. Hegoaldeak hainbat eragileri esker gora egin zuen. Hegoaldean ekonomiak gora egin zuen arlo gehienetan. Bizkaian Bilbok artilearen monopolioa berreskuratu zuen eta Gipuzkoak Amerikara bideraru zituen bere sarrerak. 1728. Urtean Caracasko Errege Konpania Gipuzkoarra sortu zuenten produktuak Amerikatik ekartzeko. Aipatutakoaren ondorioz burgesia aberastu zen eta honengatik izan ziren mende horretan idatzi ziren hainbat liburu. Ere bai sortu ziren elkarteak.

  16. 2.2-Euskal Herriko Adiskideen Elkartea. Ekonomiako arazoengatik, handiki talde batek Euskal Herriko Adiskideen Elkartea sortu zuen Bergaran 1764. urtean. Sortzaileak, Peñafloridako kondea eta Azkoitiako Zalduntxoen taldea izan ziren eta bere helburuetako bat hiru probintzien loturak indartzea zen. Elkarte honen beste helburu bat garapen ekonomiko eta kulturala zen. Kultura bultzatu zuten herriaren ezjakintasuna desagertzeko. Hiztegi handi bat egiteko proiektua izan zuten baina, gaztelania aukeratu zuten hezkuntzarako hizkuntza eta ez euskara.

  17. 2.3-Aita Manuel Larramendi. Hegoaldeko kalitateko hastapenak Larramendik lortu zituen. Euskararen apologista sutsu honek jarraitzaile asko izan zituen, eta ez guztiak euskaldunak. Larramendi Andoainen jaio zen 1690. urtean. Hmazazpi urtekin Jesusen Lagundian sartu zen. Filosofia ikasketak bukatzean, Salamankan teologia ikasi zuen. Han bere lehenengo bi liburuak argitaratu zituen, biak euskararen aldekoak. Gero, Valladolidera joan zen irakasle bezala, eta ondoren Karlos II.aren aitorle izendatu zuten. 1734. rtean Loiolara erretiratu zen eta 1766. urtean han hil zen.

  18. Larramendik lan ugari idatzi zituen, baina ez zituen denak argitaraturik ikusi: De la antigüedad y universalidad del Bascuence en España(1728), El imposible vencido(1728), Arte de la Lengua Bascongada(1729), Discurso histórico sobre la antigua famosa Cantabria-n. Loiolan zegoenean, Diccionario Trilingüe del Castellano, Bascuence y Latín(1745) argitaratu zuen. Larramendi hil eta gero Aita Fitak Corografia de Gipuzcoa(1882) argitaratu zuen. Ez zuen balio literario handirik baina ikertzaileentzat urte hartako bizimodua piska bat ezagutzeko modu ona iruditu zitzaien.

  19. Larramendi idazle eztabaidatua eta eztabaidazalea izan zen eta gaztelaniaz eta euskaraz kalitate handiko lanak egin zituen. Euskaraz ederki zekien eta maisuki erabiltzen zuen, baina gaztelaniaz idazteko beharra ikusi zueneuskara arrotzen aurrean defendatzeko.

  20. 2.3-Larramendiren jarraitzaileak:

  21. 2.3.1-Agustin Kardaberaz. 1721. Urtean, hamazortzi urtekin Jesusen Lagundian sartu zen. Filosofia eta Lege ikasketak egin ondoren, Bilbon egon zen irakasle bezela. Gero, Loiolarajoan zen bizitzera eta Bizkaiko eta Gipuzkoako herrietan ibili zen eta predikari fama handia lortu zuen. Gipuzkeraz idatzi zuen. Erlijio lanak itzuli, moldatu eta idatzi zitueneta euskarari buruzko lan bat argitararu zuen: Eusqueraren berri onac.

  22. 2.3.2-Sebastian Mendiburu. Oiartzunen jaio zen 1708. urtean, jesuslaguna izan zen eta Nafarroan misiolari izan zen. 1767. urtean Karlos III.ak jesuslagunak Espainatik bota zituenean, Italiara alde egin eta han hil zen 1782. urtean. Idazlan ugari utzi zituen, gehienak ere erligiokoak eta asko argitaratu gabe daude gaur egun. Goi nafarreraz idatzi zuen eta hizkuntza dotoreziaz eta erraztasun handiz erabili zuen. Aipa dezakegu Mendiburuk gofor jardun zuela zezenketen eta dantzen aurka.

More Related