Sociale overwegingen in overheidsopdrachten: enkele juridische beschouwingen

Sociale overwegingen in overheidsopdrachten: enkele juridische beschouwingen Ir MAB Bert Baeyens © Bert Baeyens

Algemene verplichtingen bij overheidsopdrachten • Eerbiedigen van de beginselen van het Verdrag • het vrije verkeer van goederen, • vrijheid van vestiging en • het vrij verlenen van diensten, • alsmede de daarvan afgeleide beginselen, • zoals gelijke behandeling, • het discriminatieverbod, • wederzijdse erkenning, • evenredigheid en • transparantie. © Bert Baeyens

Nationale maatregelen • Nationale maatregelen die de uitoefening van de in het verdrag gewaarborgde vrijheden kunnen belemmeren of minder aantrekkelijk kunnen maken, moeten aan vier voorwaarden voldoen: • zij moeten zonder discriminatie worden toegepast; • zij moeten hun rechtvaardiging vinden in dwingende redenen van algemeen belang; • zij moeten geschikt zijn om de verwezenlijking van het nagestreefde doel te waarborgen; • zij mogen niet verder gaan dan nodig is voor het bereiken van dat doel. © Bert Baeyens

Geen enkele bepaling in de richtlijn dient te beletten dat maatregelen worden voorgeschreven of toegepast die noodzakelijk zijn ter bescherming van de openbare zedelijkheid, orde of veiligheid of het leven of de gezondheid van mensen, dieren of planten, in het bijzonder met het oog op duurzame ontwikkeling, op voorwaarde dat deze maatregelen in overeenstemming zijn met het Verdrag. © Bert Baeyens

Werkingssfeer van het Verdrag versus Belgisch recht • In principe is de werkingssfeer van het Verdrag beperkt tot de overheidsopdrachten met een duidelijk grensoverschijdend belang: • MAAR • Artikel 5 van de wet van 15 juni 2006 en memorie van toelichting. • Rechtspraak mbt duidelijk grensoverschrijdend belang © Bert Baeyens

Conceptueel schema bestek uit de Europese richtlijnen • Niet altijd volledig van toepassing • Beperkte mogelijkheden NU om er van af te wijken (onderhandelingsprocedures met bekendmaking (OMB) : gedeeltelijk, OZB: veel meer) © Bert Baeyens

Policy/Strategy Bijz Uitvoerings voorwaarden Voorbehoud toegang behoefte Voorwerp opdracht contractor Voorbehoud uitvoering Contract voorwaarden Selectie criteria specificaties EMVO Gun Crit of Laagste Prijs © Bert Baeyens

Voorbeelden © Bert Baeyens

Toegangsrecht • Verplichte uitsluitingsgronden • Gewone uitsluitingsgronden • Voorbehouden opdrachten • Sociale werkplaatsen in de zin van de wetgeving overheidsopdrachten • Sociale inschakelingsondernemingen • < EUR drempel, maar opportuniteiten voor lijst B © Bert Baeyens

Uitsluitingsgronden • Art. 17 en analoge (KB van 08 januari 1996) • § 2. - Onverminderd de bepalingen betreffende de erkenning van de aannemers van werken, kan uitgesloten worden van deelneming aan de opdracht in welk stadium van de procedure ook de aannemer: • …… • 4° die bij zijn beroepsuitoefening een ernstige fout heeft begaan, vastgesteld op elke grond die de aanbestedende overheden aannemelijk kunnen maken; • …… © Bert Baeyens

Uitsluitingsgronden • De niet-naleving van nationale bepalingen tot uitvoering van Richtlijnen 2000/78/EG en 76/207/EEG van de Raad betreffende de gelijke behandeling van werknemers, ten aanzien waarvan een onherroepelijk vonnis of een beslissing met vergelijkbare werking is uitgesproken, kan als een delict dat in strijd is met de beroepsgedragsregels van de ondernemer of als een ernstige fout worden beschouwd. • Richtlijn 2000/78/EG van de Raad van 27 november 2000 tot instelling van een algemeen kader voor gelijke behandeling in arbeid en beroep (PB L 303 van 2.12.2000, blz. 16). • Richtlijn 76/207/EEG van de Raad van 9 februari 1976 betreffende de tenuitvoerlegging van het beginsel van gelijke behandeling van mannen en vrouwen ten aanzien van de toegang tot het arbeidsproces, de beroepsopleiding en de promotiekansen en ten aanzien van de arbeidsvoorwaarden (PB L 39 van 14.2.1976, blz. 40). © Bert Baeyens

Voorbehouden toegang opdracht • Sociale werkplaatsen in de zin van de wetgeving overheidsopdrachten • Sociale inschakelingsondernemingen • Voorbeelden • Vb 1: Filmarchief VRT • Vb 2: Groenonderhoud © Bert Baeyens

Sociale inschakelings-onderneming Onder sociale inschakelingseconomie wordt verstaan : de initiatieven waarvan het sociale doel bestaat in de socio-professionele inschakeling van bijzonder moeilijk te plaatsen werkzoekenden, via een activiteit van productie van goederen of diensten, en die aan volgende algemene voorwaarden voldoen : • de doelgroep moet na de startfase ten belope van ten minste 50 % van de totale bezetting aan het werk of in opleiding zijn; • ten minste 10 % van het omkaderingspersoneel van de doelgroep moet uit personeel bestaan dat bekwaam is om sociale vormings- en begeleidingsprogramma's te leiden en te ontwikkelen; • de juridische vorm van een vereniging zonder winstoogmerk, coöperatieve vennootschap of vennootschap met sociaal oogmerk of andere rechtsvormen, mits de doeleinden en de finaliteiten sociaal en collectief zijn, hebben aangenomen; • geen meerderheid hebben van de leden van de bestuursorganen die behoren tot de overheidssector; • en erkend zijn door de bevoegde overheid. © Bert Baeyens

We* kunnen er vandaag van uitgaan dat, naast de BW en sociale werkplaatsen, de volgende initiatieven voldoen aan de voorwaarden van art. 59: • bedrijven voor vorming door arbeid • de invoegbedrijven erkend door het Waals Gewest • de inschakelingsondernemingen erkend door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest • de inschakelingsbedrijven erkend door de federale ministers van tewerkstelling en sociale economie • de plaatselijke initiatieven voor de ontwikkeling van de werkgelegenheid erkend door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest *Cel sociale economie, ESE/30/2 van donderdag 24 mei 2007 © Bert Baeyens

Voorwerp van de opdracht: « Buying Social Justice? » © Bert Baeyens

Voorwerp van de opdracht • De opdracht kan als voorwerp een « sociale » dienstverlening zijn: beroepsopleiding van werklozen • Men kan ook bijvoorbeeld de opdracht geven tot …en daarvoor ook betalen in combinatie met een andere opdracht (bijvoorbeeld een overheidsopdracht voor werken) • Vb 1: werkplekleren Antwerpen • Stelpost • Gunningscriteria • Kwaliteit van de opleiding • Output • Andere combinatie • Vb: Linnenonderhoud (Lijst B- en leveringen (huur linnen)) © Bert Baeyens

Technische specificaties © Bert Baeyens

Technische specificaties • Art.23 RL • Waar mogelijk moet in deze technische specificaties rekening worden gehouden met toegankelijkheidscriteria voor gehandicapten of met ontwerpen voor iedereen. « Build for all » • Vermanend? Dwingend? • Betekenis: zowel voor overheidsopdrachten, werken, leveringen of diensten © Bert Baeyens

Gunningscriteria • Wanneer de aanbestedende overheid beslist de opdracht te gunnen op basis van de EMVO (economisch meest voordelige offerte), dient die te worden gegund aan de inschrijver die de regelmatige offerte heeft ingediend die de economisch voordeligste is vanuit het oogpunt van de aanbestedende overheid, rekening houdende met de gunningscriteria.…. • Deze criteria moeten verband houden met het voorwerp van de opdracht en een vergelijking van de offertes mogelijk maken op basis van een waardeoordeel. • De criteria zijn bijvoorbeeld de kwaliteit, de prijs, de technische waarde, de esthetische en functionele kenmerken, de milieukenmerken, de sociale overwegingen, de gebruikskosten, de rentabiliteit, de nazorg en technische bijstand, de leveringsdatum en de leverings- of uitvoeringstermijn, de waarborgen inzake wisselstukken en de bevoorradingszekerheid. © Bert Baeyens

Gunningscriteria • Mogelijke criteria : Sociale eisen met betrekking tot de behoeften van de begunstigden/gebruikers van de werken, leveringen of diensten, maar niet daartoe beperkt, ook de behoeften van de bijzonder kansarme bevolkingsgroepen, waartoe de begunstigden/gebruikers behoren • « Ethische criteria » zijn niet onmogelijk • Voorbeelden: • Vb 1: De mate waarin de dienstverlener rekening houdt met de culturele diversiteit in de populatie bij de opstelling van de vragenlijsten in het kader van marktonderzoek • Vb 2: De mate waarin de toegepaste methode waarborgen biedt inzake ethiek in marktonderzoek • Vb 3: de kwaliteit van de ondersteunende sociale begeleiding die aan de bevolkingsgroep wordt geboden in het kader van een wijkproject maatschappelijke integratie van allochtone jongeren. © Bert Baeyens

Uitvoeringsvoorwaarden • Bijsturen bevoegdheden leidend ambtenaar • Vb: De leverancier draagt er zorg voor dat de leidend ambtenaar en de door de aangestelde overheid aangestelde ambtenaren te allen tijde vrij toegang hebben tot de productieplaatsen, ten einde de stipte naleving van de voorwaarden van de opdracht te controleren wat de herkomst, de kwaliteit, of de fabricage van de producten betreft, evenals de naleving van de bijzondere uitvoeringsvoorwaarden, dit alles onverminderd de keuringen die op de afgewerket producten moeten worden verricht. • Sancties: art. 20 AAV © Bert Baeyens

Bijzondere bijkomende uitvoeringsvoorwaarden • De voorwaarden voor de uitvoering van een opdracht zijn verenigbaar met de richtlijn voor zover zij niet rechtstreeks of onrechtstreeks discriminerend zijn en zij in de aankondiging van opdracht of in het bestek worden vermeld. • Zij kunnen met name tot doel hebben de beroepsopleiding op de werkplek of de arbeidsparticipatie van moeilijk in het arbeidsproces te integreren personen te bevorderen, de werkloosheid te bestrijden of het milieu te beschermen. © Bert Baeyens

Bijzondere uitvoerings-voorwaarden: art. 40 • Overeenkomstig de beginselen van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, en voorzover ze niet rechtstreeks of onrechtstreeks discriminerend zijn, kan de aanbestedende overheid uitvoeringsvoorwaarden opleggen die het mogelijk maken rekening te houden met doelstellingen zoals : • 1° het verstrekken van beroepsopleidingen aan werklozen en jongeren; • 2° het bevorderen van het gelijke kansenbeleid inzake de arbeidsparticipatie van onvoldoende in het arbeidsproces geïntegreerde personen; • 3° de strijd tegen de werkloosheid; • 4° de verplichting om, in hoofdzaak, de bepalingen van de basisconventies van de Internationale Arbeidsorganisatie na te leven, in de veronderstelling dat die niet reeds worden toegepast in het nationale recht van het land waar de productie plaatsvindt; • 5° de bescherming van het leefmilieu. © Bert Baeyens

Bijzondere bijkomende uitvoeringsvoorwaarden • Bevorderen beroepsopleiding op de werkplek • Bevorderen van de arbeidsparticipatie • Bestrijden van de werkloosheid • Diversiteitsplan • Werkplekleren • Duurzaam personeelsbeleid • ….. • Voor zover • Vermeld in aankondiging of het bestek • Niet rechtstreeks of onrechtstreeks discriminerend © Bert Baeyens

Voorbeelden • Verplichting om voor de uitvoering van de opdracht langdurig werklozen aan te werven • Voorzien in opleidingsacties voor werklozen of jongeren • Aanwerven van een groter aantal gehandicapten dan bij wet voorgeschreven • ……. © Bert Baeyens

Basisconventies IAO • Conventies n° 29 (1930) en 105 (1957) – over verbod op dwangarbeid; • Conventie n° 87 (1948) – over de syndicale vrijheid en de bescherming van de syndicale rechten; • Conventie n° 98 (1949) – over de vrijheid van vereniging en collectieve onderhandelingen; • Conventies n° 100 (1951) en 111 (1958) – over gelijkheid van verloning, over de discriminatie (tewerkstelling en beroep); • Conventies n° 138 (1973) en 182 (1999) – over de minimum leeftijd en de ergste vormen van kinderarbeid. © Bert Baeyens

Uitvoeren (gedeeltelijk) voorbehouden • Uitvoering voorbehouden in het kader van programma’s voor beschermde arbeid • Sociale economie eventueel onderaannemer © Bert Baeyens

Moeilijkheden • Tijdens de gunningsprocedure • Hoe nagaan dat de offerte in dit domein geen boutade is? • Tijdens de uitvoering van de opdracht, • Hoe de uitvoering controleren en verzekeren • Hoe optreden bij niet-naleven? • Zie leidraad sociale criteria in overheidsopdrachten © Bert Baeyens

Uitvoering • Vermits de bijzondere uitvoeringsvoorwaarden een essentieel element zijn van de overeenkomst, is het evident dat de uitvoering ervan ook nauwgezet wordt gecontroleerd, en het niet conform uitvoeren ervan wordt gesanctioneerd • Nagaan uitvoering verplichtingen aannemer • Prijsherzieningen: art 6 AUR • Artikel 12 van de wet • Aannemer moet sociale en fiscale verplichtingen naleven en doen naleven door de eventuele onderaannemers © Bert Baeyens

Tips • Marktonderzoek • Kies de juiste procedure! • Maak gebruik van flankerende maatregelen indien mogelijk • Creative solution design • Kies de geschikte opdrachten: • Mik op arbeidsintensieve werken, leveringen of diensten • Maak interessante combinaties • Toeleiding en coördinatie • Sommige opdrachten hebben sowieso een lokaal karakter qua uitvoerend personeel en kunnen dus een grote lokale sociale impact hebben • Typische nabijheidsdiensten • Vb Schoonmaak, catering, fietsherstelling • Durf over de grenzen van de gemeente te kijken • Zet de lokale diensteneconomie in • Zorg voor intern draagvlak en communiceer de resultaten © Bert Baeyens

Nuttige links • http://www.vvsg.be/economie_en_werk/Pages/Maatschappelijk_Verantwoord_Ondernemen.aspx • Leidraad sociale criteria • Contactpersoon : Pieter Van Sande (stafmedewerker VVSG) • http://www.antwerpen.be/eCache/BTH/330.cmVjPTgwMDA1MDI.html • Tewerkstellingsprojecten • Contactpersoon: Brecht Lootens ( Werk en economie Antwerpen) • http://www.eengoedezaak.be/pdf/Stad%20Gent%20-%20Informatie%20subsidie%20duurzaam%20ondernemen.pdf • Project duurzaam onderneming investors in people • Contactpersoon: Mieke Pieters • ….. © Bert Baeyens

Sociale overwegingen in overheidsopdrachten: enkele juridische beschouwingen