DANE INFORMACYJNE

2. DANE INFORMACYJNE • Nazwa szkoły: Gimnazjum nr 2 im. Marii Skłodowskiej - Curie w Gostyniu Gimnazjum w Pomorsku • ID grupy: 98/41_MF_G2 Marek Wądołowski • ID grupy: 98/55_MF_G2 Józef Gerowski • Kompetencja: Matematyczno-Fizyczna • Temat projektowy: Soczewki • Semestr/rok szkolny: Semestr III 2010/2011

3. OPTYKA Optyka jest dziedziną fizyki, która zajmuje się zjawiskami związanymi ze światłem. Stara się wyjaśnić, czym jest światło, jaka jest jego natura, oraz jakie prawa rządzą zachowaniem światła. Bada także wpływ światła na otaczającą materię, oraz sposób jego propagacji w tejże materii. Pierwotnie optyka zajmowała się wyłącznie badaniem światła białego, jednak stworzyła ona narzędzia, dzięki którym możliwe jest także pozostałych rodzajów promieniowania: podczerwieni, czy ultrafioletu. Optyka zajmuje się także wykorzystaniem światła w technice.

4. ODBICIE FALI NA GRANICY DWÓCH OŚRODKÓW Do opisu odbicia fal świetnie nadają się prawa optyki geometrycznej które to określają kierunek w jakim będzie się fala poruszała po odbiciu na granicy dwóch ośrodków. I tak definiuje się tzw. kąt odbicia: Kąt odbicia - jest to kąt jaki tworzy kierunek rozchodzenia się fali padającej z prostą prostopadłą do powierzchni od której fala się odbiła. Podstawowe prawo odbicia mówi o tym, że kąt padania jest równy kątowi odbicia.

5. Aby wytłumaczyć skąd się to prawo bierze i jak można w prosty sposób opisać odbicie się fali stosuje się zasadę Huyghensa - Fresnela. Zasada ta mówi, że każdy punkt do którego dotarła dana fala, staje się źródłem nowej fali. Jeśli tak powstałe fale obrysujemy teraz odpowiednio obwiednią to dostaniemy wypadkowy kierunek wzdłuż którego fala będzie się rozchodzić po odbiciu. Oczywiście w tym przypadku nie rozpatruje się obwiedni wstecznej. Zasadę tą także wykorzystuje się do wyjaśnienia i opisu wszelkich zjawisk związanych z dyfrakcją fali.

7. ODBICIE ŚWIATŁA O odbiciu światła mówi gdy promienie świetlne zmieniają swój kierunek rozchodzenia się na skutek trafienia na granicę dwóch ośrodków. Ilość odbitego światła zależy przede wszystkim od rodzaju tych ośrodków. W przypadku gdy powierzchnia na którą pada światła jest w przybliżeniu pozbawiona większych nierówności, odbicie światła opisuje prawo Sneliusa: kąt odbicia jest równy kątowi padania. Po odbiciu światło nadal pozostaje w tym samym ośrodku w którym padało na powierzchnię. Najlepszym przykładem odbicia światła jest odbijanie się obrazu w lustrze. Lustro działa w ten sposób, tylko dlatego, że prawie cała ilość światła na nie padające jest od niego odbijana. Odbicie światła może prowadzić do zmiany jego fazy padającej fali elektromagnetycznej, amplitudy a nawet do jej polaryzacji.

8. ZAŁAMANIE ŚWIATŁA W przypadku załamania światła mamy do czynienia z przejściem światła z jednego ośrodka do drugiego. W tym wypadku także następuje zmiana kierunku rozchodzenia się promieni świetlnych. (patrz rysunek obok). To pod jakim kątem załamie się padająca fala na granicy dwóch ośrodków zależy od ich współczynników załamania. Kąt załamania określa prawo Sneliusa: gdzie n2 i n1 oznaczają współczynniki załamania odpowiednio w ośrodku drugim i pierwszym. Współczynnik załamania jest wielkością charakteryzująca dany ośrodek.

10. Załamanie światła to podstawowe zjawisko w optyce. Jest ono wykorzystywane w wszelkiego rodzaju urządzeniach optycznych, takich jak lupa, mikroskop, czy proste okulary. W przypadku lupy, jest ona zbudowana z soczewki, która ma tą zdolność, że w wyniku załamania promieni świetlnych przez nią przechodzących, skupia je w jednym punkcie, tzw. ognisku. Możemy rozróżnić dwa typy załamania, w zależność od tego czy padająca fala znajduje się w ośrodku optycznie gęstszym od ośrodka w którym propagować się będzie fala załamana, czy też na odwrót. Sytuację tą ilustrują poniższe rysunki:

11. ZAŁAMANIE DO NORMALNEJ W tym przypadku mamy do czynienia z taką sytuacją, że załamanie następuje przy przejściu światła z ośrodka optycznie rzadszego do ośrodka optycznie gęstszego (np. z powietrza do wody) n12 a że: to z tego wynika: α>β

12. ZAŁAMANIE OD NORMALNEJ W tym przypadku mamy do czynienia z taką sytuacją, że załamanie następuje przy przejściu światła z ośrodka optycznie gęstszego do ośrodka optycznie rzadszego (np. ze szkła do powietrza) n1>n2 a że: to z tego wynika: α<β

13. SOCZEWKI Soczewki to bryły szkła ograniczone z dwóch stron powierzchniami o kształcie kulistym (wklęsłym albo wypukłym) lub płaskim. Soczewki można podzielić na kilka rodzajów ze względu na to jakie powierzchnie je ograniczające:

14. A. Soczewka dwuwypukła B. Soczewka płasko - wypukła C. Soczewka wklęsło - wypukła D. Soczewka dwuwklęsła E. Soczewka płasko - wklęsła F. Soczewka wypukło - wklęsła

15. Ogólnie przyjmuje się że to soczewka jest takiego typu, jaki jest drugi człon jej nazwy. Tak więc w tej konwencji soczewki A, B, C są soczewkami wypukłymi, natomiast soczewki D, E i F soczewkami wklęsłymi. Innymi rodzajem podziału soczewek jest ten który rozróżnia to w jaki sposób światło przechodzi przez takie soczewki. I tak rozróżniamy dwa typy: soczewki skupiające i soczewki rozpraszające. W przypadku soczewki skupiającej promienie świetlne po przejściu przez nią ulegają skupieniu w jednym punkcie za soczewką, w tzw. ognisku. Jeśli chodzi o soczewki rozpraszające to jak sama nazwa wskazuje, nie skupiają one wiązki światła, a prowadzą do odwrotnego efektu. Wiązka światła która przechodzi przez taką soczewkę ulega rozproszeniu, z tym że przedłużenia promieni rozproszonych zbiegają się w jednym punkcie, także w ognisku.

16. SOCZEWKA SKUPIAJĄCA O tym czy dana soczewka jest soczewką rozpraszającą, czy skupiająca decyduje głównie kształt powierzchni ją ograniczających. Ale niekiedy ważnym tutaj czynnikiem jest także materiał z którego wykonana jest soczewka. Jak już wspomnieliśmy ognisko jest punktem w którym zbierają się wszystkie promienie po przejściu przez soczewkę, lub przedłużenia tych promieni. Istnieją jeszcze inne parametry które wykorzystuje się do opisu soczewki. Wyróżniamy min. oś optyczną soczewki, która to jest linią łączącą środek soczewki z ogniskiem. A natomiast odległość ogniska od środka soczewki to tzw. ogniskowa. Obok, na rysunku przedstawiono bieg promieni słonecznych po przejściu przez soczewkę. Gdy światło wychodzi z ogniska, promienie świetlne po przejściu przez soczewkę stają się do siebie równoległe - powstają wiązka światła. Gdy natomiast taka wiązka równoległych promieni świetlnych pada na soczewkę zostaje ona skupiona w ognisku.

17. RÓWNANIE SOCZEWKI Daną soczewkę można także scharakteryzować podając jej równania - tzw. równanie soczewki, które wyraża się w następujący sposób: 1/f = 1/x + 1/y gdzie f oznacza ogniskową soczewki, x odległość przedmiotu od środka soczewki, a y oznacza odległość od soczewki w jakiej powstał obraz.

18. WADY SOCZEWEK

19. ABERRACJA CHROMATYCZNA Aberracja chromatyczna to wada soczewki, albo układu optycznego, polega na odmiennych długościach ogniskowania dla przeróżnych kolorów widmowych światła (przeróżnych długości fali światła), co objawia się rozszczepieniem światła - np. czarne punkty na białym tle będą miały barwne obwódki dodatkowo. Aberracja chromatyczna została po raz pierwszy skorygowana w układzie soczewek o nazwie achromat.

21. ABERRACJA SFERYCZNA Zjawisko aberracji sferycznej, które polega na nie takim identycznym załamywaniu promieni świetlnych jakie padają na powierzchnię załamującą pod przeróżnymi kątami(w przeróżnych odległościach od głównej osi optycznej). Promienie monochromatyczne jakie wychodzą z jednego punktu leżącego, który leży na osi optycznej po załamaniu przecinają tę oś w przeróżnych miejscach. W przypadku soczewek skupiających długość ogniskowej dla promieni paraksjalnych (tj. te które padają na soczewkę w odległości bliskiej osi optycznej) jest większa aniżeli dla promieni padających bliżej krawędzi soczewki. W odwrotny sposób zachodzi zjawisko w przypadku soczewek rozpraszających: dla promieni padających na soczewkę bliżej osi optycznej długość ogniskowej jest mniejsza od długości ogniskowej dla promieni padających na soczewkę w dalszych odległościach od osi. Aberrację sferyczną jest w stanie osłabić wykorzystując konkretne kombinacje soczewek skupiających z soczewkami rozpraszającymi.

22. KOMA Tworzy się wówczas, gdy odwzorowane przez układ optyczny konkretny punkt przedmiotu ułożony jest daleko od osi optycznej układu. Wówczas tworzący się obraz tego punktu ma formę przecinka albo komety, stąd też bierze się określenie tej aberracji. Komę usuwa się bardzo podobnymi sposobami jak aberrację sferyczną, albo też wykorzystuje się konkretne przysłony, które odcinają promienie pochodzące z punktów przedmiotu oddalonych od osi.

23. ASTYGMATYZM Przejawia się tym, iż wszystkie punkty przedmiotu są odwzorowane w formie oddalonych od siebie dwóch kresek prostopadłych wzajemnie oraz prostopadłych do promienia świetlnego. Astygmatyzm występuje wówczas, gdy załamujące powierzchnie soczewek nie są symetryczne względem osi (np. przy wykorzystaniu soczewek cylindrycznych) w celu wyeliminowania astygmatyzmu robi się soczewki o konkretnym współczynniku załamania oraz odpowiedniej krzywiźnie powierzchni załamującej.

24. DYSTORSJA Jest aberracją układów optycznych, polega na tym, iż linia prosta, która leży na przedmiocie odwzorowuje się jako linia krzywa. Zjawisko to wytłumaczyć można przeróżnymi powiększeniami przeróżnych elementów przedmiotu, które na ogół zmieniają się w miarę oddalania się od osi optycznej układu. Jeśli przedmiot wyobrazimy sobie w formie prostokątnej siatki, to gdy powiększenie rośnie dla promieni oddalających się od osi, tworzy się obraz w formie poduszki, gdy natomiast powiększenie maleje w miarę oddalania się promieni od osi, to tworzący się obraz ma formę beczki. Dystorsję układów optycznych niweluje się wykorzystując zestawy soczewek dających zniekształcenie obrazu o przeciwnych kierunkach.

25. Autorzy II Dawid Kowaluk Kamil Kołodziejczyk Bartosz Hoffman Karolina Michalska Natalia Bajon Bartosz Wołongiewicz Paulina Szostak Dominika Wachelka Monika Styś Agnieszka Pyka Arkadiusz Kuryluk

26. CZĘŚĆ DOŚWIADCZALNA

27. Załamanie wiązki światła w soczewce skupiającej - ognisko soczewki • W przesłonie z pięcioma szczelinami zaklejamy plastrem lub ciemnym papierem trzy środkowe szczeliny. Otrzymamy na ekranie dwie równoległe wiązki światła, dość odległe od siebie. Mocujemy do ekranu dwa małe pryzmaty, złożone podstawami ku sobie w taki sposób, by linia podstaw była równoległa do wiązek, światła i znajdowała się w środku między nimi. Wiązki światła przechodzące przez każdy pryzmat ulegają załamaniu ku podstawie i przecinają się ze sobą. Na podłożonej kartce papieru możemy w znany sposób narysować ich bieg.

28. Załamanie wiązki światła w soczewce skupiającej - ognisko soczewki • Dwa pryzmaty złożone podstawami ku sobie przypominają swym kształtem przekrój soczewki dwuwypukłej. Model tego przekroju mocujemy do ekranu na miejscu dwu pryzmatów. Wiązki światła również zostają załamane ku środkowi soczewki i przecinają się ze sobą. Demonstracja ta stanowi podstawę do określenia ogniska soczewki i ogniskowej.

29. Załamanie wiązki światła w soczewce skupiającej - ognisko soczewki • Odsłaniamy trzy środkowe szczeliny w przesłonie i wykonujemy doświadczenie z modelem soczewki skupiającej. Pęk wiązek światła po przejściu przez soczewkę staje się zbieżny. Przecięcie wiązek skrajnych nie następuje jednak w jednym punkcie, ale co dokładnie jest widoczne na ekranie, w różnych punktach. Otrzymujemy więc jak gdyby kilka ognisk soczewki dla różnych par wiązek światła, przechodzących bliżej środka soczewki lub bliżej jej brzegu. Obserwowane zjawisko nosi nazwę aberracji sferycznej i stanowi wadę soczewek. Usunięcie tej wady wymaga specjalnych zabiegów. Wiązki światła skupione w ognisku biegną dalej tworząc ponownie pęk rozbieżny.

30. Załamanie wiązki światła w soczewce skupiającej - ognisko soczewki • Na kartce papieru (podłożonej) można dość dokładnie oznaczyć bieg poszczególnych wiązek, a potem posługując się linijką i ołówkiem wyznaczyć poszczególne ogniska, utworzone przez wiązki środkowe i skrajne. Stwierdzamy, że wiązki skrajne tworzą ognisko bliżej soczewki, niż wiązki środkowej. W dalszej części doświadczenia przejść musimy od modeli do naturalnych soczewek. W tym celu w odległości kilkunastu centymetrów od oświetlacza ustawiamy soczewkę o ogniskowej 10 cm i tuż za nią puszczamy dym. Obserwujemy wiązkę światła skupioną w jednym punkcie, w ognisku soczewki. Za ogniskiem wiązka staje się rozbieżna. Powtarzamy doświadczenie z soczewką o innej ogniskowej.

31. Załamanie wiązki światła w soczewce skupiającej - ognisko soczewki • Przy wyznaczaniu ogniskowej soczewki korzystamy z innego źródła światła, np. żarówki niewielkiej mocy, zapalonej i ustawionej w odległości kilku metrów od soczewki. Na ławie znajduje się tylko soczewka i ekran. W celu znalezienia ogniska przesuwamy ekran względem soczewki, aż powstanie na nim, możliwie najmniejszych rozmiarów, ostry obraz światła. Odległość między środkiem soczewki a ekranem jest ogniskową soczewki. Powtarzamy pomiar dla innych soczewek.

32. Załamanie wiązki światła w soczewce rozpraszającej - ognisko pozorne soczewki • Zestawiamy układ tak samo, jak w poprzednim doświadczeniu. Do ekranu przytwierdzamy dwa pryzmaty, złożone do siebie wierzchołkami. Dwie wiązki światła padającego na pryzmaty po przejściu przez nie, odchylają się ku podstawom tych pryzmatów i są względem siebie rozbieżne. • W doświadczeniu tym w celu dobrego dociśnięcia pryzmatów do ekranu trzeba podłożyć między przycisk a pryzmaty niewielką gumkę kreślarską.

33. Załamanie wiązki światła w soczewce rozpraszającej - ognisko pozorne soczewki • Usuwamy plaster z przesłony, a do ekranu przytwierdzamy metapleksowy model soczewki rozpraszającej. Pęk pięciu wiązek kierujemy na soczewkę w taki sposób, aby wiązka środkowa przechodziła bez załamania. Wiązki pozostałe ulegają odchyleniu ku brzegom soczewki. Na podłożonej kartce papieru zaznaczamy delikatnie kontur soczewki, wiązki padającej i wychodzącej z soczewki. Zdejmujemy kartkę i łączymy odpowiednie punkty wykreślając w ten sposób bieg wiązek światła w soczewce rozpraszającej. Przedłużamy wiązki wiązki rozbieżne w kierunku źródła światła. Stwierdzamy, że linie stanowiące przedłużenia wiązek zewnętrznych przecinają się bliżej soczewki, niż te, które są przedłużeniami wiązek środkowych.

34. Załamanie wiązki światła w soczewce rozpraszającej - ognisko pozorne soczewki Powstałe w ten sposób ogniska nazywamy ogniskami pozornymi soczewki rozpraszającej. W odległości 20 25 cm przed oświetlaczem ustawiamy soczewkę o ogniskowej 15 cm. Za soczewkę puszczamy trochę dymu widzimy rozbieżną wiązkę światła.

35. Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek skupiających • Ustawiamy oświetlacz w położeniu zero, a tuż przed nim w uchwycie matówkę i przesłonę ze szczeliną w kształcie litery. W końcu ławy ustawiamy ekran. Między oświetlaczem a ekranem umieszczamy soczewkę o ogniskowej 10 cm i doprowadzamy ją do takiego położenia, żeby otrzymać na ekranie • obraz przedmiotu rzeczywisty, zmniejszony, odwrócony • obraz przedmiotu rzeczywisty, powiększony, odwrócony • W tym celu ustawiamy soczewkę lub ekran tak, aby powstał ostry obraz przedmiotu

36. Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek skupiających • Mierzymy linijką odległości • a - odległość przedmiotu od soczewki • b - odległość obrazu od soczewki

37. Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek skupiających • Przy posługiwaniu się soczewkami o krótkich ogniskowych, a więc soczewkami stosunkowo grubymi, odległość odmierzamy mniej więcej do środka soczewki. Wartość znamionowa ogniskowej soczewki obarczona jest pewnym błędem, a na oprawach soczewek podane są pełne liczby. Na poprawność wyników wpływa oczywiście dokładność przeprowadzonych pomiarów, precyzyjne określenie miejsca, w którym powstaje ostry obraz przedmiotu, prawidłowe określenie środka soczewki itp. Warto tu jeszcze dodać, że jeśli ograniczymy wiązkę światła padającego z obrazu na soczewkę nakładając na nią przesłonę okrągłą o średnicy 2 cm, to obraz na ekranie będzie bardziej ostry i pozbawiony aureoli.

38. Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek skupiających • Jeśli do otrzymania obrazów używania soczewek o ogniskowych 15 i 30 cm, długość ławy optycznej jest niewystarczająca. Stawiamy wtedy stolik okrągły płytą na stole, a do gniazda w jego nóżce wkładamy trzpień ekranu, przesuwając go wzdłuż osi ławy optycznej, znajdziemy miejsce, w którym powstaje na nim obraz. • Przy okazji warto zwrócić uwagę na powstawanie obrazu na ekranie, gdy wiązka przechodzi przez brzeg soczewki i gdy przechodzi przez jej środek. W tym celu należy zakleić ciemnym papierem mały otworek w przesłonie ze szczeliną o kształcie pierścienia i włożyć ją do uchwytu razem z soczewką o ogniskowej 10 cm

39. Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek skupiających • Przesuwamy soczewkę tak, by na ekranie powstał możliwe ostry obraz przedmiotu. Obraz ten ma wzdłuż krawędzi barwne obwódki. Są one bardziej widoczne, gdy obraz jest nieostry, co uzyskamy przesuwając soczewkę w lewo lub w prawo. Ustawiamy ponownie obraz na najlepszą ostrość, usuwamy przesłonę ze szczelina pierścieniową, a na jej miejsce wkładamy przesłonę z otworem o średnicy 2 cm. Obraz na ekranie staje się mniej ostry. Dopiero przesunięcie soczewki bliżej ekranu o kilka lub kilkanaście milimetrów przywraca mu ostrość.

40. Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek skupiających • Na brzegach obrazu nie ma kolorowych obwódek. W doświadczeniu tym uwidoczniają się wady soczewki, zwane aberracją sferyczną i aberracją chromatyczną. Wiązki światła przechodzące bliżej brzegu soczewki tworzą ognisko w innym miejscu, niż wiązki przechodzące przez jej środek, dlatego też trzeba ustawić soczewkę w osi układu w celu uzyskania ostrego obrazu. Na zabarwienie wpływają głównie wiązki przechodzące bliżej brzegu soczewki. • Wynika z tego, że do wyznaczania ogniskowej soczewki należałoby używać przesłony odcinającej wiązki skrajne.

41. Aparat fotograficzny • W odległości około 1 m od ławy na jej osi ustawiamy zapaloną świeczkę lub żarówkę. W przypadku użycia żarówki należy ustawić ją tak, aby włókno żarnika znajdowało się w płaszczyźnie równoległej do płaszczyzny soczewki. Na ławie ustawiamy uchwyt, a w nim tekturę, w której jest wykonany otworek szpilką. W odległości kilkunastu centymetrów za tą przesłoną umieszczamy ekran albo uchwyt z płytką matową. Przesuwając ekran, znajdujemy miejsce, gdzie powstaje na nim ostry obraz przedmiotu, rzeczywisty, pomniejszony, odwrócony. Urządzenie to nosi nazwę ciemni optycznej (camera obscura). Było ono pierwowzorem aparatu fotograficznego.

42. Aparat fotograficzny

43. Aparat fotograficzny • - Powstanie na Przesłonę zastępujemy teraz soczewką o krótkiej ogniskowej. Przesuwamy ją względem matówki aż niej ostry obraz przedmiotu. Możemy też skierować soczewkę na jakiś inny przedmiot dobrze oświetlony albo na obiekty widoczne przez okno. Na matówce powstanie bardzo wyraźny ich obraz. Po ustawieniu ostrości w normalnym aparacie fotograficznym, dawnego typu usuwano matówkę, a na jej miejsce wkładano kliszę fotograficzną, zamykając przedtem tzw. migawkę. Naciskając migawkę, otwierano ją na krótką chwilę i naświetlano kliszę.

44. Aparat fotograficzny • Analogiczne efekty można uzyskać za pomocą omawianego zestawu. Możemy zamiast soczewki o ogniskowej 5 cm zastosować jako obiektyw soczewkę o ogniskowej 10 cm oraz 4 15 cm i porównać otrzymane obrazy, a także odległości od soczewki, w jakich powstają one na matówce. Możemy też zastosować przesłonę odcinającą wiązkę skrajną.

45. Mikroskop • Ustawiamy oświetlacz w położeniu zero. W pozycji około 6,5 cm osadzamy uchwyt, w którym mocujemy szybkę matową. Pod przyciski uchwytu wkładamy włos lub cienki, miedziany drucik. Ponieważ włos może się wysuwać spod sprężyn trzeba podłożyć pod nie kawałki tektury albo zwitki papieru. Włos naprężamy lekko, aby dobrze przylegał do szybki. W położeniu około 15 cm ustawiamy uchwyt z soczewką o ogniskowej 5 cm, a za nią ekran. Przesuwamy go tak, by powstał na nim ostry obraz włosa. Przesuwamy soczewkę w lewo, to w prawo, aby uzyskać ostry i duży obraz na ekranie. Usuwamy ekran, pozostawiając jednak na ławie gniazdo, w którym był umocowany. (Jest to położenie około 40 cm). W położeniu około 45,5 cm ustawiamy soczewkę o ogniskowej 15 cm.

46. Mikroskop • Wkładamy wtedy między oświetlacz a uchwyt z szybką matową kartkę zwykłego, białego papieru. Obraz na brzegach będzie niezbyt ostry, możemy więc przed soczewką 5 umieścić przesłonę z okrągłym otworem, prze którą Jeśli spojrzymy przez tę soczewkę, to ujrzymy pozorny, powiększony i odwrócony względem przedmiotu obraz włosa. Może się okazać przy tym, że pole widzenia jest zbyt silnie oświetlone. przedostaną się tylko wiązki centralne. Zamiast włosa można posłużyć się innymi przedmiotami małych rozmiarów. Można np. nakleić na szybce matowej rożek znaczka pocztowego, płatek kwiatka itp. Oświetlenie możemy regulować przysuwając lub oddalając żarówkę w oświetlaczu.

47. Mikroskop • W doświadczeniu tym będą się znajdowały na ławie tylko dwie soczewki o ogniskowej 30 cm i 5 cm. Odległość między nimi powinna wynosić około 34 cm. Odkręcamy nakrętki mocujące belkę ławy i zdejmujemy ją z podstawek. Ujmujemy ją jak lunetę i kierujemy na jakiś przedmiot odległy o kilkadziesiąt metrów. Przed okiem znajduje się, oczywiście soczewka 5 cm. W polu widzenia pojawia się obraz przedmiotu pozorny, powiększony, odwrócony. Zwalniamy zacisk gniazda z soczewką znajdującą się przy oku i przesuwamy ją tak, by uzyskać obraz o maksymalnej ostrości. Możemy też podjąć próbę odcięcia wiązki skrajnej przez założenie odpowiedniej przesłony. Po tej próbie budujemy drugą lunetę np. z soczewek o ogniskowych 30 cm i 10 cm.

48. Luneta ziemska • Ustawiamy na ławie tylko dwie soczewki o ogniskowych 30 cm i -15 cm w odległości około 15 cm od siebie. Kierujemy ławę jak poprzednio na jakiś odległy przedmiot. Przed okiem znajduje się soczewka o ogniskowej -15 cm. W polu widzenia pojawia się pozorny, powiększony i prosty obraz przedmiotu.

49. Zdjęcia doświadczeń - optyka

50. Zdjęcia doświadczeń - optyka