Presentation Transcript

1. 1.SÖZLEŞMEYÖNETİMİ

   SÖZLEŞMEYÖNETİMİTEMELİLKELERİ Prof. Dr. ZeynepSözen
2. SÖZLEŞME NEDİR? Sözleşme , hukukisonuçdoğurmakamacıylaikiveyadahaçokkişinin, kuruluşunkarşılıklıvebirbirineuyguniradebeyanlarıylagerçekleşen bir işlemdir. Esasitibarıilekarşılıklıtaraflarvardır. Dolayısıylabirden fazla iradeaçıklamasıileoluşur
3. Yeni Borçlar yasası MADDE 1- Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulur
4. SÖZLEŞME NEDİR? Borçlandırıcı birişlemdir.(Birtarafınmalvarlığındabirborçmeydanagetirenbirişlemdir).Birtarafabirborçyüklerken, diğertarafabiralacakhakkısağlar. İlkeolarakşeklebağlıolmayanbirişlemdir: sözlü, yazılıveyaresmişekildeyapılabilir
5. ŞEKİL SERBESTLİĞİ Sözleşmelere ilişkin şekil konusu belirli sınırlamalar dışında tarafların iradelerine dolayısıyla serbestlik alanlarına bırakılmıştır. Sınırlamalar: Uygulamadabüyükkapsamlıişler, yazılıolarak, çoğukezNoterhuzurundayapılır. DevletİhaleKanunu'natabiişlerdesözleşmeninyazılıveNoterdenimzalarıonaylıolmasıgerekir. Sözleşme, gayrımenkulsatışınıgerektiriyorsaresmiyazılıolmalıdır
6. Yeni Borçlar Yasası B. Sözleşmelerin şekli I. Genel kural MADDE 12- Sözleşmelerin geçerliliği, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir şekle bağlı değildir. Kanunda sözleşmeler için öngörülen şekil, kural olarak geçerlilik şeklidir. Öngörülen şekle uyulmaksızın kurulan sözleşmeler hüküm doğurmaz.
7. Yeni Borçlar Yasası A. Şekil MADDE 237- Taşınmaz satışının geçerli olabilmesi için, sözleşmenin resmî şekilde düzenlenmesi şarttır. Taşınmaz satışı vaadi, geri alım ve alım sözleşmeleri,resmîşekilde düzenlenmedikçe geçerli olmaz.
8. BORÇ İLİŞKİSİNİN TEMEL ÖGELERİ Borçilişkisinintemelögeleri “taraflar” vetaraflarıilgilendirenbelirlibir “davranış”tır. Taraflardanbiri “alacaklı”(creditor), diğeri” borçlu”(debtor)dur. Belirlibirdavranışdenilentemelöge de “edim” (prestation)olaraktanımlanır. «Edim, aralarındamevcutborçilişkisidolayısıylaalacaklınınborçludanisteyebileceği, borçlunun da yerinegetirmekleyükümlübulunduğubirdavranışbiçimidir»-Bir şeyi vermek, yapmak, yapmamak Kaynak: http://notoku.com/borc-ve-borc-iliskisi-kavrami/#ixzz2L0EYWsw9
9. Edim nedir? «Edimin konusu çeşitli olabilir; örneğin satım sözleşmesinde satıcının edimi, satılan malı alıcıya teslim etmek (vermek) ; hizmet sözleşmesinde işçinin edimi, kararlaştırılmış olan hizmeti görmek (yapmak) ; rekabet yasağı anlaşmasında ise borçlunun edimi, rekabette bulunmamak (yapmamak) tır. O halde edimin konusu, bir şey vermek, bir şey yapmak veya bir şey yapmamak şeklinde ortaya çıkar. Edimin konusunun kanuna (hukuka) , ahlaka ve adaba aykırı olmaması, aynı zamanda imkansız bulunmaması da gerekir (BK. m. 20/1)» Kaynak: http://notoku.com/borc-ve-borc-iliskisi-kavrami/#ixzz2L0ErEfXH
10. SÖZLEŞMENİN TEMEL UNSURLARI İrade-taraflarınözgüristeklerinegöreoluşur. İradeninaçıklanması-Gizlikalmışbiriradedenhukuksalbirsonuçdoğmasımümkündeğildir.İradesöz, yazıveyabelirlibirdavranışlabeyanedilmelidir. Karşılıklıirade-Tanımgereğincesözleşmedeikiiradeaçıklamasıbulunmalıdır. İkitarafınbirbirindenbağımsızvebirbirineuygunaçıklamadabulunmasıgerekir.Taraflardanbiriöneridebulunur (icap), diğertarafdabuöneriyikabuleder. Konu-Taraflararasındameydanagelmesiamaçlananborçilişkisininiçeriğidir.
11. İRADENİN AÇIKLANMASI Taraflardanbirininiradesinin, sözleşmeyapacaktarafayönlendirilmesiveaçıklanmasıgerekir. Örneğinbirşirketyönetimkuruluncayapılacakteklif, yönetimkuruluveyabeyanayetkili organ tarafındankendisineaçıklanmadıkçakarşıtaraf, genelkurulkararındantesadüfenöğrenmişolduğubukararıkabuledemez.
12. İRADELERİN UYUŞMASI Örneğinbirmalınsatışındabirtarafbrüt, diğertaraf net ağırlıküzerindenfiyatbelirlemişlerse, iradeleruyuşmamıştır.(konkordans)
13. SÖZLEŞME SERBESTLİĞİNİN SINIRLANDIRILMASI II. Kesin hükümsüzlük MADDE 27- Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olan sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür. Sözleşmenin içerdiği hükümlerden bir kısmının hükümsüz olması, diğerlerinin geçerliliğini etkilemez. Ancak, bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, sözleşmenin tamamı kesin olarak hükümsüz olur.
14. SÖZLEŞME SERBESTLİĞİNİN SINIRLANDIRILMASI 1. Sözleşmeler, yasanın amir (emredici) hükümlere aykırı olamazlar.(uyuşturucu madde ticareti sözleşmesi) 2. Kamu Düzenine Aykırılık Sözleşmeler kamunun genel düzenine aykırılık taşıyamazlar.
15. SÖZLEŞME SERBESTLİĞİNİN SINIRLANDIRILMASI 3.Ahlakveadabaaykırılık- Örneğin, birçıkarkarşılığındaresmibirihaleyekatılmamayıtaahhütetme, ihaleyefesatkarıştırma,biryarışmadabirincilikkazandırmayıtaahhütetme; birdoktorunmenfaatkarşılığıilaçfirmasıylaanlaşaraksözkonusufirmanınilaçlarınıreçeteyeyazmataahhüdü 4.Kişilik haklarınaaykırılık-Bir kimseninkendirızasıiledahiolsakişilik haklarındanferagatetmesi(vazgeçmesi), buhaklarınaaykırıhükümleriçerensözleşmeleretarafolmasısözleşmeyi geçersiz kılar. Örneğinbirkişininkolununkesilmesitaahhüdündebulunması, köleliktaahhüdündebulunması(ötenazi)
16. SÖZLEŞME SERBESTLİĞİNİN SINIRLANDIRILMASI 5. Edimin Konusunun İmkansız Olması Bir sözleşmede taraflarca karşılaştırılan edimin konusunun objektif olarak imkansız olması.(İmara açık olmayan arsada bina yapımı sözleşmesi)
17. Yeni Borçlar Yasası MADDE 26- Taraflar, bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilirler. II. Kesin hükümsüzlük MADDE 27- Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olan sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür.
18. SÖZLEŞMELERİN GEÇERLİLİĞİ Birhukuksalişleminhükümlerininmeydanagelebilmesiiçin, işleminbelirlikoşullarauyularakyapılmışolmasıgerekir. Sözleşmeler, dahaöncesözüedilenögeleritaşıyorlarsageçerlisayılırlar
19. HUKUK SİSTEMLERİ “Kara Avrupasıhukuku” sistemi Roma hukukukaynaklıolan, ve Kara Avrupasıülkelerindegeçerliolansistemdir. CumhuriyetinilanındansonraTürkhukuksistemi de busistemedahilolmuştur. Kara Avrupasıhukuksistemininbaşlıcaözelliklerişunlardır: 1. Yazısızhaldebulunankurallar, yazılı hale getirilmişvederlenipkanunlardatoplanmıştır. (Anayasa, kanun, tüzük , yönetmelik,gibi) Örfveadethukukuntamamlayıcıkaynağıdurumundadır.
20. KARA AVRUPASI HUKUK SİSTEMİ Kara Avrupasıhukuksistemindeiçtihathukukunyardımcıkaynağıolmaklaberaber , birmahkemeninkararıkendisinivebirüstmahkemeninkararı alt mahkemeyibağlamaz. Başkabirdeyişlebirolaydabelirlibirkararverenmahkeme, benzerbirolaydatamamenbaşkabirkararverebilir. Kaynak: http://www.genegel.net/mybb/hukuk-sistemleri-t-6948.html
21. ANGLOSAKSON (ANGLO-AMERİKAN) HUKUK SİSTEMİ Hukuk, örfveadetkurallarıveçoksayıdamahkemekararıvedağınıkhaldebulunançeşitliyasalardanoluşur. Anglo-Saksonhukuksistemiesasitibarıylaiçtihadîniteliktedir. Bu sistemdeiçtihat (örnekalınanmahkemekararı)hukukunbirkaynağıdır.
22. ANGLOSAKSON (ANGLO-AMERİKAN) HUKUK SİSTEMİ KamuHukuku-ÖzelHukukAyrımıYoktur. Anglo-Saksonsistemindekamuhukukuveözelhukukolarakikiyeayrılmaz. Buna “common law (ortakhukuk)” denir. Özelkişilerarasındakiuyuşmazlıklarhangihukukagöreçözümleniyorsa, devletileözelkişilerarasındakiuyuşmazlıklardaaynıhukukagöreçözümlenir.
23. ANGLOSAKSON (ANGLO-AMERİKAN) HUKUK SİSTEMİ İçtihadi niteliktedir:Anglo-Saksonsistemindeöncekiyargılamalarsonucundaverilenemsalkararlarınoluşturduğumevzuatbüyükönemtaşır. Kaynak: http://www.genegel.net/mybb/hukuk-sistemleri-t-6948.html
24. KULLANIM ALANLARI Kara Avrupası Hukuk sistemi: Kara Avrupası ülkeleri Anglo-Sakson Hukuk sistemi:BüyükBritanya, İrlanda, ABD’ninbüyükbirbölümü( Medenikanunsisteminedahilolan Louisiana hariç), Kanada’nınbüyükbirbölümü(Quebec hariç), AvustralyaveYeniZelanda., DIFC(Dubai International Finance Center)
25. KULLANIM ALANLARI Karma sistemler: Fransa Medeni Kanunu + şeriat: Mısır, Libya, BAE, Katar, Kuveyt, Ürdün, Suriye
26. http://www.translationdirectory.com/images_articles/legal_systems.jpg http://www.translationdirectory.com/images_articles/legal_systems.jpg HUKUK SİSTEMLERİ
27. İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ
28. Yasalbirbelgeolarakinşaat sözleşmesininiçeriği Sözleşmedokümanları: Malsahibi(İşveren)-Yükleniciarasındakianlaşma (Sözleşmeanlaşması) GenelKoşullar ÖzelKoşullar Ekler(Projeveçizimler, Şartnameler ve Diğerekler- İşverenin Yükleniciye verdiği enformasyon/zemin etüdü)
29. Malsahibi(İşveren)-Yükleniciarasındakianlaşma (Sözleşmeanlaşması) Anlaşma, taraflarınarasındakisözleşmenintemeliniteşkileder. Kapsamı: Taraflarınyasalkimlikleriveadresleri, ticaretünvanları İşintanımı(niteliği, türü, miktarı) Süre Fiyat(sözleşmeninbedeli) İşusulüveödemeşekli Uyuşmazlıklarınçözümü (Varsa) Malsahibinintemsilcisininkimliği
30. SÖZLEŞME ANLAŞMASI İşin tanımı: İşinkapsamıveniteliğibelirtilir. Yüklenicininüstlendiğiişbirprojeninbütünüolabileceğigibibirbölümü de olabilir. Süre:Başlangıçvebitişsüreleribelirtilir. (Genellikletakvimgünüolarak) Fiyat: İşin fiyatı belirtilir. İşusulüveödemeşekli:birimfiyat, maliyetartıkâr /ücret, YİD, arsapayıkarşılığı,... ve Hakedişlerleilgiliesaslarbelirtilir
31. SÖZLEŞME ANLAŞMASI Uyuşmazlıklarınçözümü: Uyuşmazlıklarınçözümşeklibelirlenir.(Yargı, tahkim, özelhakem, uzlaşma,...) Uluslararasısözleşmelerdesözleşmenintabiolacağıyasalar, uyuşmazlığınçözümyeri (forum seçimi), uyuşmazlığınçözümündeesasalınacakyasalarseçilebilir.
32. Örnek Dubai Municipality Conditions of Contract: Law and procedure: The law governing the procedure and administration of any arbitration shall be the law of the UAE and Dubai Municipality. Language of arbitration shall be English. Place of arbitration shall be Dubai.
33. Genel Koşullar Borçlar Yasası: E. Genel işlem koşulları I. Genel olarak MADDE 20- Genel işlem koşulları, bir sözleşme yapılırken düzenleyenin, ileride çok sayıdaki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla, önceden, tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleridir. Bu koşulların, sözleşme metninde veya ekinde yer alması, kapsamı, yazı türü ve şekli, nitelendirmede önem taşımaz
34. Sözleşme Genel Koşulları Genelkoşullar, anlaşmanıniçerdiğimaddeleriayrıntılandırır. Taraflarınhakveyükümlülüklerinikapsar. Malsahibinintemsilcisininhakveyükümlülüklerinitanımlar. Standartsözleşmeler, genelkoşullarıkapsar(FIDIC, ICE Conditions of Contract...) Sözleşmedeyeralacakönemliterimleritanımlar: mimar, mühendis, iş, proje, sözleşmedokümanları, gün,...
35. Tanımlar Sözleşme Dokümanları: “The AIA General Conditions of the Contract for Construction AIA Document A201 - 2007, includes a contractual definition of the contract documents in subparagraph 1.1.1: "The Contract Documents are enumerated in the Agreement between the Owner and Contractor (hereinafter the Agreement) and consist of the Agreement, Conditions of the Contract (General, Supplementary and other conditions), Drawings, Specifications, Addenda issued prior to execution of the Contract, other documents listed in the Agreement and Modifications issued after execution of the Contract. A Modification is (1) a written amendment to the Contract signed by both parties, (2) a Change Order, (3) a Construction Change Directive or (4) a written order for a minor change in the Work issued by the Architect."
36. ... And Which Are Not.The same paragraph goes on to identify some documents which definitely are not to be considered as contract documents:"Unless specifically enumerated in the Agreement, the Contract Documents do not include the advertisement or invitation to bid, Instructions to Bidders, sample forms, other information furnished by the Owner in anticipation of receiving bids or proposals, the Contractor�s bid or proposal, or portions of Addenda relating to bidding requirements.�Furthermore, the General Conditions, in subparagraph 3.12.4, clarifies the status of shop drawings and other submittals: "Shop Drawings, Product Data, Samples and similar submittals are not Contract Documents." http://www.dcd.com/oleary/oleary_sepoct_2008.html
37. Tanımlar: örnek 2. DEFINITIONS 2.1 The "Project" is the erection for Owner of a Workstage building as more specifically described in attached Exhibit A. 2.2 The "Work" consists of all of the Design Services (hereinafter defined) in accordance with Sections 3.1 and 3.2 below and the construction services in accordance with Section 3.3 below, including, but not limited to, all of the labor, materials and equipment necessary to complete the Project in accordance with the Contract Documents (hereinafter defined), whether completed or partially completed. Workstage shall be responsible for procuring the design and the construction of the Work consistent with the Owner's Program (hereinafter defined). Workstage shall exercise reasonable skill and judgment in the performance of the Work. 2.3 The "Site" is the place where the Project is located, as indicated on the Site description attached as Exhibit B. 2.4 The "Contract Documents" consist of this Agreement (including all Exhibits and Schedules), any amendments thereto, all Design and Construction Documents whether in existence at the time this Agreement is entered into or whether developed after the execution thereof and any Change Orders. It is the intent of the Owner and Workstage that the Contract Documents include all items necessary for proper execution and completion of the Work. The Contract Documents are complementary, and what is required by one shall be as binding as if required
38. Tanımlar: örnek 2.5 Owner has designated the person below as its designated representative for general management of this Agreement. Any reference to Owner herein is a reference to the person named below, but only in such person's capacity as a representative for Owner.
39. Tanımlar: örnek Best Value: The highest overall value to the state based on objective factors that include, but are not limited to, price, quality, design, and workmanship
40. Tanımlar: örnek DIRECT COSTS, means, unless otherwise provided in the Contract Documents, the cost of materials, including sales tax, cost of delivery; cost of labor, including social security, old age and unemployment insurance, and fringe benefits required by agreement or custom; worker's compensation insurance; project specific insurance; bond premiums, rental cost of equipment, and machinery required for execution of the work; and the additional costs of field personnel directly attributable to the Work.STATE OF OREGON GENERAL CONDITIONS FOR PUBLIC IMPROVEMENT CONTRACTS
41. Tanımlar:örnek Reasonable Cost means: A cost is reasonable if, in nature and amount, it does not exceed that which would be incurred by an ordinary prudent person in the conduct of a competitive business. In determining the reasonableness of a particular cost, consideration shall be given to whether the cost is of a type generally recognized as normal and necessary for the conduct of a Consultant's business or performance of the contract; the restraints and requirements by such factors as generally accepted sound business practices, arm's length bargaining, federal, provincial and local laws and regulations, and contract terms; the action that prudent business persons would take in the circumstances, considering their responsibilities to the owners of the business, their employees, customers, the Government and the public at large; significant deviations from the established practices of the Contractor which may unjustifiably increase the contract costs; and the specifications, delivery schedule and quality requirements of the particular contract as they affect costs. (coûtraisonnable) http://www.acdi-cida.gc.ca/acdi-cida/acdi-cida.nsf/eng/REN-21812509-PCH
42. Tanımlar: örnek DAYS, are calendar days, including weekdays, weekends and holidays, unless otherwise specified.STATE OF OREGON GENERAL CONDITIONS FOR PUBLIC IMPROVEMENT CONTRACTS
43. Tanımlar: örnek “Drawings” means the drawings referred to in the Specification or Bills of Quantities and any modification of such drawings approved in writing by the Engineer and such other drawings as may from time to time be furnished or approved in writing by the Engineer.
44. Tanımlar: örnek NextBusinessDay If a notice delivered by hand or sent by facsimileis delivered or sent (as the case may be) after5:00pm on a day, the notice will be deemed tohave been received on the next Business Day. Notices In this Contract, notices include any approvals,consents, instructions, orders, directions,statements, requests and certificates or othercommunication to be given under this Contract. http://www.mallesons.com/publications/Asian_Projects_and_Construction_Update/Asian_Projects_and_Construction_Update_6_September_2003.pdf
45. Tanımlar: Örnek “Since being decided by the Louisiana Supreme Court on April 8, 2008, Sher v. Lafayette Insurance Company 1 has already gained the status of cite-worthy authority when it comes to the interpretation of flood exclusions in insurance contracts. 2 Without a single dissent on the supreme court's treatment of defining "flood" within the commercial all-risk insurance policy, the Orleans Parish District Court and Fourth Circuit Court of Appeal's decision to grant insured Sher's motion for partial summary judgment in favor of coverage was unanimously overturned by the court. 3Sher claimed that the word "flood" was ambiguous within the water-damage exclusion 4 Relying on cases holding that flooding from a burst water main was not a "flood" within the meaning of similar policies and was not excluded damage, 5 as it was unclear if "flood" was meant to encompass both natural and man-made floods. Sher carefully laid out a definitional interpretation of flood predicated upon the flood's cause being either natural or man-made. 6 This distinction was to be drawn so that the exclusion was provided for natural floods, but not supposed man-made floods. 7 Despite the lower courts' finding that the use of "flood" in the water-damage exclusion provision was ambiguous and strictly construed against the insurer, the Louisiana Supreme Court held that "flood" as used in the policy was not ambiguous when given its generally prevailing meaning. ”Southern University Law Review ARTICLE: WHAT DOES FLOOD MEAN TO YOU? THE LOUISIANA COURTS' STRUGGLE TO DEFINE IN SHER V. LAFAYETTE INSURANCE COMPANY Spring, 2010 37 S.U. L. Rev. 289 Author Natasha Fossett *
46. Tanımlar:FIDIC 1.1.3.1 EsasTarih,Teklifin (İhaleBelgelerinin) sunulacağı en son tarihten 28 günöncesindekitarihanlamınagelmektedir. 1.1.3.2 BaşlamaTarihi, SözleşmeAnlaşmasındaaksibelirtilmediğisüreceAlt-Madde 8.1 [İşlerinBaşlaması] kapsamındabildirilmişolantarihanlamınagelmektedir
47. Entegrasyon maddesi This Agreement and the exhibits attached hereto contain the entire agreement of the parties with respect to the subject matter of this Agreement, and supersede all prior negotiations, agreements and understandings with respect thereto. This Agreement may only be amended by a written document duly executed by all parties. Kaynak:http://www.expertlaw.com/library/business/contract_clauses.html#1
48. Entegrasyon maddesi "This Contract constitutes the entire agreementbetween the parties and sets out a full statement ofthe contractual rights and liabilities of the parties inrelation to the Works and no negotiations betweenthem nor any document agreed or signed by themprior to the date of this Contract in relation to theWorks is of any contractual effect.“ http://www.mallesons.com/publications/Asian_Projects_and_Construction_Update/Asian_Projects_and_Construction_Update_6_September_2003.pdf
49. Entegrasyon maddesi MADDE 14. SÖZLEŞMENİN BÜTÜNLÜĞÜ SÖZLEŞME, TARAFLAR arasındaki tüm hususları düzenleyen tek metin olup, daha önceki tüm sözlü, yazılı muhaberat ve anlaşmalar, SÖZLEŞME’nin yürürlüğe girmesiyle hükümsüz kalacaktır. SÖZLEŞME hükümleri ancak tarafların yazılı anlaşmaları ile değiştirilebilir. FARMEGE MEDİKAL TEKNİK JCI_FMS HİZMET SÖZLEŞMESİ
50. Özel Koşullar ÖzelKoşullarstandartmaddelerinmodifikasyonundakullanılır. Her projeninyasal, fiziksel, iklimselveyerelkoşullarıfarklıdır. Modifikasyonbunedenlerlegerekliolabilir. Standartformlarınsözkonusuprojeninözgünkoşullarınauyarlanmasındakullanılabilirler.(Örneğinhastaneyakınındaçalışılacaksasesleilgilikısıtlamalar)
51. Özel Koşullar Dubai BelediyesiStandartFormundaİsrailboykotu. İş programı şartnamesi Geoteknik ‘baseline’ raporu Değer mühendisliği şartnamesi Olumsuz istisnai hava koşulları şartnamesi
52. Özel Koşullar: örnek Infection Control During Construction This section applies to relevant health care facilities remaining occupied whilst alterations or new works are carried out. During the construction, demolition or renovation of buildings increased air-borne particles originating from dry soil, dust or fragmenting building materials are common. This can be exaggerated by prevailing climatic conditions. Resultant air pollution can cause hazards to patients, staff or visitors by: Increased particulate matter in breathing air - this is obviously important for patients with respiratory disease Conveying toxic substances, e.g. asbestos fibres Conveying an increased load of pathogenic micro-organisms, e.g. fungi. This has resulted in serious disease in some patients such as those who are immunocompromised.
53. Özel Koşullar: örnek Workmanship and Materials Origins Preference shall be given to the use of materials, components, equipment and other items which are manufactured or originate within Australia. Mal ve malzemenin menşei Katılım şartları, AB üyesi ülkelerden veya diğer özel uygulamalar tarafından onaylanan program kapsamında yeralan ülkelerden ve bölgelerden ihaleye katılan bütün gerçek ve tüzel kişiler için açık ve eşittir. Bu sözleşme kapsamında temin edilecek bütün malzemeler AB üyesi ülkeler ile AB’ne Aday Ülkeler (Bulgaristan, Hırvatistan, Romanya, Makedonya, Türkiye), MEDA Akdeniz Ülkeleri (Cezayir, Mısır, Gazze ve Batı Şeria, İsrail, Ürdün, Lübnan, Malta, Fas, Suriye, Tunus, Türkiye), Avrupa Birliği Ekonomik Bölgesi Ülkeleri ‘nden (Izlanda, Liechtenstein, Norveç) temin edilmelidir
54. Özel koşullar: maddelerin çıkarılması 20.2 Limit on Liquidated Damages Clause 35.7 “Limit on Liquidated Damages” of the General Conditions of Contract is deleted from this Contract. 20.3 Bonus for Early Completion Clause 35.8 “Bonus for Early Practical Completion” of the General Conditions of Contract is deleted from this Contract. AS2124
55. Özel koşullar: Madde eklenmesi 15. EXCEPTED RISKS AND DAMAGE TO PERSONS AND PROPERTY OTHER THAN WORKS The following is added to Clause 16.3 “Excepted Risks” of the General Conditions of Contract: (g) act of terrorism. Subclause (iv) of Clause 17.1 “Indemnity by Contractor” of the General Conditions of Contract is deleted from this Contract. AS2124
56. Özel koşullar: Maddenin değiştirilmesi 18. COSTS OF TESTING Clause 31.7 “Costs of Testing” of the General Conditions of Contract is deleted and replaced with the following: If testing is carried out to fulfil a requirement of the Specification for the purpose of verifying conformance with the Contract, the costs of and incidental to that testing shall be borne by the Contractor. If further testing is carried out as result of a direction by the Superintendent, costs of and incidental to testing shall be borne by the Principal or shall be valued under Clause 40.5 and paid by the Principal to the Contractor unless: (d) the test shows that the material or work is not in accordance with the Contract; (e) the test is in respect of work under the Contract covered up or made inaccessible without the Superintendent’s prior approval where such was required; or (f) the test is consequent upon a failure of the Contractor to comply with a requirement of the Contract AS2124
57. Öncelikler Genelkuralolarak : GenelKoşullarveÖzelKoşullararasındatutarsızlıkolmasıhalindeÖzelKoşullarönceliktaşır. Genel ilke: Spesifikolangenelolanagöreönceliktaşır
58. Sözleşmedokümanlarınınarasındakitutarsızlıklarınyorumu Sözleşmedokümanlarınınarasındakitutarsızlıklarınyorumu Dokümanlararasındatutarsızlıkvarsa, spesifikolanınönceliğivardır. Çizimlerarasındatutarsızlıkvarsadahaayrıntılıolançiziminönceliğivardır (1/5, 1/20'yegöreönceliklidir; detaylaraynıayrıntıdüzeyindeiseyeniolanıönceliklidir)
59. Öncelikler Genel ilkeler doğrultusunda aşağıdaki sözleşme dokümanlarının öncelik sırasını belirleyiniz. (En öncelikli olana 1 veriniz) 1/20 çizimler -18.02.2010 tarihli 1/5 çizimler -18.02.2010 tarihli !/100 çizimler-17.10.2009 tarihli 1/5 çizimler -20.05 2010 tarihli
60. Sözleşme dokümanlarında eksiklikler Sözleşmebirbütünolarakyorumlanır. Sorununcevabıöncesözleşmeninparçasınıteşkiledendiğerdokümanlardaaranır. Gözebatacakboyuttakieksikliklerinyüklenicitarafındangündemegetirilmesibeklenir.
61. Sözleşme dokümanlarında hatalar Gözebatacakboyuttakieksikliklerin/hataların yüklenicitarafındangündemegetirilmesibeklenir. Argeros &Inc. V. Commonwealth: Yüklenici Pennsylvania Ulaştırma Departmanı’nın bir işinde teklif dokümanlarında ve sözleşmede ağırlığı “yaklaşık 180 ton” olarak belirtilmiş olan, gerçekte 260 ton olan köprüyü boyamış, işin sonunda ek ücret talep etmiş, talebi mahkemece reddedilmiştir. (Stephen D. Butler,Robert F. Cushman, ConstructionChangeOrderClaims, aspen, 2010, s.14)
62. SözleşmeMaddelerininYorumu Uyuşmazlıkçıktığındasözleşmemaddelerinasılyorumlanır? Sözleşmebirbütünolarakyorumlanır. Sözleşmeninparçalarıbirbirinitamamlar. Sözleşmemaddeleriyazıldıklarışekildeyorumlanır (Yazılmalarıgerektiğişekildedeğil)
63. Sözleşmemaddeleriyazıldıklarışekildeyorumlanır “TheContractorshall do xxxxandyyyy in accordancewiththespecification.” Xxxx’in şartnameye uyması bekleniyor mu? Daha açık madde:“TheContractorshall do bothxxxxandyyyy in accordancewiththespecification.” http://www.eis.mdx.ac.uk/ncpm/Contract%20Interpretation.pdf
64. Tarafların maksatları Hakimler/hakemlerveyauzlaştırıcılartaraflarınsözleşmeyevarıldığıandakiniyetlerinigözönünealırlar. Taraflarınmaksatlarının en somutgöstergesisariholarakyazılmışolansözleşmemaddeleridir. Sarihmaddeleryoksa, o zamantaraflarınsözleşmeperformansısüresincesergilemişolduklarıdavranışlargözönünealınır.(Örneğinuygulamadageçerliprosedürler, ticariörfveteamüllerizlenir)
65. ContraProferentem Bu genelkuralagöremuğlak (birdenfazlayorumaimkanveren) birmadde, o maddeyikalemealantarafınaleyhineyorumlanır. Maddebirdenfazlayorumaimkanvermelidir. Örnekolay: Birdrenajkanalıyapımıileilgilisözleşmedebirimfiyatındolguyuiçeripiçermediğiaçıkdeğildi. Yüklenici, dolguiçinayrıcaödemeyapılmasıgerektiğiniiddiaediyordu. Başmühendisisedolgununbirimfiyatadahilolduğunuilerisürüyordu. Yargıyagidildiğindeyargıç, ilgilisözleşmemaddesininmuğlaksayılabileceğineveyüklenicininteklifverdiğisıradabuhususuaçıklığakavuşturmakonusundabirsorumluluğubulunmadığınakararverdi.
66. ContraProferentem Örnek: “Masraflar, rapor yazma, bilirkişi ücretleri, makul seyahat ücretlerini içerir.” “İçerir” in anlamı: Bunlardan ibaret midir? (Başka masrafların yanında) Bunları da içerir mi?
67. ContraProferentem AvrupaSözleşmeYasalarıİlkeleri (European Principles of Contract Law) tarafından 2006 dabenimsenmiştir.
68. Ambiguities. Both parties and their attorneys have participated in the drafting of this Agreement and neither party shall be considered the “drafter” for the purpose of any statute, case, or rule of construction that might cause any provision to be construed against the drafter of the Agreement. http://contractman.blogspot.com/2010/04/ambiguity.html
69. Borçlar Yasası 2011 MADDE 23- Genel işlem koşullarında yer alan bir hüküm, açık ve anlaşılır değilse veya birden çok anlama geliyorsa, düzenleyenin aleyhine ve karşı tarafın lehine yorumlanır. GEREKÇESİ: MADDE 23- 818 sayılı Borçlar Kanununda yer verilmeyen, “III. Yorumlanması” kenar başlıklı yeni bir maddedir. Tasarının tek fıkradan oluşan 23 üncü maddesinde, genel işlem koşullarının yorumlanması düzenlenmektedir. Maddeye göre, açık ve anlaşılır olmayan veya birden çok anlama gelen genel işlem koşulları, düzenleyenin aleyhine ve diğer tarafın lehine yorumlanır. Bu esaslar, 4721 sayılı Türk Medenî Kanununun 2 nci maddesinde öngörülen dürüstlük kurallarının, genel işlem koşullarının yorumlanması bakımından özel bir uygulama alanı oluşturur. Gerçekten, düzenleyenden, sözleşme koşullarını dürüstlük kurallarının gerektirdiği önemi vererek hazırlaması beklenir. Sözleşmede açık olmayan veya duraksamaya sebep olan noktalar, düzenleyen aleyhine yorumlanacaktır. Sözleşme hükümlerinin düzenleyen aleyhine yorumlanması için, düzenleyenin o sözleşme bakımından uzman olması da gerekmez. Aksine bir çözüm tarzı, bir genel hukuk ilkesi olan, “çelişkili davranma yasağı”na (nemoaudiaturpropriamturpitudinemallegans) aykırı düşer. Sonuç olarak, bu tür genel işlem koşulları daima diğer taraf lehine yorumlanır. Nitekim, Roma hukukundan gelen “in dubiocontrastipulatorem” (Sözleşme, şüphe hâlinde düzenleyen aleyhine yorumlanır) genel ilkesinden de aynı sonuç çıkmaktadır. Bu genel ilke ve buna uygun olan madde, sözleşmeyi veya sözleşmedeki bir hükmü ya da bir sözcüğü kaleme alanın, onu istediği gibi ifade etme olanağına sahip bulunması sebebiyle, kaleme aldığı metnin kendi aleyhine yorumlanmasına katlanması gerektiği düşüncesine dayanmaktadır. Aynı şekilde, bir hükmü düşündüğü gibi yazmamış olan kişinin, “bu hüküm şöyle anlaşılmalıdır.” şeklinde, sonradan yapacağı yorum haklı sayılamaz. Alman Medenî Kanunun (BGB) 305c maddesinin ikinci fıkrasında benzer bir düzenlemeye yer verilmiştir.
70. ContraProferentem: örnek Record Steel v United States The dispute in this case involved whether a design-build contract required foundations to be over-excavated. The design-builder argued that the contract unambiguously made over-excavation a design recommendation—not a design requirement. In the alternative, it argued that if the contract was ambiguous, then the ambiguity was latent and should be construed against the government.
71. Örnek: Yüksek Fen Kurulu Kararı 2012/55 «Yüklenicinin görüş ve talebi; Zemin kattaki 3 adet betonarme döşemenin betonarme projesinde olmadığı için yapılmaması, idarenin önerdiği şekilde imalatın yapılması durumunda, bedelinin iş artışı kapsamında yapılarak ödenmesi gerektiğine, Asansörün taşıyıcı sistemi ile ilgili projelerde plan ve detay olmadığı için, yapılacak olan asansörün taşıyıcı sisteminin bedelinin iş artışı kapsamında ödenmesi gerektiğine, …»
72. Örnek İdarenin görüş ve değerlendirmesi; Projelerde plan ve detayı olmayan asansörün taşıyıcı sistemi ile ilgili olarak, mimari, makine tesisatı ve elektrik tesisatı uygulama projelerinde asansörün çizilmiş ve teknik şartnamede özelliklerinin belirtilmiş olmasının asansörün varlığını ortaya koyduğu, asansörün çalışması için taşıyıcı sisteminin olmasının teknik bir zorunluluk olduğu, uygulama projelerinin anahtar teslimi götürü bedel sözleşmesinin eki olduğu, dolayısıyla imalatın bedelsiz yapılması gerektiğine…
73. Örnek: Karar: Asansörün taşıyıcı sistemi ile ilgili olarak; mimari, elektrik ve sıhhi tesisat uygulama projeleri ile elektrik işleri mahal listesi ve teknik şartnamesinde yer alan asansörün yapılacağında hiçbir tereddüd olmadığı, bu nedenle asansörün mütemmim cüzü olan taşıyıcı sisteminin de teknik zorunluluk nedeniyle yapılması gerektiği, Değerlendirilmekte olup, söz konusu imalatlar yapılmadığında binanın kullanılmasının da mümkün olmayacağı ve “Anahtar Teslimi Götürü Bedel” teklifin özüne de uygun düşmeyeceği açıktır.
74. ContraProferentem: örnek The government argued that the contract expressly and unambiguously required the design-builder to over-excavate the foundation. After carefully examining the relevant contract provisions, the Court of Federal Claims found the contract to be latently ambiguous and saddled the government with the financial responsibility of the over-excavation. U.S. Court of Federal Claims, Record Steel and Construction v United States, 62 Fed Cl 508 (October 19, 2004). http://www.irmi.com/Expert/Articles/2005/Loulakis01.aspx
75. ContraProferentem Sözleşmemaddesindekimuğlaklık, yükleniciyeteklifvermesırasındadurumuaçıklığakavuşturmasorumluluğuyükleyecekdüzeydeise o zamanyüklenicininyorumugeçersizsayılır. Örneğinprojedeikikatıbirbirinebağlayacakmerdivenveyaikibölümüayıracakkapıgörülmüyorsa, yüklenicibudurumuaçıklığakavuşturmakzorundadır.
76. Soru: Sözleşmenizde aşağıdaki gibi bir madde bulunması ve “daha kaliteli” ya da “daha fazla miktarda” iş konusunda tereddütlerin olması durumunda nasıl hareket edersiniz? “Inthecase of an inconsistencybetweenPlansandSpecificationsorwithineitherdocument not clarifiedbyaddendum, thebetterqualityorgreaterquantity of Workshall be provided in accordancewiththeOwnerorOwner'sAuthorizedRepresentative'sinterpretation in writing.”
77. Sözleşmeleri kim hazırlar? Sözleşmelergenellikleişverenyadaişverenintemsilcisitarafındanhazırlanır. Yadaişverenözelkoşullarlatakviyeettiğistandartbirsözleşmeformunubenimsemişolabilir.(SFCC) Bu nedenlesözleşme, genellikleişvereninçıkarlarınıgözetecekbirbiçimdehazırlanmışolur.
78. Teklif Teklifverenyüklenici, özgür iradesiyle sözleşmekoşullarınıkabuletmişsayılır. Bu dayükleniciriskininarttığıanlamınagelir
79. Ne yapılmalıdır? Sözleşmeyiokurken “kırmızıbayraklı” maddelereözeldikkatgerekir. Standartsözleşmeformlarındayapılandeğişiklikleredikkatetmekgerekir.
80. Sözleşmelerde riskli maddeler Sözleşmeler “riskli” maddeleriçerirler. Bu maddelermalsahibiileyükleniciarasındauyuşmazlıklarıntemelnedenlerinioluşturur
81. Önemli sözleşme maddeleri Sözleşmedegeçerliolanyasa İhtilaflarınçözümşekli Değişiklikler Gecikmelervesüreuzatımı Olumsuz (istisnai) hava koşulları Mücbir sebepler Öngörülemeyensaha (şantiye)koşulları Tazminat Kabul süreçleri Sözleşmeninsonaermesi
82. Sözleşmedegeçerliolanyasalar Uluslararasısözleşmelerdetaraflarsözleşmedegeçerliolanyasanınseçimindeserbesttirler. Kara Avrupası (MedeniKanun) ve Anglo Amerikansistemleriarasındatemelfarklılıklarınbulunduğudaimahatırlanmalıdır.
83. İhtilafların çözüm şekli Yargı Tahkim Alternatifuyuşmazlıkçözümsistemi Nihai mi? Kaçaşamalı? Taraflarcakabuledilmişprosedürler?
84. İhtilafların çözüm şekli DISPUTE RESOLUTION Any dispute or difference of any kind whatsoever between the Employer and the Sub-contractor arising under out of or in connection with this Agreement shall be referred to arbitration in accordance with the provisions of the Arbitration Ordinance or any statutory modification thereof for the time being in force and any such reference shall be deemed to be a submission to arbitration within the meaning of such Ordinance. The reference shall be a domestic arbitration for the purpose of Part II of the Arbitration Ordinance (Cap. 341). The Hong Kong International Arbitration Centre Domestic Arbitration Rules (the Arbitration Rules) shall apply to any arbitration instituted in accordance with this Clause 16 unless the parties agree to the contrary. Notwithstanding Article 8.2 and Article 13 of the Arbitration Rules, the place of meetings and hearings in the arbitration shall be the Hong Kong Special Administrative Region unless the parties otherwise agree.
85. Değişiklikler Formel/Konstrüktif değişiklikler
86. Değişiklikler Malsahibiveyükleniciyapımsüreciiçindesözleşmeningerektirdiğiişinbileşimiveyakapsamıkonusundaanlaşmazlığadüşebilirler. Sözleşmeningerektirdiğiişindeğiştirilmesi “variation” (İngilizterminolojisi) veya “change”(Amerikanterminolojisi) adınıalır
87. Değişiklikler Değişiklikler, projeninmaliyetinde de değişikliklereyolaçarlar. Bu durumdataraflar,aradakifarkınkimintarafındankarşılanacağıkonusundasözleşmehükümlerinebaşvururlar. Bu nedenle, sözleşmenin “Değişiklikler” maddesininsariholmasıönemtaşır.
88. Formeldeğişikliklermaddesi (Formal changes clause) Formeldeğişikliklermaddesi, sözleşmedeyeralan “Değişiklikler” maddesiçerçevesinde, genellikleyazılıtalimatlatalepedilendeğişikliklerdir
89. Örnek “The Engineer shall make any variation of the form, quality or quantity of the Works or any part therefore that may, in his opinion, be necessary and for that purpose, or if for any other reason it shall, in his opinion be desirable he shall have power to order the Contractor to do and the Contractor shall do any of the following: a.Increase or decrease the quantity of any work included in the contract b. Omit any such work c. Change the character or quality of kind of any such work d. Execute additional work of any kind necessary for the completion of the works and no such variation shall in any way vitiate or invalidate the contract, but the value, if any, of all such variations shall be taken into account in ascertaining the amount of the contract price.” FIDIC 1987 Ed. Clause 51
90. Değişiklikler maddesinin içeriği Miktar: KamuİhaleSözleşmeleriKanunu , anahtarteslimigötürüişlerdeilaveişlerisözleşmebedelinin %10'u, birimfiyatusulüişlerde %20 )BakanlarKurulukararıile %40'akadararttırılabilmeşartıyla) sınırlandırmıştır.(M.24) SuudiArabistanİhaleŞartnamesi, malsahibinintalebedebileceğideğişikliklerinmiktarınısınırlandırmaktadır. Malsahibisözleşmetutarının %20 artışı(veyaeksilişi) içindekalandeğişiklikleriyüklenicidentalebetmehakkınıkendinesaklamıştır.
91. İçerik Değişikliktalimatınıkimverebilir? Sözleşme, değişikliktalebininkimintarafındanyapılmasıgerektiğineilişkinbirhükümiçermelidir.(Architect,Engineer, Contracting officer, Superintending Officer,Supervisor....)
92. İçerik Şekil:Sözleşme, değişikliklerinşeklineilişkinbirmaddeiçermelidir: No such variations shall be made by the Contractor without an order in writing of the Engineer. No Oral Modification or Waivers. The terms herein may not be modified or waived orally, but only by an instrument in writing signed by the party against which enforcement of the modification or waiver (as the case may be) is sought.
93. İçerik Neyin değiştirilebileceği: Sözleşme, neyindeğiştirilebileceğineilişkinmaddeleri de içermelidir. Kontrolluğun, Yüklenicininyapımyöntemlerivesüreplanlamasıylailgilideğişikliktaleplerigenellikleanlaşmazlıkkaynağıolmaktadır. (Dubai BelediyesiStandartSözleşmesi: ....Change any specified sequence or timing of construction of any part of the Works)
94. Kardinal değişiklik Kardinal değişiklik (Cardinal change)nedir? Taraflarınsözleşmedeüzerindeanlaşmayavardıklarıişkapsamını (veyaişniteliğini) büyükölçüdedeğiştirentaleplerdir. Örnek: Yanyanaikiarsadainşaedilmekteolanbürobinasınınvekonutkompleksininbirbirinetünellebağlanmasınailişkintalep. Kat ilavesi
95. «Cardinal Change. A significant change in contract work that causes a major deviation from the original purpose of the work, or the intended method of achievement, or causes a revision of contract work so extensive, significant, or cumulative that, in effect, the contractor is required to perform a very different work from that described in the original contract. Such changes are impermissible «Procurement Policy - Rev 20Jan12.doc SKAGIT TRANSIT, January 20, 2012
96. Kardinal değişiklikler (örnek) Saddler v. United States: Kazı miktarının 8,000 kübik yardadan, 13,000 kübik yardaya çıkması KecoIndustries v United States: 911,000 USD sözleşme bedelli hastane sözleşmesinde 99,000 USD payı olan hastabakıcı ünitesinin iptal edilmesi
97. Kardinal değişiklik KamuİhaleSözleşmeleriKanunu (M. 24) sözleşmekapsamındayaptırılabilecekilaveişlerde a.sözleşmeyeesasprojeiçindekalması b.idareyikülfetesokmaksızınasıliştenayrılmasınınteknikveekonomikolarakmümkünolmamasışartınıaramaktadır.
98. Kardinal değişiklik Formeldeğişikliktaleplerininsayısınınvekapsamınıntaraflarınbeklentileriniaşması Yüklenicidenbeklenenişin, yeniveözündefarklıbirişhalinedönüşmesi “...A change becomes cardinal only when it surpasses the scope of predictable changes.” (Irv. Richter, Roy, S. Mitchell, Construction Law Handbook, Reston, 1982, s. 955)
99. Kardinal değişiklik:örnek “This situation arose in the UK case of Blue Circle Industries v Holland Dredging Co (1987). The works involve dredging in Larne Lough in Ireland to enable larger vessels to dock. The tender referred to the dredged material being deposited in areas approved by the public authorities, the intention being to discharge the material excavated in suitable areas in the lough. Resistance to the plan came from several quarters including the Larne Harbour Board and as a result an alternative plan was agreed to use the excavated material to form an artificial bird island. It was argued by the contractor that this was not a variation to the works within the confines of the contract but a separate contract in its own right. “ http://www.longworthconsulting.co.uk/news%20construction%20contract%206.htm
100. Kardinal değişiklik:örnek Costain Civil Engineering Ltd v Zanen Dredging and Contracting Co Ltd (1996). Döküm alanının marinaya dönüştürülmesi
101. Kümülatif etki doktrini Kümülatifetkidoktrini(Cumulative impact doctrine) Değişikliktalimatısüreciboyuncaöngörülemeyenmaliyetlereyolaçanveişinifasınıolumsuzetkileyençoksayıda emir. (Air-A-Plane Corporation vs. US – 1000 değişiklikemri)Air-A-Plane Corporation , Amerikanordusukimyabirliğiiçin 1100 dumanjeneratörüimaletmeküzerebirsözleşmeimzalamıştır. Sözleşmeninyürürlüğegirmesindensonraişveren, ardardadeğişiklikemirlerivermiştir. Bu değişikliklerinsayısıbirimalatsözleşmesini, birtasarımvegeliştirmesözleşmesinedönüştürmüştür. Cumulative Impact: Where It Came from, Where It’s Going and What Matters in Court  By Edward Meehan and Robyn Quattrone http://www.constructionexec.com/Issues/February_2009/Special_Section4.aspx
102. İçerik Ne zaman: Sözleşme, formeldeğişikliktaleplerinin ne zamanyapılabileceğineilişkinbirmaddeiçermelidir. Örneğinprojeninteslimindensonrayapılacakdeğişikliktalebi, yenibirsözleşmeiçin “icap” kabuledilebilir. Sözleşme, değişikliktaleplerininYüklenicitarafından ne kadarsüreiçindekarşılanmasıgerektiğineilişkinbirmadde de içermelidir.
103. Konstrüktif değişiklikler (Constructivechanges) Burada “konstrüktif”, “dolaylı” anlamındakullanılmıştır. Bu türtalepler, sözleşmedeyerverilenDeğişikliklermaddesinegörebiçimlendirilmemişolantaleplerdir. Konstrüktifdeğişiklikler, yüklenicinintoplammaliyetiniarttıranvedeğişikliklerenedenolanşifahitalimatveolaylardır
104. Konstrüktif değişiklikler Çizim, projeveşartnamedekihataveeksikler Örnek:(Avustralya Standard Contract no.2124) Subject to the provisions of Clause 12, the Principal(Owner) shall be responsible for and bear the cost of any discrepancies or errors in or omissions from the Drawings or Specifications or other written information supplied by the Principal or the Superintendent to the Contractor.
105. Konstrüktif değişiklikler Malzemeveimalatınhatalıreddi Malsahibihatalıolarak, yüklenicininkullandığıyöntemleriveyamalzemelerireddederse, bunlarındeğiştirilmesineyöneliktalepbirkonstrüktifdeğişikliktalebiolarakkabuledilebilir. Bu durumdayüklenicininaradakimaliyetfarkınıtalebetmehakkıdoğar.
106. Konstrüktif değişiklikler Aşırıgözetim(overinspection) Malsahibi, yüklenicininçalışmasınıdenetlemehakkınasahipolmaklabirlikte, buhakyüklenicininverimliçalışmasınıengelleyecekşekildekullanılamaz. Örneğinsözleşmedeüzerindeanlaşmayavarılandeneylerindışındadeneyyapmasınıtalebedervedeneysonuçlarıyapılanişinkusurluolmadığınıkanıtlarsa, yüklenicideneymasraflarınıtalebetmeyehakkazanır.
107. Konstrüktif değişiklikler Yüklenicinin verimliliğini düşürme(disruption) Malsahibinin(veya malsahibinin diğer yüklenicilerinin) şantiyeninbulunduğuarsayakomşuarsayapissuboşaltması, yüklenicininperformansınıolumsuzyöndeetkileyenbirdavranıştır.
108. Konstrüktif değişiklikler İşverenin ihtiyaç programında revizyonlar/ sözleşmede üzerinde mutabakata varılan yöntemlerden farklı bir yöntemin “dikte” edilmesi:Sözleşmede üzerinde mutabakata varılmış prosedürlerin İşveren tarafından değiştirilmesi (beton hazırlama).
109. Konstrüktif değişiklikler İşin hızlandırılması: İşveren, yüklenicinin süre uzatımına hak kazanmasına rağmen süre uzatımını vermezse, yüklenici işin hızlandırılması için katlanmış olduğu ek masrafları işverenden talep edebilir. Örnek: PathmanConstructionco. İşveren, kışın yaklaşması gerekçesiyle yükleniciyi işi süresinden önce bitirmeye zorlamış ve gecikme tazminatı uygulayacağını bildirmiştir.Construction Change Order Claims, Stephen D. Butler,Robert F. Cushman, Aspen, 1995, s.59
110. istisnalar Performans şartnameleri: sözleşmede performans şartnamelerinin kullanılması, riski Yükleniciye aktarır.
111. Gecikmeler
112. Gecikmeler Taraflar, işin süresi konusunda anlaşmaya varırlar. Ancak, işin süresi farklı nedenlere bağlı olarak değişmeye uğrar. Bu nedenle her sözleşmede gecikmelerle ilgili bir madde bulunur. Taraflarıngecikmelerleilgilisorumluluklarıvehaklarınınkaynağısözleşmeninkendisidir
113. Gecikme kategorileri Kabul edilebilir (affedilebilir) gecikmeler Kabul edilemezgecikmeler Eşzamanlıgecikmeler
114. Gecikme kategorileri
115. Kabul edilebilir gecikmeler Birgecikmeninkabuledilebilirnitelikteolupolmamasıüçkriteregöredeğerlendirilir: 1. Gecikmeyenedenolanfaktöryüklenicitarafındanöngörülebilirmiydi? 2. Gecikmeyenedenolanfaktöryüklenicinindenetimindemiydi? 3. Gecikmeyenedenolanfaktöryüklenicininkusuruyadaihmalinden mi kaynaklanıyordu?
116. Kabul edilebilir gecikmeler Öngörülebilirlikkriteri Gecikmeyenedenolanfaktörün ‘tecrübeli’ biryüklenicitarafındanöngörülüpöngörülemeyeceğideğerlendirilir. Yüklenicininişitecrübesiningerektirdiği ‘öngörü’yesahipolmasıbeklenir
117. Kabul edilebilir gecikmeler Mücbirsebepler Hükümetlerinyaptığıişlemler Yangın, sel, salgınhastalık Grev, ambargo, karantina Olağandışı (olumsuzistisnai)havakoşulları Veyukarıdasayılannedenlerebağlı alt yüklenicigecikmeleri Öngörülemeyenfaktörlerarasındasayılır.
118. Kabul edilebilir gecikmeler İstisnalar İçindeyanmaktaolankömürocağıbulunanbirarsadakazıyapmayıtaahhütedenyüklenicininyangını ‘öngördüğü’ kabuledilir. Yıllardırsürmekteolankarantinaveambargolar Kronikgrev
119. Kabul edilebilir gecikmeler Yüklenicinindenetimikriteri Yüklenicigecikmeyenedenolanolayınmeydanagelmesineengelolabilirmiydi? Olayınmeydanagelmesinerağmenişdevamedebilirmiydi?
120. Yüklenicinin denetim kriteri: örnek Example 1: Either seller or buyer will be excused from the obligations of this contract to the extent that performance is delayed or prevented by any circumstances (except financial) reasonably beyond its control or by fire, explosion, mechanical breakdown, strikes or other labor trouble, plant shutdown, unavailability of raw materials… Satıcıveyaalıcı,(finansalolaylarhariçolmaküzere) makuldüzeydedenetiminindışındaolanherhangibirolayveyayangın, patlama, mekanikarıza, grev, işgücüteminindegüçlük, fabrikakapanması, hammeddeteminindegüçlükler,... den dolayıifanıngecikmesiveyaengellenmesidurumundasözleşmeselyükümlülüklerindenkurtulacaktır
121. Örnek Example 2: When drilling or other operations are delayed or interrupted by lack of water, labor or materials, or by fire, storm, flood, war, rebellion, insurrection, riot, strike differences with workmen, or failure of carriers to transport or furnish facilities for transportation, or as a result of some order, requisition or necessity of government, or as a result of any cause whatsoever beyond the control of the lessee…. Kazıyadaherhangibiroperasyonsırasındasusıkıntısı, işgücüveyamalzemeteminindegüçlük, yangın, fırtına, sel, savaş, isyan, ayaklanma, başkaldırma, işçilerletoplusözleşmesorunları, taşımaaraçlarınıntaşımayıgerçekleştirememesi, yadataşımaiçingerekliolanaklarısağlayamaması, yadahükümettarafındanverilen emir yadagörülenlüzum, yadakiracınındenetimidışındaolanherhangibirneden....
122. Örnek 1. örnekte “makuldüzeydedenetiminindışındaolanherhangibirolayveyayangın....” ibaresinde “veya” sözcüğünün “makuldüzeydedenetiminindışındaolanherhangibirolayveyayangın....” ibaresiniTAKİPetmişolmasıyangın, vs . gibiolaylarıntaraflarcadenetilebilirolmasıhalinde de mücbirsebepolarakkabuledilebileceğiyorumunugetirmektedir.
123. Örnek 2. örnekteise “kiracınındenetimidışındaolanherhangibirneden....”ibaresininmücbirsebepsayılabilecekolaylarınlistesindensonrayeralmışolması, ifayıgerçekleştiremeyentarafınsözkonusuolayındenetimidışındacereyanettiğiniispatlamasınıgerektimektedir.
124. Yüklenicininkusuruveyaihmalikriteri Yüklenicininkusuruveyaihmalikriteri Örneğinbelirlibirhammaddeyiteminedemeyenyüklenici, buyükümlülüğünüyerinegetirmesininimkansızolduğunu ispatlamakzorundadır.
125. İşverenin (müşterinin) nedenolduğugecikmeler İşverenin (müşterinin) nedenolduğugecikmeler İşyerinizamanındateslimetmeme Aşırısayıdadeğişikliktalebi Yüklenicininçalışmasınaengelolma(veriminidüşürme) (Örnek: Yüklenicininçalıştığıyerepissuboşaltma) Yükleniciadınateminetmeyitaahhütettiğiizinlerialmama Sözleşmeyegöreyükümlülüğünüyerinegetirmeme (Örnek: Şantiyedeısıtmayısağlayacağınıtaahhütetmesinerağmensağlamaması) Yasalengellerinortadankalktığıkonusundayükleniciyiyanıltma Hakedişleriödememe
126. Kabul edilmeyen gecikmeler Yüklenicininfinansmansıkıntısı Alt yüklenicilerinsözleşmeyiihlali Malzemeteminindekisorunlar İşgücüteminindekisorunlar
127. Eş zamanlı gecikmeler İşveren (müşteri) veyüklenicininbirliktenedenolduğugecikmelerdir. Örnek: Alt yüklenicilergecikmiş, işverendeğişikliktalebetmişveprojeyigeçteslimetmiştir.
128. Gecikme kategorileri ve sonuçları
129. Genel ilkeler Kabul edilebilirgecikmelersözkonusuolduğundayüklenicisüreuzatımınahakkazanır. Birgecikmeyeişveren (müşteri) nedenolduysagecikmekabuledilebilirniteliktedir: hem süreuzatımı, hem katlandığı maliyetitalebedilebilir. Eşzamanlıgecikmelerdesüreuzatımıileilgilifarklıuygulamalarbulunmaktadır.
130. Olumsuz istisnai hava koşulları
131. Olağandışı (olumsuzistisnai)havakoşulları Belirlibirbölge (yöre) içinsözkonusumevsimde NORMAL olanhavakoşullarındanbüyükfarklılıkgöstermesibeklenir. Genellikle son 10 yılınresmîmeteorolojikverilerinegöredeğerlendirmeyapılır.
132. Örnek madde Örnekmadde: Agreement and Schedule of Conditions of Building Contract, Hong Kong Institute of Architects: “Extension of time will be granted if work is delayed...by reason of inclement weather or the subsequent effects of such inclement weather ;for the purpose of this subclause inclement weather is defined as rainfall in excess of 50 mm in a twenty-four hour period(midnight to midnight) as recorded in the Royal Observatory or the hoisting of Typhoon signal no.8 or higher.”
133. Örnek madde Frazier v. Westerville (1941), 36 N.E.2d 812, where the Court indicated: The test whether or not a flood is such as to be deemed an act of God apparently is whether after considering the laws of hydraulics, the natural formation of the country, the character of the stream, its habits and history, to the extent of learning its probable behavior under conditions which experience has shown are likely to recur, a prudent man would have anticipated it. The fact that similar floods had occurred has been held to tend strongly to show that they were not so extraordinary and unusual that they might not reasonably have been expected to occur. Floods, Acts of God, and Force Majeure Clauses Donald W. Gregory, Esq. and Stuart W. Harris, Esq.Kegler, Brown, Hill, & RitterJanuary/February 2005, Volume 2005, Issue 1
134. OLUMSUZİSTİSNAİHAVAKOŞULLARININTANIMI Visibility Reduced to #¼ mile over a widespread area LFlash Flood Warning Life-threatening flooding is imminent or occurring; it is either detected by weather radar, indicated by stream gauges, or reported by storm spotters. A flash flood is a flood that occurs very quickly; it is caused by heavy rainfall over a short period of time or from a dam break. A warning means to leave low-lying or flood prone areas. LHigh Wind Warning Hazardous winds are occurring or will soon occur across a significant area http://www.westgov.org/wga/initiatives/wipp/rail-pig-badweath.pdf
135. OLUMSUZİSTİSNAİHAVAKOŞULLARININTANIMI d) Caused by adverse weather conditions. Any adverse weather conditions must be substantiated by documentary evidence that weather conditions were abnormal for the specific time period claimed, could not have been anticipated by the Contractor, and adversely impacted the project in a manner that could not be avoided by rescheduling the Work or by implementing measures to protect against the weather so that the Work could proceed. A rain, windstorm, high water, or other natural phenomenon for the specific locality of the Work, which might reasonably have been anticipated from the previous 10-year historical records of the general locality of the Work, shall not be construed as abnormal. The parties agree that rainfall greater than the following levels cannot be reasonably anticipated:STATE OF OREGON, GENERAL CONDITIONS  FORPUBLIC IMPROVEMENTCONTRACTS
136. OLUMSUZİSTİSNAİHAVAKOŞULLARININTANIMI (i) Daily rainfall equal to, or greater than, 0.50 inch during a month when the monthly rainfall exceeds the normal monthly average by twenty-five percent (25 %) or more. (ii) daily rainfall equal to, or greater than, 0.75 inch at any time. The Office of the Environmental Data Service of the National Oceanic and Atmospheric Administration of the U.S. Department of Commerce nearest the project site shall be considered the official agency of record for weather information.STATE OF OREGON, GENERAL CONDITIONS  FORPUBLIC IMPROVEMENTCONTRACTS
137. Örnek madde “If adverse weather conditions are the basis for a claim for additional time, such claim shall be documented bydata substantiating that weather conditions were abnormal and were in excess of the weather days allotted in thecontract documents and that the weather conditions had an adverse effect on the scheduled construction”. http://www.fm.msstate.edu/plandescon/files/Construction%20Standards/Division%2000%20Bidding%20and%20Contract%20Requirements/00800%20-%20Supplementary%20Conditions.pdf
138. Örnek madde Ohio Department of Transportation: “The Engineer will grant a time extension for every workday that weather reduces production by more than 50 percent on items of Work on the critical path” https://spinternet.dot.state.oh.us/Divisions/ConstructionMgt/OnlineDocs/Construction%20Policies/519-012(SP)_10012003.pdf
139. Örnek madde AIA A 201 (1997) Section 4.3.7.2: If adverse weather conditions are the basis for a Claim for additional time, such Claim shall be documented by data substantiating that weather conditions were abnormal for the period of time and could not have been reasonably anticipated, and that the weather conditions had an adverse effect on the scheduled construction
140. Olağandışı (olumsuzistisnai)havakoşulları Sözkonusukoşullar son 10 yılın normal sayılabilecekkoşullarındançokfarklıdeğilise, yüklenicininbukoşullarıöngörmesigerektiğikabuledilir. Örnek: Her yıl 1 kasırgaolanbiryerdekasırgaolması (3 kasırgaolmasıhalindegecikmekabuledilebilir)
141. Olağandışı (olumsuzistisnai)havakoşulları Uluslararasısözleşmelerdeolumsuzhavakoşullarıtanımıbölgeselolarakfarklılıkgöstermektedir. OrtaDoğuveyaEkvatorAfrikası’ndayazmevsimisüresince 38 dereceninüzerindekisıcaklıklar normal sayılır. SuudiArabistan’dayazmevsimindekumfırtınalarıbeklenir
142. Olağandışı (olumsuzistisnai)havakoşulları FildişiKıyısındayağmurlumevsimdeselbeklenir. Benzerşekildeİngiltere’desaatte 2.7 inchlikbiryağış, mahkemetarafındankabuledilebilirbirgecikmenedeniolarakgörülmemiştir
143. Koşullar. Olumsuz istisnai hava koşulları yükleniciyi geciktirmiş olmalıdır. Hava koşulları, söz konusu mevsim(ya da ay) açısından istisnaidir. Hava koşulları, söz konusu bölge açısından istisnaidir.
144. NEC3 Question How does one operate the ECC3 compensation event clause 60.1(13) for weather? Answer The principle of clause 60.1 (13) is that weather measurements are kept on a month-by-month basis while the contract is progressing and compared with previous weather data for the site (or at least a fairly near location) which have had a period of return of more than ten years. The Meteorological Office keeps and issues this data on a calendar-month basis. If the weather encountered at the site exceeds these levels then it is a compensation event. Note the new paragraph under clause 60.1(13), ‘only the difference between the physical conditions encountered and those for which it would have been reasonable to have allowed is taken into account in assessing a compensation event.’ http://www.neccontract.com/FAQs/faq_detail.asp?ID=55&FAQCat=1&FAQSubCat=&Keyword=
145. Taraflar NEC altında ölçüm yapılacak yeri ve sözleşme maddesinde yer verilecek olayları belirleyebilirler. Standart olan olaylar:kümülatif yağış, 5mmlik yağış miktarını aşan gün sayısı, min. sıcaklıklar 0 ‘ın altında olan gün sayısı, taraflarca belirlenen kar kalınlığının aşıldığı gün sayısı (ayrıca aşırı sıcaklıklar, şiddetli rüzgar ve buz taraflarca ayrıca sözleşmeye eklenebilir)
146. Taraflar hangi kurumun meteorolojik verilerini kabul edeceklerini de belirleyebilirler. On yıllık peryod kabul edilmesinin sakıncası: bu yıl aşırı kar yağmışsa, gelecek yıl “compensationevent” olması için daha fazla kar yağması gerekecektir.
147. Mücbir sebepler
148. Mücbir sebep: tanım Mücbirsebep, hukuktagörevin, taahhüdünvesorumluluğunyerinegetirilmesineengeloluşturabilecekolağanüstübirdurumdur. Başka bir deyişle, biryükümlülüğünyerinegetirilmesiniengelleyen,buniteliğidolayısıylasorumluluğukaldıranveyayerinegetirilmesinivevadesinigeciktirenveyasorumluluğunniteliğinideğiştirenkişininöncedenbeklemediğivetahminedemeyeceği, beklesevetahminetse bile engelleyemeyeceğidıştangelenolağanüstüniteliktebirolay, olguveya durumdur.
149. Tanım Mücbirsebeptanımıeksikyadamuğlaksa, yasaeksiğitamamlar
150. Her zorlukmücbirsebepmidir? İfayıgerçekleştirmeyenyadageciktirentarafın, sebebinmücbirsebepolduğunuispatlamasıgerekir. Örneğinrüzgarvekarınnedenve ne şekildeifayıimkansızkıldığınıgöstermesigerekir.
151. Örnek madde FORCE MAJEURE Force Majeure: an event which neither party to the agreement could foresee when the agreement was made, nor they can avoid its occurrence and overcome its consequences. When either party to the agreement is unable to perform the agreement as a result of force majeure, it shall promptly notify the other party of the reasons for its inability to perform, its need for postponed performance or for partial performance and provide legally valid documentary proof. After the negotiations between both parties, permit postponed performance, partial performance or non-performance of the agreement and grant partial or full exemption from liability of breach of agreement based on the specific circumstances. A full exemption from liability shall not be granted if force majeure occurs after the party concerned has delayed its performance
152. Örnek madde E-promo WebSolutionsmücbirsebepmaddesi: "Force Majeure" means any event or thing outside e-promo's reasonable control, which directly or indirectly causes e-promo's Servers becoming unable in whole or in part to perform its obligations under this Agreement, and includes but is not limited to: (a) acts of God or the public enemy, national emergencies, asteroids or other space calamity (including but not limited to meteorological or astronomical disturbances), use of atomic weapons or nuclear fusion or fission, radioactive contamination, insurrection, riot, hostile or warlike action in peace or war, sabotage, receive earth station outage, earthquakes, tidal waves, hurricanes, snowstorms, rain fade, fires, floods, or electromagneticradiation from the sun; (b) strikes, lockouts, labour disputes, work stoppages, embargoes or any other labour difficulties; (c) action or inaction by a government entity or agency; or (d) the unrelated action or inaction of a third party which is beyond e-promo's reasonable control, which causes a delay or ultimately a failure to perform e-promo's obligations under this Agreement.
153. Örnek madde HSDG nor Maersk shall be deemed responsible with respect to its failure to perform any term or condition of the Agreement if such failure, wholly or partly, is due to an event of Force Majeure, such as, but not limited to: war (declared or undeclared); terrorism; hostilities; warlike or belligerent acts or operations; piracy; riots; civil commotion or other disturbances
154. Örnek madde FORCE MAJEURE Neither party shall be liable to the other for any loss or damage resulting from any cause beyond its reasonable control (a "Force Majeure Event") including, but not limited to, insurrection or civil disorder, riot, war or military operations, national or local emergency, acts or directives or omissions of government or other competent authority, compliance with any statutory obligation or executive order, strike, lock-out, work stoppage, industrial disputes of any kind (whether or not involving either party's employees), any Act of God, fire, lightning, explosion, flood, earthquake, eruption of volcano, storm, subsidence, weather of exceptional severity, equipment or facilities breakages / shortages which are being experienced by providers of telecommunications services generally, or other similar force beyond such
155. Örnek madde Party's reasonable control, and acts or omissions of persons for whom neither party is responsible. Upon occurrence of a Force Majeure Event and to the extent such occurrence interferes with either party's performance of this Agreement, such party shall be excused from performance of its obligations (other than payment obligations) during the first six months of such interference, provided that such party uses best efforts to avoid or remove such causes of non performance as soon as possible.
156. Örnek madde FORCE MAJEURE. Except for the duty to make payments hereunder when due, and the indemnification provisions under this Agreement, neither Operator nor Contractor shall be responsible to the other for any delay, damage, or failure caused by or occasioned by a Force Majeure Event. As used in this Agreement, “Force Majeure Event” shall mean: Any act of God, act of nature or the elements, terrorism, insurrection, revolution or civil strife, piracy, civil war or hostile action, labor strikes, acts of public enemies, federal or state laws, rules and regulations of any governmental authorities having jurisdiction over the premises, inability to procure material, equipment, or necessary labor in the open market, acute and unusual labor, material, or equipment shortages, or any other causes (except financial) beyond the control of either party. Delays due to any of the above causes shall not be deemed to be a breach of or failure to perform under this Agreement. Neither Operator nor Contractor shall be required against its will to adjust any labor or other similar dispute except in accordance with applicable law.
157. Sorular Chittagong sınırlarındabirlimandabirgemiyebirgrupadamınsaldırısının “korsanlık” teşkiledipetmediğiihtilafkonusuolmuştur.
158. Sorular Does delayed shipment due to lack of shipping space constitute Force Majeure ? Background: Even though the loaded container may be available an export vessel may not have the space to carry it, for example when traffic is heavy. Can an exporter claim force majeure if shipment is delayed beyond the contracted period because shipping space was not available? And if the buyer disagrees, how and from who can redress (if any) be obtained?
159. Sorular For example: (1) Was shipping space requested well ahead of time, especially if space problems were already public knowledge? (2) Is there documented proof that the cargo was properly booked but that subsequently it was refused, i.e. shut out? (3) Did you inform the buyer of the situation? As soon as you yourself became aware of it? This last point assumes of course that you did not already know of the problem at the time the contract was concluded
160. QUESTIONSfrom: http://www1.fidic.org/resources/contracts/godwin_march06.asp “1. Was the recent conflict in Iraq a Force Majeure event? Most Force Majeure clauses will list war as a Force Majeure event allowing a party to rely on the clause if they have been prevented or hindered from performing the contract due to the outbreak of war. Many Force Majeure clauses will also include wording such as war or belligerent action, invasion, hostilities (whether or not war has been declared).While it seems clear that the recent US-led attacks in Iraq constitutes an invasion and belligerent action, there is ongoing debate in academic circles as to whether it was a war.If a court held that it was not a war, then to rely on the conflict as a Force Majeure event, the particular Force Majeure clause must include wording such as belligerent action or invasion etc.
161. QUESTIONS 2. Is SARS or Bird Flu a Force Majeure Event? The outbreak of atypical pneumonia, known as Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) or current outbreaks of bird flu has led to, and may lead to, many declarations of Force Majeure.The simplest way for SARS or Bird Flu to come within a Force Majeure clause would be if the clause includes the wording epidemic. An epidemic is a temporary but widespread outbreak of a particular disease and the World Health Organisation’s classification of SARS as an epidemic is good authority that SARS is such an outbreak.If SARS or Bird Flu was not considered to be an epidemic at the time that the party sought to rely on the Force Majeure clause, or if epidemic is not listed as a Force Majeure event, then it is likely that a party would have to try to rely on government decision or administrative action or other similar wording commonly included in Force Majeure clauses. An example of administrative action taken as a result of SARS is the closure of buildings or the cancellation of events in SARS-affected areas.
162. QUESTIONS Assuming that the conflict in Iraq or the SARS epidemic was a Force Majeure event covered by a particular contractual Force Majeure clause, the party seeking to rely on the clause must then prove that they have been prevented or hindered (depending on the wording of the clause) from performing the a causal connection contract as a result of that event. In other words, there must be between the Force Majeure event and the nonperformance. There is an ongoing debate as to whether the foreseeability of the Force Majeure event at the date the contract was entered into is relevant. Some argue that if it was foreseeable by the party seeking to rely upon the Force Majeure event, that party cannot so rely. Others argue that the only question should be whether the event was beyond the control of the party seeking to rely upon it. The details of this debate are beyond the scope of this article.
163. QUESTIONS Is terrorism a Forcemajeure? “As described above in the elements of Force Majeure, the “cause of Force Majeure must be inevitable and unforeseeable”. The unfortunate new reality post 9/11 and 26/11 is that terrorism is a very real threat and may unfortunately no longer be considered as an unforeseen possibility, thereby making it more difficult for parties to claim Force Majeure. This needs to be considered by parties entering into agreements. Thus, contracting parties may now consider amending standard force majeure provisions by including "acts of terrorism" as an enumerated Force Majeure event. The phrase "acts of terrorism" may be further qualified by adding the language "whether actual or threatened". In light of the recent attacks, parties may well reconsider their contract language by expanding the scope of Force Majeure as without such protection, contracting parties may be forced to perform their contractual obligations when the businesworld has been disrupted by terrorist acts. http://in.reuters.com/article/idINIndia-37354520090109s
164. Sars: Mücbir sebep mi? Suggestions for Drafting Force Majeure Clauses Canadian case law provides suggestions as to how to draft a force majeure clause with respect to allocating the risk of specific events such as SARS. Parties who seek to broaden the scope of a force majeure clause, particularly in those specific industries that may be affected by communicable diseases, should consider using additional language beyond the term "epidemic" to cover risks associated with communicable diseases such as SARS. For example, suggested language could include "communicable disease outbreak" or "communicable and virulent disease" to capture diseases that may not qualify as an "epidemic." Another possibility, based on the need to provide specific language that triggers an identifiable event, is the addition of language that follows the authority of government officials to make declarations such as the authority to declare a "reportable, communicable and virulent disease" or a "public health emergency." Linking a triggering event to a specific event provides certainty to contractual parties that may be beneficial for the purpose of dealing with unforeseen events. However, when including lists of specific events in a force majeure clause, parties should also be mindful of the rules of interpretation, particularly the contra preferendum rule, and draft accordingly.” http://www.longwoods.com/content/16417
165. Geçerli yasanın etkileri Article 218 of the Libyan Civil Code provides:When specific performance by the debtor is impossible, he will be condemned to pay damages for non-performance of his obligation, unless he establishes that the impossibility of performance arose from a cause beyond his control. The same principle will apply if the debtor is late in the performance of his obligation.” Öngörülemez olması beklenmiyor! http://www.benlawyers.com/law-of-libya/the-force-majeure-clauses-in-libyan-law-current-issues-267.html
166. Ejusdemgeneris ilkesi Ejusdemgeneris: aynı mahiyette olan Mücbir sebeplerin ilgili maddede sayılan hallerle sınırlı olması. FIDIC madde 19.1 : “MücbirSebep, yukarıdabelirtilen (a) ila (d) koşullangeçerliolduğusürece, aşağıdasıralanmışolanolağanüstüolaylarıveyaortamlarıkapsayabilir; fakatbunlarlasınırlıdeğildir.”
167. Örnek Bu Maddede "MücbirSebep": (a)Taraflardanbirinindenetimidışındaolan; (b)Bu Tarafın Sözleşmeyi imzalamadan önce makul olarak öngöremeyeceği; (c)MeydanageldiktensonrasözüedilenTarafınmakulolarakkaçınamayacağıveyabertarafedemeyeceği (d) Esasitibarıilekarşıtarafaatfedilemeyecek istisnaiolayveyaşartlarıkapsar. afınSözleşmeyiimzalamadanöncemakulolarak Bu Maddede "MücbirSebep": (a)Taraflardanbirinindenetimidışındaolan; (b)Bu TarafınSözleşmeyiimzalamadanöncemakulolaraköngöremeyeceği; (c)MeydanageldiktensonrasözüedilenTarafınmakulolarakkaçınamayacağıveyabertarafedemeyeceği (d) Esasitibarıilekarşıtarafaatfedilemeyecek istisnaiolayveyaşartlarıkapsar.
168. Örnek “MücbirSebep, yukarıdabelirtilen (a) ila (d) koşullangeçerliolduğusürece, aşağıdasıralanmışolanolağanüstüolaylarıveyaortamlarıkapsayabilir; fakatbunlarlasınırlıdeğildir.” “MücbirSebep, yukarıdabelirtilen (a) ila (d) koşullangeçerliolduğusürece, aşağıdasıralanmışolanolağanüstüolaylarıveyaortamlarıkapsayabilir.
169. Örnek i) Savaş, düşmanlıklar(savaşilanıolsunveyaolmasın), işgal, yabancıdüşmanlarınhareketleri, (ii) Ayaklanma, terörizm, isyan, kargaşa, askeridarbe, veyaiçsavaş, iii)YükleniciPersoneliveyaYüklenicininveyaTaşeronlarındiğerçalışanlarınındışındakikişilertarafındançıkarılanisyan, karışıklık, düzensizlik, grevveyalokavt, (iv)Ülkedesavaşgereçleri, patlayıcımaddeler, iyonlaşanradyasyonveyaradyoaktifkirlenme (bugereçlerin, patlayıcıların, radyasyonunveyaradyoaktiviteninYüklenicitarafındankullanılmasıhariç) (v) deprem, kasırga, tayfunveyavolkanikaktivitegibidoğalafetler. i) Savaş, düşmanlıklarişgal, yabancıdüşmanlarınhareketleri, (ii) Ayaklanma, terörizm, isyan, kargaşa, askeridarbe, veyaiçsavaş, iii)YükleniciPersoneliveyaYüklenicininveyaTaşeronlarındiğerçalışanlarınındışındakikişilertarafındançıkarılanisyan, karışıklık, düzensizlik, grevveyalokavt, (iv)Ülkedesavaşgereçleri, patlayıcımaddeler, iyonlaşanradyasyonveyaradyoaktifkirlenme (bugereçlerin, patlayıcıların, radyasyonunveyaradyoaktiviteninYüklenicitarafındankullanılmasıhariç) (v) deprem, kasırga, tayfunveyavolkanikaktivitegibidoğalafetler.
170. Olumsuz saha koşulları (Adverse site conditions)Zemin riski
171. Olumsuz saha koşulları (Adverse site conditions) Yüklenici, işinifası sırasındaplanlamasafhasındadeneyimlibiryüklenicitarafındanöngörülmesimümkünolmayanşantiyekoşullarıilekarşılaşabilir.(sıvılaşabilen zemin, çökebilir zemin,şişen zemin, aşırı nem, zeminsuyu,fay, çatlak…)Özelliklebilinmeyenzeminkoşullarıyükleniciaçısından risk oluşturur. Olumsuz zemin koşulları, süre ve maliyet artışlarına neden olabilir. Bu artışları hangi tarafın karşılayacağı, sözleşmede ilgili maddede belirlenmiştir.
172. Olumsuz saha koşulları (Adverse site conditions) FIDICstandart formları :İşveren ,yükleniciyeşantiyeninzeminaltı, hidrolojiverileriniveçevreselkoşullarıbildirmekzorundadır. Ayrıcaverileryenilendiğindeyeniverileri de yükleniciyeaktarmakzorundadır. Yüklenici, buverilerideneyimlibiryüklenicininöngörüsüyledeğerlendirmesorumluluğunutaşır
173. Olumsuz saha koşulları (Adverse site conditions Öngörülemeyenolumsuz fizikselkoşullar, doğalfizikselkoşullarıolduğugibi, insanyapımıengelvekoşulları, kirlilikyaratanmaddeleri(pollutants) de kapsar. İklimselkoşullarhariçtutulmuştur. Yüklenicininöngörülmesimümkünolmayankoşulveengellerlekarşılaşmasıdurumundabildirimdebulunmakzorundadır
174. Kategoriler 1. Gerçekkoşullarınsözleşmedokümanlarındabelirtilenkoşullardanfarklıolması (Tip I) 2. Gerçekkoşulların, deneyimlibiryüklenicininbeklemesiveyaöngörmesigerekenkoşullardankaydadeğerfarklılıkgöstermesi (Tip II)
175. Karşılaştırma Tip I Tip II Yüklenici, teklifverdiğisıradahaberdarolmadığıbirengellekarşılaşmıştır. Sözkonusuengel, sözleşmedokümanlarınınincelenmişolmasıyla “öngörülebilir” niteliktedeğildir. Sözkonusuengel, “makul” düzeydebirtekliföncesisahaincelemesiylekeşfedilecekniteliktedeğildir. Sözkonusuengel, benzerkoşullardaçalışmışolandeneyimlibiryüklenicininöngörebileceğiniteliktedeğildir Sözleşmeveeklerindesaha (şantiye) verileribulunmaktadır. Yüklenici, teklifinihazırlarkensözkonusuverileri “makul” olarakkabuletmiştir. Karşılaşılan durum, sözleşmedesunulanverilerdenbarizfarklılıkgöstermektedir. Yüklenici, bufarklılıktandolayıekbirmaliyetekatlanmıştır. Yüklenici, gereklibildirimizamanındayapmıştı.
176. Risk paylaşımı:Dikkat edilmesi gereken hususlar
177. Risk paylaşımı Sözleşmedeöngörülmemişveöngörülemeyensahaverilerininyükleniciyeaktarılmışolmasırisklidir.(Örn. Hong Kong ResmiSözleşmesi- Yüklenicizeminaltırisklerinintümünütaşır (fay, kaya, kayganzemin, boşluklar, oturmayamüsaitzemin, kayaprofillerininöngörülemeznitelikteoluşu, asbest, hidrokarbon, sanayiatıkları, kazık, tarihieser, vb.)
178. Örnek Subcontractor shall carefully inspect the site of the Work, and shall independently and fully satisfy itself with respect to all surface, subsurface, concealed, exposed and other physical conditions at the site, all general and local conditions, and all other matters which might in any way affect the Contract or its performance. Neither the Owner, Contractor, or the Architect/Engineer has made and shall not make representation as to the nature, existence or location of any conditions, existing installations, or obstacles that may be encountered, whether concealed or exposed, or any general or local conditions which may in any way affect the Contract or its performance, and nothing contained in the Contract Documents shall be construed as such a representation..
179. Örnek “The Subcontractor shall accept the conditions at the site as they eventually may be found to exist and shall make no claim arising out of any unforeseen or unusual conditions or obstacles of any sort encountered, whether physical or otherwise. The Subcontractor shall satisfy itself as to the accuracy of all grades, elevations, dimensions and locations. In all cases of interconnection of its Work with existing or other work, it shall verify at the site all dimensions relating to such existing or other work. Any errors due to the Subcontractor's failure to so verify all such grades, elevations, locations or dimensions shall be promptly rectified by the Subcontractor without any increase to the Contract Price.” http://electri.necaweb102.matrixgroup.net/project/view_
180. Riskin yükleniciye aktarılması:örnek madde Örnek: “The owner denies any responsibility for the accuracy of any subsurface data furnished and expects each bidder to satisfy himself as to the character, quantity and quality of subsurface materials to be encountered”(SuudiArabistanİhaleŞartnamesi)
181. Riskin yükleniciye aktarılması “Subsurface information shown on these drawings was obtained solely for use in establishing design controls for the project. The accuracy of this information is not guaranteed and it is not to be construed as part of the plans governing construction of the project. It is the bidder’s responsibility to inquire of the [owner] if additional information is available, to make arrangements to review the same prior to bidding, to conduct whatever site investigation or testing may be required, and to make his own determinations as to all subsurface conditions. “ http://www.troutmansanders.com/files/upload/DifferingSiteConditions.pdf
182. Riskin yükleniciye aktarılması:örnek madde SITECONDITIONS “Where information as to soil conditions, test borings, test piles and existing underground and overhead locations is shown on the Engineer’s plans, specifications or drawings, or in preliminary reports prepared by the Engineer, such information is for the Owner. The correctness of such information is not guaranteed by the Owner or the Engineer, and in no event shall be considered as a part of the contract, an inducement to bidding or as a factor for computation of bids.
183. Riskin yükleniciye aktarılması:örnek madde If such information is used by a bidder in preparing his proposal, he must assume all risks that conditions encountered in performing work may be different from the approximation shown. If any bidder so desires, the Owner will afford him an opportunity, at his own expense, to make borings or soundings, to drive test piles or to dig test pits properly refilled to the satisfaction of the Owner. The Contractor shall satisfy himself, by careful examination, as to the nature and location of the work, the character of the equipment and facilities needed preliminary to and during prosecution of the work, the general and local conditions, and all other matters which can in any way affect work under this contract.” http://www.ceu-hq.com/files/products/36-Final_Differing_Site_Conditions.pdf
184. Riskli bir madde: Hong Kong Government General Conditions 13. (1) The Contractor shall be deemed to have examined and inspected the Site and its surroundings and to have satisfied himself, before submitting his Tender, as regards existing roads or other means of communication with and access to the Site, the nature of the ground and sub-soil, the form and nature of the Site, the risk of injury or damage to property, the nature of materials (whether natural or otherwise) to be excavated, the nature of the work and materials necessary for the execution of the Works, the accommodation he may require and generally to have obtained his own information on all matters affecting his Tender and the execution of the Works.
185. Riskli bir madde: Hong Kong Government General Conditions (2) No claim by the Contractor for additional payment shall be allowed on the ground of any misunderstanding in respect of the matters referred to in sub-clause (1) of this Clause or otherwise or on the ground of any allegation or fact that incorrect or insufficient information was given to him by any person whether in the employ of the Employer or not or of the failure of the Contractor to obtain correct and sufficient information, nor shall the Contractor be relieved from any risk or obligation imposed on or undertaken by him under the Contract on any such ground or on the ground that he did not or could not foresee any matter which may in fact affect or have affected the execution of the Works.
186. Riskin yükleniciye aktarılması:Örnek olay –TCC kararı Zemin raporları, sözleşme dokümanları içinde sayılmış mıdır? Whether SI reports constituted ‘Employer’s Representation’ that the actualgroundwater levels were those contained in the report, in which theContractor could reasonably relied on? Held: ■ A disclaimer stated that the SI report only provided an average band ofgroundwater levels taken from the boreholes. The SI report did not containany statement sufficiently definite and unqualified to constitute a representation of the actual groundwater level across the site (CIS v Henry Boot Ltd and Others [2002] EWHC 1270 (TCC)- www.ice.org.uk/.../20101006_GS_What_Lies_Beneath_Presentation.aspx
187. Hatalı temsil Bazı ülkelerde, (örneğin İngiltere)sözleşmede tanımlanmış koşullarla gerçek koşullar arasında farklılıklar “hatalı temsil” olarak nitelendirilir.(Misrepresentation Act ,1967)
188. Hatalı temsil “New York law allows a contractor to prevail on a differing site condition claim, but the contractor is first required to prove six elements: (1) the contract documents must have affirmatively indicated the subsurface conditions; (2) plaintiff must have acted as a reasonably prudent contractor in interpreting the contract documents; (3) plaintiff must have reasonably relied on the indications of subsurface conditions in the contract; (4) the subsurface conditions actually encountered must have differed materially from those indicated in the contract; (5) the actual subsurface conditions encountered must have been reasonably unforeseeable; (6) and plaintiff’s claimed damages…must have been solely attributable to such materially different subsurface conditions.” http://www.wbgllp.com/pages/partner-attorney/shifting-or-accepting-the-risk.html
189. Sahanın incelenmesi İlgili madde: Site inspectionclause: Yüklenicinin makul bir saha incelemesi yükümlülüğü vardır.
190. Sahanın incelenmesi “The contractor further covenants and warrants that he has had sufficient time to . . . examine the site of the project to determine the character of the subsurface materials and conditions to be encountered; that he is fully aware and knows of the character of the subsurface materials and conditions to be encountered; that he has compared the actual site conditions with those reflected in the contract documents; . . . and that no additional compensation will be paid as a result of unforeseen site conditions.” http://www.troutmansanders.com/files/upload/DifferingSiteConditions.pdf
191. Saha incelemesi Yüklenicinin, sahayı incelemesine engel olunduysa, yüklenici sahayı inceleme teşebbüsünde bulunduğunu ve bu teşebbüsün engellendiğini belgelemekle yükümlüdür.
192. Geotechnicalbaselinereport: Bir sözleşmede, sahanın jeoteknik koşulları ile ilgili bir dayanak belgesidir. Bu belgeye göre tanımlanan ortalamanın kapsamında olan riskler, yükleniciye aktarılır. Ortalamanın üstünde kalan riskler, ,işveren tarafından üstlenilir.
193. Geotechnicalbaselinereport: Raporda 100 kaya bloğu beklenmesi belirtilmişse, 100 den fazla blok çıkması halinde yükleniciye katlandığı maliyeti ödenir. Tünel uzunluğunun %45 inde sert kaya beklenebileceği belirilmişse, %45 e kadar maliyeti ödenmez.
194. Rapor sözleşme maddesi ile nasıl ilişkilendirilir? “Exhibit 1: Reconciliation of the DSC Clause with Elements of Entitlement ARTICLE 106 DIFFERING SITE CONDITIONS (a) The Contractor shall promptly, and before such conditions are disturbed, notify the Engineer in writing of: (1) latent physical conditions at the site differing materially from those indicated in the Contract Documents (sometimes referred to as a `Type I Differing Site Condition"); or (2) physical conditions at the site, of an unusual nature, differing materially from those ordinarily encountered and generally recognized as inherent in work of the character provided for in this Contract but unknown to the Contractor until encountered during prosecution of the Work (sometimes referred to as a "Type II Differing Site Condition"). The Engineer shall promptly investigate such condition(s) to determine if the condition(s) constitute a differing site condition as described in sub-clauses (1) or (2) above. Should the Engineer determine that a differing site condition exists which causes an increase or decrease in the Contractor's cost of, or the time required for, performance of any part of the Work, the Engineer shall notify Contractor of same, and within a reasonable time, not to exceed fifteen (15) days, Contractor shall provide a detailed Change Order Proposal in accordance with ARTICLE 404, CHANGE ORDER PROCEDURE AND BASIS FOR PAYMENT. The Engineer's determination shall be subject to review by the Disputes Review Board as set forth in ARTICLE 803, DISPUTES RESOLUTION PROCEDURE.
195. Rapor sözleşme maddesi ile nasıl ilişkilendirilir? (b) No claim for an extension of time and/or an equitable adjustment by the Contractor due to a differing site condition under this ARTICLE shall be allowed unless: (i) the condition giving rise to such claim could not have been discovered during a reasonable site inspection prior to award (whether or not same was actually conducted) and was not otherwise reasonably foreseeable, and (ii) the Contractor has given the notice required in (a) above, and has met all requirements in ARTICLE 205, EXTENSION OF TIME. In addition, any proposal by the Contractor for additional time and/or compensation due to a Type I Differing Site Condition shall include specific reference to the relevant section of the Geotechnical Baseline Report or other Contract Document which the Contractor claims gives rise to such entitlement, with adequate explanation and documentation to support its claim to the Engineer, including appropriate documentation that there was a substantial difference in the actual site conditions from a condition stated in the Geotechnical Baseline Report or other Contract Document, that it impacted on the Contractor's prosecution of the Work, and that the condition is one for which the negative impact could not have been avoided by reasonable efforts made by the Contractor.” http://www.geoconsol.com/publications/DSC3.pdf
196. Tazminat
197. Tazminat İşverenin yükleniciden talep edebileceği tazminat kategorileri: Gecikme tazminatı Gerçek zararların tazmini Dolaylı zararların tazmini
198. Gecikme tazminatı(delaydamages) Hemen her sözleşmede , üzerindemutabakatavarılanbirsüreninaşılmasıdurumundauygulanacakyaptırımlarlailgilibirveyabirkaçmaddebulunur. Bazısözleşmelerdebumadde “cezaîşart” olarakanılır. FIDIC'inyeniedisyonlarında , yüklenicininsüreaşımınedeniyleödemesigerekenmiktar “gecikmetazminatı” olarakadlandırılmıştır.
199. Tazminat Maktuolarakkararlaştırılmışbirtazminattır.(liquidated /ascertaineddamages) Cezaişartolarakadlandırılmasınınnedeniborcunuyerinegetirmeyenborçluüzerindebircezaetkisiyapmasıdır. Aslındacezadeğil, birtazminattır. İşinsözleşmedeüzerindeanlaşmayavarılmışolanteslimgünününgeçilmesiylekendiliğindenişlemeyebaşlar. Bu gecikmecezasınınişlemesiiçinişverenin (malsahibinin) gecikmenedeniylezararauğramışolmasıgerekmez
200. Tazminat Alacaklı, uğradığızararıispatlamakyükündenkurtulmuştur. Cezaişartınödenmesiiçinmalsahibininbelirlibirzararauğramasıgerekmez. Taraflarcezanınmiktarınıtayindeserbesttirler. Ancakkararlaştırılancezafahişise, hakim fahişgördüğücezayıindirebilir.
201. Örnek MukaveleninimzalandığınınİdaretarafındanMüteahhidinkendisineveyatebligatiçingösterdiğiadresetebliğtarihindenitibaren 5 güniçindeyerteslimiyapılarakişebaşlayacakvemüşterekbirzabıtlatesbitedilecektir. Müteahhittaahhüdünü 3. maddedeanılansüredetamamlayıpgeçicikabulehazır hale getirecektir. AksitakdirdeMüteahhit, ihalebedelininonbindeüçü (%003) TL tutarındagecikmecezasıödeyecektir
202. Örnek İşverentarafındantebliğedilenİşProgramındaöngörülensürelereuymadığıvegeciktiğitakdirde, geciktiği her güniçin 500 USD/güngecikmecezasıTAŞARONunhakedişalacağındankesilir. Bu ceza, işineksikkalanmiktarının %20sinigeçemez.
203. Örnek FIDICKırmızıKitap: M.8.7 : GecikmeTazminatı Yüklenici alt madde8.2'ye (TamamlamaSüresi), Yüklenici alt madde2.5'e (İşvereninHakları) görebukusurdandolayıİşverenegecikmetazminatıödeyecektir.
204. Gerçek zararın tazmini GecikmeTazminatıylafarkları Gerçekzarar, birsözleşmeninsağladığımenfaattenmahrumolmadolayısıylauğrananzarardır. Alacaklı, malvarlığındaifanınmeydanagetireceğifazlalıktanmahrumolmaktadır Başkabirdeyişlebeklenenbirkazançtanmahrumolmasısözkonusuolabilir.
205. Gerçek zararlar nelerdir? Finansmaliyetleri: Projeninfinansmanmaliyetiüzerindenfaiz Genelgiderler: Başkabirbinanınkiralanması, ısıtma, elektrikmasrafları Denetim/Gözetimmasrafları: İşinuzamasındandolayıkatlanılandenetimvegözetimmasrafları
206. Gerçek zararlar nelerdir? Gelirkaybı(Satışkayıpları,golf sahası gelir kayıpları,köprügeçişücretleri...) Binanınkiralıkbirmülkolmamasıdurumunda (nükleertesis, tünel, altyapı) kullanılamamasındandoğanzarar Taşınmamasrafları Malzemefiyatartışları Kiramaliyetleri:gecikmesüresiiçindebinanıngetirebileceğikiramiktarı
207. Tazminatın belirlenmesi Tazminatınamacı, zarardanöncekidurumuyenidenkurmaktır. Kuralolarakzararasebepolantarafaynentazminleyükümlüdür.,Başkabirdeyişlezararasebepolantaraf, “eskihaliiade” etmelidir. Ancakeskihaliniadesipratiktemümkünolmayabilir. Bu nedenletazminat, genellikleuğranılanzararınparakarşılığıolarakbelirlenir.
208. İlliyet bağı Sorumluluğundoğmasıiçinzararlakusurlufiillerarasındailliyetbulunmasıgerekir. Bu nedenselbirilişkiyadabağlantıanlamınagelir.
209. Dolaylı zararın tazmini Sözleşmelerinçoğundadolaylızararıntazminininyolukapatılmıştır Dolaylızararlarnelerdir? İşkaybı Prestijkaybı Yönetimveçalışanlarınüretkenlikkaybı Pazarkaybı (pazarpayıkaybı) Fırsatkaybı Kar kaybı
210. Perini davası 1992 yılında New York ‘ta Perini şirketi Great Bay Hotel ve Casino’nun aleyhine açtığı davada 14,500,000 dolar ödemeye mahkum oldu. Bu miktar , kumarhanenin kâr kaybı karşılığı olarak belirlenmişti.(Sözleşme bedeli, 24,000,000 dolardı) Bu tarihi dava, AIA’nin 1997 yılında A201 Genel Koşullarına karşılıklı feragat maddeleri yerleştirmesine yol açtı.
211. Dolaylı zararın tazmin haklarından feragat Section 4.3.10 of AIA Document A201-1997 waives the following consequential damages by both the Owner and the Contractor: .1 damages incurred by the Owner for rental expenses, for losses of use, income, profit, financing, business and reputation, and for loss of management or employee productivity or of the services of such persons; and .2 damages incurred by the Contractor for principal office expenses including the compensation of personnel stationed there, for losses of financing, business and reputation, and for loss of profit except anticipated profit arising directly from the Work
212. Örnek The owner hereby waives any form of consequential or indirect damages. Such prohibited damages include, but are not limited to, lost rent or revenue; rental payments for temporary offices; increased costs of administration or supervision; costs or delays suffered by others unable to commence work or provide services as previously scheduled, for which a party to this contract may be liable; increased costs of borrowing funds devoted to the project; delays in selling all or part of the project upon completion; termination, postponement, or other revision to agreements to lease or buy all or part of the project, whether or not suffered before completion of services or work; forfeited bonds, deposits or other monetary costs or penalties due to delay of the project; increased taxes (federal, state, local, or international) due to delay or re-characterization of the project; lost tax credits or deductions due to delay; impairment of security; or any other indirect loss arising from the conduct of the parties to this contract." http://www.jonesday.com/news/news_detail.aspx?newsID=290
213. Örnek olay The design-builder defended by pointing to its clause in the contract, which stated: “in no event shall [design-builder] be liable for any compensatory or consequential damage in connection with the installation, use, or failure” of the facility. This clause looks good for the builder, doesn’t it? In spite of this waiver, however, the court ruled in favor of the owner and required the design-builder to pay substantial consequential damages. How could this be? Because waivers of consequential damages are not as simple as they appear to be, that’s how. The court determined that the waiver clause did protect the contractor against damages for faulty construction and installation, but not for faulty design. Since the owner’s claim was based on faulty design, the waiver didn’t apply and the owner could exercise its full remedies against the design-builder.
214. Örnek olay The answer to all these questions is no. Design-builders should take one simple lesson from this case: an ounce of contract language prevention is worth a pound of litigation cure. Design-builders should recognize that waivers of consequential damages are much more difficult to negotiate in design-build contracts than in traditional owner/contractor construction contracts, especially when they’re dealing with well counseled owners. If design-builders are able to negotiate a consequential damages waiver, they should make sure it says what they intend it to mean. That’s the job of the design-builder’s legal counsel, who should have experience in the construction industry and construction contract http://www.millerjohnson.com/pubs/xprPubDetail.aspx?xpST=PubDetail&pub=1211
215. No damagesfordelay İşvereni, kusurun kaynağından bağımsız olarak koruyan bir maddedir. Örnek:No paymentorcompensation of anykindshall be madetothecontractorfordamagesbecause of hindranceordelayfromanycause in theprogress of thework, whethersuchdelaysareavoidableorunavoidable.
216. No damagesfordelay No claim for damages . . . other than for an extension of time shall be made or asserted against the owner for any reason whatsoever. The contractor shall not be entitled to an increase in the contract sum or payment or compensation of any kind from the owner for direct, indirect, consequential, impact or other costs, expenses or damages, including but not limited to costs of acceleration or inefficiency, arising because of delay, disruption, interference or hindrance from any cause whatsoever . . Triple R Paving, Inc. v. Broward County, 2000 WL 1584452 (Fla. 4th D.C.A. 2000). http://www.floridabar.org/divcom/jn/jnjournal01.nsf/Author/483086292BACFED185256ADB006766FA
217. No damagesfordelay Notwithstanding anything to the contrary in the Contract Documents, an extension of the Contract Time, to the extent permitted by the Contract Documents, shall be the sole remedy of the Contractor for any (1) delay in the commencement, prosecution, or completion of the Work; (2) hindrance or obstruction in the performance of the Work; (3) loss of productivity or acceleration; or (4) other similar claims (collectively referred to as Delays) whether or not such Delays are foreseeable, unless a Delay is caused by the Owner's active interference with the Contractor's performance of the Work,
218. No damagesfordelay and only to the extent such acts continue after the Contractor furnishes the Owner with notice of such interference. In no event shall the Contractor be entitled to any compensation or recovery of any damages in connection with any Delay, including, without limitation, consequential damages, lost opportunity costs, impact damages, or other similar remuneration. The Owner's exercise of any of its rights or remedies under the Contract Documents (including, without limitation, ordering changes in the Work, or directing suspension, rescheduling, or correction of the Work), regardless of the extent or frequency of the Owner's exercise of such rights or remedies, shall not be construed as active interference with the Contractor's performance of the Work. www.legalist.com/newport2007/articles/Plenary5.doc
219. Yüklenicinin tazminat hakları Gecikmenin işverenin kusurundan kaynaklanması durumunda yüklenici hem süre uzatımına, hem de uğradığı zararın tazminine hak kazanır. Ancak uğramış olduğu zararla, işverenin kusuru arasında nedensellik bağının olması gerekir.
220. Genel ilkeler 1. Yüklenici talebini ve katlandığı zararı kanıtlamakla yükümlüdür. 2. Tazminatın amacı değişiklikten önceki durumu yeniden kurmaktır. Başka bir deyişle, yüklenici ödenen tazminatın sonucunda ne daha iyi, ne de daha kötü bir pozisyonda olmalıdır. 3. Yüklenici zararı hafifletmekle yükümlüdür. Zararın hafifletilebileceğini isbatla yükümlü olan taraf ise İşverendir.
221. Genel ilkeler Gecikme, hem süre uzatımına, hem de tazminata hak kazandırabilecek nitelikte ise yüklenici süre uzatımına hak kazandığı süre için ek masraflarını İşverenden talep edebilir. (ek deney maliyetleri, ek işçilik, ek malzeme…)
222. Gecikme süresi içinde genel giderler Ayrıca yüklenici süre uzatımına hak kazandığı süre için genel giderlerini de işverenden talep edebilir. Bunlar, yüklenicinin, ifa süresinin uzamasından katlanmak zorunda kaldığı ek genel giderlerdir ve iki kategoride ele alınabilir. 1. Saha ek genel giderleri (Field Office Overhead-FOOH) 2. Merkez ofis ek genel giderleri (Home Office Overhead-HOOH)
223. Saha ek genel giderleri (Field Office Overhead-FOOH) Sahada görevli personelin giderleri Saha ofisi genel giderleri (haberleşme,sigorta, su, ısıtma, aydınlatma…) Bu giderlerin belgelenmesi gerekir.
224. Saha ek genel giderleri (Field Office Overhead-FOOH) Projede görevli saha personeli, yarı zamanlı olarak doğrudan doğruya projeyle ilişkili olarak istihdam edilmiş personel, gerçek haftalık ücretleriyle birlikte ve haftalık giderler listelenir:
225. Saha ek genel giderleri (Field Office Overhead-FOOH) Örnek: Personel listesi Haftalık ücret Proje yöneticisi 4 hafta x 1500 TL/hafta Şantiye şefi 4 hafta x…………… Formen 4 hafta x…………… . Ofis kirası 4 hafta x……………. . İskele 4 hafta x…………… . Elektrik 4 hafta x…………… . Telefon 4 hafta x…………… Güvenlik 4 hafta x…………
226. Saha ek genel giderleri (Field Office Overhead-FOOH) Alternatif olarak toplam şantiye genel giderleri, proje süresine bölünerek ortalama günlük genel gider bulunur ve tazmin edilebilir (compensable) gecikme süresi ile çarpılır. (H.J. HomannCo. V. US -1969)
227. Merkez ofis ek genel giderleri (HOOH) Doğrudan doğruya bir projeye atanamayan genel giderlerdir. Merkez ofis yönetici ücretleri Ofis kirası ve giderleri Şirket sigortası İletişim masrafları (telefon, faks, bilgisayar…) Seyahat Amortisman Profesyonel ücretler Danışmanlık İnsan ilişkileri Şirket borç faizleri
228. Merkez ofis genel giderleri Home Office Overhead (HOOH) Merkez ofis genel giderleri Home Office Overhead (HOOH) Formüller: Eichleay Hudson Emden Ernstrom Manshul Carteret Allegheny
229. Merkez ofis genel giderleri Home Office Overhead (HOOH) Sözleşmede merkez ofis genel giderlerinin ne şekilde hesaplanacağına ilişkin açıklık olmaması ihtilafın uzun sürmesine sebep verir. Bu tür hesaplamalarda mükerrer ödeme olasılığı vardır. “Doubledipping” olasılığı vardır (Bir süre için bir şantiyenin muhasebesi ile görevlendirilen bir muhasebecinin ücreti mükerrer olabilir )
230. Verimsizlik talepleri(disruptionclaims) İşverenin yüklenicinin verimliliğinin azalmasına sebebiyet vermesi . Gecikme olması şart değildir.
231. Verimsizlik talepleri(disruptionclaims) Yığılma:İşverenin diğer yüklenici ve alt yüklenicilerinin şantiyede yığılmaya ve verimsiz çalışmaya neden olması Aşırı gözetim Şantiye koşullarının elverişsizliği İşverenin geçici kabulden önce binayı /tesisi kullanmaya başlaması
232. Verimsizlik talepleri(disruptionclaims) Verimlilik kaybı nasıl ölçülür? Themeasured mile: Sözleşmenin etkilenmiş bölümündeki verimliliğin, etkilenmemiş bölümündeki verimlilik ile karşılaştırılması(South American HEP Tunnel-bir ayda inşa edilen tünel uzunluğu) (DavidPrice, DelayandDisruptionclaims,HillInternational, HyattRegencyHotel, 21 April, 2009
233. Kabul süreçleri
234. Formel kabul süreci Formel kabul, işverenle yüklenici arasındaki hukuksal ilişkide çok önemli bir aşamadır. Formel kabul, yüklenicinin işi sözleşme ve eklerine uygun olarak ifa ettiği anlamına gelir. Bu aşamadan sonra gizli ayıplar hariç, tarafların birbirine karşı talepte bulunması zordur.
235. Örnek madde “Themaking of final paymentshallconstitute a waiver of allclaimsbytheownerexceptthosearisingfrom: . FaultyanddefectiveworkappearingafterSubstantialCompletion . Failure of theworktocomplywiththerequirements of theContractDocuments . Terms of anyspecialwarrantiesrequiredbytheContractDocuments”
236. Sorumluluklar
237. Gizli ayıplar “Gizli ayıp”, işin ya da imalatın kabulü sırasında mevcut bulunan, ancak makul bir inceleme sonucu tespit edilemeyen ayıplardır. Makul inceleme göreli bir kavramdır. A. İnceleme tekniğinin cinsi açısından: İnşaat kalite kontrolünde kullanılan olağan tekniklerin kapsamında görülen teknikler (enfraruj) B. İnceleme işinin hacmi açısından Sözkonusu durumda gizli ayıbın tesbiti için olağan sayılabilecek sayıda ve çeşitte inceleme.
238. Gizli ayıplar Genel olarak, ölçümle saptanabilecek boyutsal hatalar gizli ayıp sayılmazlar. Ancak gizli ayıbı ortaya çıkarabilecek test ve prosedürlerin olağan sayıları aşması “makul” bir incelemenin kapsamı dışında değerlendirilebilir. KaminerConstructionCorp. V. United States, 1973 davası: Yargı makamı, 11,967 bulon içinde 16 bulonun boyut hatalarının tespiti için harcanması gereken çabayı “makul” bir inceleme olarak değerlendirmemiştir. (http://www.phslegal.com/Fedcon/fed003b.htm) Bulonların boyutsal hatalarının görsel bir inceleme ile tespit edilebilecek nitelikte olması önemli görülmemiştir. Burada dikkate alınan gerekli muayene sayısının normalin çok üzerinde olmasıdır. 11,967 bulon tek tek kontrol edilebilir mi?
239. Gizli ayıplar Buna karşılık 385 adet çivinin boyutsal hatalarının spatanması “makul” bir kontrol süreci olarak değerlendirilmiştir. (CrossAeroCorp., ASBCA 14801, 71-2 BCAp9071, 1971, (http://www.phslegal.com/Fedcon/fed003b.htm) Gerekçe, bu durumda %100 muayenenin yapılabilir olmasıdır.
240. Gizli ayıplar C. İnceleme işinin zamanı açısından Bazı kusurların ortaya çıkması için binanın ya da alt-sistemin (örneğin, su tesisatının veya elektrik tesisatının) bir süre çalışması gerekebilir. Örneğin metal yorulma hasarlarının ilgili birimin işletmeye alınmasından sonra ortaya çıkabilecek nitelikte olması nedeniyle ayıbın “gizli” sayılabileceği kararına varılmıştır (General ElectricCo. IBCA 442-6-64, 65-2 BCA p 4974, 1965, (http://www.phslegal.com/Fedcon/fed003b.htm)
241. Gizli ayıplar D. Kalite belgelerinin mevcudiyeti açısından İmalatın ya da bileşenlerin kalite belgelerinin mevcut olması, makul incelemenin sınırlarını daraltmaktadır. Örneğin Federal Satınalma Şartnamelerinde kalite sertifikalarının bulunması halinde kaynak muayenesi gerekli görülmemektedir (FAR 46.504). Başka bir deyişle, imalat ya da bileşenin kalite belgesinin mevcudiyeti “makul” bir inceleme yerine geçmektedir.
242. Değer kaybı ve nefaset indirimi: Nefaset indirimi, işin sözleşmede üzerinde mutabakata varılmış proje, çizim, şartname, standart ve eklerine, kabul görmüş profesyonel standartlar düzeyine, iyi ve özenli işçilik kriterlerine uymaması nedeniyle yapının veya binanın değerinde meydana gelen eksilmeden dolayı işverenin ya da malsahibinin yükleniciye eksik ödeme yapmasına olanak veren bir uygulamadır. Yapının veya binanın değerindeki eksilme açık veya gizli ayıplardan kaynaklanabilir.
243. Değer kaybı ve nefaset indirimi Nefaset indiriminin hesaplanmasında başlıca iki yöntem bulunmaktadır: A. Kusurun giderilmesi veya düzeltilmesinin maliyeti (ifa/performans maliyeti) B. Kusurun giderilmesi veya düzeltilmesinden sonra yapının veya binanın değerindeki eksilme miktarı(sözleşmede üzerinde mutabakata varılmış iş/imalat ile teslim alınan iş/imalatın değerlerinin farkı)
244. a.Kusurun giderilmesi veya düzeltilmesinin maliyeti Bu maliyetin hesaplanmasında aşağıdaki maliyet kalemleri göz önüne alınır:
245. a.Kusurun giderilmesi veya düzeltilmesinin maliyeti Kusurun teşhisi için katlanılan maliyetler: Kusurun giderilmesi veya düzeltilmesinden önceki aşamada , kusurun niteliğinin ve düzeltme masraflarının hesaplanması amacıyla katlanılan etüd, bilirkişi incelemesi, muayene masrafları
246. a.Kusurun giderilmesi veya düzeltilmesinin maliyeti . Onarım maliyetleri Kusurun giderilmesi veya düzeltilmesi için katlanılan temizleme, kırma, yıkma, örnek alma, gerekli ise yasal izin ve ruhsatlar, ek bilimsel etüdler, ek mimarlık ve mühendislik hizmetleri, yapım, onarım masrafları . Süregelen maliyetler Onarım aşamasından sonra katlanılan izleme ve bakım masrafları
247. b.Kusurun giderilmesi veya düzeltilmesinden sonra yapının veya binanın değerindeki eksilme miktarı Yapının veya binanın “mükemmel” ve “kusurlu” durumları arasındaki değer farkı olarak tanımlanır. Zamana bağlı bir fonksiyon olarak aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır:
248. Residualstigma: http://realestatedamage.com/pdf/PostRepair.pdf
249. Residualstigma: A noktası binanın zedelenmemiş değerini göstermektedir. B noktasında kusur fark edilmiş, ancak kusurun boyutları teşhis edilmemiştir. Belirsizlik nedeniyle binanın değeri en düşük noktasındadır. Kusurun boyutlarının belirlenmesiyle binanın değeri C noktasına doğru yükselir. D noktası ise kusurun tamir edildiği veya düzeltildiği andaki değeridir. (Sanders, M.V., Post-RepairDiminution in ValuefromGeotechnicalProblems, TheAppraisalJournal, Jan. 1996, ss.59-66)
250. Residualstigma: İşte kusurun henüz bilinmediği ve binanın kusursuz sanıldığı A noktası değeri ile kusurun düzeltildiği D noktası değeri arasında kalan fark, binanın nefasetindeki azalışın karşılığıdır. Başka bir deyişle, “stigma” olarak tanımlanan zedelenmemiş değer ile zedelenmiş değer arasındaki farkı ifade etmektedir. (Stigma- Dağ, yanık nişanı, leke, Redhouse İngilizce_ Türkçe Sözlük) Değer kaybının ölçümü, gelir akışı, nakit akışı ve satış değerleri esas alınarak yapılmaktadır. Örneğin kiralık konut ve ticari bölümlerden oluşan bir komplekste, değer kaybı malsahibinin gelirinin kaybı ile ölçülebilmektedir. (Farrell,J.V., Discovery of LatentDefects in OccupiedBuildings: Calculation of Damages,American Bar Association, Forum on theConstructionIndustry, 2008,ss. 1-10) Nefaset indiriminin tutarı, kusurun giderilmesi veya düzeltilmesinin maliyeti ve kusurun giderilmesi veya düzeltilmesinden sonra yapının veya binanın değerindeki eksilme miktarının kombinezonu olarak da hesaplanabilmektedir.
251. Dolaylı kabul
252. Dolaylı kabul (constructiveacceptance)nedir? İşveren aşağıdaki maddede kendini nasıl bir riske karşı korumaktadır? “Thefailure of Ownertoinsist in anyoneormoreinstancesupon a strictcompliancewithanyprovision of thisContract, ortoexerciseanyoptionhereinconferred, shall not be construed as a waiverorrelinquishment of Owner’srightthereaftertorequirecompliancewithsuchprovision of thisContract, or as being a waiver of Owner’srightthereaftertoexercisesuchoption, andsuchprovisionoroptionwillremain in fullforceandeffect.”
253. Dolaylı kabul Taraflardan birinin karşı tarafın sözleşmesel yükümlülüklerini yerine getirmemesine rağmen bir işlemi ya da imalatı kabul etmesi veya sözleşmesel yaptırımları uygulamaması(örneğin bildirim yükümlülükleri) bağlayıcı sonuçlar doğurabilir.
254. Dolaylı kabul Taraflar, sözleşmenin ifası süresince, sözleşme şartlarına harfi harfine uyum göstermeyebilirler. Karşı tarafın uyum göstermemesine de hoşgörü göstermiş olabilirler. Bu davranış, tarafların sözleşmenin ifası ile ilgili beklentilerini etkileyebilir.
255. Dolaylı kabul Örneğin, İşveren, sözleşmede değişiklik emirlerinin yazılı olmasına ilişkin madde olmasına rağmen şifahi emir verme alışkanlığında olabilir. Şifahi talimat verme ve ödeme sorumluluğunu kabul etme alışkanlığının sözleşmenin ifası boyunca sergilenmiş olması, tarafları “yazılı talimat” şartına uyum hususunda ısrar etme olanağından mahrum bırakabilir
256. Dolaylı kabul Bu feragat (waiver)doktrini, kusurlu imalatın kabulü için de uygulanmaktadır. İşveren, kusurlu imalatın kabulünü ve imalat için ödemeyi reddetme hakkını defalarca kullanmaktan imtina etmişse, kusurlu imalat için talepte bulunma hakkından mahrum kalabilir. Kaynak: Irv Richter, Roy S. Mitchell,Handbook of ConstructionLawandClaims, Reston,1982.
257. Non-Waiver The failure by one party to require performance of any provision shall not affect that party's right to require performance at any time thereafter, nor shall a waiver of any breach or default of this Contract constitute a waiver of any subsequent breach or default or a waiver of the provision itself. http://www.expertlaw.com/library/business/contract_clauses.html
258. Sözleşmenin sona ermesi
259. Sözleşmeninsonaermesi(termination) İnşaatsözleşmesinin “doğal” sonutaraflarınborçveyükümlülüklerininyerinegetirmişolarakİFAnedeniylesonaermesidir. Uluslararası standard formlarınçoğundasözleşmeninmalsahibininveyayüklenicininkusurunedeniylesonaermesineilişkinmaddelereyerverilmiştir.(fesih maddeleri)
260. Sözleşmenin sona ermesi Sözleşmenin anlaşma yoluyla sona ermesi: rescission, cancellation, mutual termination
261. Fesih hakları
262. Yüklenicinin kusuru nedeniyle fesih Yüklenicinin kusuru nedeniyle fesih: Yüklenicinin sözleşmeyükümlülükleriniyerine getirmemesi Yüklenicinin sözleşmeyükümlülükleriniyerinegetiremeyeceğiniaçıkça belli etmesi (anticipatorybreach) Yüklenicinin iflas etmesi Sözleşmeyi ihlal etmesi
263. Yüklenicinin kusuru nedeniyle fesih FIDIC : malsahibinin yüklenicinin kusuru nedeniyle fesih hakları: Yüklenicininişiterketmesi, sözleşmeyükümlülükleriniyerinegetiremeyeceğiaçıkça belli etmesi, kabuledilebilirbirnedendenkaynaklanmaksızınişisürdürmemesi, işintamamınımalsahibiyleanlaşmaksızın alt yükleniciyedevretmesiveyasözleşmeyidevretmesi, iflasetmesi, rüşvetveyakomisyonvermesi
264. Yüklenicinin kusuru nedeniyle fesih AIA Document A201–2007 The owner may terminate the contract if the contractor:repeatedly refuses or fails to supply enough properly skilled workers or proper materials; fails to make payments to subcontractors for materials or labor in accordance with the respective agreements between the contractor and the subcontractors; repeatedly disregards applicable laws, statutes, ordinances, codes, rules and regulations, or lawful orders of a public authority; orotherwise is guilty of substantial breach of a provision of the contract documents.
265. Kısmi fesih Kısmi fesih: Sözleşme kısmi fesihe olanak veriyorsa, sözleşmenin bir bölümü feshedilebilir.
266. Yüklenicinin fesih karşısında savunma dayanakları neler olabilir? Kabul edilebilir gecikmeler İşin geçici kabul aşamasına gelmiş olması İşverenin kusuru (işverenin veya işverenin diğer yüklenicilerinin kusura katkıda bulunmuş olması) İmkansızlık(New York courts have excused performance upon the destruction of a factory or where government closure of one of two waste disposal facilities resulted in a 666% price increase.) http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:rkdudvMWd8YJ:www.goldbergconnolly.com/documents/STAJAn06HLGDealingWithExtraordinaryPriceIncreasesPART1.doc+what+is+an+impossibility+in+a+construction+contractt%3F&cd=8&hl=tr&ct=clnk&gl=tr
267. Yüklenicinin fesih karşısında savunma dayanakları neler olabilir? Feragat: İşveren, yüklenicinin sözleşmesel yükümlülüklerini yerine getirmemesine rağmen yüklenicinin işe devamına göz yummuşsa, fesih hakkından dolaylı olarak feragat etmiş addedilebilir.
268. Nedensiz fesih Nedensiz fesih hakları: Sözleşmelerde işverene tanınan bir haktır. FIDIC formu:İşveren 28 günöncedenbildirimdebulunmakkoşuluylasözleşmeyisebep göstermeksizin bitirmehakkınasahiptir(termination for convenience).
269. Nedensiz fesih 49.401 General. (a) Termination for default is generally the exercise of the Government’s contractual right to completely or partially terminate a contract because of the contractor’s actual or anticipated failure to perform its contractual obligations. (b) If the contractor can establish, or it is otherwise determined that the contractor was not in default or that the failure to perform is excusable; i.e., arose out of causes beyond the control and without the fault or negligence of the contractor, the default clauses prescribed in49. 503and located at 52.249 provide that a termination for default will be considered to have been a termination for the convenience of the Government, and the rights and obligations of the parties governed accordingly.
270. Nedensiz fesih (c) The Government may, in appropriate cases, exercise termination or cancellation rights in addition to those in the contract clauses (see for example, paragraph (h) of the Default clause at52.249-8). (d) For default terminations of orders under Federal Supply Schedule contracts, seeSubpart 8.4. (e) Notwithstanding the provisions of this49.401, the contracting officer may, with the written consent of the contractor, reinstate the terminated contract by amending the notice of termination, after a written determination is made that the supplies or services are still required and reinstatement is advantageous to the Government.
271. Yüklenicinin fesih hakları Genel ilkeler: Yüklenicinin hakedişlerinin , gerekli prosedürlere uymuş olmasına rağmen ödenmemesi Yüklenicinin kusuru olmadığı belirlenmiş bir süre için işin İşveren tarafından askıya alınması
272. Mücbir sebepler nedeniyle fesih Mücbir sebebin uzaması genel olarak iki tarafa da fesih hakkı verir. FIDIC: 19.6 Optional Termination, Payment and Release If the execution of substantially all the Works in progress is prevented for a continuous period of 84 days by reason of Force Majeure of which notice has been given under Sub-Clause 19.2 [Notice of Force Majeure], or for multiple periods which total more than 140 days due to the same notifiedForce Majeure, then either Party may give to the other Party a notice of termination of the Contract. In this event, the termination shall take effect 7 days after the notice is given, and the Contractor shall proceed in accordance with Sub-Clause 16.3 [Cessation of Work and Removal of Contractor's Equipment].
273. Mücbir sebepler nedeniyle fesih Upon such termination, the Engineer shall determine the value of the work done and issue a Payment Certificate which shall include: (a) the amounts payable for any work carried out for which a price is stated in the Contract; (b)the Cost of Plant and Materials ordered for the Works which have been delivered to the Contractor, or of which the Contractor is liable to accept delivery: this Plant and Materials shall become the property of (and be at the risk of) the Employer when paid for by the Employer, and the Contractor shall place the same at the Employer'sdisposal; (c) any other Cost or liability which in the circumstances was reasonably incurred by the Contractor in the expectation of completing the Works;