EWOLUCJA UKŁADU NERWOWEGO U KRĘGOWCÓW

1. EWOLUCJA UKŁADU NERWOWEGO U KRĘGOWCÓW Biologia Karolina Iwanowska

2. UKŁAD NERWOWY umożliwia prawidłowe reagowanie organizmu na bodźce, właściwe orientowanie się w przestrzeni i przystosowanie się do środowiska. Funkcje układu nerwowego: • łączność organizmu z otoczeniem, • regulacja pracy narządów wewnętrznych, • integracja wszystkich części ciała.

3. NEURON – komórka nerwowa. dendryt neurylemma – błona komórkowa akson przewężenie Ranviera perikarion – ciało neurytu

4. Aksony wyprowadzają impulsy z ciała neuronu.

5. SYNAPSY – miejsca styku komórek. Synapsy zapewniają ciągłość czynnościową w układzie nerwowym i umożliwiają przekazywanie informacji z tego układu do innych organów. Rodzaje synaps: • nerwowo – nerwowa, • nerwowo – gruczołowa, • nerwowo – mięśniowa, • nerwowo – płytkowa(styk neuronu z płytką narządu elektrycznego ryb).

6. O układzie nerwowym można mówić dopiero u zwierząt tkankowych. U nich wykształciły się dwie formy tego układu: siatkowaty (rozproszony) układ nerwowy zbudowany z komórek połączonych ze sobą w formie sieci, jak np. u jamochłonów centralizujący układ nerwowy typowy dla pozostałych zwierząt

7. Ewolucyjny rozwój układu nerwowego doprowadził do takiego skomplikowania jego budowy, że możemy wyróżnić w nim część ośrodkową i obwodową. • UKŁAD • OŚRODKOWY • analiza informacji, • „decyzja” o sposobie odpowiedzi na bodźce. EFEKTORY wykonawcy reakcji na bodziec UKŁAD OBWODOWY UKŁAD OBWODOWY RECEPTORY narządy odbiorcze kierunek przekazu informacji

8. W rozwoju ewolucyjnym kręgowców pojedynczy pęcherzyk mózgowy różnicował się najpierw na trzy, a potem na pięć części mózgu. przodomózgowie kresomózgowie pęcherzyk mózgowy międzymózgowie śródmózgowie śródmózgowie zamózgowie tyłomózgowie zamózgowie

9. U ryb ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgu i rdzenia kręgowego. Wszystkie części mózgowia ułożone są jedna z drugą (układ liniowy) Najlepiej rozwiniętymi odcinkami mózgu są: • śródmózgowie (w którym znajdują się ośrodki wzrokowe), • móżdżek (ośrodek równowagi) • rdzeń przedłużony (przechodzi w rdzeń kręgowy. Od móżdżku odchodzi 10 par nerwów czaszkowych. rdzeń przedłużony (zamózgowie) tyłomózgowie (móżdżek) międzymózgowie kresomózgowie szyszynka śródmózgowie

10. W porównaniu z rybami, u płazów zaszły niewielkie zmiany w organizacji układu nerwowego. Jedynie kresomózgowie rozrosło się i podzieliło na dwie półkule, pozostałe części układu centralnego zachowały ten sam plan budowy (ułożenie liniowe) i zróżnicowanie funkcjonalne. W układzie obwodowym płazów wykształciły się nerwy, które kierują pracą mięśni i kończyn. śródmózgowie tyłomózgowie międzymózgowie zamózgowie kresomózgowie

11. U gadów doskonali się budowa centralnego układu nerwowego. Kresomózgowie jest znacznie silniej wykształcone niż płazów i nakrywa międzymózgowie. Prowadzi to do zatarcia liniowego ułożenia poszczególnych części mózgu. Ponadto w ścianach półkul kresomózgowia rozwija się niewielki obszar istoty szarej nazywany korą nową. W bocznej ścianie obu komór kresomózgowia rozwija się dość silnie skupienie kadłubów neuronów, tworzących ciało prążkowane. Dobry wzrok gadów jest wynikiem silnie rozwiniętego śródmózgowia. Móżdżek jest lepiej rozwinięty u form aktywnych ruchowo. Ta część mózgowia gadów pokryta jest także istotą szarą, nazywaną korą móżdżku. Mózgowie każdego gada opuszcza 12 par nerwów czaszkowych. śródmózgowie międzymózgowie zamózgowie tyłomózgowie kresomózgowie

12. U ptaków następuje dalszy rozwój móżdżku. tyłomózgowie • Mózgowie jest krótkie. • Kresomózgowie – duże, całkowicie nakrywające międzymózgowie. • Śródmózgowie osiąga maksimum rozwojowe – jest siedliskiem nadrzędnych ośrodków wzroku. • Móżdżek – bardzo silnie rozwinięty (znajdują się w nim ośrodki równowagi i koordynacji ruchu, co ma ogromne znaczenie dla lotu). • Rdzeń przedłużony – wygięty w kształcie litery „S” Od mózgu ptaków odchodzi 12 par nerwów czaszkowych. kresomózgowie śródmózgowie zamózgowie międzymózgowie

13. U ssaków nastąpił intensywny rozwój mózgu. Przejawem tego jest duża jego objętość w stosunku do wielkości ssaka oraz rozwój poszczególnych struktur mózgu. tyłomózgowie kresomózgowie śródmózgowie zamózgowie międzymózgowie

14. Ogólna budowa układu nerwowego człowieka nie różni się od układu innych ssaków Jego głównymi elementami są: • ośrodkowy układ nerwowy (mózg i rdzeń kręgowy), • obwodowy układ nerwowy (12 par nerwów mózgowych i 31 nerwów rdzeniowych).

15. Ośrodkowa część układu… …chroniona jest kośćmi i błonami łącznotkankowymi zwanymi oponami. Rdzeń kręgowy znajduje się w kanale utworzonym przez łuki rdzeniowe kręgów, a mózg w komorze chronionej kośćmi czaszki. Dodatkową ochroną tych organów są opony: • zewnętrzna (twardówka), • środkowa (pajęczynówka), • wewnętrzna (naczyniówka). W przestrzeni między oponami naczyniową i pajęczą znajduje się płyn mózgowo – rdzeniowy, zabezpieczający przed urazami mechanicznymi. Ciała neuronów tworzą w ośrodkowym układzie nerwowym tzw. substancje szarą, a pęczki aksonów i dendryty – substancję białą. W rdzeniu kręgowym substancja biała otacza szarą, w mózgu jest odwrotnie.

16. Rdzeń kręgowy Jest ośrodkiem odruchów bezwarunkowych oraz przewodzi impulsy do mózgu i z mózgu. W rdzeniu przedłużonym znajdują się ośrodki wegetatywnych funkcji organizmu. kontroluje takie procesy jak oddychanie, tętno serca, odruchy obronne (kichanie, wymioty).

17. Móżdżek (tyłomózgowie) W porównaniu z innymi kręgowcami, u ssaków jest dobrze rozwinięty. Dzieli się na dwie półkule o pofałdowanej powierzchni. co decyduje o stopniu rozwoju ośrodków odpowiadających za równowagę i koordynację ruchów. Kontroluje również pracę mięśni szkieletowych.

18. Sródmózgowie Kontroluje niektóre odruchy wzrokowe i słuchowe, napięcie mięśni i postawę ciała. Jedną z części mózgowia jest podwzgórze regulujące procesy fizjologiczne, odpowiada za emocje i popędy.

19. Kresomózgowie Kontroluje pracę międzymózgowia i odpowiada za takie procesy jak: uczenie się, kojarzenie, zapamiętywanie. Kresomózgowie złożone jest z dwóch półkul połączonych spoidłem wielkim – zespołem szlaków nerwowych. Powierzchnia półkul jest silnie pofałdowana i składa się z substancji szarej. W każdej półkuli wyróżnia się cztery płaty: • czołowy - obszar ruchowy obejmujący wszystkie ośrodki ruchowe , • ciemieniowy -obszar czuciowy, • skroniowy, • potyliczny- ośrodek wzrokowy. Zewnętrzna część substancji szarej to kora mózgowa, która reguluje i kieruje czynnościami całego organizmu. Cechą wyłącznie ludzkiego mózgu są ośrodki: mowy. Ośrodki te razem z ośrodkami słuchu i ruchu są nieparzyste, u osób praworęcznych rozwinięte w lewej półkuli, u leworęcznych – w prawej.

21. Podsumowanie: • Układ nerwowy odpowiada głównie za odbiór i analizę informacji ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. Umożliwia to organizmom prawidłowo reagować na bodźce, właściwie orientować się w przestrzeni, poruszać się, a więc umożliwia przystosowanie się do środowiska. • Poszczególne części mózgu ulegały zróżnicowanej ewolucji czego efektem jest większa koncentracja struktury tego narządu, a dzięki temu większa efektywność i szybkość jego funkcjonowania.