BÖLÜM I

1. BÖLÜM I TEMEL KAVRAMLAR

2. İnsan İhtiyaçları, Ekonomik Uğraşılar ve Üretim

3. İnsan İhtiyaçları • Bireylerin organizmalarından ya da toplumsal ilişkilerinden kaynaklanan eksikliklerdir. • Birincil İhtiyaçlar: yeme, içme, giyinme, barınma, vb. • İkincil İhtiyaçlar: sevme, sevilme, arkadaşlık kurma, fedakârlık, beğenilme, üstün insan olma,vb.

4. Abraham Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı • Fizyolojik İhtiyaçlar • Güvenlik İhtiyaçları • Sosyal İhtiyaçlar • Psikolojik İhtiyaçlar • Kendini Gerçekleştirme İhtiyaçları

5. Talep: İhtiyaç sahiplerinin satınalma gücü ile desteklenmiş isteklerinin kendilerine en fazla fayda sağlayacağı umulan ürüne yönelik açıklanmış şeklidir. Arz: Talebi karşılamak için faydalı mal ve hizmet ortaya konulması ve sunulması faaliyetidir.

6. Kaynaklar ve İhtiyaçlar

7. Ekonomik Uğraşılar • Talep edilen mal ve hizmetlerin üretilmesi ve değişimi için toplum bireylerinin kişisel veya örgütlü çabaları sonucu ortaya çıkan faaliyetlerdir.

8. Fayda: Ekonomik uğraşılar sonucu üretilen mal ve hizmetlerin ihtiyaçları gidermesi nedeniyle sağlanan tatmindir. • Ekonomik Mal ve Hizmetler: Ekonomik uğraşılar sonucu ortaya çıkarılan, tatmin sağlayan ve faydalı olan mal ve hizmetlerdir.

9. Bir mal veya hizmetin ekonomik mal ve hizmet olarak nitelendirilebilmesi için; • Bu mal ve hizmetler kıtlık konusu oluştururlar. • Ürünlerin kişi ihtiyaçlarını gidererek sonuçta faydalı olmaları beklenir. Fayda, ekonomik mal ve hizmetlerin ikinci özelliğidir. • Ekonomik mal ve hizmetlerin değişim konusu oluşturmaları ve bir değişim değerine sahip olmalarıdır.

10. Üretim: Ekonomik mal ve hizmetlerin ortaya konulması, yaratılması için yapılan faaliyetlerdir. • Şekil Faydası Yaratma • Yer Faydası Yaratma • Zaman Faydası Yaratma • Mülkiyet ve Değişim Faydası Yaratma • Bilgi Faydası Yaratma

11. Üretim Faktörleri • Mal ve hizmetlerin üretiminde yararlanılan tüm kaynaklardır. Bunlar: • Doğal kaynaklar • İnsan kaynakları (işgücü) • Sermaye kaynakları • Bilgi kaynakları • Girişimci

12. Üretim (Ekonomik)Faktörleri ve Aralarındaki İlişkiler

13. Piyasa ve Tüketim İlişkileri

14. İşletme • İhtiyaç duyulan ekonomik mal ve hizmetleri üretmek ve/veya pazarlamak, böylece var olan talebi tatmin ederek fayda yaratmak, dolayısıyla kâr elde etmek için faaliyette bulunan ekonomik kuruluştur.

15. Girişim • İşletme ile girişim kavramları çoğu kez aynı anlamda kullanılmaktadır. Bu kavramları farklı şekilde yorumlayan görüşler de vardır. Bunlar; • Bir görüşe göre, girişim, başkalarının ihtiyacını sürekli olarak karşılamak üzere, pazarı olan ve pazarda fiyatı oluşan ekonomik mal ve hizmetleri ortaya koymak ve sahibine kâr sağlamak amacını güden bir işletmedir. Bu görüşe göre, işletme geniş anlamda bir kuruluş olarak değerlendirilmekte, teşebbüs ise dar anlamda işletme tanımına uygun bir kuruluş olarak ele alınmaktadır. • Bir diğer görüş, girişim ile işletmeyi birbirine bağlı ayrı iki varlık olarak kabul etmektedir. Bu görüş sahiplerine göre işletme, ekonomik mal ve hizmetlerin üretimi işlevini ortaya koyan, daha ziyade teknik bir birimdir. Girişim ise, daha üst düzeyde yer alan ve bir veya birden çok sayıdaki işletmeyi bünyesinde toplayarak, örgütleyen, yöneten, finanse eden ve bunlara sahip olan bir kuruluştur. • Başka bir görüş ise, işletme ve girişimi birbirinden farklı iki varlık olarak ele almayıp, aynı kuruluşun değişik işlevlerini üstlenmiş birimleri olarak kabul etmektedir. Bu görüş sahiplerine göre, işletme ekonomik mal ve hizmetlerin üretimine yönelik işlevleri yaparken, teşebbüs ise, finansman, örgütleme, yönetim ve pazarlama ile ilgili işlevleri üstlenecektir.

16. Girişimci ve Yönetici Girişimci: Ekonomik mal ve/veya hizmet üretmek ve/veya pazarlamak için üretim faktörlerini ele geçirip, düzenli bir biçimde bir araya getiren, kâr amacı güden ve girişimlerinin sonucu doğabilecek tüm risklere katlanan kişidir. Yönetici: Kâr ve risk başkaları­na ait olmak üzere ekonomik mal ve/veya hizmet üretmek ve/veya pazarlamak için üretim faktörlerini ele geçirip, düzenli bir biçimde bir araya getiren ve böylece ku­rulan veya faaliyette olan işletmeyi amaçlarına uygun çalıştırma ve yönetme yetkisini girişimciden alan ve sorumluluk üstlenen kişidir.

17. Girişimci ve Yönetici • Girişimci bir işletmenin hem kurucusu ve sahibi hem de yöneticisi olabilir. • Girişimci, işletmeye sermaye koymakta, dolayısıyla faaliyet sonuçlarına göre kâr elde etmekte ya da risklere katlanmaktadır. Yöneticinin ise, sermaye koymama ve işletmeye ortak olmaması durumlarında, kâr’dan pay alması ya da risk üstlenmesi söz konusu değildir.

18. İşletme Yönetimi • Belirli amaç ya da amaçlara ulaşmak için, işletmede çalışanların tüm uğraşlarını planlamak, örgütlemek, yöneltmek ve denetlemek, bu arada insan dışı tüm diğer kaynakların da en verimli bir şekilde amaca uygun kullanılmalarını sağlamak sürecidir.

19. İşletmecilik Bilgisi • Bir işletmenin kuruluş ve faaliyet amaçları doğrultusunda ne tür faaliyetler yapması gerektiğinin analizi, • Bir işletmenin başarılı bir işletmecilik modeli ortaya koyabilmesi için gerekli teknikleri ve yöntemleri geliştirme, • Başarılı bir işletme yönetimi sistemi çerçevesinde, sürekli uygulanabilecek ilkeleri saptama, • İşletmelerde karar alma ve uygulama yetenek ve olanaklarını geliştirme, • İşletme içi ve dışı sorun ve ilişkileri birlikte değerlendirerek, işletme yaşamını uzun dönemli kılacak kararlara varma, • İşletme sisteminin, amaçlarının ve sorunlarının kavranmasını, benimsenmesini ve tüm çalışanlarca öğrenilmesini sağlama.

20. İşletmecilik Bilgisi ve Ekonomi • İşletmecilik Bilgisi, Matematik ve İstatistik • İşletmecilik Bilgisi ve Davranış Bilimleri • İşletmecilik Bilgisi ve Hukuk

21. İşletmelerin Genel Amaçları • Kâr (uzun önemli) elde etmek • Toplumsal fayda sağlamak • İşletmenin yaşamını sürekli kılmak

22. İşletmenin Genel Amaçları Arası Denge

23. İşletmelerin Özel Amaçları • Satış gelirlerini artırmak ve en yüksek düzeye çıkarmak, • Yeni buluş ve düşüncelere dayalı mal ve hizmetler yaratmak, • Tüketicilere daha kaliteli mal veya hizmet sunmak, • Ucuza mal edip, ucuza satmak, • İstihdam olanağı sağlamak, • Büyümek ve gelişmek, • Topluma ve devlete yardımcı olmak ve hizmet etmek,

24. İşletmelerin Özel Amaçları • İşletmede çalışanları gözeterek, onlara iyi ücret vermek, güvenli bir iş ortamı sağlamak kazançtan pay almalarını sağlamak, • Bir düşünce veya bir varlığın işlenmesini gerçekleştirmek, • Ulusal ya da Uluslararası bir işletme olmak, • İyi bir imaja sahip olmak ve çağdaş bir görünüm kazanmak, • Uluslararası ilişkileri güçlendirmek.

25. İşletme Gelirleri • Ana Faaliyet (İşleyiş) ve Satış Geliri • Diğer Gelirler • İkincil veya Yan Gelir • İştirak ve Faiz Geliri • Kira Geliri • Hurda veya Atık Madde Geliri • Bağış Geliri

26. İşletme Giderleri • Sabit Maliyetler • Değişken Maliyetler • Toplam Maliyetler • Ortalama Maliyetler • Marjinal Maliyetler • Alternatif Maliyetler • Doğrudan ve Dolaylı Maliyetler

27. İŞLETMELERİN TÜRLERİ

28. Faaliyet Alanlarına Göre İşletme Türleri • Üretim işletmeleri, • Ticari işletmeler, • Her iki tür faaliyeti birlikte yürüten işletmeler.

29. Tüketici Türlerine Göre İşletme Türleri • En son (nihai) tüketiciler, • Örgütsel tüketiciler.

30. Üretilen Mal veya Hizmet Çeşitlerine Göre İşletme Türleri • Mal veya Hizmetlerin Kullanım Sürelerine Göre İşletme Türleri • Dayanıklı mallar (veya dayanıklı hizmetler) ve bunları üreten işletmeler, • Dayanıksız mallar (veya dayanıksız hizmetler) ve bunları üreten işletmeler, • Mal veya Hizmetlerin Ait Olduğu Sektörlere Göre İşletme Türleri • Tarımsal mal üreten işletmeler, • Endüstriyel mal üreten işletmeler, • Hizmet üreten işletmeler.

31. Üretim Araçlarının Mülkiyet Biçimlerine Göre İşletme Türleri • Özel işletmeler • Kamu işletmeleri • Karma işletmeler

32. Büyüklüklerine Göre İşletme Türleri • Nicelik belirten somut (kantitatif) ölçütler • Nitelik belirten soyut (kalitatif) ölçütler

33. İŞLETMELERİN ÇEVRESİ VE ÇEVRE FAKTÖRLERİ

34. İşletme İç ve Dış Çevresi

35. İşletme İç Çevresi ve Sistemi Sistem: Aralarında karşılıklı ilişki olan parçaların birbirleriyle ilişkilerinin belirlenmesi ve düzenlenmesi sonucu ortaya çıkan bir bütündür. İşletme Sistemi Ögeleri: -Girdi - Süreç - Çıktı - Geri Bildirim ve Kontrol

36. İşletme Sistemi ve İşleyişi

37. İşletmenin İç Çevresi ve İşletme İşlevleri (Fonksiyonları)

38. Model Bir İşletmenin İşlevsel Yapısı • Genel İşlev (Evrensel İşlev): Yönetim • Türsel İşlevler • 2.1.Temel İşlevler (Temel Amaca Doğrudan Yönelen İşlevler) • 2.1.1. Üretim İşlevi • 2.1.2. Pazarlama İşlevi • 2.2. Kolaylaştırıcı (Destek) İşlevler • 2.2.1. Finans İşlevi • 2.2.2. İnsan Kaynakları (Personel) İşlevi • 3. Diğer (Çok Çeşitlilik Gösteren) İşlevler • 3.1. Halkla İlişkiler İşlevi • 3.2.Araştırma ve Geliştirme (AR-GE) İşlevi • 3.3. Muhasebe İşlevi • 3.4. Tedarik (Satın Alma) İşlevi • 3.5. Çevre Koruma ve Çevre Mühendisliği İşlevi, v.b.

39. İşletmenin Dış Çevresi ve Dış Çevreyle İlişkileri • İşletmelerin dış çevreleri Ulusal sınırlar dikkate alındığında 2 aşamalı olarak incelenebilir: • İşletmelerin Makro Dış Çevresi ve Dış Çevre Faktörleri, • İşletmelerin Mikro Dış Çevresi ve Dış Çevre Faktörleri.

40. İşletmelerin Makro ve Mikro Dış Çevre Faktörleri

41. Makro Dış Çevre Faktörleri • Demografik Çevre • Kültürel ve Sosyal Çevre • Ekonomik Çevre • Politik ve Hukuki Çevre • Teknolojik Çevre • Doğal Çevre

42. Mikro Dış Çevre Faktörleri • Yakın Mikro Çevre • İşletme Sahipleri (Girişimciler) ve Ortaklar • Yönetici ve Çalışanlar • Tüketiciler (ve Müşteriler) • Tedarikçiler • Aracılar • Rakipler • Genel Mikro Çevre • Merkezi ve Yerel Yönetimler • Mesleki Kuruluş ve Örgütler • Demokratik Kitle Örgütleri ve Kamu Oyu

43. İşletmelerin Uluslararası Çevresi • İşletmelerin ekonomik ve ticari faaliyetlerini uluslararası düzeyde yürütmelerinde değişik amaçları olabilir. • Değişik piyasalara yönelerek satış ve kazanç olanaklarını artırmak, • Değişik ülkelerin sağladığı işletmecilik maliyetlerini azaltıcı imkânlardan yararlanmak, • Rekabet güçlerini artırarak, yeni teknoloji ve işletmecilik bilgilerine ulaşmak, vb.

44. İşletmelerin Uluslararası Çevresi • İşletmelerin uluslararası piyasalara çıkışı değişik şekillerde olabilir: • Dış ticaret (ihracat ve ithalat), • Sözleşmeli dışa açılma ve stratejik işbirliği (lisans, ortak girişim, üretim ve yönetim sözleşmeleri), • Başka ülkelerde yatırım yapma, • Uluslararası E-ticaret. • İşletmelerin uluslar arası çevresi; • Tüm dünyayı kapsayan "küresel (global) çevre" • “Her yabancı ülke çevresi“ olmak üzere ikili bir yaklaşımla ele alınabilir.

45. İŞLETMELERDE ETİK • İşletmelerin genellikle benimsenmiş toplumsal normlara uygun olan veya olmayan karar ve uygulamalarının yaratacağı etkiler "etik veya etik olmayan davranışlar" şeklinde değerlendirilmektedir.

46. İşletmelerde etik bilincinin gelişmesi için benimsenmesi gereken yaklaşımlar: • Birinci Yaklaşım: • İşletmenin değişik yönetsel düzeylerinde bulunan yöneticiler alacakları kararları ve olası sonuçlarını sürekli etik yönlü değerlendirmelidirler: • Konuyla ilgili gerçek ve güncel bilgiler toplanmalı; • Bu bilgiler, ahlaki değerlerle ilişkileri kurularak analiz edilmeli; • Nihayet ön görülen karar ve faaliyetler "doğru veya yanlış" temelli bir etik değerlendirmeye de tabi tutulmalıdır.

47. İşletmelerde etik bilincinin gelişmesi için benimsenmesi gereken yaklaşımlar: • İkinci Yaklaşım: İşletme karar ve uygulamalarının etkileri dört kriter çerçevesinde sorgulanmalıdır. Bunlar: • Faydacılık: Karar ve uygulamalardan etkilenecek kişi ve çevreler için fayda en iyi düzeyde midir? • Haklar: Karar ve uygulamalar yasalara ve insan haklarına ne denli uygundur? • Adalet: Karar ve uygulamalar ne denli tarafsız ve adildir? • Sorumluluk: Karar ve uygulamalar tüm tarafların birbirlerine yönelik beklenti ve sorumlulukları ile uyumlu mudur?